Sarah-Jayne Blakemore: The mysterious workings of the adolescent brain

Sarah-Jayne Blakemore: Hoạt động bí ẩn của bộ não thiếu niên

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Nhu PHAM Reviewer: Vu-An Phan

Fifteen years ago, it was widely assumed

Mười lăm năm trước đây, có nhiều ý kiến cho rằng

that the vast majority of brain development

phần lớn sự phát triển của não bộ

takes place in the first few years of life.

diễn ra trong những năm đầu của cuộc đời.

Back then, 15 years ago, we didn't have the ability

Trở lại 15 năm về trước, chúng ta không có khả năng

to look inside the living human brain

để khám phá bên trong bộ não trên cơ thể sống' .

and track development across the lifespan.

và theo dõi sự phát triển của nó trong suốt cuộc đời.

In the past decade or so, mainly due to advances

Trong khoảng 10 năm trở lại đây, do sự tiến bộ

in brain imaging technology

trong công nghệ ghi hình ảnh não

such as magnetic resonance imaging, or MRI,

như chụp cộng hưởng từ, hay MRI,

neuroscientists have started to look inside the living

các nhà thần kinh học đã bắt đầu khám phá bên trong

human brain of all ages, and to track changes

bộ não con người ở mọi lứa tuổi, và theo dõi những thay đổi

in brain structure and brain function,

trong cấu trúc và chức năng của não,

so we use structural MRI if you'd like to take a snapshot,

vì vậy chúng tôi sử dụng MRI để tạo một bản chụp,

a photograph, at really high resolution of the inside

hay một bức ảnh với độ phân giải cao về cấu trúc bên trong

of the living human brain, and we can ask questions like,

của não người, và chúng ta có thể đặt ra các câu hỏi

how much gray matter does the brain contain,

như có bao nhiêu chất xám trong não,

and how does that change with age?

và nó thay đổi như thế nào theo lứa tuổi?

And we also use functional MRI, called fMRI,

Và chúng tôi cũng sử dụng chức năng MRI, gọi là fMRI,

to take a video, a movie, of brain activity

để làm một video, một bộ phim, về hoạt động của bộ não

when participants are taking part in some kind of task

khi những người tham dự tham gia vào một số công việc

like thinking or feeling or perceiving something.

như suy nghĩ hay cảm nhận một cái gì đó.

So many labs around the world are involved in this kind

Vì vậy, nhiều phòng thí nghiệm trên toàn thế giới đều đưa vào những kiểu nghiên cứu như thế này

of research, and we now have a really rich

và chúng ta thực sự có

and detailed picture of how the living human brain develops,

một bức ảnh giàu nội dung và chi tiết về sự phát triển của não bộ,

and this picture has radically changed the way

hình ảnh này đã thay đổi hoàn toàn

we think about human brain development

cách mà chúng ta nghĩ về sự phát triển của bộ não con người

by revealing that it's not all over in early childhood,

bằng cách tiết lộ rằng nó không chỉ phát triển trong thời thơ ấu,

and instead, the brain continues to develop

mà thay vào đó, vẫn tiếp tục phát triển

right throughout adolescence and into the '20s and '30s.

trong suốt thời thanh thiếu niên cho đến khi 20 hay 30 tuổi.

So adolescence is defined as the period of life that starts

Vậy nên giai đoạn thiếu niên được coi là giai đoạn trong cuộc đời

with the biological, hormonal, physical changes of puberty

mà bắt đầu những thay đổi sinh học, nội tiết tố, vật lý của tuổi dậy thì

and ends at the age at which an individual attains

và kết thúc khi một cá nhân

a stable, independent role in society.

đạt đến một độ ổn định, một vai trò độc lập trong xã hội.

(Laughter)

(Cười)

It can go on a long time. (Laughter)

Nó có thể tiếp diễn trong một thời gian dài. (Cười)

One of the brain regions that changes most dramatically

Một trong những vùng não mà thay đổi đáng kể nhất

during adolescence is called prefrontal cortex.

trong giai đoạn thiếu niên được gọi là vỏ não ở trán.

So this is a model of the human brain,

Và đây là mô hình của bộ não con người,

and this is prefrontal cortex, right at the front.

và đây là vỏ não ở trán, ở ngay phía trước.

