Ed Yong: Suicidal wasps, zombie roaches and other parasite tales

Ed Yong: Dế tự tử, gián thây ma và nhiều câu chuyện khác về loài kí sinh.

Translator: Thu Nguyen Reviewer: Nhu PHAM

A herd of wildebeests, a shoal of fish,

Một đàn dê rừng, một đàn cá

a flock of birds.

hay một đàn chim.

Many animals gather in large groups

Rất nhiều động vật sống thành đàn lớn

that are among the most wonderful spectacles

giữa khung cảnh hùng vĩ

in the natural world.

của thế giới tự nhiên.

But why do these groups form?

Tại sao chúng lại sống thành đàn?

The common answers include things like

Câu trả lời thường gặp:

seeking safety in numbers or hunting in packs

để tìm kiếm sự an toàn đi săn theo nhóm

or gathering to mate or breed,

hoặc để kết đôi, sinh sản,

and all of these explanations,

tất cả những câu trả lời đó,

while often true,

thường là đúng,

make a huge assumption about animal behavior,

đưa ra một kết luận lớn về hành vi của động vật,

that the animals are in control of their own actions,

rằng chúng tự kiểm soát hành vi,

that they are in charge of their bodies.

chịu trách nhiệm với cơ thể mình.

And that is often not the case.

Điều đó không phải lúc nào cũng đúng.

This is Artemia, a brine shrimp.

Đây là Artemia, một loài tôm nước mặn.

You probably know it better as a sea monkey.

còn gọi là khỉ biển.

It's small, and it typically lives alone,

Nó nhỏ, thường sống một mình

but it can gather in these large red swarms

nhưng lại có thể tập hợp thành những đám lớn màu đỏ

that span for meters,

kéo dài đến hàng mét,

and these form because of a parasite.

bởi vì đây là một loài kí sinh.

These shrimp are infected with a tapeworm.

Những con tôm này bị nhiễm sán dây,

A tapeworm is effectively a long, living gut

Sán dây có ruột rất dài

bộ phận sinh dục ở một đầu và miệng hình móc câu ở đầu còn lại.

with genitals at one end and a hooked mouth at the other.

As a freelance journalist, I sympathize.

Là một nhà báo tự do, tôi rất thông cảm điều đó.

(Laughter)

( Tiếng cười)

The tapeworm drains nutrients from Artemia's body,

Sán dây không chỉ hút chất dinh dưỡng từ cơ thể tôm

but it also does other things.

mà nó còn

It castrates them,

tấn công những con tôm

it changes their color from transparent to bright red,

thay đổi màu sắc của chúng từ trong suốt sang màu đỏ tươi,

it makes them live longer,

giúp tôm sống lâu hơn

and as biologist Nicolas Rode has found,

như nhà sinh vật học Nicolas Rode đã tìm ra,

it makes them swim in groups.

nó khiến tôm bơi theo đàn.

Why? Because the tapeworm, like many other parasites,

Tại sao? Vì sán dây, như nhiều loại kí sinh khác,

has a complicated life cycle

có một vòng đời rất phức tạp

involving many different hosts.

liên quan đến rất nhiều vật chủ khác nhau.

The shrimp are just one step on its journey.

Tôm chỉ là một phần của chuyến hành trình.

Its ultimate destination is this,

Điểm đến cuối cùng của nó là đây,

the greater flamingo.

những con hồng hạc lớn hơn.

Only in a flamingo can the tapeworm reproduce,

Sán dây chỉ có thể sinh sản trên hồng hạc,

so to get there, it manipulates its shrimp hosts

để tới đó, chúng điều khiển những con tôm

into forming these conspicuous colored swarms

tập hợp thành những đám màu

that are easier for a flamingo to spot

mà con hồng hạc có thể dễ dàng phát hiện

and to devour,

và xơi tái,

and that is the secret of the Artemia swarm.

đó là bí mật của đàn tôm Artemia.

They aren't sociable through their own volition,

Chúng không sống thành đàn vì muốn vậy,

but because they are being controlled.

mà vì chúng bị điều khiển.

It's not safety in numbers.

Tập trung thành đám lớn rất nguy hiểm,

It's actually the exact opposite.

đối lập hoàn toàn so với bình thường.

The tapeworm hijacks their brains and their bodies,

Sán dây điều khiển bộ não và cơ thể

turning them into vehicles

biến chúng thành phương tiện đến chỗ hồng hạc.

for getting itself into a flamingo.

