Sarah-Jayne Blakemore: The mysterious workings of the adolescent brain

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Katarzyna Wypniewska Korekta: Krzysztof Ignaciuk

Fifteen years ago, it was widely assumed

15 lat temu powszechnie zakładano,

that the vast majority of brain development

że ludzki mózg rozwija się głównie

takes place in the first few years of life.

przez kilka pierwszych lat życia.

Back then, 15 years ago, we didn't have the ability

Wtedy nie mieliśmy jednak możliwości

to look inside the living human brain

zajrzeć do wnętrza żywego ludzkiego mózgu,

and track development across the lifespan.

by śledzić jego rozwój przez całe życie.

In the past decade or so, mainly due to advances

W ostatnich latach, głównie dzięki rozwojowi

in brain imaging technology

technik neuroobrazowania, takich jak

such as magnetic resonance imaging, or MRI,

obrazowanie magnetyczno-rezonansowe (MRI)

neuroscientists have started to look inside the living

neurobiolodzy zaczęli zaglądać do wnętrza

human brain of all ages, and to track changes

żywych mózgów ludzi w każdym wieku

in brain structure and brain function,

i śledzenia zmian struktury i funkcji.

so we use structural MRI if you'd like to take a snapshot,

Strukturalny rezonans magnetyczny służy

a photograph, at really high resolution of the inside

do uchwycenia obrazu wnętrza mózgu

of the living human brain, and we can ask questions like,

o wysokiej rozdzielczości, co pozwala zbadać,

how much gray matter does the brain contain,

ile jest w mózgu szarych komórek

and how does that change with age?

i jak zmienia się to z wiekiem.

And we also use functional MRI, called fMRI,

Używa się też funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI),

to take a video, a movie, of brain activity

do rejestrowania aktywności mózgu

when participants are taking part in some kind of task

w trakcie zadania, które wykonuje badany,

like thinking or feeling or perceiving something.

takiego jak myślenie, czy postrzeganie.

So many labs around the world are involved in this kind

Tak wiele laboratoriów zajmuje się takimi

of research, and we now have a really rich

badaniami, że dysponujemy teraz bogatym

and detailed picture of how the living human brain develops,

i szczegółowym obrazem rozwoju ludzkiego mózgu,

and this picture has radically changed the way

co radykalnie zmieniło sposób,

we think about human brain development

w jaki o tym myślimy.

by revealing that it's not all over in early childhood,

Rozwój mózgu nie kończy się na wczesnym dzieciństwie,

and instead, the brain continues to develop

wręcz przeciwnie, mózg rozwija się

right throughout adolescence and into the '20s and '30s.

w trakcie dojrzewania, a także u 20- i 30-latków.

So adolescence is defined as the period of life that starts

Dojrzewanie określa się jako czas, który rozpoczyna się

with the biological, hormonal, physical changes of puberty

wraz z biologicznymi, hormonalnymi i fizycznymi zmianami

and ends at the age at which an individual attains

i kończy się w momencie, kiedy dana osoba

a stable, independent role in society.

uzyskuje stabilną, niezależną rolę w społeczeństwie.

(Laughter)

(Śmiech)

It can go on a long time. (Laughter)

To może trwać naprawdę długo. (Śmiech)

One of the brain regions that changes most dramatically

Jednym z obszarów mózgu, który podlega dużym zmianom

during adolescence is called prefrontal cortex.

w trakcie dojrzewania, jest kora przedczołowa.

So this is a model of the human brain,

Oto model ludzkiego mózgu,

and this is prefrontal cortex, right at the front.

a to kora przedczołowa, na samym przodzie.

Prefrontal cortex is an interesting brain area.

Jest ona ciekawym obszarem mózgu.