Prefrontal cortex is an interesting brain area.

Vỏ não ở trán là một khu vực thú vị.

It's proportionally much bigger in humans than

Ở người, nó lớn hơn rất nhiều so với loài khác

in any other species, and it's involved in a whole range of

và nó kéo theo một loạt các đạc trưng như

high level cognitive functions, things like decision-making,

chức năng nhận thức cao, như việc ra quyết định,

planning, planning what you're going to do tomorrow

lập kế hoạch, lập kế hoạch những gì bạn sẽ làm vào ngày mai

or next week or next year, inhibiting

hoặc tuần tới hoặc năm tới, kiềm chế hành vi không phù hợp

inappropriate behavior, so stopping yourself saying

ngăn bạn thốt ra một cái gì đó thô lỗ

something really rude or doing something really stupid.

hoặc làm một cái gì đó ngu ngốc.

It's also involved in social interaction,

Nó cũng tham gia vào các tương tác xã hội,

understanding other people, and self-awareness.

hiểu biết về người khác, và tự nhận thức về bản thân.

So MRI studies looking at the development of this region

Vì vậy, các nghiên cứu MRI về sự phát triển của khu vực này

have shown that it really undergoes dramatic development

đã cho thấy rằng nó thực sự phải trải qua sự phát triển đáng kể

during the period of adolescence.

trong giai đoạn niên thiếu.

So if you look at gray matter volume, for example,

Vì vậy, nếu bạn nhìn vào lượng chất xám, ví dụ,

gray matter volume across age from age four to 22 years

lượng chất xám trong độ tuổi từ 4 đến 22

increases during childhood, which is what you can see

gia tăng trong thời thơ ấu, đó là những gì bạn có thể nhìn thấy

on this graph. It peaks in early adolescence.

trên biểu đồ này. Và đỉnh điểm là tuổi chớm vị thành niên.

The arrows indicate peak gray matter volume

Các mũi tên biểu thị cao điểm của lượng chất xám

in prefrontal cortex. You can see that that peak happens

trong vỏ não ở trán. Bạn có thể thấy rằng đỉnh này sẽ xuất hiện

a couple of years later in boys relative to girls,

một vài năm muộn hơn ở bé trai so với bé gái,

and that's probably because boys go through puberty

và đó có lẽ là vì thường thì các chàng trai trải qua tuổi dậy thì

a couple of years later than girls on average,

một vài năm muộn hơn so với các cô gái,

and then during adolescence, there's a significant decline

và sau đó trong thời thiếu niên, có một sự suy giảm đáng kể

in gray matter volume in prefrontal cortex.

lượng chất xám trong vỏ não ở trán.

Now that might sound bad, but actually this is

Điều này nghe có vẻ xấu, nhưng trên thực tế

a really important developmental process, because

đó là một quá trình phát triển thực sự quan trọng,

gray matter contains cell bodies and connections

bởi vì chất xám chứa các tế bào và các kết nối giữa tế bào

between cells, the synapses, and this decline

các khớp thần kinh (xi-náp) và sự suy giảm khối lượng chất xám

in gray matter volume during prefrontal cortex

trong vỏ não trước trán

is thought to correspond to synaptic pruning,

được cho là tương ứng với sự cắt tỉa xi-náp,

the elimination of unwanted synapses.

loại bỏ những xi-náp không mong muốn.

This is a really important process. It's partly dependent

Đây là một quá trình thực sự quan trọng. Nó phụ thuộc một phần vào

on the environment that the animal or the human is in,

môi trường mà động vật hoặc con người sống trong đó,

and the synapses that are being used are strengthened,

và xi-náp đang được sử dụng được tăng cường,

and synapses that aren't being used

và xi-náp không được sử dụng

in that particular environment are pruned away.

trong môi trường cụ thể đó sẽ bị cắt bỏ đi.

You can think of it a bit like pruning a rosebush.

Bạn có thể nghĩ về nó như việc cắt tỉa cành hoa hồng vậy.

