A guerilla gardener in South Central LA | Ron Finley

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Katarzyna Goszczycka Korekta: Rysia Wand

I live in South Central.

Mieszkam w South Central.

This is South Central:

South Central wygląda tak:

liquor stores,

sklepy monopolowe,

fast food,

fast foody,

vacant lots.

puste parcele.

So the city planners, they get together and they figure

Architekci miejscy wymyślili,

they're going to change the name South Central to make it represent something else,

że zmienią nazwę South Central, by reprezentowała co innego

so they change it to South Los Angeles,

i zmienili ją na South Los Angeles,

like this is going to fix what's really going wrong in the city.

tak jakby to mogło naprawić problemy tego miasta.

This is South Los Angeles. (Laughter)

South Los Angeles wygląda tak. (Śmiech)

Liquor stores,

Sklepy monopolowe,

fast food,

fast foody,

vacant lots.

puste parcele.

Just like 26.5 million other Americans,

Tak jak pozostałe 26,5 mln Amerykanów

I live in a food desert,

mieszkam na pustkowiu bez sklepów ze świeżym jedzeniem,

South Central Los Angeles,

South Central Los Angeles,

home of the drive-thru and the drive-by.

królestwie barów drive-thru i strzelanin.

Funny thing is, the drive-thrus are killing more people than the drive-bys.

Więcej ludzi umiera przez bary drive-thru niż przez strzelaniny.

People are dying from curable diseases

W South Los Angeles

in South Central Los Angeles.

ludzie umierają na uleczalne choroby.

For instance, the obesity rate in my neighborhood

W mojej okolicy wskaźnik otyłości

is five times higher than, say, Beverly Hills,

jest pięć razy wyższy niż w Beverly Hills,

which is probably eight, 10 miles away.

które leży kilkanaście kilometrów dalej.

I got tired of seeing this happening.

Miałem tego dosyć.

And I was wondering, how would you feel

Jak byście się czuli,

if you had no access to healthy food,

nie mając dostępu do zdrowego jedzenia

if every time you walk out your door you see the ill effects

i codziennie widząc tragiczne skutki

that the present food system has on your neighborhood?

obecnego systemu żywienia w okolicy?

I see wheelchairs bought and sold

Na ulicach widzę wózki inwalidzkie,

like used cars.

które kupuje się i sprzedaje jak używane samochody.

I see dialysis centers popping up like Starbucks.

Centra dializ wyrastają jak grzyby po deszczu.

And I figured, this has to stop.

Pomyślałem: to się musi skończyć.

So I figured that the problem is the solution.

Uznałem, że problem jest tu rozwiązaniem.

Food is the problem and food is the solution.

Jedzenie jest problemem, ale i rozwiązaniem.

Plus I got tired of driving 45 minutes round trip

Miałem też dość jeżdżenia po 45 minut,

to get an apple that wasn't impregnated with pesticides.

żeby kupić jabłko nie przesiąknięte pestycydami.

So what I did, I planted a food forest in front of my house.

Zasadziłem przed domem leśne owoce

It was on a strip of land that we call a parkway.

na pasie ziemi między chodnikiem a jezdnią,

It's 150 feet by 10 feet.

który ma około 45m x 3m.

Thing is, it's owned by the city.

Problem w tym, że jest własnością miasta,

But you have to maintain it.

ale to my musimy go pielęgnować.

So I'm like, "Cool. I can do whatever the hell I want,

Super, mogę robić co mi się podoba,

since it's my responsibility and I gotta maintain it."

skoro to ja odpowiadam i ja muszę o niego zadbać.

And this is how I decided to maintain it.

Dbam o niego w ten sposób.

So me and my group, L.A. Green Grounds, we got together

Wraz z grupą L.A. Green Grounds

and we started planting my food forest, fruit trees,

zaczęliśmy sadzić owoce leśne, drzewa owocowe,

you know, the whole nine, vegetables.

warzywa - cały zestaw.