It's proportionally much bigger in humans than

Proporcjonalnie jest o wiele większa u ludzi niż

in any other species, and it's involved in a whole range of

u innych gatunków i jest zaangażowana w wiele

high level cognitive functions, things like decision-making,

istotnych funkcji poznawczych, jak podejmowanie decyzji,

planning, planning what you're going to do tomorrow

planowanie przyszłości,

or next week or next year, inhibiting

hamowanie niewłaściwego zachowania,

inappropriate behavior, so stopping yourself saying

np. powstrzymanie się od powiedzenia

something really rude or doing something really stupid.

czegoś niemiłego lub zrobienia czegoś głupiego.

It's also involved in social interaction,

Jest też zaangażowana w interakcje społeczne,

understanding other people, and self-awareness.

rozumienie innych i samoświadomość.

So MRI studies looking at the development of this region

Badania MRI nad rozwojem tego obszaru wykazały,

have shown that it really undergoes dramatic development

że podlega on radykalnym zmianom

during the period of adolescence.

w trakcie okresu dojrzewania.

So if you look at gray matter volume, for example,

Objętość istoty szarej

gray matter volume across age from age four to 22 years

między 4 a 22 rokiem życia,

increases during childhood, which is what you can see

wzrasta w dzieciństwie, co widać

on this graph. It peaks in early adolescence.

na wykresie. Szczyt osiąga we wczesnym dojrzewaniu.

The arrows indicate peak gray matter volume

Strzałki wskazują na najwyższą objętość istoty szarej

in prefrontal cortex. You can see that that peak happens

w korze przedczołowej. Widać, że następuje

a couple of years later in boys relative to girls,

to kilka lat później u chłopców niż u dziewcząt,

and that's probably because boys go through puberty

być może dlatego, że u chłopców dojrzewanie

a couple of years later than girls on average,

rozpoczyna się zwykle kilka lat później.

and then during adolescence, there's a significant decline

Później obserwujemy znaczący spadek

in gray matter volume in prefrontal cortex.

w objętości istoty szarej w korze przedczołowej.

Now that might sound bad, but actually this is

Brzmi niepokojąco, ale w rzeczywistości

a really important developmental process, because

to istotny proces rozwojowy, ponieważ

gray matter contains cell bodies and connections

istota szara zawiera komórki nerwowe i połączenia

between cells, the synapses, and this decline

międzykomórkowe, synapsy, i uważa się,

in gray matter volume during prefrontal cortex

że ten spadek jej objętości w korze przedczołowej

is thought to correspond to synaptic pruning,

związany jest z procesem "przycinania" -

the elimination of unwanted synapses.

eliminacji zbędnych synaps.

This is a really important process. It's partly dependent

To bardzo ważny proces, częściowo zależny od

on the environment that the animal or the human is in,

środowiska człowieka lub zwierzęcia.

and the synapses that are being used are strengthened,

Używane synapsy zostają wzmocnione,

and synapses that aren't being used

a te, które nie są używane

in that particular environment are pruned away.

w konkretnym środowisku, są usuwane.

You can think of it a bit like pruning a rosebush.

Porównajmy to do przycinania krzewu róży:

You prune away the weaker branches so that

Odcinamy słabsze gałęzie,

the remaining, important branches, can grow stronger,

aby mocne mogły się wzmacniać.

and this process, which effectively fine-tunes brain tissue

Proces ten, skutecznie modelujący tkankę mózgową,

according to the species-specific environment,

dostosowując ją do potrzeb środowiska,

is happening in prefrontal cortex and in other brain regions

zachodzi w korze przedczołowej i innych obszarach mózgu

during the period of human adolescence.

w trakcie okresu dojrzewania.

So a second line of inquiry that we use to track changes

Inna metoda używana do śledzenia zmian

in the adolescent brain is using functional MRI

w mózgach nastolatków to funkcjonalny rezonans magnetyczny,

to look at changes in brain activity across age.

który pozwala na obserwację zmian aktywności mózgu z wiekiem.

So I'll just give you an example from my lab.