You prune away the weaker branches so that

Bạn cắt đi những nhánh yếu hơn

the remaining, important branches, can grow stronger,

do đó, các nhánh còn lại, những nhánh quan trọng, có thể phát triển mạnh mẽ hơn,

and this process, which effectively fine-tunes brain tissue

và quá trình này, có hiệu quả tinh chỉnh mô não

according to the species-specific environment,

dựa theo môi trường của một loài cụ thể,

is happening in prefrontal cortex and in other brain regions

đang xảy ra ở vỏ não trước trán và các vùng não khác

during the period of human adolescence.

trong thời niên thiếu của con người.

So a second line of inquiry that we use to track changes

Vì vậy, phương pháp thức hai của điều tra mà chúng tôi sử dụng để theo dõi thay đổi

in the adolescent brain is using functional MRI

não giai đoạn niên thiếu là MRI chức năng

to look at changes in brain activity across age.

để xem xét những thay đổi trong hoạt động của não qua các năm

So I'll just give you an example from my lab.

Vì vậy tôi sẽ chỉ cho bạn một ví dụ từ phòng thí nghiệm của mình.

So in my lab, we're interested in the social brain, that is

Trong phòng thí nghiệm của tôi, chúng tôi quan tâm đến bộ não xã hội,

the network of brain regions that we use to understand

điều đó có nghĩa là mạng lưới các vùng não

other people and to interact with other people.

mà chúng tôi sử dụng để hiểu và tương tác với người khác.

So I like to show a photograph of a soccer game

Vì vậy, tôi muốn trưng ra một bức ảnh của một trò chơi bóng đá

to illustrate two aspects of how your social brains work.

để minh họa hai khía cạnh về việc bộ não xã hội của bạn làm việc như thế nào

So this is a soccer game. (Laughter)

Thế nên, đây là một trò chơi bóng đá. (Tiếng cười)

Michael Owen has just missed a goal, and he's lying

Michael Owen mới bỏ lỡ một mục tiêu, và anh ấy nằm dài trên sân

on the ground, and the first aspect of the social brain

và khía cạnh đầu tiên của bộ não xã hội

that this picture really nicely illustrates is how automatic

rằng hình ảnh minh hoạ theo cách thực sự độc đáo

and instinctive social emotional responses are,

về phản ứng về mặt xã hội và tình cảm tự động và bản năng

so within a split second of Michael Owen missing this goal,

trong vòng một tíc tắc Michael Owen đã đá hỏng,

everyone is doing the same thing with their arms

tất cả mọi người đều làm điều tương tự với cánh tay của mình

and the same thing with their face, even Michael Owen

và tương tự với khuôn mặt của họ, thậm chí cả Michael Owen

as he slides along the grass, is doing the same thing

anh ta nằm dài ra dọc theo sân cỏ, làm điều tương tự với cánh tay của mình

with his arms, and presumably has a similar

và có lẽ cũng có một biểu hiện tương tự trên khuôn mặt

facial expression, and the only people who don't

và người duy nhất không như thế

are the guys in yellow at the back — (Laughs) —

là những người đàn ông áo vàng ở đằng sau — (cười) —

and I think they're on the wrong end of the stadium,

và tôi nghĩ rằng họ đang ở sai khán đài,

and they're doing another social emotional response

và họ đang thực hiện một phản ứng cảm xúc xã hội

that we all instantly recognize, and that's the second aspect

mà tất cả chúng tai đều nhận ra ngay lập tức, và đó là khía cạnh thứ hai

of the social brain that this picture really nicely illustrates,

của não bộ xã hội mà bức ảnh này đã minh hoạ rất tốt,

how good we are at reading other people's behavior,

về việc chúng tôi đọc hành vi của người khác tốt đến cỡ nào

their actions, their gestures, their facial expressions,

thông qua hành động, cử chỉ của họ, biểu hiện trên khuôn mặt của họ,

in terms of their underlying emotions and mental states.

xét về khía cạnh những cảm xúc bên dưới và những trạng thái tinh thần.

So you don't have to ask any of these guys.

Vì vậy, bạn không cần phải vặn hỏi bất kỳ ai trong số những người này.

You have a pretty good idea of what they're feeling

Bạn có một linh cảm khá tốt về những gì họ đang cảm thấy

and thinking at this precise moment in time.

và suy nghĩ ở thời điểm chính xác này.

