Why does the universe exist? | Jim Holt | TED

Jim Holt: Evren neden var?

Çeviri: Ramazan Şen Gözden geçirme: Sevkan Uzel

Why does the universe exist?

Evren neden var?

Why is there — Okay. Okay. (Laughter)

Neden — Tamam. Tamam. (Gülüşmeler)

This is a cosmic mystery. Be solemn.

Bu kozmik bir gizem. Ciddi olalım.

Why is there a world, why are we in it,

Neden bir dünya var, neden bu dünyanın içindeyiz

and why is there something rather than nothing at all?

ve neden yok değiliz de varız?

I mean, this is the super ultimate "why" question?

Yani, bu en uç "neden" sorusu.

So I'm going to talk about the mystery of existence,

Bu yüzden varlığın gizemi hakkında konuşacağım,

the puzzle of existence,

"varlık" bulmacası,

where we are now in addressing it,

bulmacayı nereye yönlendiriyoruz

and why you should care,

ve neden önemsemelisiniz

and I hope you do care.

ve umuyorum önemsiyorsunuzdur.

The philosopher Arthur Schopenhauer said that

Filozof Arthur Schopenhauer demiş ki:

those who don't wonder about the contingency of their existence,

"Var oluşlarının ihtimalini, dünyanın varoluşunun

of the contingency of the world's existence,

ihtimalini düşünmemiş olanların

are mentally deficient.

akıllarında bir noksanlık vardır."

That's a little harsh, but still. (Laughter)

Bu biraz sert olmuş, ama yine de... (Gülüşmeler)

So this has been called the most sublime

Bu bilinen en büyük

and awesome mystery,

ve en harika gizem;

the deepest and most far-reaching question

en derin ve insanoğlunun cevaplamaya

man can pose.

en uzak olduğu soru.

It's obsessed great thinkers.

Büyük düşünürleri takıntılı hale getirmiştir.

Ludwig Wittgenstein, perhaps the greatest

Ludwig Wittgenstein, belki de

philosopher of the 20th century,

20. yüzyılın en büyük filozofu,

was astonished that there should be a world at all.

bir dünyanın var olması gerekmesine şaşırmıştı.

He wrote in his "Tractatus," Proposition 4.66,

"Tractatus"unun 4.66 önermesinde şöyle yazdı:

"It is not how things are in the world

"Mistik olan, dünyada

bir şeylerin var olması değil,

that is the mystical,

it's that the world exists."

dünyanın var olmasıdır."

And if you don't like taking your epigrams

Eğer bir filozofun nükteli sözlerini

from a philosopher, try a scientist.

dinlemek istemiyorsanız, bir de bilim adamı deneyelim.

John Archibald Wheeler, one of the great physicists

John Archibald Wheeler, 20. yüzyılın

of the 20th century,

en iyi fizikçilerinden biri,

the teacher of Richard Feynman,

Richard Feynman'ın öğretmeni,

the coiner of the term "black hole,"

"kara delik" ifadesinin yaratıcısı,

he said, "I want to know

şöyle demiştir: "Kuantum nereden geliyor,

how come the quantum,

evren nereden geliyor,

how come the universe, how come existence?"

var oluş nereden geliyor öğrenmek istiyorum."

And my friend Martin Amis —

Ve benim arkadaşım Martin Amis

sorry that I'll be doing a lot of name-dropping in this talk,

- konuşma sırasında çok fazla isim verdiğim için kusura bakmayın

so get used to it —

yani alışsanız iyi edersiniz -

my dear friend Martin Amis once said

değerli dostum Martin Amis bir keresinde

that we're about five Einsteins away from answering

evrenin nereden geldiği gizemini çözmeye

the mystery of where the universe came from.

yaklaşık beş Einstein uzaklıkta olduğumuzu söylemişti.

And I've no doubt there are five Einsteins

Ve bu gece seyirciler arasında,

in the audience tonight.

beş Einstein olmadığına adım gibi eminim.

Any Einsteins? Show of hands? No? No? No?

Einstein olan? Elleri göreyim? Hayır mı?

No Einsteins? Okay.

Einstein yok yani? Tamam.

So this question, why is there something rather than nothing,

Şu soru: neden bir şeyler yok değil de var?

this sublime question, was posed rather late

Bu yüce soru, entellektüel tarihte

in intellectual history.

kısmen geç çıkmıştır ortaya.