Przykład z mojego laboratorium:

So in my lab, we're interested in the social brain, that is

Zajmuje nas mózg społeczny,

the network of brain regions that we use to understand

czyli te obszary mózgu używane, by zrozumieć

other people and to interact with other people.

innych ludzi i nawiązać z nimi kontakt.

So I like to show a photograph of a soccer game

Pokażę wam zdjęcie z meczu piłki nożnej,

to illustrate two aspects of how your social brains work.

by zilustrować dwa aspekty działania mózgu społecznego.

So this is a soccer game. (Laughter)

Oto mecz piłki nożnej. (Śmiech)

Michael Owen has just missed a goal, and he's lying

Michael Owen właśnie spudłował,

on the ground, and the first aspect of the social brain

leży na ziemi; pierwszym aspektem działania

that this picture really nicely illustrates is how automatic

mózgu społecznego jest to, jak automatyczne

and instinctive social emotional responses are,

i instynktowne są społeczne reakcje emocjonalne.

so within a split second of Michael Owen missing this goal,

W ułamku sekundy, w którym Michael Owen pudłuje,

everyone is doing the same thing with their arms

wszyscy robią to samo ze swoimi rękami

and the same thing with their face, even Michael Owen

i twarzami, nawet Michael Owen,

as he slides along the grass, is doing the same thing

ślizgając się po trawie, robi to samo

with his arms, and presumably has a similar

i pewnie ma podobny wyraz twarzy

facial expression, and the only people who don't

a nie robią tego tylko

are the guys in yellow at the back — (Laughs) —

ci faceci z tyłu ubrani na żółto. (Śmiech)

and I think they're on the wrong end of the stadium,

Sądzę, że są po złej stronie stadionu.

and they're doing another social emotional response

Wykonują inną społeczną reakcję emocjonalną,

that we all instantly recognize, and that's the second aspect

którą natychmiast rozpoznajemy. To drugi aspekt działania

of the social brain that this picture really nicely illustrates,

mózgu społecznego, który ilustruje to zdjęcie,

how good we are at reading other people's behavior,

jak dobrze odczytujemy zachowania innych,

their actions, their gestures, their facial expressions,

ich działania, gesty, wyrazy twarzy

in terms of their underlying emotions and mental states.

pod względem skrywanych przez nie emocji i stanów mentalnych.

So you don't have to ask any of these guys.

Nie trzeba o nic pytać tych ludzi.

You have a pretty good idea of what they're feeling

Mamy dobre pojęcie, co czują

and thinking at this precise moment in time.

i myślą w tym momencie.

So that's what we're interested in looking at in my lab.

Tym zajmujemy się w laboratorium.

So in my lab, we bring adolescents and adults into the lab

Zapraszamy nastolatków i dorosłych,

to have a brain scan, we give them some kind of task

by zrobić skany ich mózgów, dajemy im zadanie,

that involves thinking about other people, their minds,

dotyczące myślenia o innych, o ich umysłach,

their mental states, their emotions, and one of the findings

stanach mentalnych, emocjach.

that we've found several times now, as have other labs

Potwierdziliśmy kilkakrotnie, jak i inne laboratoria

around the world, is part of the prefrontal cortex called

na świecie, że część kory przedczołowej,

medial prefrontal cortex, which is shown in blue on the slide,

środkowa kora przedczołowa, zaznaczona na niebiesko,

and it's right in the middle of prefrontal cortex

leżąca w samym środku kory przedczołowej,

in the midline of your head.

na środku głowy,

This region is more active in adolescents when they make

jest bardziej aktywna u nastolatków, kiedy podejmują

these social decisions and think about other people

decyzje społeczne i myślą o innych,

than it is in adults, and this is actually a meta-analysis

niż u dorosłych. Jest to wynik metaanalizy

of nine different studies in this area from labs around

dziewięciu różnych badań w laboratoriach

the world, and they all show the same thing, that activity

i wszystkie pokazują to samo: aktywność

in this medial prefrontal cortex area decreases

w obszarze środkowej kory przedczołowej zmniejsza się

during the period of adolescence.

w trakcie okresu dojrzewania.