What we do, we're a pay-it-forward kind of group,

Działamy na zasadzie "podaj dalej".

where it's composed of gardeners from all walks of life,

Mamy ogrodników ze wszystkich środowisk,

from all over the city, and it's completely volunteer,

z różnych części miasta. Pracują dobrowolnie

and everything we do is free.

i zupełnie za darmo.

And the garden, it was beautiful.

Nasz ogród był piękny...

And then somebody complained.

ale ktoś wniósł skargę.

The city came down on me,

Miasto zaczęło mnie krytykować

and basically gave me a citation saying that I had to remove my garden,

i wręczono mi wezwanie do sądu, każąc usunąć ogród,

which this citation was turning into a warrant.

co w zasadzie zmieniło wezwanie w nakaz.

And I'm like, "Come on, really?

Moja reakcja - "Nie, no serio?

A warrant for planting food on a piece of land

Nakaz sądowy za sadzenie jedzenia na skrawku ziemi,

that you could care less about?" (Laughter)

który was zupełnie nie obchodzi?" (Śmiech)

And I was like, "Cool. Bring it."

Pomyślałem: "Tylko spróbujcie".

Because this time it wasn't coming up.

Bo nie zamierzałem rezygnować.

So L.A. Times got ahold of it. Steve Lopez did a story on it

Zainteresował sie Dziennik L.A Times. Steve Lopez napisał artykuł,

and talked to the councilman,

porozmawiał z radnym

and one of the Green Grounds members,

i jednym z członków Green Ground.

they put up a petition on Change.org,

Stworzyli petycję na stronie change.org,

and with 900 signatures, we were a success.

pod którą podpisało się 900 osób - udało się.

We had a victory on our hands.

Odnieśliśmy zwycięstwo.

My councilman even called in and said how they endorse

Radny nawet zadzwonił, że bardzo im się podoba

and love what we're doing.

i że nas wspierają.

I mean, come on, why wouldn't they?

Czemu miałoby im się nie podobać?

L.A. leads the United States in vacant lots that the city actually owns.

Los Angeles ma najwięcej pustych parcel w USA,

They own 26 square miles of vacant lots.

prawie 70 km2 wolnych gruntów.

That's 20 Central Parks.

To jak 20 Central Parków.

That's enough space to plant 725 million tomato plants.

Można by zasadzić 725 milionów krzaków pomidorów.

Why in the hell would they not okay this?

Czemu u licha miałoby im się to nie podobać?

Growing one plant will give you 1,000, 10,000 seeds.

Jeden krzew daje od tysiąca do 10 tysięcy ziaren.

When one dollar's worth of green beans

Z kolei zielona fasolka za dolara

will give you 75 dollars' worth of produce.

daje produkt wart 75 dolarów.

It's my gospel, when I'm telling people, grow your own food.

To moja mantra: hodujcie własne jedzenie!

Growing your own food is like printing your own money.

To jak drukowanie własnych pieniędzy.

(Applause)

(Brawa)

See, I have a legacy in South Central.

Jestem osobiście związany z South Central.

I grew up there. I raised my sons there.

Dorastałem tam, wychowałem tam synów.

And I refuse to be a part of this manufactured reality

Nie chcę być częścią sztucznej rzeczywistości,

that was manufactured for me by some other people,

którą inni dla mnie stworzyli.

and I'm manufacturing my own reality.

Wolę sam tworzyć własną rzeczywistość.

See, I'm an artist.

Jestem artystą.

Gardening is my graffiti. I grow my art.

Ogrodnictwo jest moim graffiti. Hoduję swoją sztukę.

Just like a graffiti artist, where they beautify walls,

Tak jak graficiarze upiększają mury,

me, I beautify lawns, parkways.

ja upiększam trawniki i aleje.

I use the garden, the soil, like it's a piece of cloth,

Dla mnie ziemia w ogrodzie to skrawek materiału,

and the plants and the trees,

a drzewa i rośliny

that's my embellishment for that cloth.

to moje zdobienia na tym materiale.