It was towards the end of the 17th century,

17. yüzyılın sonlarına doğru

the philosopher Leibniz who asked it,

bunu soran filozof Leibniz,

a very smart guy, Leibniz,

oldukça zeki adam, Liebniz

who invented the calculus

neredeyse aynı zamanlarda

independently of Isaac Newton, at about the same time,

Isaac Newton'dan habersiz Calculus'ü icat etmiştir.

but for Leibniz, who asked why is there something rather than nothing,

Neden bir şeyler yok değil de var diye soran Liebniz için

this was not a great mystery.

bu büyük bir gizem değildi.

He either was or pretended to be

Liebniz metafiziksel dış görünüşüyle,

an Orthodox Christian in his metaphysical outlook,

bir Ortodoks Hristiyandı ya da öyle davranıyordu

and he said it's obvious why the world exists:

ve dünyanın neden var olduğunu şöyle belirtmiştir:

because God created it.

Çünkü onu Tanrı yarattı.

And God created, indeed, out of nothing at all.

Ve Tanrı yarattı, yoktan var etti.

That's how powerful God is.

Tanrı işte bu kadar güçlü.

He doesn't need any preexisting materials to fashion a world out of.

Bir dünya üretmek için hiçbir önceden var olan malzemeye ihtiyaç duymaz.

He can make it out of sheer nothingness,

Tam bir hiçlikten bunu çıkartabilir,

creation ex nihilo.

yoktan var edebilir.

And by the way, this is what

Bu arada, bugün

most Americans today believe.

çoğu Amerikalı'nın inandığı şey bu.

There is no mystery of existence for them.

Var oluşun hiçbir gizemi yok onların için.

God made it.

Tanrı yarattı.

So let's put this in an equation.

Hadi bunu bir denkleme koyalım.

I don't have any slides so I'm going to mime my visuals,

Sunum hazırlamadım o yüzden görsellerimi taklitle anlatacağım,

so use your imaginations.

hayal gücünüzü kullanın.

So it's God + nothing = the world.

Tanrı + Hiçlik = Dünya

Okay? Now that's the equation.

Tamam mı? Denklemimiz bu.

And so maybe you don't believe in God.

Belki de Tanrı'ya inanmıyorsunuzdur.

Maybe you're a scientific atheist

Belki bilimsel bir ateistsiniz

or an unscientific atheist, and you don't believe in God,

ya da bilimsel olmayan bir ateistsinizdir ve Tanrı'ya inanmıyorsunuzdur.

and you're not happy with it.

Bu durumdan da hoşnut değilsinizdir.

By the way, even if we have this equation,

Bu arada, elimizde bu denklem olsa dahi,

God + nothing = the world,

Tanrı + Hiçlik = Dünya,

there's already a problem:

şimdiden bir sorun var:

Why does God exist?

Neden Tanrı var ki?

God doesn't exist by logic alone

Tanrı sadece mantıkla var olamaz,

unless you believe the ontological argument,

tabi ontolojik argümanlara inanmıyorsanız

and I hope you don't, because it's not a good argument.

ve umarım inanmıyorsunuzdur, çünkü pek de iyi değiller.

So it's conceivable, if God were to exist,

Kavranabilir bir şey, eğer Tanrı var ise,

he might wonder, I'm eternal, I'm all-powerful,

düşünmüş olmalı, ben sonsuzum, sonsuz güçteyim,

but where did I come from?

ama ben nereden geldim ki?

(Laughter)

(Gülüşler)

Whence then am I?

Nereden geliyorum ben?

God speaks in a more formal English.

Tanrı daha resmi bir İngilizce konuşurdu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And so one theory is that God was so bored with

Evet, bir teori de Tanrı kendi varlığı ile ilgili bulmacayı

pondering the puzzle of His own existence

düşünmekten çok sıkılmıştı, bu yüzden

that He created the world just to distract himself.

Dünya'yı yarattı, sırf dikkatini dağıtmak için.

But anyway, let's forget about God.

Ama her neyse, hadi Tanrı'yı bir unutalım.