And we think that might be because adolescents and adults

Może tak być dlatego, że nastolatki i dorośli

use a different mental approach, a different

mają inne podejście, używają

cognitive strategy, to make social decisions,

innych strategii poznawczych do podejmowania decyzji społecznych.

and one way of looking at that is to do behavioral studies

Można to sprawdzić dzięki badaniom empirycznym.

whereby we bring people into the lab and we give them

Zapraszamy ludzi do laboratorium

some kind of behavioral task, and I'll just give you

i dajemy im jakieś zadanie.

another example of the kind of task that we use in my lab.

Kolejny przykład z mojego laboratorium:

So imagine that you're the participant in one of our

Wyobraź sobie, że bierzesz udział

experiments. You come into the lab,

w eksperymencie. Wchodzisz do laboratorium,

you see this computerized task.

widzisz zadanie na komputerze.

In this task, you see a set of shelves.

W zadaniu tym widzisz kilka półek.

Now, there are objects on these shelves, on some of them,

Na niektórych z nich są jakieś przedmioty.

and you'll notice there's a guy standing behind the set

Widzisz, że za półkami stoi mężczyzna.

of shelves, and there are some objects that he can't see.

Nie widzi niektórych przedmiotów.

They're occluded, from his point of view, with a kind of

Z jego perspektywy są zasłonięte szarymi deskami.

gray piece of wood.

Z jego perspektywy są zasłonięte szarymi deskami.

This is the same set of shelves from his point of view.

To jest ta sama półka z jego perspektywy.

Notice that there are only some objects that he can see,

Widzi tylko część przedmiotów,

whereas there are many more objects that you can see.

natomiast ty widzisz ich o wiele więcej.

Now your task is to move objects around.

Twoim zadaniem jest przestawić przedmioty.

The director, standing behind the set of shelves,

Mężczyzna stojący za półkami

is going to direct you to move objects around,

wydaje ci polecenia.

but remember, he's not going to ask you to move objects

ale nie prosi o przestawianie rzeczy,

that he can't see. This introduces a really interesting

których nie widzi. Wprowadza to ciekawe warunki:

condition whereby there's a kind of conflict

istnieje konflikt między twoją perspektywą

between your perspective and the director's perspective.

a perspektywą wydającego polecenia.

So imagine he tells you to move the top truck left.

Mężczyzna każe ci przestawić w lewo górną ciężarówkę.

There are three trucks there. You're going to instinctively

Na półkach są trzy ciężarówki.

go for the white truck, because that's the top truck

Instynktownie wybierzesz białą, bo z twojej perspektywy

from your perspective, but then you have to remember,

jest to ta górna, ale wtedy przypomnisz sobie:

"Oh, he can't see that truck, so he must mean

"On nie widzi tej ciężarówki, więc ma na myśli

me to move the blue truck," which is the top truck

tę niebieską", która z jego perspektywy jest

from his perspective. Now believe it or not,

górną ciężarówką. Można w to wierzyć lub nie,

normal, healthy, intelligent adults like you make errors

ale zdrowi, inteligentni dorośli ludzie popełniają błędy

about 50 percent of the time on that kind of trial.

w około 50% przypadków w tego typu zadaniu.

They move the white truck instead of the blue truck.

Przesuwają białą ciężarówkę zamiast niebieskiej.

So we give this kind of task to adolescents and adults,

Daliśmy to zadanie nastolatkom i dorosłym,

and we also have a control condition

wprowadzając także zadanie kontrolne.

where there's no director and instead we give people a rule.

Nikt nie wydaje poleceń, zamiast tego badani otrzymują reguły.

We tell them, okay, we're going to do exactly the same thing

Mówimy im: teraz zrobimy dokładnie to samo,

but this time there's no director. Instead you've got to

ale tym razem nikt nie wydaje poleceń.

ignore objects with the dark gray background.