You'd be surprised what the soil could do

Nie do wiary, co można zrobić z glebą,

if you let it be your canvas.

jeśli potraktuje się ją jak płótno.

You just couldn't imagine how amazing a sunflower is

Nie macie pojęcia, jak wspaniały jest słonecznik

and how it affects people.

i jak wpływa na ludzi.

So what happened?

Co było dalej?

I have witnessed my garden become a tool for the education,

Mój ogród stał się narzędziem edukacji,

a tool for the transformation of my neighborhood.

które pozwoliło na przemianę okolicy.

To change the community, you have to change the composition of the soil.

By zmienić społeczność, trzeba zmienić skład gleby.

We are the soil.

My jesteśmy tą glebą.

You'd be surprised how kids are affected by this.

Zdziwiłby was wpływ na dzieci.

Gardening is the most therapeutic

Uprawianie ogrodu jest najbardziej terapeutyczną

and defiant act you can do,

i buntowniczą rzeczą, jaką można zrobić,

especially in the inner city.

zwłaszcza w środku miasta.

Plus you get strawberries.

No i ma się z tego truskawki.

(Laughter)

(Śmiech)

I remember this time,

Pamiętam, jak któregoś razu

there was this mother and a daughter came,

matka z córką przyszły nocą

it was, like, 10:30 at night, and they were in my yard,

do mojego ogrodu,

and I came out and they looked so ashamed.

i kiedy wyszedłem, bardzo się zawstydziły.

So I'm like, man, it made me feel bad that they were there,

Zasmuciło mnie to, że tam były

and I told them, you know, you don't have to do this like this.

i powiedziałem: "Nie musicie tak tego robić".

This is on the street for a reason.

To rośnie na ulicy z jakiegoś powodu.

It made me feel ashamed to see people

Było mi wstyd widzieć ludzi,

that were this close to me that were hungry,

którzy żyją tak blisko mnie i głodują

and this only reinforced why I do this,

i to wzmogło moją determinację w tym co robię.

and people asked me, "Fin, aren't you afraid

Pytają mnie: "Fin, nie boisz się,

people are going to steal your food?"

że okradną cię z jedzenia?"

And I'm like, "Hell no, I ain't afraid they're gonna steal it.

Ja na to: "Jasne, że nie!

That's why it's on the street.

Po to właśnie rośnie na ulicy.

That's the whole idea.

Na tym to polega.

I want them to take it, but at the same time,

Chcę żeby je brali, ale żeby odchodząc

I want them to take back their health."

zabierali się też za swoje zdrowie.

There's another time when I put

Innym razem założyłem ogród

a garden in this homeless shelter in downtown Los Angeles.

w schronisku dla bezdomnych w centrum Los Angeles.

These are the guys, they helped me unload the truck.

To właśnie oni. Pomogli mi rozładować ciężarówkę.

It was cool, and they just shared the stories

Atmosfera była przyjemna, podzieli się ze mną historiami

about how this affected them and how

o tym, jak to na nich wpłynęło

they used to plant with their mother and their grandmother,

i jak kiedyś sadzili rośliny z matką czy babcią.

and it was just cool to see how this changed them,

Cieszyła mnie zmiana, jaką w nich widziałem,

if it was only for that one moment.

nawet jeśli była chwilowa.

So Green Grounds has gone on to plant

Green Grounds założyło jakieś 20 ogrodów.

maybe 20 gardens.

Green Grounds założyło jakieś 20 ogrodów.

We've had, like, 50 people come to our dig-ins

50 osób pomaga nam w pracy,

and participate, and it's all volunteers.

sami ochotnicy.

If kids grow kale, kids eat kale.

Dzieci, które hodują jarmuż, będą go też jadły.

