Mechai Viravaidya: How Mr. Condom made Thailand a better place

Mechai Viravaidya: Bay Kondom Tayland'ı nasıl daha iyiye götürdü

Çeviri: Isil Arican Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Welcome to Thailand.

Tayland'a hoş geldiniz.

Now, when I was a young man -- 40 years ago,

Ben genç bir adamken, 40 yıl önce

the country was very, very poor

ülke çok ama çok fakirdi

with lots and lots and lots of people living in poverty.

çok fazla sayıda insan yoksulluk içindeydi.

We decided to do something about it,

Biz de buna karşı bir şey yapmaya karar verdik

but we didn't begin with a welfare program

ama bunu sosyal yardımlaşma ya da

or a poverty reduction program.

yoksullara maddi yardım yolu ile yapmadık.

But we began with a family-planning program,

Onu yerine çok başarılı bir dizi ana çocuk sağlığı

following a very successful

aktivitelerinin hemen ardından

maternal child health activity,

bir aile planlaması programı

sets of activities.

ile başladık.

So basically, no one would accept family planning

Yani aslında, eğer çocukları hayatta kalıyor olmasaydı

if their children didn't survive.

zaten kimse aile planlamasını kabul etmezdi.

So the first step: get to the children, get to the mothers,

Öyleyse ilk adım: önce çocuklara, sonra annelere ulaşmak,

and then follow up with family planning.

daha sonra da aile planlaması ile devam etmek.

Not just child mortality alone, you need also family planning.

Tek başına çocuk ölümlerini düzeltmek yetmez, aile planlaması da lazım.

Now let me take you back

Şimdi sizi biraz geri götürmeme izin verin

as to why we needed to do it.

ki neden buna gerek duyduğumuzu anlatayım.

In my country, that was the case in 1974.

1974 yılında, benim ülkemde

Seven children per family --

aile başında ortalama 7 çocuk düşüyordu.

tremendous growth at 3.3 percent.

Yüzde 3.3 seviyesinde müthiş bir büyüme vardı.

There was just no future.

Ama gelecek umudu yoktu.

We needed to reduce the population growth rate.

Nüfus artış hızını bir şekilde düşürmemiz gerekliydi.

So we said, "Let's do it."

Biz de "Hadi düşürelim" dedik.

The women said, "We agree. We'll use pills,

Kadınlar da "Aynı fikirdeyiz, doğum kontrol hapı kullanalım,

but we need a doctor to prescribe the pills,"

ama bunlar reçete etmek için doktor gerekli." dediler.

and we had very, very few doctors.

Ve bizim çok ama çok az sayıda doktorumuz vardı.

We didn't take no as an answer;

Hayır'ı cevap olarak kabul etmedik,

we took no as a question.

onun yerine soru olarak algıladık.

We went to the nurses and the midwives, who were also women,

Hemşirelere ve ebelere ulaştık, onlar da kadındı

and did a fantastic job

ve hapın nasıl kullanacağını anlatma

at explaining how to use the pill.

konusunda müthiş bir iş başardılar.

That was wonderful,

Gerçekten harikaydı.

but it covered only 20 percent of the country.

ama sadece ülkede yaşayanların %20'sine ulaşabildik.

What do we do for the other 80 percent --

Peki kalan %80'e ne yapacaktık?

leave them alone and say, "Well, they're not medical personnel."

Onları kendi başlarına bırakıp "Pardon sağlık personeli yok?" mu demeliydik?

No, we decided to do a bit more.

Hayır, daha fazla çabalamaya karar verdik.

So we went to the ordinary people that you saw.

Biz de gördüğünüz bu sıradan insanlara gittik.

Actually, below that yellow sign --

Aslında, bu sarı ilanın altında

I wish they hadn't wiped that,

keşke silmelesermiş, görebilirdiniz,

because there was "Coca-Cola" there.

çünkü orada "Coca-Cola" yazılıydı.

We were so much bigger than Coca-Cola in those days.

O günlerde Coca-Cola'dan bile ünlüydük.