Take God out of the equation: We have

Tanrı'yı denklemden çıkaralım: Elimizden

________ + nothing = the world.

_____ + Hiçlik = Dünya kalıyor.

Now, if you're a Buddhist,

Eğer Budist'seniz,

you might want to stop right there,

burada bir durmak isteyebilirsiniz

because essentially what you've got is

çünkü aslında elinizde kalan

nothing = the world,

Hiçlik = Dünya

and by symmetry of identity, that means

ve denklemin simetriği olan

the world = nothing. Okay?

Dünya = Hiçlik. Tamam?

And to a Buddhist, the world is just a whole lot of nothing.

Bir Budist'e göre de, Dünya sadece bir hiçliktir.

It's just a big cosmic vacuity.

Sadece büyük, kozmik bir anlamsızlıktır.

And we think there's a lot of something out there

Bizse, dışarıda çok şey olduğunu düşünüyoruz,

but that's because we're enslaved by our desires.

ama bu sadece arzularımızın esiri olduğumuz için.

If we let our desires melt away,

Eğer arzularımızın yok olmasına izin verirsek,

we'll see the world for what it truly is,

dünyanın gerçekte ne olduğunu göreceğiz.

a vacuity, nothingness,

Bir anlamsızlık, hiçlik

and we'll slip into this happy state of nirvana

ve bunu başarınca ölmekten keyif alacak kadar

which has been defined as having

yaşamış olmak şeklinde tanımlanan

just enough life to enjoy being dead. (Laughter)

mutluluk seviyesi nirvanaya ulaşacağız. (Gülüşmeler)

So that's the Buddhist thinking.

Evet, Budist düşüncesi böyle.

But I'm a Westerner, and I'm still concerned

Ama ben bir Batılıyım ve hâlâ varoluş

with the puzzle of existence, so I've got

bulmacasını düşünüyorum ve elimde

________ + —

________ +

this is going to get serious in a minute, so —

- bir dakikaya işler ciddileşecek, o yüzden -

________ + nothing = the world.

_______ + Hiçlik = Dünya

What are we going to put in that blank?

Bu boşluğa ne koyacağız?

Well, how about science?

Bilime ne dersiniz?

Science is our best guide to the nature of reality,

Gerçekliğin doğasının en büyük rehberi bilimdir

and the most fundamental science is physics.

ve en temel bilim de fiziktir.

That tells us what naked reality really is,

Bu bize çıplak gerçeğin aslında ne olduğunu gösterir,

that reveals what I call TAUFOTU,

EGEÜV dediğim şeyi açığa kavuşturur:

the True And Ultimate Furniture Of The Universe.

Evrenin Gerçek ve Esas Demirbaşı.

So maybe physics can fill this blank,

Belki fizik bu boşluğu doldurur

and indeed, since about the late 1960s or around 1970,

ve gerçekten, 60'ların sonu veya 70'lerden beri

physicists have purported to give

fizikçilerin bizimki gibi bir evrenin

a purely scientific explanation of how

tam bir hiçlikten nasıl varolduğunu,

a universe like ours could have popped into existence

hiçbir şey yokken evrenin oluşmasına

out of sheer nothingness,

sebep olan kuantum dalgalanmasını açıklayacak

a quantum fluctuation out of the void.

saf bir bilimsel temel bulacaklarına dair iddiaları vardı.

Stephen Hawking is one of these physicists,

Stephen Hawking, bu fizikçilerden biri.

more recently Alex Vilenkin,

Yakın zamanlardan da Alex Vilenkin var.

and the whole thing has been popularized

Tüm bunlar

by another very fine physicist and friend of mine,

"Hiçlikten Oluşmuş Evren" kitabının yazarı ve

Lawrence Krauss, who wrote a book called

arkadaşım olan başka iyi bir fizikçi Lawrence Krauss tarafından

"A Universe from Nothing,"

halk seviyesine indirildi.

and Lawrence thinks that he's given —

Ve Lawrence

he's a militant atheist, by the way,

- bu arada kendisi koyu bir ateisttir -

so he's gotten God out of the picture.

Tanrı'yı devre dışı bıraktı.

The laws of quantum field theory,

Kuantum alan teorisi kanunları,

the state-of-the-art physics, can show how

fiziğin geldiği son nokta, bizlere

out of sheer nothingness,

saf bir yokluktan,

no space, no time, no matter, nothing,

uzay, zaman, madde olmadan, bir hiçlikten

a little nugget of false vacuum

sadece küçük bir yanlış vakumun

can fluctuate into existence,

varoluş için bir dalgalanma oluşturabildiğini gösteriyor.

and then, by the miracle of inflation,

Sonra da, genişleme denilen mucize

blow up into this huge and variegated cosmos

etrafımızda gördüğümüz bu büyüklük ve

we see around us.