And here is another example

Đây là một ví dụ khác

of a parasitic manipulation.

về sự điều khiển của kí sinh vật.

This is a suicidal cricket.

Đây là một con dế tự tử

This cricket swallowed the larvae of a Gordian worm,

Con dế này đã nuốt ấu trùng giun Gordian

or horsehair worm.

hay còn gọi là giun lông ngựa.

The worm grew to adult size within it,

Con giun đã trưởng thành trong người con dế và cần xuống nước để sinh sản

but it needs to get into water in order to mate,

and it does that by releasing proteins

nó đã làm vậy bằng cách tiết ra protein

that addle the cricket's brain,

làm rối loạn bộ não con dế,

causing it to behave erratically.

khiến con dế có hành động thất thường.

When the cricket nears a body of water,

Khi đến gần nước,

such as this swimming pool,

bể bơi này chẳng hạn,

it jumps in and drowns,

nó sẽ nhảy xuống và chết đuối,

and the worm wriggles out

rồi con giun sẽ luồn lách ra

of its suicidal corpse.

khỏi xác con dế.

Crickets are really roomy. Who knew?

Ai biết được bên trong con dế lại rộng đến vậy?

The tapeworm and the Gordian worm are not alone.

Sán dây và giun Gordian không phải là duy nhất.

They are part of an entire cavalcade

Chúng chỉ là một phần

of mind-controlling parasites,

tập đoàn kí sinh vật điều khiển ý chí,

of fungi, viruses, and worms and insects and more

như nấm, virus, giun, côn trùng...

that all specialize in subverting and overriding

phá hoại và giày xéo

the wills of their hosts.

ý chí của sinh vật chủ.

Now, I first learned about this way of life

Tôi lần đầu được biết về điều này

through David Attenborough's "Trials of Life"

qua cuốn " Trải nghiệm cuộc sống" của David Attenborough, 20 năm về trước,

about 20 years ago,

and then later through a wonderful book called

sau đó là cuốn sách kì diệu có tên

"Parasite Rex" by my friend Carl Zimmer.

" Chúa tể loài kí sinh vật" của bạn tôi Carl Zimmer.

And I've been writing about these creatures ever since.

Sau đó, tôi đã viết về những sinh vật này.

Few topics in biology enthrall me more.

Có rất ít chủ đề sinh học có thể cuốn hút tôi đến vậy.

It's like the parasites have subverted my own brain.

Giống như loài kí sinh đó cũng đang điều khiển bộ não của tôi.

Because after all, they are always compelling

Sau tất cả, chúng lôi cuốn và rùng rợn theo một cách thú vị.

and they are delightfully macabre.

When you write about parasites,

Khi viết về loài kí sinh, bạn thường dùng những cụm từ như

your lexicon swells with phrases like

"devoured alive" and "bursts out of its body."

" thèm khát được sống" hay " thoát ra khỏi cơ thể"

(Laughter)

(Tiếng cười)

But there's more to it than that.

Nhưng có nhiều thứ hơn thế.

I'm a writer, and fellow writers in the audience

Tôi là nhà văn, và đồng nghiệp của tôi

will know that we love stories.

hiểu rằng chúng ta rất thích những câu chuyện.

Parasites invite us to resist the allure

Loài kí sinh khiến ta cưỡng lại sức lôi cuốn

of obvious stories.

của những câu chuyện hiển nhiên.

Their world is one of plot twists

Thế giới của chúng có những diễn biến bất ngờ

and unexpected explanations.

và những lời giải thích không ngờ.

Why, for example,

Tại sao? Ví dụ,

does this caterpillar

con sâu bướm này

start violently thrashing about

bắt đầu đập xung quanh một cách dữ dội

when another insect gets close to it

khi côn trùng khác đến gần nó

and those white cocoons that it seems

còn với cái tổ kén màu trắng

to be standing guard over?

nó có vẻ như đang bảo vệ chúng?

Is it maybe protecting its siblings?

Bảo vệ anh chị em ruột của chúng ư?

No.

Không

This caterpillar was attacked

Nó đã bị tấn công

by a parasitic wasp which laid eggs inside it.

bởi một loài côn trùng kí sinh đẻ trứng bên trong nó.