And no difference,

Ve onların seçtiği insanlarla

the people they chose were the people we chose.

bizim seçtiklerimiz arasında fark yok.

They were well-known in the community,

Hepsi toplum tarafından yakından tanınan kişilerdi,

they knew that customers were always right,

müşterinin her zaman haklı olduğunu biliyorlardı,

and they were terrific, and they practiced their family planning themselves.

ve muhteşemdiler, kendileri de aile planlaması uyguluyorlardı.

So they could supply pills and condoms

Böylece ülkenin her yanına hap ve kondom

throughout the country, in every village of the country.

temın edebiliyorlardı, her bir köye kadar.

So there we are. We went to the people

İşte buradayız. Sorunun ana kaynağı olduğu

who were seen as the cause of the problem

düşünülen insanlara giderek, çözümün parçası

to be the solution.

olmalarını sağladık.

Wherever there were people --

İnsanların olduğu her yerde --

and you can see boats with the women, selling things --

bakın sandallardaki kadınları görüyorsunuz -- birşeyler satıyorlar--

here's the floating market

işte bu yüzer pazar

selling bananas and crabs

muz ve yengeç satıyorlar

and also contraceptives --

beraberinde de doğum kontrol cihazları--

wherever you find people,

Tayland'da insan bulabileceğiniz her yerde

you'll find contraceptives in Thailand.

doğum kontrol cihazları da bulabilirsiz.

And then we decided, why not get to religion

Daha sonra şunu düşündük, niye işin içine dini katmayalım ki?

because in the Philippines,

Çünkü Filipinler'de

the Catholic Church was pretty strong,

Katolik Kilise çok etkiliydi,

and Thai people were Buddhist.

Taylandlılar ise Budisttiler.

We went to them and they said, "Look, could you help us?"

Biz de onlara gittik ve sorduk: "Bize yardım eder misiniz?"

I'm there -- the one in blue, not the yellow --

Şuradaki mavili olan benim, hayır sarılı olan değil,

holding a bowl of holy water

rahibin ailenin kutsallığı için

for the monk to sprinkle holy water

haplar ve kondomlara serpeceği

on pills and condoms

kutsal su kasesini

for the sanctity of the family.

tutuyorum elimde.

And this picture was sent throughout the country.

Bu resim bütün ilkeye dağıtlıldı.

So some of the monks in the villages were doing the same thing themselves.

Köylerdeki bazı yerel papazlar aynı şeyi tek başlarına yapıyorlardı.

And the women were saying, "No wonder we have no side-effects.

Kadınlar da diyorlardı ki "Kullandığımız bu şeylerin yan etkisi olmaması normal,

It's been blessed."

hepsi kutsandı çünkü."

That was their perception.

Onların algılaması bu şekildeydi.

And then we went to teachers.

Daha sonra öğretmenlere gittik.

You need everybody to be involved

İnsanlığı daha iyi bir yere getirebilmek

in trying to provide whatever it is

için birşeyler yapmaya çalışıyorsanız

that make humanity a better place.

herkesi için içine katmanız gerekir.

So we went to the teachers.

Bu nedenle öğretmenlere gittik.

Over a quarter of a million were taught about family planning

Çeyrek milyon insana aile planlaması öğretildi

with a new alphabet -- A, B for birth, C for condom,

hem de yeni alfabe ile -- A, B, Kondom'un C'si, Doğum'un D'si

I for IUD, V for vasectomy.

IUD'nin I'sı, Vazektomi'nin V'si.

And then we had a snakes and ladders game, where you throw dice.

Daha sonra yılanlar ve merdivenler olan oyundan oynadık, heni zar atarsınız

If you land on anything pro-family planning, you move ahead.

ve aile planlaması gelince devam edersiniz.

Like, "Mother takes the pill every night.

"Anne her gün doğum kontrolü hapı alıyor.

Very good, mother. Move ahead.

Aferim anne, ilerleyebilirsin.

Uncle buys a condom. Very good, uncle. Move ahead.

Amcam kondom satın alıyor. Aferim amca, ilerleyebilirsin.

Uncle gets drunk, doesn't use condom. Come back, start again."