çeşitliliğe sahip evreni oluşturuyor.

Okay, this is a really ingenious scenario.

Evet, bu gerçekten dahice bir senaryo.

It's very speculative. It's fascinating.

Çok kuramsal. Büyüleyici.

But I've got a big problem with it,

Ama bu teoriyle büyük bir sorunum var

and the problem is this:

ve sorun şu:

It's a pseudo-religious point of view.

Bu sahte-dinci bakış açısı.

Now, Lawrence thinks he's an atheist,

Şimdi, Lawrence bir ateist olduğunu düşünüyor,

but he's still in thrall to a religious worldview.

ama hâlâ dini bir dünya görüşünün kölesi.

He sees physical laws as being like divine commands.

O fiziksel kanunları ilâhi emirler gibi görüyor.

The laws of quantum field theory for him

Kuantum Alan Teorisi'nin kanunları onun için

are like fiat lux, "Let there be light."

"Fiat lux" gibi, "Işık olsun!"

The laws have some sort of ontological power or clout

Yasaların sanki boşluğu biçimlendirecek,

that they can form the abyss,

varoluşa gebe olmasını sağlayacak

that it's pregnant with being.

bir ontolojik gücü ya da etkisi var.

They can call a world into existence out of nothing.

Sanki hiçlikten, bir dünyayı çağırabilirler.

But that's a very primitive view of what

Ama bu fiziksel yasanın ne olduğuna

a physical law is, right?

çok ilkel bir bakış değil mi?

We know that physical laws are actually

Fiziksel yasaların aslında dünyadaki

generalized descriptions of patterns and regularities

kalıp ve standartların genelleştirilmiş hâli

in the world.

olduğunu biliyoruz.

They don't exist outside the world.

Dünya'nın dışında geçerli değiller.

They don't have any ontic cloud of their own.

Kendilerini var eden bir özleri yoktur.

They can't call a world into existence

Dünyanın hiçlikten var olmasını

out of nothingness.

sağlayamazlar.

That's a very primitive view

Bu bilimsel yasanın ne olduğuna

of what a scientific law is.

çok ilkel bakış.

And if you don't believe me on this,

Eğer bu konuda bana inanmıyorsanız,

listen to Stephen Hawking,

Stephen Hawking'i dinleyin.

who himself put forward a model of the cosmos

Kendisi müstakil, dışarıdan bir etkiyi ve

that was self-contained,

bir yaratıcıyı gerektirmeyen

didn't require any outside cause, any creator,

kozmos modeli üretmiştir.

and after proposing this,

Bunu öne sürdükten sonra da,

Hawking admitted that he was still puzzled.

Hawking kafasının hâlâ karışık olduğunu kabul etmiştir.

He said, this model is just equations.

Dediğine göre, bu model sadece bir denklemdi.

What breathes fire into the equations

Peki denklemlere ateş püsküren

and creates a world for them to describe?

ve tarif edebilecekleri dünyayı yaratan neydi?

He was puzzled by this,

Kafasını karıştıran buydu.

so equations themselves can't do the magic,

Denklemler büyüyü gerçekleştiremezler;

can't resolve the puzzle of existence.

varoluş bulmacasını çözemezler.

And besides, even if the laws could do that,

Kaldı ki, yasalar bunu yapıyor olsa bile,

why this set of laws?

bu kadar yasa neden var?

Why quantum field theory that describes

Evrendeki belli sayıda kuvvveti ve parçacıkları vb.

a universe with a certain number of forces

tanımlayan Kuantum Alan Teorisi

and particles and so forth?

neden var?

Why not a completely different set of laws?

Neden tamamen farklı yasalar yok?

There are many, many mathematically consistent sets of laws.

Ortada çok ama çok sayıda matematiksel olarak tutarlı yasalar var.

Why not no laws at all? Why not sheer nothingness?

Yasalar olmasa ne olur? Neden tam bir hiçlik yok?