The eggs hatched and the young wasps

Trứng vỡ ra và côn trùng con muốn con sâu bướm còn sống

devoured the caterpillar alive

before bursting out of its body.

trước khi chúng thoát ra khỏi cái xác.

See what I mean?

Hiểu ý tôi rồi chứ?

Now, the caterpillar didn't die.

Giờ, con sâu bướm không chết.

Some of the wasps seemed to stay behind

Có vẻ như một vài con côn trùng đứng sau

and controlled it into defending their siblings

điều khiển nó để bảo vệ chị em ruột của chúng

which are metamorphosing

những con đang trưởng thành trong cái tổ kén đó.

into adults within those cocoons.

This caterpillar is a head-banging zombie bodyguard

Con sâu bướm này như một vệ sĩ xác sống

defending the offspring

bảo vệ con cái của loài sinh vật sẽ giết chết nó.

of the creature that killed it.

(Applause)

(Vỗ tay)

We have a lot to get through. I only have 13 minutes. (Laughter)

Còn rất nhiều điều để trao đổi. Và tôi chỉ còn 13 phút (Tiếng cười)

Now, some of you are probably just

Một vài người tại đây

desperately clawing for some solace

có thể đang tự trấn an một cách tuyệt vọng

in the idea that these things are oddities

rằng đây là những sinh vật kì dị

of the natural world, that they are outliers,

trong tự nhiên, rằng chúng nằm ngoài

and that point of view is understandable,

những quan điểm có thể hiểu được,

because by their nature, parasites are quite small

bởi chúng khá nhỏ

and they spend a lot of their time

và dành hầu hết thời gian

inside the bodies of other things.

bên trong cơ thể con khác.

They're easy to overlook,

Chúng rất dễ bị bỏ qua,

but that doesn't mean that they aren't important.

không có nghĩa là chúng không quan trọng.

A few years back, a man called Kevin Lafferty

Vài năm trước, Kevin Lafferty,

took a group of scientists into three Californian estuaries

đưa một nhóm nhà khoa học đến 3 cửa sông ở vùng California

and they pretty much weighed and dissected

họ đã cân nhắc, phân tích

and recorded everything they could find,

và ghi lại mọi thứ họ tìm thấy

and what they found

họ nhận thấy rằng

were parasites in extreme abundance.

số lượng kí sinh vật là rất lớn.

Especially common were trematodes,

Phổ biến hơn cả là sán lá,

tiny worms that specialize in castrating their hosts

những loài sán rất nhỏ có thể phá hoại sinh vật chủ

like this unfortunate snail.

như là chú ốc sên xấu số này.

Now, a single trematode is tiny, microscopic,

Một con sán lá thì có vẻ rất nhỏ

but collectively they weighed as much

nhưng tập hợp chúng lại xấp xỉ

as all the fish in the estuaries

lũ cá ở vùng cửa sông

and three to nine times more than all the birds.

và gấp 3 đến 9 lần tập hợp các loài chim.

And remember the Gordian worm that I showed you,

Bạn có nhớ giun Gordian sống trong những con dế không?

the cricket thing?

One Japanese scientist called Takuya Sato

Takuya Sato, một nhà khoa học người Nhật

found that in one stream,

tìm ra rằng trong một dòng sông,

these things drive so many crickets

loài giun này đã làm chết rất nhiều dế và châu chấu

and grasshoppers into the water

that the drowned insects

số côn trùng bị chết đuối

make up some 60 percent of the diet of local trout.

chiếm khoảng 60 phần trăm khẩu phần ăn của loài cá hồi địa phương.

Manipulation is not an oddity.

Tác động này không phải là hiếm.

It is a critical and common part

Nó rất quan trọng và phần nào phổ biến

of the world around us,

trong thế giới quanh ta,

and scientists have now found

những nhà khoa học đã tìm ra

hundreds of examples of such manipulators,

hàng trăm ví dụ về những tác động này,

and more excitingly, they're starting to understand

thú vị hơn, họ bắt đầu hiểu một cách chính xác

exactly how these creatures control their hosts.

làm thế nào để những sinh vật này kiểm soát vật chủ.

And this is one of my favorite examples.

Một trong những ví dụ ưa thích của tôi.

This is Ampulex compressa,

Đây là loài Ampulex Compressa,

the emerald cockroach wasp,

một loài bọ gián màu ngọc lục bảo,

and it is a truth universally acknowledged

một sự thật toàn cầu đã công nhận

that an emerald cockroach wasp in possession

rằng loài côn trùng này

of some fertilized eggs

nếu muốn thụ tinh cho trứng

must be in want of a cockroach.

thì cần một con gián.