Amca sarhoş oluyor, kondom kullanmıyor. Yandın amca, en baştan başla.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Again, education, class entertainment.

Tekrar söylüyorum, eğitim, sınıfı eğlendirerek.

And the kids were doing it in school too.

Çocuklar da okulda benzer şeyler yapıyorlardı.

We had relay races with condoms,

Kondomlarla ilgili yarışmalar düzenledik.

we had children's condom-blowing championship.

Kondom şişirme şampiyonası.

And before long,

Ve çok geçmeden

the condom was know as the girl's best friend.

kondom, genç kızların en iyi arkadaşı haline geldi.

In Thailand, for poor people, diamonds don't make it --

Tayland'da fakir insanlar için pırlanta söz konusu değildir.

so the condom is the girl's best friend.

bu nedenle genç kızların en iyi dostu kondomdur.

We introduced our first microcredit program in 1975,

İlk mikro-kredi programını 1975'te devreye aldık,

and the women who organized it said,

bunu organize eden kadınlar dediler ki,

"We only want to lend

"Bu krediyi sadece aile planlaması

to women who practice family planning.

uygulayan kadınlarar vereceğiz."

If you're pregnant, take care of your pregnancy.

Eğer hamileyseniz, bebeğinize bakın.

If you're not pregnant, you can take a loan out from us."

Eğer hamile değilseniz, bizden kredi alabilirsiniz."

And that was run by them.

Bu fonları kadınlar yönetiyordu.

And after 35/36 years,

35-36 yıl sonra

it's still going on.

hala devam ediyor.

It's a part of the Village Development Bank;

Köy Kalkınma bankasının bir parçası bu fonlar,

it's not a real bank, but it's a fund -- microcredit.

tam bir banka değiller, ama bir tür fon- mikrokredi aslında.

And we didn't need a big organization to run it --

Bunu yönetmek için büyük bir organizasyona ihtiyaç yoktu.

it was run by the villagers themselves.

Köylüler kendileri yönettiler.

And you probably hardly see a Thai man there,

Büyük olasılıkla içlerinde bir erkek de göremezdiniz.

it's always women, women, women, women.

Her zaman kadınlar, kadınlar, kadınlar.

And then we thought we'd help America,

Daha sonra Amerika'ya yardım etmeye karar verdik,

because America's been helping everyone,

ne de olsa Amerika diğerlerine isteseler de istemeseler de

whether they want help or not.

sürekli yardım ediyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And this is on the Fourth of July.

Temmuz ayının dördünde

We decided to provide vasectomy to all men,

tüm erkeklere vazektomi ameliyatı yapmaya karar verdik

but in particular, American men to the front of the queue,

ama özellikle de kuyruğun en önündeki Amerikalı adama,

right up to the Ambassador's residence

Büyükelçinin konağının

during his vin d'honneur.

hemen yakınında.

And the hotel gave us the ballroom for it --

Otel bize bir balo salonu verdi.

very appropriate room.

İsmi çok uygun gerçekten de.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And since it was near lunch time,

Öğlen yemeği zamanı olduğu için

they said, "All right, we'll give you some lunch.

"Size yemek verelim" dediler.

Of course, it must be American cola.

"Elbette, Amerikan kolası olmalı

You get two brands, Coke and Pepsi.

iki markadan seçebilirsiniz: Coca Cola ya da Pepsi,

And then the food is either hamburger or hotdog."

yemek olarak da Hamburger ya da hotdog olabilir."

And I thought a hotdog will be more symbolic.

Hotdog'un daha simgesel olacağını düşündüm.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And here is this, then, young man called Willy Bohm

Bakın görüyorsunuz Willy Bohm isimli bu genç adam

who worked for the USAID.

USAID için çalışıyordu.

Obviously, he's had his vasectomy

Gördüğünüz gibi vazektomi operasyonu tamamlanmış

because his hotdog is half eaten, and he was very happy.

şünkü yarısı yenen hotdogunu tutuyor elinde, oldukça da mutlu.

It made a lot of news in America, and it angered some people also.