So that's what we're interested in looking at in my lab.

Đó là những gì chúng tôi quan tâm khi nhìn vào phòng thí nghiệm của mình.

So in my lab, we bring adolescents and adults into the lab

Trong phòng thí nghiệm của tôi, chúng tôi đưa thanh thiếu niên và người lớn đến

to have a brain scan, we give them some kind of task

để thực hiện quét não, chúng tôi cung cấp cho họ một số công việc

that involves thinking about other people, their minds,

bao gồm suy nghĩ về người khác, tâm trí của họ,

their mental states, their emotions, and one of the findings

các trạng thái tâm thần, cảm xúc, và một trong những phát hiện

that we've found several times now, as have other labs

rằng chúng tôi đã tìm thấy một vài lần, giống như các phòng thí nghiệm khác

around the world, is part of the prefrontal cortex called

trên thế giới cũng đã tìm ra đó là một phần vỏ não trước trán

medial prefrontal cortex, which is shown in blue on the slide,

được gọi là phần giữa vỏ não trước trán, được hiển thị bằng màu xanh trên màn hình,

and it's right in the middle of prefrontal cortex

và ngay ở giữa vỏ não trước trán

in the midline of your head.

trên đường chính giữa đầu của bạn.

This region is more active in adolescents when they make

Vùng này hoạt động nhiều hơn ở thiếu niên, khi đưa ra

these social decisions and think about other people

các quyết định xã hội và suy nghĩ về người khác

than it is in adults, and this is actually a meta-analysis

hơn là ở người lớn, và điều này là thực sự một ẩn dụ phân tích

of nine different studies in this area from labs around

cho chín nghiên cứu khác nhau về lĩnh này từ các phòng lab khắp nơi trên thế giới,

the world, and they all show the same thing, that activity

và tất cả chúng đều hiển thị cùng một điều, rằng hoạt động của phần giữa

in this medial prefrontal cortex area decreases

vỏ não trước trán suy giảm

during the period of adolescence.

trong thời niên thiếu.

And we think that might be because adolescents and adults

Và chúng tôi nghĩ rằng đó có thể là bởi vì thanh thiếu niên và người lớn

use a different mental approach, a different

sử dụng phương pháp tinh thần khác nhau,

cognitive strategy, to make social decisions,

các chiến lược nhận thức khác nhau, để đưa ra quyết định xã hội,

and one way of looking at that is to do behavioral studies

và một cách để nhìn vào đó là để thực hiện nghiên cứu hành vi

whereby we bring people into the lab and we give them

theo đó, chúng tôi đưa mọi người vào phòng thí nghiệm

some kind of behavioral task, and I'll just give you

cung cấp cho họ một số loại nhiệm vụ hành vi

another example of the kind of task that we use in my lab.

và tôi sẽ chỉ cho bạn một ví dụ về các loại nhiệm vụ mà chúng tôi sử dụng

So imagine that you're the participant in one of our

trong phòng thí nghiệm. Vì vậy hãy tưởng tượng rằng bạn đang tham gia

experiments. You come into the lab,

vào một trong những thí nghiệm của chúng tôi. Bạn bước vào phòng thí nghiệm,

you see this computerized task.

bạn thấy công việc được hệ thống hoá này.

In this task, you see a set of shelves.

Trong nhiệm vụ này, bạn thấy một tập hợp các kệ sách.

Now, there are objects on these shelves, on some of them,

Bây giờ, có một số vật phẩm trên các kệ này, trên một vài cái,

and you'll notice there's a guy standing behind the set

và bạn sẽ nhận thấy có một người đứng đằng sau

of shelves, and there are some objects that he can't see.

các kệ, và có một số vật mà anh ta không thể nhìn thấy.

They're occluded, from his point of view, with a kind of

Chúng bị bịt kín, từ góc nhìn của anh ta,

gray piece of wood.

với một mẩu gỗ màu xám.

This is the same set of shelves from his point of view.

Đây là cùng một tập hợp các kệ từ góc nhìn của anh ấy.