Zamiast tego musicie ignorować przedmioty na szarym tle.

You'll see that this is exactly the same condition, only

Są to dokładnie te same warunki,

in the no-director condition they just have to remember

tylko że przy braku wydającego polecenia trzeba pamiętać

to apply this somewhat arbitrary rule, whereas

o tej dość umownej zasadzie, podczas gdy w warunkach,

in the director condition, they have to remember

w których istnieje ta osoba, trzeba pamiętać,

to take into account the director's perspective

by wziąć pod uwagę jej perspektywę,

in order to guide their ongoing behavior.

w celu pokierowania swoim zachowaniem.

Okay, so if I just show you the percentage errors

Pokażę wam procent błędów

in a large developmental study we did,

w dużym badaniu rozwojowym, które przeprowadziliśmy.

this is in a study ranging from age seven to adulthood,

Badani mieli od siedmiu lat do dorosłości.

and what you're going to see is the percentage errors

Zobaczycie procent błędów

in the adult group in both conditions,

w grupie dorosłych w obu warunkach.

so the gray is the director condition, and you see

Szary słupek oznacza udział wydającego polecenia.

that our intelligent adults are making errors about 50 percent

Inteligentni dorośli popełniają błędy w około 50% przypadków.

of the time, whereas they make far fewer errors

Popełniają o wiele mniej błędów,

when there's no director present, when they just have

gdy tej osoby nie ma, gdy muszą po prostu

to remember that rule of ignoring the gray background.

zapamiętać zasadę ignorowania szarego tła.

Developmentally, these two conditions develop

Z punktu widzenia rozwoju, oba te warunki rozwijają się

in exactly the same way. Between late childhood

tak samo. Pomiędzy okresem późnego dzieciństwa

and mid-adolescence, there's an improvement,

a połową okresu dojrzewania następuje poprawa,

in other words a reduction of errors, in both of these trials,

to znaczy zmniejszenie liczby błędów w obu tych zadaniach,

in both of these conditions.

w obu warunkach.

But it's when you compare the last two groups,

Ale to wtedy, kiedy porównamy dwie ostatnie grupy,

the mid-adolescent group and the adult group

tę z połowy okresu dojrzewania i grupę dorosłych,

where things get really interesting, because there, there is

robi się ciekawie, ponieważ nie następuje już poprawa

no continued improvement in the no-director condition.

w warunkach bez osoby wydającej polecenia.

In other words, everything you need to do in order to

Wszystko, co trzeba zrobić, aby zapamiętać zasadę

remember the rule and apply it seems to be fully developed

i ją zastosować wydaje się w pełni rozwinięte

by mid-adolescence, whereas in contrast,

w połowie okresu dojrzewania, podczas gdy,

if you look at the last two gray bars, there's still

jeśli spojrzeć na dwa ostatnie szare słupki, wciąż następuje

a significant improvement in the director condition

znacząca poprawa w warunkach z wydającym polecenia

between mid-adolescence and adulthood, and what

między połową okresu dojrzewania a dorosłością.

this means is that the ability to take into account someone

Oznacza to, że umiejętność brania pod uwagę

else's perspective in order to guide ongoing behavior,

perspektywy innej osoby, by kierować swoim zachowaniem,

which is something, by the way, that we do in everyday life all

co przecież wszyscy robimy na co dzień,

the time, is still developing in mid-to-late adolescence.

rozwija się nadal między połową a końcem okresu dojrzewania.

So if you have a teenage son or a daughter and you

Więc jeśli masz nastoletniego dziecko

sometimes think they have problems taking other people's

i wydaje ci się, że ma problem z dostrzeżeniem perspektywy

perspectives, you're right. They do. And this is why.

innych osób, masz rację. Ma z tym problem.

So we sometimes laugh about teenagers.

Czasem śmiejemy się z nastolatków.