When she finds one,

Khi tìm thấy một con gián, nó sẽ đâm vào 1 chiếc vòi,

she stabs it with a stinger

that is also a sense organ.

đồng thời là cơ quan cảm giác, điều mới được khám phá 3 tuần trước.

This discovery came out three weeks ago.

She stabs it with a stinger that is a sense organ

Nó đâm con gián bằng 1 chiếc vòi, cơ quan cảm giác

equipped with small sensory bumps

được trang bị một cái bướu nhỏ

that allow her to feel the distinctive texture

giúp nó cảm nhận bề mặt não của con gián.

of a roach's brain.

So like a person blindly rooting about in a bag,

Như một người mò mẫm tìm kiếm trong túi

she finds the brain, and she injects it with venom

khi nó tìm thấy phần não, nó tiêm nọc độc

into two very specific clusters of neurons.

vào hai bó noron đặc biệt.

Israeli scientists Frederic Libersat and Ram Gal

Nhà khoa học người Israel Frederic Libersat và Ram Gal

found that the venom is a very specific chemical weapon.

tìm ra rằng nọc độc đó là loại vũ khí hóa học đặc biệt.

It doesn't kill the roach, nor does it sedate it.

Nó không giết chết hay làm con gián bất tỉnh.

The roach could walk away

Con gián có thể đi

or fly or run if it chose to,

bay hoặc chạy tùy thích,

but it doesn't choose to,

nhưng nó lại không muốn thế

because the venom nixes its motivation to walk,

vì nọc độc đã ngăn chặn động lực di chuyển của con gián.

and only that.

The wasp basically un-checks the escape-from-danger box

Con bọ cơ bản đã xóa bỏ khả năng thoát thân

in the roach's operating system,

trong hệ thống điều hành của con gián

allowing her to lead her helpless victim

điều khiển nạn nhân

back to her lair by its antennae

tới hang ổ bằng râu

like a person walking a dog.

giống như dắt chó đi dạo vậy.

And once there, she lays an egg on it,

Tới nơi, nó đẻ trứng,

egg hatches, devoured alive, bursts out of body,

trứng nở, ăn sống vật chủ, chui ra ngoài

yadda yadda yadda, you know the drill.

yadda yadda yadda, bạn đã biết thủ tục này.

(Laughter) (Applause)

(Tiếng cười) ( Vỗ tay)

Now I would argue that, once stung,

Giờ tôi muốn nói rằng, một khi bị đốt,

the cockroach isn't a roach anymore.

con gián sẽ không còn là nó nữa.

It's more of an extension of the wasp,

Nó giống như phiên bản lớn của con côn trùng,

just like the cricket was an extension of the Gordian worm.

cũng như dế là phiên bản lớn của giun Gordian.

These hosts won't get to survive or reproduce.

Những vật chủ này không thể sống sót hay sinh sản.

They have as much control over their own fates

Chúng chỉ có quyền kiểm soát số mệnh của mình như một chiếc ô tô.

as my car.

Once the parasites get in,

Một khi ký sinh vật xâm nhập, vật chủ sẽ không còn quyền quyết định.

the hosts don't get a say.

Now humans, of course,

Tất nhiên, loài người không còn xa lạ với sự kiểm soát này.

are no stranger to manipulation.

We take drugs to shift the chemistries of our brains

Ta uống thuốc để thay đổi thành phần hóa học trong não và tâm trạng,

and to change our moods,

and what are arguments or advertising or big ideas

những tranh luận, quảng cáo hay ý tưởng lớn

if not an attempt to influence someone else's mind?

không phải là đang cố gắng thay đổi suy nghĩ của người khác sao?

But our attempts at doing this

Nhưng nỗ lực của chúng ta

are crude and blundering compared

còn rất thô sơ và khờ dại so với

to the fine-grained specificity of the parasites.

năng lực của loài kí sinh.

Don Draper only wishes he was as elegant

Don Draper chỉ ao ước được sáng suốt

and precise as the emerald cockroach wasp.

và tỉ mỉ như con bọ gián màu xanh.