So this is a problem, believe it or not,

Yani bu bir sorun, ister inanın ister inanmayın,

that reflective physicists really think a lot about,

düşünceli fizikçiler bu konuda kafa patlatıyorlar

and at this point they tend to go metaphysical,

ve bu noktada metafiziğe kayma eğilimindeler.

say, well, maybe the set of laws

Diyelim ki, belki de

that describes our universe,

evrenimizi betimleyen yasalar

it's just one set of laws

sadece bir grup yasa

and it describes one part of reality,

ve bunlar gerçeğin bir kısmını açıklıyor,

but maybe every consistent set of laws

fakat belki de her tutarlı yasalar grubu

describes another part of reality,

gerçeğin başka kısımlarını açıklıyordur

and in fact all possible physical worlds

ve aslında tüm olası fiziksel dünyalar

really exist, they're all out there.

gerçekten varlar, hepsi orada.

We just see a little tiny part of reality

Bizler, kuantum alan teorisi ile tanımlanan gerçeğin

that's described by the laws of quantum field theory,

çok küçük bir kısmını görüyoruz,

but there are many, many other worlds,

fakat çok ama çok başka dünyalar var.

parts of reality that are described

Bizimkinden hayal edemeyeceğimiz kadar farklı,

by vastly different theories

anlaşılmaz şekilde tuhaf olan

that are different from ours in ways we can't imagine,

çok farklı teorilerle tanımlanan

that are inconceivably exotic.

gerçeklikten bölümler.

Steven Weinberg, the father

Steven Weinberg,

of the standard model of particle physics,

standart model parçacık fiziğinin babası,

has actually flirted with this idea himself,

tüm olası gerçekliklerin aslında

that all possible realities actually exist.

var olduğu fikri ile bizzat flört etmiştir.

Also, a younger physicist, Max Tegmark,

Ayrıca, genç bir fizikçi olan Max Tegmark,

who believes that all mathematical structures exist,

tüm matematiksel yapıların var olduğuna

and mathematical existence is the same thing

ve matematiksel var oluşun fiziksel var oluşla

as physical existence,

aynı şey olduğuna inanırdı.

so we have this vastly rich multiverse

Yani elimizde her mantıksal olasılığı kapsayan

that encompasses every logical possibility.

bu son derece zengin çoklu evren var.

Now, in taking this metaphysical way out,

Bu metafizik yolu çıkarmak için

these physicists and also philosophers are actually

bu fizikçiler ve felsefeciler aslında

reaching back to a very old idea

Eflatun'a uzanan çok eski bir fikre

that goes back to Plato.

dayanıyorlar.

It's the principle of plenitude or fecundity,

Bolluk veya verimlilik prensibi

veya büyük var oluş zincirine göre

or the great chain of being,

that reality is actually as full as possible.

gerçeklik mümkün olduğunca doludur.

It's as far removed from nothingness

Hiçlikten uzaklaştırıldığı kadar

as it could possibly be.

yakın da olabilir.

So we have these two extremes now.

Yani elimizde bu iki aşırı uç var.

We have sheer nothingness on one side,

Bir tarafta tam bir hiçlik var

and we have this vision of a reality

ve öbür tarafta ise, diğer aşırı uçtaki

that encompasses every conceivable world

her akla yatkın dünyayı kapsayan gerçeklik görüşü:

at the other extreme: the fullest possible reality,

En üst olası gerçeklik.

nothingness, the simplest possible reality.

Hiçlik: en basit olası gerçeklik.

Now what's in between these two extremes?

Peki bu iki aşırı uç arasında ne var?

There are all kinds of intermediate realities

Ortada bir şeyleri içeren ve diğerlerini dışarıda bırakan

that include some things and leave out others.

her türden orta derece gerçekler vardır.

So one of these intermediate realities

Ve bu orta derece gerçeklerden birisi,

is, say, the most mathematically elegant reality,

diyelim ki, zarif olmayan parçaları, çirkin asimetrileri vb.

that leaves out the inelegant bits,

dışarıda bırakan

the ugly asymmetries and so forth.

matematiksel olarak en zarif gerçek olsun.

Now, there are some physicists who will tell you

Şimdi, bazı fizikçiler var ki size

that we're actually living in the most elegant reality.

bizim aslında en zarif gerçeklikte yaşadığımızı söyler.

I think that Brian Greene is in the audience,

Sanırım Brian Green dinleyenler arasında.

and he has written a book called "The Elegant Universe."

Kendisi "Zarif Evren" adında bir kitap yazdı.