(Laughter)

(Śmiech)

If they grow tomatoes, they eat tomatoes. (Applause)

Jeśli wyhodują pomidory, to je będą jadły. (Brawa)

But when none of this is presented to them,

Ale jeśli im się tego nie pokaże,

if they're not shown how food affects the mind and the body,

jeśli nie zobaczą, jak jedzenie wpływa na umysł i ciało,

they blindly eat whatever the hell you put in front of them.

bezmyślnie zjedzą co popadnie.

I see young people

Widzę młodych ludzi,

and they want to work,

którzy chcą pracować,

but they're in this thing where they're caught up --

ale jednocześnie nie mogą;

I see kids of color and they're just on this track

dzieci o różnych kolorach skóry

that's designed for them,

idą wyznaczoną im ścieżką,

that leads them to nowhere.

która prowadzi donikąd.

So with gardening, I see an opportunity

W uprawianiu ogrodów widzę szansę

where we can train these kids

na pokierowanie tymi dziećmi,

to take over their communities,

by zaczęły działać w lokalnych społecznościach,

to have a sustainable life.

by prowadziły życie przyjazne dla środowiska.

And when we do this, who knows?

A jeśli się nam uda, to kto wie?

We might produce the next George Washington Carver.

Może wyrośnie nam następny George Washington Carver.

but if we don't change the composition of the soil,

Ale jeśli nie zmienimy składu gleby,

we will never do this.

nigdy do tego nie dojdzie.

Now this is one of my plans. This is what I want to do.

Oto jeden z moich planów:

I want to plant a whole block of gardens

chcę założyć cały blok ogrodów,

where people can share in the food in the same block.

tak by ludzie w jednym bloku mogli dzielić się jedzeniem.

I want to take shipping containers

Chcę zamienić kontenery transportowe

and turn them into healthy cafes.

w kafejki ze zdrowym jedzeniem.

Now don't get me wrong.

Nie zrozumcie mnie źle,

I'm not talking about no free shit,

nie mówię wcale o darmowym żarciu,

because free is not sustainable.

bo to w ogóle nie sprzyja ekorozwojowi.

The funny thing about sustainability,

Co ciekawe, żeby móc mówić o ekorozwoju,

you have to sustain it.

coś musi się rozwijać.

(Laughter) (Applause)

(Śmiech) (Brawa)

What I'm talking about is putting people to work,

Chodzi mi o to, by dać ludziom zajęcie,

and getting kids off the street, and letting them know

a znudzonym dzieciom dać radość i dumę

the joy, the pride and the honor in growing your own food,

z samodzielnie wyhodowanego jedzenia,

opening farmer's markets.

otwarcia małego lokalnego targu.

So what I want to do here,

Co chcę zrobić?

we gotta make this sexy.

Sprawić, by uprawianie ogrodu było fajne.

So I want us all to become ecolutionary renegades,

Chcę, żebyśmy wszyscy stali się zielonymi renegatami,

gangstas, gangsta gardeners.

gangsterami, gangsta ogrodnikami.

We gotta flip the script on what a gangsta is.

Musimy postawić na głowie znaczenie słowa gangsta.

If you ain't a gardener, you ain't gangsta.

Jeśli nie jesteś ogrodnikiem, nie jesteś gangsta.

Get gangsta with your shovel, okay?

Łap za łopatę i zostań gangsta!

And let that be your weapon of choice.

Niech to będzie twoja broń.

(Applause)

(Brawa)

So basically, if you want to meet with me,

Jeśli chcesz się ze mną spotkać,

you know, if you want to meet,

jeśli masz taki zamiar,

don't call me if you want to sit around in cushy chairs

nie dzwoń do mnie, jeśli chcesz wygodnie siedzieć

and have meetings where you talk about doing some shit --

i gadać o zrobieniu czegoś,

where you talk about doing some shit.

jeśli chcesz o tym tylko gadać.

If you want to meet with me, come to the garden

Jeśli chcesz mnie spotkać, przyjdź do ogrodu

with your shovel so we can plant some shit.

z własną łopatą, żeby coś zasadzić.

Peace. Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Thank you. (Applause)

Dziękuję. (Brawa)