Notice that there are only some objects that he can see,

Để ý rằng chỉ có một vài đồ vật mà anh ta có thể nhìn thấy,

whereas there are many more objects that you can see.

trong khi có rất nhiều đồ vật khác mà bạn có thể thấy được.

Now your task is to move objects around.

Bây giờ công việc của bạn là di chuyển các đồ vật.

The director, standing behind the set of shelves,

người điều hành, đứng đằng sau các kệ,

is going to direct you to move objects around,

sẽ hướng dẫn bạn di chuyển chúng,

but remember, he's not going to ask you to move objects

nhưng hãy nhớ rằng, anh ta sẽ không yêu cầu bạn di chuyển

that he can't see. This introduces a really interesting

những món đồ mà anh ta không thể nhìn thấy. Điều này dẫn đến một điều kiện thực sự thú vị

condition whereby there's a kind of conflict

theo đó dẫn đến một loại xung đột

between your perspective and the director's perspective.

giữa góc nhìn của bạn và góc nhìn của người điều hành.

So imagine he tells you to move the top truck left.

Vì vậy hãy tưởng tượng anh ta nói với bạn để di chuyển chiếc xe tải phía trên bên trái.

There are three trucks there. You're going to instinctively

Có ba chiếc xe tải ở đó. Và bạn đang theo bản năng của mình

go for the white truck, because that's the top truck

chọn lấy chiếc xe tải màu trắng, bởi vì đó là chiếc xe tải phía trên

from your perspective, but then you have to remember,

từ góc nhìn của bạn, nhưng sau đó bạn cần phải ghi nhớ,

"Oh, he can't see that truck, so he must mean

"Oh, anh ta không thể thấy chiếc xe đó, thế có nghĩa là anh ta muốn mình

me to move the blue truck," which is the top truck

di chuyển chiếc màu xanh, " là chiếc nằm bên trên

from his perspective. Now believe it or not,

từ góc nhìn của anh ấy. Bây giờ thì tin hay không,

normal, healthy, intelligent adults like you make errors

những người lớn bình thường, khỏe mạnh, thông minh như các bạn

about 50 percent of the time on that kind of trial.

phạm lỗi trong 50 phần trăm thời gian thử nghiệm.

They move the white truck instead of the blue truck.

Họ di chuyển chiếc xe màu trắng thay vì chiếc màu xanh.

So we give this kind of task to adolescents and adults,

Vì vậy, chúng tôi giao nhiệm vụ này cho cả thanh thiếu niên và người lớn,

and we also have a control condition

và chúng tôi cũng có một điều kiện kiểm soát

where there's no director and instead we give people a rule.

khi mà không có người điều hành và thay vào đó, chúng tôi cho họ một điều luật

We tell them, okay, we're going to do exactly the same thing

Chúng tôi nói với họ, được rồi, chúng ta sẽ làm y như vậy

but this time there's no director. Instead you've got to

nhưng lần này không có người điều hành. Thay vào đó các bạn sẽ bỏ qua

ignore objects with the dark gray background.

các vật phẩm trên nền màu xám đậm.

You'll see that this is exactly the same condition, only

Bạn sẽ thấy rằng đó chính xác là cùng một điều kiện,

in the no-director condition they just have to remember

chỉ là họ cần phải nhớ áp dụng quy tắc này

to apply this somewhat arbitrary rule, whereas

khi không có người điều hành

in the director condition, they have to remember

còn khi có đạo diển họ cần phải nhớ

to take into account the director's perspective

chú ý đến tầm nhìn của đạo diễn

in order to guide their ongoing behavior.

trong khi anh ta hướng dẫn hành vi cho họ.

Okay, so if I just show you the percentage errors

Được rồi, nếu tôi chỉ cho bạn thấy tỷ lệ phần trăm lỗi

in a large developmental study we did,

trong một nghiên cứu quy mô lớn mà chúng tôi đã làm,

this is in a study ranging from age seven to adulthood,

Đây là trong một nghiên cứu với các đối tượng từ bảy đến tuổi trưởng thành,

and what you're going to see is the percentage errors

và những gì bạn sẽ thấy là tỷ lệ phần trăm lỗi

in the adult group in both conditions,

trong nhóm người lớn trong cả hai điều kiện,

so the gray is the director condition, and you see

màu xám là điều kiện có người điều hành, và bạn thấy đấy

that our intelligent adults are making errors about 50 percent

những người lớn thông minh của chúng ta mắc lỗi trong khoảng 50 phần trăm

of the time, whereas they make far fewer errors

thời gian thử nghiệm, trong khi lại mắc ít lỗi hơn

when there's no director present, when they just have

khi không có người điều hành, khi mà họ chỉ việc

to remember that rule of ignoring the gray background.

ghi nhớ quy luật bỏ qua các đồ vật trên nền xám.