He claims that the universe we live in mathematically

Kendisi yaşadığımız evrenin matematiksel olarak çok zarif

is very elegant.

olduğunu iddia ediyor.

Don't believe him. (Laughter)

Ona inanmayın. (Gülüşler)

It's a pious hope, I wish it were true,

Göstermelik bir umut, keşke gerçek olsaydı.

but I think the other day he admitted to me

Fakat sanırım geçen gün, kendisi evrenin

it's really an ugly universe.

çok çirkin olduğunu kabul etti.

It's stupidly constructed,

Aptalca yapılmış,

it's got way too many arbitrary coupling constants

çok fazla keyfi çiftlenme sabiti

and mass ratios

ve büyük oranlar

and superfluous families of elementary particles,

ve gereksiz temel parçacık aileleri var.

and what the hell is dark energy?

Hem karanlık enerji de ne oluyor?

It's a stick and bubble gum contraption.

Bir çubuk ve ciklet mekanizması.

It's not an elegant universe. (Laughter)

Hiç de zarif bir evren değil. (Gülüşmeler)

And then there's the best of all possible worlds

Bir de, ortada etik anlamda tüm olası dünyaların

in an ethical sense.

en iyisi var.

You should get solemn now,

Şimdi ciddi olmalısınız,

because a world in which sentient beings

çünkü bu dünyada duyarlı insanlar

don't suffer needlessly,

boş yere acı çekmiyor,

in which there aren't things like

burada çocuk kanseri veya

childhood cancer or the Holocaust.

soykırım gibi şeyler yok.

This is an ethical conception.

Bu ahlaki bir anlayış.

Anyway, so between nothingness

Neyse, yani hiçlik ve

and the fullest possible reality,

olası en üst gerçeklik arasında

various special realities.

çeşitli özel gerçekler var.

Nothingness is special. It's the simplest.

Hiçlik özeldir. En basitidir.

Then there's the most elegant possible reality.

Sonra en zarif muhtemel gerçeklik var.

That's special.

Bu özeldir.

The fullest possible reality, that's special.

Olası en üst gerçeklik, bu özeldir.

But what are we leaving out here?

Peki neyi hesaba katmadık?

There's also just the crummy,

Ortada ayrıca kötü,

generic realities

genel gerçekler var.

that aren't special in any way,

Hiçbir şekilde özel değiller,

that are sort of random.

oldukça sıradanlar.

They're infinitely removed from nothingness,

Bunlar hiçlikten sonsuz uzaktır,

but they fall infinitely short of complete fullness.

fakat tam bir doluluktan da sonsuz eksiktir.

They're a mixture of chaos and order,

Bunlar kaos ve düzenin,

of mathematical elegance and ugliness.

matematiksel zariflik ve çirkinliğin karışımıdır.

So I would describe these realities

Bu gerçeklikleri şöyle tanımlıyorum:

as an infinite, mediocre, incomplete mess,

Sonsuz, vasat, eksik bir karışıklık.

a generic reality, a kind of cosmic junk shot.

Jenerik bir gerçeklik, bir tür kozmik çöp tıkama.

And these realities,

Ve bu gerçeklikler,

is there a deity in any of these realities?

acaba bu gerçekliklerde tanrı var mı?

Maybe, but the deity isn't perfect

Belki var fakat Yahudi-Hristiyan

like the Judeo-Christian deity.

tanrısı gibi mükemmel değil.

The deity isn't all-good and all-powerful.

Bu tanrı çok merhametli ve her şeye kadir değil.

It might be instead 100 percent malevolent

%100 kötü kalpli olmasa da

but only 80 percent effective,

%80 verimli olabilir,

which pretty much describes the world we see around us, I think. (Laughter)

ki sanırım bu durum etrafımızdaki dünyayı az buçuk tarif ediyor. (Gülüşmeler)

So I would like to propose that the resolution

Varlık gizemine çözüm olarak

to the mystery of existence

teklifim şöyle:

is that the reality we exist in

İçinde var olduğumuz gerçeklik

is one of these generic realities.

bu genel gerçekliklerden birisidir.

Reality has to turn out some way.

Hakikat bir şekilde ortaya çıkmalı.

It can either turn out to be nothing

Ya hiçbir şey olduğu veya

or everything or something in between.

her şey veya arada bir şey olduğu ortaya çıkabilir.