Now, I think this is part of what makes parasites

Giờ, tôi nghĩ đây là phần làm cho kí sinh vật

so sinister and so compelling.

trở nên rất hung hãn và cũng rất hấp dẫn

We place such a premium on our free will

Chúng ta quá đề cao tự do ý chí

and our independence

và sự độc lập

that the prospect of losing those qualities

đến việc mất đi khả năng đó cho những thế lực vô hình

to forces unseen

informs many of our deepest societal fears.

để lại rất nhiều nỗi sợ hãi xã hội trong sâu thẳm.

Orwellian dystopias and shadowy cabals

Lầm lạc của hệ thống chính trị Orwellian, bè phái đen tối,

and mind-controlling supervillains --

những kẻ muốn kiểm soát ý thức--

these are tropes that fill our darkest fiction,

đó là phép ẩn dụ cho những câu chuyện viễn tưởng mơ hồ nhất,

but in nature, they happen all the time.

thực tế, điều đó xảy ra thường xuyên.

Which leads me to an obvious

Điều này đặt ra cho tôi một câu hỏi hiển nhiên và gây tranh cãi:

and disquieting question:

Are there dark, sinister parasites

Liệu loài nham hiểm và độc ác này ảnh hưởng đến hành vi của chúng ta

that are influencing our behavior

without us knowing about it,

mà ta không hay biết

besides the NSA?

ngoại trừ cơ quan an ninh quốc gia Hoa Kỳ?

If there are any —

Nếu là vậy--

(Laughter) (Applause)

(Tiếng cười) (Vỗ tay)

I've got a red dot on my forehead now, don't I?

Hình như tôi vừa tiết lộ bí mật quốc gia?

(Laughter)

(Tiếng cười)

If there are any, this is a good candidate for them.

Một ứng cử viên tốt.

This is Toxoplasma gondii, or Toxo, for short,

Đây là động vật nguyên sinh sống kí sinh họ Toxoplasma

because the terrifying creature

loài sinh vật đáng sợ này

always deserves a cute nickname.

xứng đáng có một biệt danh dễ thương.

Toxo infects mammals,

Toxo gây bệnh cho động vật,

a wide variety of mammals,

rất nhiều loài động vật có vú,

but it can only sexually reproduce in a cat.

nhưng chúng chỉ có thể sinh sản trong cơ thể mèo

And scientists like Joanne Webster have shown that

Nhà khoa học Joanne Webster đã cho thấy

if Toxo gets into a rat or a mouse,

nếu Toxo xâm nhập vào chuột hay động vật gặm nhấm

it turns the rodent into a cat-seeking missile.

nó sẽ biến con vật trở thành tên lửa săn mèo

If the infected rat smells the delightful odor

Nếu con chuột bị nhiễm độc ngửi thấy mùi

of cat piss,

nước tiểu mèo

it runs towards the source of the smell

nó sẽ chạy ngay tới chỗ phát ra mùi

rather than the more sensible direction of away.

chứ không chạy đi như ta thường thấy.

The cat eats the rat. Toxo gets to have sex.

Mèo sẽ ăn con chuột. Và Toxo có thể sinh sản.

It's a classic tale of Eat, Prey, Love.

Một câu chuyện điển hình cho Ăn, Con mồi, Tình yêu.

(Laughter) (Applause)

(Tiếng cười) ( Vỗ tay)

You're very charitable, generous people.

Các bạn thật tốt bụng và rộng lượng.

Hi, Elizabeth, I loved your talk.

Chào Elizabeth, tôi rất thích bài nói chuyện của cô.

How does the parasite control its host

Làm thế nào kí sinh vật kiểm soát vật chủ theo cách này?

in this way?

We don't really know.

Ta thực sự không biết.

We know that Toxo releases an enzyme

Ta biết rằng Toxo sẽ sản sinh một loại enzim, tạo dopamine,

that makes dopamine, a substance involved

in reward and motivation.

chất giúp tạo động lực.

We know it targets certain parts of a rodent's brain,

Nó nhắm tới vài phần nhất định trong não chuột,

including those involved in sexual arousal.

bao gồm phần khơi gợi tình dục.

But how those puzzle pieces fit together

Nhưng ta không biết những mảnh ghép khít với nhau như thế nào.

is not immediately clear.

What is clear is that this thing

Ta chỉ biết loài này là một đơn bào.

is a single cell.

This has no nervous system.

Chúng không có hệ thần kinh, không có ý thức,

It has no consciousness.