They're parodied, sometimes even demonized in the media

Są parodiowani, czasem nawet demonizowani w mediach,

for their kind of typical teenage behavior. They take risks,

z powodu ich typowych zachowań. Podejmują ryzyko,

they're sometimes moody, they're very self-conscious.

czasem są humorzaści, bardzo niepewni siebie.

I have a really nice anecdote from a friend of mine

Znam ciekawą anegdotę od mojego przyjaciela.

who said that the thing he noticed most

Powiedział, że najbardziej dostrzegalną zmianą

about his teenage daughters before and after puberty

u jego nastoletnich córek przed i po okresie dojrzewania

was their level of embarrassment in front of him.

był ich poziom zakłopotania w stosunku do niego.

So, he said, "Before puberty, if my two daughters

Powiedział: "Przed okresem dojrzewania, kiedy moje córki

were messing around in a shop, I'd say, 'Hey,

źle się zachowywały w sklepie, mówiłem:

stop messing around and I'll sing your favorite song,'

"przestańcie, to zaśpiewam waszą ulubioną piosenkę",

and instantly they'd stop messing around and he'd sing

a od razu przestawały, a on śpiewał

their favorite song. After puberty, that became the threat.

ich ulubioną piosenkę. W okresie dojrzewania

(Laughter)

stało się to groźbą. (Śmiech)

The very notion of their dad singing in public

Samo wyobrażenie ich taty śpiewającego publicznie

was enough to make them behave.

wystarczało, aby zachowywały się dobrze.

So people often ask,

Ludzie często pytają:

"Well, is adolescence a kind of recent phenomenon?

"Czy okres dojrzewania to jakieś nowe zjawisko?

Is it something we've invented recently in the West?"

Czy to jakiś nowy wynalazek Zachodu?"

And actually, the answer is probably not. There are lots

Odpowiedź brzmi: prawdopodobnie nie.

of descriptions of adolescence in history that sound

Historia dostarcza wiele opisów nastolatków, które brzmią

very similar to the descriptions we use today.

podobnie do opisów, których używamy dziś.

So there's a famous quote by Shakespeare from "The Winter's Tale"

W swoim słynnym cytacie z "Zimowej Opowieści"

where he describes adolescence as follows:

Szekspir tak opisuje okres dojrzewania:

"I would there were no age between ten and

"Chciałbym, żeby nie było przedziału między dziesiątym

three-and-twenty, or that youth would sleep out the rest;

a dwudziestym trzecim rokiem życia albo przynajmniej żeby go młodość przespała,

for there is nothing in the between but getting wenches

bo w całym ciągu tego pośredniego czasu

with child, wronging the ancientry, stealing, fighting." (Laughter)

widzimy tylko uwiedzione dziewczyny, pokrzywdzonych starców, kradzież i bijatyki." (Śmiech)

He then goes on to say, "Having said that, would any

I dalej: "Chciałżeby kto prócz tych niedowarzonych mózgów

but these boiled brains of nineteen and two-and-twenty

dziewiętnasto lub dwudziestodwuletnich

hunt in this weather?" (Laughter)

na taki czas polować?" (Śmiech)

So almost 400 years ago, Shakespeare was portraying

Prawie 400 lat temu Szekspir przedstawiał

adolescents in a very similar light to the light that we

dojrzewanie podobnie do tego,

portray them in today, but today we try to understand

jak przedstawiamy je my, lecz dziś staramy się

their behavior in terms of the underlying changes

zrozumieć te zachowania, biorąc pod uwagę zmiany,

that are going on in their brain.

które zachodzą w mózgach nastolatków.

So for example, take risk-taking. We know that adolescents

Weźmy na przykład podejmowanie ryzyka.

have a tendency to take risks. They do.

Nastolatki do tego mają skłonność.