Developmentally, these two conditions develop

Mở rộng ra, hai điều kiện này phát triển

in exactly the same way. Between late childhood

theo chính xác cùng một cách. Giữa giai đoạn cuối thời thơ ấu

and mid-adolescence, there's an improvement,

và giữa thời thiếu niên, đó là một sự cải thiện,

in other words a reduction of errors, in both of these trials,

nói cách khác là một sự giảm lỗi, trong cả hai cuộc thử nghiệm này,

in both of these conditions.

trong cả hai điều kiện này.

But it's when you compare the last two groups,

Nhưng đó là khi bạn so sánh hai nhóm cuối,

the mid-adolescent group and the adult group

nhóm giữa tuổi thiếu niên và nhóm người lớn

where things get really interesting, because there, there is

thực sự thú vị là

no continued improvement in the no-director condition.

không có cải thiện nào trong điều kiện không có người điều hành.

In other words, everything you need to do in order to

Nói cách khác, tất cả những gì bạn cần làm là

remember the rule and apply it seems to be fully developed

ghi nhớ quy tắc và áp dụng nó dường như đã được phát triển đầy đủ

by mid-adolescence, whereas in contrast,

khi bước vào giai đoạn giữa tuổi thiếu niên, trong khi ngược lại,

if you look at the last two gray bars, there's still

Nếu nhìn vào hai thanh màu xám phía cuối,

a significant improvement in the director condition

vẫn có sự cải thiện đáng kể trong điều kiện có người điều hành

between mid-adolescence and adulthood, and what

giữa gia đoạn giữa của tuổi thiếu niên và tuổi trưởng thành,

this means is that the ability to take into account someone

Điều này có nghĩa là khả năng để để ý đến

else's perspective in order to guide ongoing behavior,

góc nhìn của một ai đó khác khi hướng dẫn hành vi,

which is something, by the way, that we do in everyday life all

điều mà chúng ta vẫn làm trong cuộc sống hàng ngày

the time, is still developing in mid-to-late adolescence.

là một cái gì đó mà vẫn còn đang phát triển trong giai đoạn giữa và cuối tuổi thiếu niên

So if you have a teenage son or a daughter and you

Vì vậy, nếu bạn có một con trai hay con gái ở độ tuổi này

sometimes think they have problems taking other people's

mà bạn nghĩ rằng chúng có vấn đề trong việc để ý đến

perspectives, you're right. They do. And this is why.

quan điểm của người khác, thì bạn đang đúng đấy. Và đây là lý do tại sao.

So we sometimes laugh about teenagers.

Chúng ta đôi khi cười nhạo về các trẻ vị thành niên

They're parodied, sometimes even demonized in the media

Chúng nhại lại, thậm chí là thảm hoạ trên các phương tiện truyền thông

for their kind of typical teenage behavior. They take risks,

vì các hành vi tiêu biểu thưở thiếu thời của chúng. Chúng mạo hiểm,

they're sometimes moody, they're very self-conscious.

đôi khi thất thường, chúng rất vị kỷ.

I have a really nice anecdote from a friend of mine

Tôi có một câu chuyện thực sự tốt đẹp từ một người bạn của mình

who said that the thing he noticed most

người nói rằng điều ông nhận thấy nhiều nhất

about his teenage daughters before and after puberty

ở hai đứa con gái thiếu niên của mình trước và sau tuổi dậy thì

was their level of embarrassment in front of him.

là mức độ bối rối khi đứng trước anh ta.