Bu, Amerika'da epey haber oldu, bazı insanları da çok kızdırdı.

I said, "Don't worry. Come over and I'll do the whole lot of you."

Dedim ki "Üzülmeyin, buraya gelin, sizi de ameliyat edelim."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And what happened?

Peki sonra ne oldu?

In all this thing,

Bütün bunların sonunda,

from seven children to 1.5 children,

ortama çocuk sayısı 7'den 1.5'a indi,

population growth rate of 3.3 to 0.5.

Nüfus artış hısı 3.3'tan 0.5'e geriledi.

You could call it the Coca-Cola approach if you like --

İsterseniz buna Coca-Cola yöntemi deyin,

it was exactly the same thing.

tamamen aynı yöntem.

I'm not sure whether Coca-Cola followed us, or we followed Coca-Cola,

Emin değilim biz mi Coca Cola'yı taklit ettik, yoksa o mu bizi

but we're good friends.

ama iyi dostuz.

And so that's the case of everyone joining in.

Herkesi için içine dahil etmenin sonucu bu.

We didn't have a strong government. We didn't have lots of doctors.

Çok güçlü bir devletimiz yoktu. Çok fazla sayıda doktorumuz yoktu.

But it's everybody's job

Ama davranış ve bakış açısını

who can change attitude and behavior.

değiştirmek herkesin işi.

Then AIDS came along and hit Thailand,

Daha sonra AIDS ortaya çıktı ve Tayland'a vardı,

and we had to stop doing a lot of good things

AIDS ile savaşmak için yapmakta olduğumuz

to fight AIDS.

iyi işleri bırakmamız gerekiyordu.

But unfortunately, the government was in denial, denial, denial.

Ama ne yazık ki hükümet inkar, inkar, inkar halindeydi.

So our work wasn't affected.

Bu nedenle bizim işimiz etkilenmedi.

So I thought, "Well, if you can't go to the government, go to the military."

Ben de "Eğer hükümete gidemezsem ben de askere giderim." dedim.

So I went to the military

Ve askerlere gittim

and asked to borrow 300 radio stations.

ve 300 radyo istasyonunu kullanma izni istedim.

They have more than the government,

Hükümetten daha çokistasyona sahiplerdi,

and they've got more guns than the government.

ilaveten daha fazla sayıda silahları vardı.

So I asked them, could they help us

Ben de onlara, bizim HIV ile olan savaşımızda

in our fight against HIV.

bize yardım edip edemeyeceklerini sordum.

And after I gave them statistics,

Onlara istatistikleri gösterdikten sonra

they said, "Yes. Okay. You can use all the radio stations, television stations."

"Tamam, bütün radyo istasyonlarını, hatta televizyon istasyonlarını kullanabilirsin."

And that's when we went onto the airwaves.

Böylece canlı yayına geçtik.

And then we got a new prime minister soon after that.

Kısa bir zaman sonra yeni bir başbakan geldi

And he said, "Mechai, could you come and join?"

ve bana "Mechai, gelip bana katılmak ister misin?" dedi

He asked me in because he liked my wife a lot.

Eşimi çok sevdiği için bana bu daveti yaptı

So I said, "Okay."

ben de "Tamam" dedim.

He became the chairman of the National AIDS Committee

Daha sonra Ulusal AIDS Komıtesi'nin başkanı oldu ve

and increased the budget fifty-fold.

bütçeyi elli kat artırdı.

Every ministry, even judges, had to be involved in AIDS education --

Her bakanlık, hatta hakimler bile AIDS eğitimine katkıda bulunmak zorundaydı.

everyone -- and we said the public, institutions,

Herkes. Ve tüm halk, kurumlar,

religious institutions, schools --

dini kurumlar, okullar--

everyone was involved.

herkes işin içindeydi.

And here, every media person

Burada, her bir basın mensubu

had to be trained for HIV.

HIV ile ilgili eğitimi almak zorunda.

And we gave every station half a minute extra

Her istasyona daha çok para kazanabilmeleri için

for advertising to earn more money.

ilaveden birbuçuk dakika verdik.

So they were happy with that.