They take more risks than children or adults,

Podejmują większe ryzyko niż dzieci czy dorośli,

and they are particularly prone to taking risks

a szczególnie na nie narażeni są wtedy,

when they're with their friends. There's an important drive

kiedy są z przyjaciółmi. W okresie dojrzewania

to become independent from one's parents

istnieje silna potrzeba uniezależnienia się od rodziców

and to impress one's friends in adolescence.

i zaimponowania swoim znajomym.

But now we try to understand that in terms of

Teraz staramy się to zrozumieć, biorąc pod uwagę

the development of a part of their brain called the limbic system,

rozwój części ich mózgu, nazywanej układem limbicznym.

so I'm going to show you the limbic system in red

Pokażę wam układ limbiczny zaznaczony na czerwono

in the slide behind me, and also on this brain.

na slajdzie za mną i na tym modelu.

So the limbic system is right deep inside the brain,

System limbiczny położony jest głęboko w mózgu

and it's involved in things like emotion processing

i ma udział przetwarzaniu emocji

and reward processing. It gives you the rewarding feeling

i poczucia satysfakcji

out of doing fun things, including taking risks.

z robienia zabawnych rzeczy,

It gives you the kick out of taking risks.

daje nam frajdę z podejmowania ryzyka.

And this region, the regions within the limbic system,

Odkryto, że obszary w układzie limbicznym

have been found to be hypersensitive to the rewarding

wykazują nadwrażliwość na poczucie satysfakcji

feeling of risk-taking in adolescents compared with adults,

z podjęcia ryzyka u nastolatków w porównaniu do dorosłych.

and at the very same time, the prefrontal cortex,

Jednocześnie kora przedczołowa,

which you can see in blue in the slide here,

zaznaczona na niebiesko na tym slajdzie,

which stops us taking excessive risks,

która powstrzymuje nas przed podejmowaniem nadmiernego ryzyka,

is still very much in development in adolescents.

u nastolatków wciąż się rozwija.

So brain research has shown that the adolescent brain

Badania mózgu pokazują więc, że mózg nastolatka

undergoes really quite profound development,

podlega bardzo głębokim zmianom.

and this has implications for education, for rehabilitation,

Ma to konsekwencje dla edukacji, resocjalizacji

and intervention. The environment, including teaching,

i działań interwencyjnych. Środowisko, w tym nauczanie,

can and does shape the developing adolescent brain,

kształtuje rozwijający się nastoletni mózg,

and yet it's only relatively recently that we have been

ale dopiero od niedawna

routinely educating teenagers in the West.

nastolatki na Zachodzie są rutynowo kształcone.

All four of my grandparents, for example, left school

Na przykład, wszyscy moi czworo dziadkowie porzucili szkołę

in their early adolescence. They had no choice.

we wczesnym okresie dojrzewania. Nie mieli wyboru.

And that's still the case for many, many teenagers

I nadal dotyczy to wielu nastolatków

around the world today. Forty percent of teenagers

na całym świecie. 40 % nastolatków

don't have access to secondary school education.

nie ma dostępu do nauki w szkołach średnich.

And yet, this is a period of life where the brain is

A przecież jest to etap życia, w którym mózg

particularly adaptable and malleable.

jest szczególnie podatny do przystosowania.

It's a fantastic opportunity for learning and creativity.

To świetna okazja na naukę i kreatywność.

So what's sometimes seen as the problem

Więc to, co czasem postrzegane jest jako problem

with adolescents — heightened risk-taking, poor impulse

u nastolatków: zwiększone podejmowanie ryzyka,

control, self-consciousness — shouldn't be stigmatized.

słaba zdolność panowania nad popędami, brak pewności siebie, nie powinny być piętnowane.

It actually reflects changes in the brain that provide

W rzeczywistości odzwierciedla to zmiany w mózgu, które zapewniają

an excellent opportunity for education

doskonałe możliwości edukacji

and social development. Thank you. (Applause)

i rozwoju społecznego. Dziękuję. (Brawa)

(Applause)

(Brawa)