So, he said, "Before puberty, if my two daughters

Vì vậy, anh nói, "Trước tuổi dậy thì, nếu hai đứa con gái của tôi

were messing around in a shop, I'd say, 'Hey,

quậy tung một cửa hàng, tôi sẽ nói, ' Hey, dừng quậy nữa

stop messing around and I'll sing your favorite song,'

và ba sẽ hát bài hát yêu thích của các con,'

and instantly they'd stop messing around and he'd sing

và ngay lập tức chúng sẽ ngừng lại và anh ta sẽ hát

their favorite song. After puberty, that became the threat.

cho chúng nghe bài hát yêu thích của chúng. Sau tuổi dậy thì, điều đó trở thành một mối đe dọa.

(Laughter)

(Tiếng cười)

The very notion of their dad singing in public

Khái niệm về việc cha của chúng sẽ hát ở nơi công cộng

was enough to make them behave.

cũng đủ làm chúng hành xử tốt trở lại

So people often ask,

Do đó, mọi người thường hỏi,

"Well, is adolescence a kind of recent phenomenon?

"Vâng, vậy tuổi thiếu niên có phải là một hiện tượng gần đây không?

Is it something we've invented recently in the West?"

Nó là cái mà chúng ta đã phát minh ra, gần đây. ở phương Tây ư?"

And actually, the answer is probably not. There are lots

Và trên thực tế, câu trả lời có lẽ là không. Có rất nhiều mô tả về thanh thiếu niên

of descriptions of adolescence in history that sound

trong lịch sử mà nghe có vẻ

very similar to the descriptions we use today.

rất giống với các mô tả chúng ta sử dụng ngày nay.

So there's a famous quote by Shakespeare from "The Winter's Tale"

Có một câu nói nổi tiếng của Shakespeare từ "The Winter's Tale"

where he describes adolescence as follows:

nơi mà ông mô tả tuổi thiếu niên như sau:

"I would there were no age between ten and

"Tôi sẽ ở đó khi mà không có độ tuổi từ mười

three-and-twenty, or that youth would sleep out the rest;

và hai mươi ba, hoặc tuổi trẻ đó sẽ ngủ say suốt phần còn lại;

for there is nothing in the between but getting wenches

khi mà không có gì xen giữa ngoại trừ cặp kè với gái

with child, wronging the ancientry, stealing, fighting." (Laughter)

có con, đối đầu với tổ tiên, ăn cắp và chiến đấu." (Tiếng cười)

He then goes on to say, "Having said that, would any

sau đó, ông tiếp tục thốt lên rằng, "Đã nói rồi, bất kỳ cái gì

but these boiled brains of nineteen and two-and-twenty

trừ những bộ não sục sôi của tuổi nười chín và hai mươi hai

hunt in this weather?" (Laughter)

sẽ săn lấy trong thời tiết này?" (Tiếng cười)

So almost 400 years ago, Shakespeare was portraying

Như vậy, gần 400 năm về trước, Shakespeare đã vẽ ra chân dung

adolescents in a very similar light to the light that we

của những thanh thiếu niên cũng tương tự như điều mà chúng ta

portray them in today, but today we try to understand

miêu tả về chúng ngày hôm nay, nhưng này nay chúng ta cố gắng thấu hiểu

their behavior in terms of the underlying changes

hành vi của chúng trên khía cạnh những thay đổi tiềm ẩn

that are going on in their brain.

xảy ra bên trong não bộ.

So for example, take risk-taking. We know that adolescents

Lấy việc mạo hiểm làm ví dụ, Chúng ta biết được rằng

have a tendency to take risks. They do.

thanh thiếu niên có xu hướng liều lĩnh. Thực sự là như vậy

They take more risks than children or adults,

Chúng liều lĩnh hơn trẻ em hay người lớn,

and they are particularly prone to taking risks

và chúng có thiên hướng trở nên liều lĩnh

when they're with their friends. There's an important drive

khi ở với bạn bè. Đó là một động lức quan trọng

to become independent from one's parents

để trở nên độc lập khỏi cha mẹ

and to impress one's friends in adolescence.

và để gây ấn tượng của một trong những người bạn ở tuổi thanh thiếu niên.