It doesn't even have a body.

thậm chí không có cơ thể.

But it's manipulating a mammal?

Nhưng chúng đang kiểm soát một con vật?

We are mammals.

Chúng ta cũng là loài có vú.

We are more intelligent than a mere rat, to be sure,

Và chắc chắn, ta thông minh hơn chuột,

but our brains have the same basic structure,

nhưng bộ não của chúng ta có cùng cấu trúc cơ bản

the same types of cells,

cùng loại tế bào, cùng hợp chất bên trong cơ thể,

the same chemicals running through them,

and the same parasites.

và có cùng loài kí sinh.

Estimates vary a lot, but some figures suggest

Có nhiều ước lượng, nhưng một vài con số cho thấy

that one in three people around the world

một phần ba dân số trên thế giới

have Toxo in their brains.

có kí sinh Toxo trong não.

Now typically, this doesn't lead to any overt illness.

Nó không dẫn đến một căn bệnh rõ ràng.

The parasite holds up in a dormant state

Kí sinh vật âm thầm duy trì hoạt động trong khoảng thời gian dài.

for a long period of time.

But there's some evidence that those people

Một vài bằng chứng cho thấy

who are carriers score slightly differently

những người mang bệnh có câu trả lời

on personality questionnaires than other people,

về vấn đề cá nhân khác với những người khác,

that they have a slightly higher risk of car accidents,

có khả năng bị tai nạn xe hơi cao hơn một chút

and there's some evidence that people with schizophrenia

và bằng chứng cho thấy bệnh nhân tâm thần phân liệt

are more likely to be infected.

dễ bị mắc bệnh hơn.

Now, I think this evidence is still inconclusive,

Những bằng chứng này chưa đủ để kết luận

and even among Toxo researchers,

thậm chí những người nghiên cứu về Toxo cũng tranh cãi

opinion is divided as to whether the parasite

liệu loài kí sinh có thực sự tác động đến hành vi của chúng ta

is truly influencing our behavior.

But given the widespread nature of such manipulations,

Nhưng với sự tồn tại ngày càng nhiều sự kiểm soát ấy

it would be completely implausible

Thực sự đáng ngờ

for humans to be the only species

liệu loài người có là loài duy nhất không bị ảnh hưởng.

that weren't similarly affected.

And I think that this capacity to constantly

Và tôi nghĩ chính khả năng

subvert our way of thinking about the world

lật ngược cách ta hiểu về thế giới làm cho loài kí sinh trở nên thú vị.

makes parasites amazing.

They're constantly inviting us to look at the natural world sideways,

Chúng lôi kéo ta nhìn thế giới tự nhiên theo một cách khác,

and to ask if the behaviors we're seeing,

và tự hỏi liệu hành động ta nhìn thấy là đơn giản và hiển nhiên

whether they're simple and obvious

or baffling and puzzling,

hay trở ngại và khó hiểu,

are not the results of individuals

có là kết quả của ý chí

acting through their own accord

but because they are being bent

đang bị khuất phục

to the control of something else.

bị kiểm soát bởi những thứ khác.

And while that idea may be disquieting,

Khi mà ý kiến đó còn nhiều tranh cãi

and while parasites' habits may be very grisly,

và cách phát triển của loài kí sinh còn rất kinh khủng

I think that ability to surprise us

tôi nghĩ rằng khả năng gây ngạc nhiên làm cho chúng thật tuyệt vời và lôi cuốn

makes them as wonderful and as charismatic

as any panda or butterfly or dolphin.

như gấu trúc, bươm bướm hay cá heo.

At the end of "On the Origin of Species,"

Trong đoạn kết của "Nguồn gốc các loài",

Charles Darwin writes about the grandeur of life,

Charles Darwin đã viết về sự vĩ đại của cuộc sống

and of endless forms most beautiful

của sự tiến hóa tạo ra vô số những sinh thể đẹp và kì diệu,

and most wonderful,

and I like to think he could easily have been talking

và tôi nghĩ rất có thể ông ấy đang nói về

about a tapeworm that makes shrimp sociable

một con sán dây làm con tôm trở nên hòa đồng hơn

or a wasp that takes cockroaches for walks.

hay một con giun làm con dế phải đi theo ý mình.

But perhaps, that's just a parasite talking.

Cũng có thể, đó chỉ là bài nói chuyện về loài kí sinh

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)