Bundan çok memnun olmuşlardı.

And then AIDS education in all schools,

Sonra, üniversiteden başlayarak tüm okullarda

starting from university.

AIDS eğitimi vermeye koyulduk.

And these are high school kids teaching high school kids.

Burada lise öğrencileri lise öğrencilerine eğitim veriyor.

And the best teachers were the girls, not the boys,

En iyi öğretmenler ise erkekler değil, kızlardı.

and they were terrific.

Muhteşemdiler.

And these girls who go around teaching about safe sex and HIV

Okul okul dolanıp güvenli seks ve HIV hakkında eğitim veren bu kızlara

were known as Mother Theresa.

Rahibe Teresa ismini taktılar.

And then we went down one more step.

Sonra bir basamak daha aşğıya indik.

These are primary school kids -- third, fourth grade --

Burası ilkokul -- içinci, dördüncü sınıflar --

going to every household in the village,

Tayland'daki her bir eve tek tek

every household in the whole of Thailand,

ziyaret ederek AIDS hakkında bilgi veriyor

giving AIDS information and a condom

ve kondom dağıtıyorlar,

to every household,

her bir ev hanesi

given by these young kids.

bu gençler tarafından ziyaret edildi.

And no parents objected, because we were trying to save lives,

Anne babaların ise bir itirazı olmadı, çünkü biz hayat kurtarmaya çalışıyorduk

and this was a lifesaver.

ve bu bir hayat kurtarıcı idi.

And we said, "Everyone needs to be involved."

Biz "Herkes işin içine dahil olmalı" dedik

So you have the companies also realizing

Bunu firmalar da fark ediyorlardı

that sick staff don't work, and dead customers don't buy.

hasta personel çalışamaz, ve ölü müşteriler mal satın almazlar.

So they all trained.

Bu nedenle hepsi ağitim aldılar.

And then we have this Captain Condom,

Bir de Kaptan Kondom'umuz vardı,

with his Harvard MBA,

Harvard'dan aldığı MBA'sı ile

going to schools and night spots.

okullara ve gece toplantılarına gidiyordu.

And they loved him. You need a symbol of something.

Herkes ona bayılıyordu. Bu tip bir sembole ihtiyaç duyarsınız.

In every country, every program, you need a symbol,

Her bir ülkede, her programda bir sembole ihtiyaç vardır,

and this is probably the best thing he's ever done with his MBA.

bu, MBA'sı ile yaptığı en iyi şey muhtemelen.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And then we gave condoms out everywhere on the streets --

Sonra, sokakta heryerde herkese kondom dağıtmaya başladık --

everywhere, everywhere.

herkese, her yerde.

In taxis, you get condoms.

Taksiye bindiğinizde, kondom ikram ediliyor.

And also, in traffic,

Trafikte de,

the policemen give you condoms -- our "cops and rubbers" programs.

polisler size kondom veriyorlar -- bu bizim "polisler ve lateksler" programımız.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So, can you imagine New York policemen giving out condoms?

New York polisinin halka kondom dağıttığını düşünebiliyor musunuz?

Of course I can. And they'd enjoy it immensely;

Ben düşünebiliyorum, ve eminim ki çok keyif alırlardı bundan.

I see them standing around right now, everywhere.

her tarafta onları görebiliyorum.

Imagine if they had condoms,

Hayal edin, eğer ellerinde kondom olsaydı

giving out to all sorts of people.

her tür insana verebilirlerdi.

And then, new change,

Sonra bir başka değişiklik.

we had hair bands, clothing

Saç bantları, kılık kıyafet,

and the condom for your mobile phone

yağmur mevsiminde kullanmak üzere

during the rainy season.

cep telefonunuz için bir kondom.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And these were the condoms that we introduced.

Bizim topluma tanıttığımız kondomlar bunlardı.

One says, "Weapon of mass protection."

Bazıları "Kitle Koruma Silahları" diyor,

We found --

işte onu biz bulduk.

you know -- somebody here was searching for the weapon of mass destruction,

Biliyorunuz, burada birileri kitle imha silahları arayıp duruyor,

but we have found the weapon of mass protection: the condom.

ama biz kitle koruma silahlarını bulduk -- kondom.