So if it has some special feature,

Yani eğer çok zarif olmak gibi

like being really elegant or really full

bir özelliği varsa veya

or really simple, like nothingness,

hiçlik gibi çok dolu veya çok basit ise

that would require an explanation.

bu bir açıklama gerektirir.

But if it's just one of these random, generic realities,

Fakat eğer sıradan, genel gerçekliklerden biri ise

there's no further explanation for it.

bunun için başka bir açıklama yok.

And indeed, I would say

Ve hakikaten, diyorum ki

that's the reality we live in.

içinde yaşadığımız gerçeklik bu.

That's what science is telling us.

İşte bilim bize bunu anlatıyor.

At the beginning of the week,

Hafta başında aldığımız

we got the exciting information that

heyecan verici bir bilgiye göre

the theory of inflation, which predicts a big,

enflasyon teorisi, ki bu teori büyük,

infinite, messy, arbitrary, pointless reality,

sonsuz, karmaşık, keyfi, anlamsız bir gerçeği öngörür.

it's like a big frothing champagne

Bu, şişeden hiç durmadan fışkıran

coming out of a bottle endlessly,

büyük bir şampanyaya benzer.

a vast universe, mostly a wasteland

Biraz albeni, düzen ve barış olan

with little pockets of charm and order and peace,

geniş ve daha çok çorak bir evren.

this has been confirmed,

Bu enflasyon senaryosu,

this inflationary scenario, by the observations

Büyük Patlamanın hemen öncesinden

made by radio telescopes in Antarctica

yerçekimsel dalga işaretlerinin

that looked at the signature of the gravitational waves

Antartika'daki radyo teleskoplar ile

from just before the Big Bang.

gözlemlenmesi sonucu onaylandı.

I'm sure you all know about this.

Eminim bunu hepiniz biliyorsunuzdur.

So anyway, I think there's some evidence

Her neyse, yani bence, saplanıp kaldığımızın

that this really is the reality that we're stuck with.

bu gerçek olduğuna dair bazı kanıtlar olduğunu düşünüyorum.

Now, why should you care?

Peki, neden umrunuzda olmalı?

Well — (Laughter) —

Evet — (Gülüşmeler) —

the question, "Why does the world exist?"

"Dünya neden var?" sorusu

that's the cosmic question, it sort of rhymes

kozmik bir soru, daha yakın

with a more intimate question:

bir soru ile kafiyeli gibi:

Why do I exist? Why do you exist?

Neden varım? Neden varsın?

you know, our existence would seem to be amazingly improbable,

Varlığımız şaşırtıcı şekilde olasılıksız görünüyor.

because there's an enormous number of genetically possible humans,

Çünkü ortada genetik olarak çok büyük sayıda muhtemel insan var.

if you can compute it by looking at

Eğer bunu genlerin sayısına

the number of the genes and the number of alleles and so forth,

ve alellere vb. bakarak hesaplayabilirseniz

and a back-of-the-envelope calculation will tell you

ve yuvarlak bir hesap size

there are about 10 to the 10,000th

genetik olarak 10 üzeri 10.000

possible humans, genetically.

muhtemel insan olduğunu söyleyecektir.

That's between a googol and a googolplex.

Bu googol (10^100) ve googolplex(10^10^100) arasındadır.

And the number of the actual humans that have existed

Ve yaşamış asıl insan sayısı

is 100 billion, maybe 50 billion,

100 milyar, belki de 50 milyar,

an infinitesimal fraction, so all of us,

son derece küçük bir kesir, yani hepimiz

we've won this amazing cosmic lottery.

bu şaşırtıcı kozmik piyangonun kazananıyız.

We're here. Okay.

Buradayız. Tamam.

So what kind of reality do we want to live in?

Peki nasıl bir gerçeklikte yaşamak istiyoruz?

Do we want to live in a special reality?

Özel bir gerçeklikte mi yaşamak istiyoruz?

What if we were living in the most elegant possible reality?

Ya en zarif olası gerçeklikte yaşıyor olsaydık?

Imagine the existential pressure on us

Üzerimizdeki varoluşsal baskıyı hayal edin,

to live up to that, to be elegant,

ayak uydurmak, zarif olmak için,

not to pull down the tone of it.

ahengi bozmamak için.

Or, what if we were living in the fullest possible reality?