But now we try to understand that in terms of

Nhưng bây giờ, chúng tôi cố gắng hiểu điều đó xét về sự phát triển của một phần bộ não

the development of a part of their brain called the limbic system,

được gọi là hệ thống rìa,

so I'm going to show you the limbic system in red

Vì vậy, tôi sẽ cho bạn thấy hệ thống rìa màu đỏ

in the slide behind me, and also on this brain.

trên màn hình phía sau tôi đây, và cũng nằm trên bộ não này.

So the limbic system is right deep inside the brain,

Hệ thống rìa nằm sâu bên trong não,

and it's involved in things like emotion processing

và có liên quan đến những thứ như xử lý cảm xúc

and reward processing. It gives you the rewarding feeling

và xử lý phần thưởng. Nó mang lại cho bạn những cảm giác tưởng thưởng

out of doing fun things, including taking risks.

khi làm cái gì đó vui vẻ, bao gồm cả việc chấp nhận rủi ro.

It gives you the kick out of taking risks.

Nó cho bạn một cú hích để liều.

And this region, the regions within the limbic system,

Và khu vực này, các khu vực trong hệ thống rìa,

have been found to be hypersensitive to the rewarding

được tìm thấy là vô cùng nhạy cảm với các cảm giác khen thưởng

feeling of risk-taking in adolescents compared with adults,

khi chấp nhận rủi ro ở thanh thiếu niên khi so sánh với người lớn,

and at the very same time, the prefrontal cortex,

vào thời điểm rất giống nhau, vỏ não trước trán,

which you can see in blue in the slide here,

mà bạn có thể nhìn thấy, có màu xanh trên màn hình ở đây,

which stops us taking excessive risks,

ngăn không cho chúng ta nhận lấy quá nhiều rủi ro

is still very much in development in adolescents.

vẫn còn đang tiếp tục phát triển rất nhiều ở thanh thiếu niên.

So brain research has shown that the adolescent brain

Vì vậy, nghiên cứu về não đã chỉ ra rằng bộ não vị thành niên

undergoes really quite profound development,

phải trải qua một sự phát triển thực sự khá sâu sắc,

and this has implications for education, for rehabilitation,

và điều này là kết quả của giáo dục, phục hồi chức năng,

and intervention. The environment, including teaching,

và sự can thiệp. Môi trường, bao gồm cả việc giảng dạy,

can and does shape the developing adolescent brain,

có thể định hình bộ não đang phát triển ở tuổi thiếu niên ,

and yet it's only relatively recently that we have been

và chưa hết, nó chỉ là có liên hệ tương đối với những gì chúng ta

routinely educating teenagers in the West.

thường xuyên giáo dục gần đây thanh thiếu niên ở phương Tây.

All four of my grandparents, for example, left school

Tất cả bốn ông bà của tôi, ví dụ, bỏ học

in their early adolescence. They had no choice.

trong giai đoạn đầu của thời niên thiếu. Họ đã không có sự lựa chọn.

And that's still the case for many, many teenagers

Và vẫn còn nhiều trường hợp như thế, với rất nhiều, rất nhiều thanh thiếu niên

around the world today. Forty percent of teenagers

trên thế giới ngày nay. Bốn mươi phần trăm thanh thiếu niên

don't have access to secondary school education.

không được tiếp cận với giáo dục bậc trung học.

And yet, this is a period of life where the brain is

mà đây lại là giai đoạn mà não bộ

particularly adaptable and malleable.

đặc biệt thích nghi và dễ uốn nắn.

It's a fantastic opportunity for learning and creativity.

Đó là một cơ hội tuyệt vời để học tập và sáng tạo.

So what's sometimes seen as the problem

Vì vậy, những gì đôi khi được coi là vấn đề

with adolescents — heightened risk-taking, poor impulse

với thanh thiếu niên -chấp nhận rủi ro cao, thiếu kiểm soát

control, self-consciousness — shouldn't be stigmatized.

quá vị kỷ — thì không nên bị kỳ thị.

It actually reflects changes in the brain that provide

Điều đó thực sự phản ánh những thay đổi trong não

an excellent opportunity for education

mà mang đến một cơ hội tuyệt vời cho giáo dục

and social development. Thank you. (Applause)

và phát triển xã hội. Cảm ơn các bạn. (Vỗ tay)

(Applause)

(Vỗ tay)