Veya, ya en üst olası gerçeklikte yaşasaydık?

Well then our existence would be guaranteed,

Yani o zaman varlığımız garanti altında olacak,

because every possible thing

çünkü her olası şey

exists in that reality,

o gerçeklikte mevcuttur

but our choices would be meaningless.

fakat seçimlerimiz anlamsız olacaktır.

If I really struggle morally and agonize

Eğer ahlaken gerçekten mücadele eder ve acı çekersem

and I decide to do the right thing,

ve doğru olanı yapmaya karar verirsem,

what difference does it make,

ne fark eder ki?

because there are an infinite number

Çünkü benim versiyonlarımdan

of versions of me

sonsuz sayıda var

also doing the right thing

ve onlar da doğru olanı yapıyor

and an infinite number doing the wrong thing.

ve sonsuz sayıda da yanlış yapanı var.

So my choices are meaningless.

Yani seçimlerim anlamsız.

So we don't want to live in that special reality.

Yani biz bu özel gerçeklikte yaşamak istemiyoruz.

And as for the special reality of nothingness,

Hiçlik özel gerçekliği söz konusu olsaydı da,

we wouldn't be having this conversation.

bu konuşmayı yapıyor olmazdık.

So I think living in a generic reality that's mediocre,

Bence sıradan olan üretken bir gerçeklikte yaşamanın

iyi ve kötü tarafları var.

there are nasty bits and nice bits

and we could make the nice bits bigger

İyi taraflarını büyütüp

and the nasty bits smaller

kötü taraflarını küçültmek de

and that gives us a kind of purpose in life.

bize hayatta bir amaç verir.

The universe is absurd,

Evren saçmadır,

but we can still construct a purpose,

fakat yine de bizler bir amaç oluşturabiliriz,

and that's a pretty good one,

ki bu oldukça iyi bir amaç

and the overall mediocrity of reality

ve gerçekliğin bütün sıradanlığı

kind of resonates nicely with the mediocrity

kendi varlığımızın temelinde

we all feel in the core of our being.

hissettiğimiz sıradanlıkla hoşça yankılanyor.

And I know you feel it.

Bunu hissettiğinizi biliyorum.

I know you're all special,

Hepiniz özelsiniz, biliyorum,

but you're still kind of secretly mediocre,

fakat yine de biraz gizlice vasatsınız,

don't you think?

sizce de öyle değil mi?

(Laughter) (Applause)

(Gülüşmeler) (Alkış)

So anyway, you may say, this puzzle, the mystery of existence,

Neyse, diyebilirsiniz ki, bu bulmaca, varlık gizemi,

sadece aptalca gizem tellallığıdır.

it's just silly mystery-mongering.

You're not astonished at the existence of the universe

Evrenin var olması sizi şaşırtmadı

and you're in good company.

ve bu konuda yalnız değilsiniz.

Bertrand Russell said,

Bertrand Russell demiş ki,

"I should say the universe is just there, and that's all."

"Evrenin var olduğunu söylemeliyim, o kadar."

Just a brute fact.

Anlaşılmaz bir gerçek.

And my professor at Columbia, Sidney Morgenbesser,

Columbia'daki profesörüm Sidney Morgenbesser,

a great philosophical wag,

- harika felsefi bir mizaha sahiptir -

when I said to him, "Professor Morgenbesser,

ona dedim ki, "Profesör Morgenbesser,

why is there something rather than nothing?"

neden bir şeyler yok değil de var?"

And he said, "Oh, even if there was nothing,

O da dedi ki, "Bir şey olmasaydı,

you still wouldn't be satisfied."

yine de tatmin olmazdın."

So — (Laughter) — okay.

Yani - (Gülüşmeler) - tamam.

So you're not astonished. I don't care.

Yani şaşırmadınız. Umrumda değil.

But I will tell you something to conclude

Fakat size son olarak anlatacağım şeyin

that I guarantee you will astonish you,

sizi şaşırtacağını garanti ederim.

because it's astonished all of the brilliant,

Çünkü TED konferansında tanıştığım

wonderful people I've met at this TED conference,

zeki, harika insanların hepsi

when I've told them, and it's this:

bunu söylediğimde şaşırdı.

Never in my life have I had a cell phone.

Hayatımda hiç cep telefonum olmadı

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Laughter) (Applause)

(Gülüşmeler) (Alkışlar)