And then it says here, with the American flag,

Bakın, üzerinde Amerikan bayrağı olan şöyle diyor,

"Don't leave home without it."

"Evden onsuz ayrılmayın."

But I have some to give out afterward.

Konuşmadan sonra dağıtmak için yanımda getirdim,

But let me warn you, these are Thai-sized,

ama baştan uyarayım, bunlar Tayland boyu,

so be very careful.

bu nedenle çok dikkatli olun.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And so you can see

Gördüğünüz gibi bu kondomlar

that condoms can do so many things.

pekçok şeyi başarabilir.

Look at this --

Buna bakın.

I gave this to Al Gore and to Bill Senior also.

Bundan Al Gore ve Bıll Senir'a da verdim.

Stop global warming; use condoms.

Küresel ısınmayı durdurun: Kondom kullanın.

And then this is the picture I mentioned to you --

Demin bahsettiğim resim işte burada --

the weapon of mass protection.

Kitle Koruma Silahları

And let the next Olympics save some lives.

Bir sonraki Olimpiyatlarda biraz hayat kurtarmaya ne dersiniz?

Why just run around?

Neden sadece koşmakla yetinelim ki?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And then finally,

Ve son olarak,

in Thailand we're Buddhist, we don't have a God,

biz Taylandlılar Budistiz, Tanrıya inanmayız,

so instead, we say, "In rubber we trust."

bu nedenle deriz ki "lastiğin üzerine yemin ederim."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So you can see that we added everything to our endeavor

Gördüğümüz gibi insanların hayatını daha iyiye

to make life better for the people.

götürmek için çok çabaladık.

We had condoms in all the refrigerators in the hotels and the schools,

Okullarda ve otellerdeki buzdolaplarına kondomlar koyduk,

because alcohol impairs judgment.

çünkü alkol muhakeme yeteneğini ortadan kaldırır.

And then what happened?

Peki sonra ne oldu dersiniz?

After all this time, everybody joined in.

Birden herkes bu kampanyaya katıldı.

According to the U.N.,

Birleşmiş Milletler verilerine göre

new cases of HIV

yeni HIV vakalarında

declined by 90 percent,

%90 azalma oldu.

and according to the World Bank,

Dünya Bankası verilerine göre

7.7 million lives were saved.

7.7 milyon kişi hastalanmaktan kurtuldu.

Otherwise there wouldn't be many Thais walking around today.

Yoksa bugün ortalıkta dolanan bu kadar çok sayıda Taylandlı olmazdı.

So it just showed you, you could do something about it.

Bakın, bu size birşeyler yapabileceğinizi gösteriyor.

90 percent of the funding came from Thailand.

Bu kampanyanın maddi kaynağının %90'ı Taylanddan.

There was political commitment, some financial commitment,

hm politik, hem finansal anlamda insanlar buna destek oldular

and everybody joined in the fight.

ve herkes savaşa katıldı.

So just don't leave it to the specialists and doctors and nurses.

Bu nedenle, bu savaşı sadece doktorlara ve hemşirelere bırakmayın.

We all need to help.

hepimizin destek olması gerekli.

And then we decided to help people out of poverty,

Derken bu defa da fakirlikle savaşmaya karar verdik

now that we got AIDS somewhat out of the way --

Bize engel olan AIDS'ten kurtulmuştuk,

this time, not with government alone,

bu defa yanlızca devlet ile değil

but in cooperation with the business community.

iş dünyasındaki kurumsal şirketlerle de işe giriştik.

Because poor people are business people

Çünkü fakir insanlar aslında işletme konusunda

who lack business skills and access to credit.

yeteneklier olmayan ve kredi alamayan insanlardır.

Those are the things to be provided by the business community.

Bu ikisi de iş dünyası tarafından temin edilebilir.

We're trying to turn them into barefoot entrepreneurs,

Biz, bu kişileri çıplak ayaklı girişimciler haline getirmek istiyoruz,

little business people.

küçük girişimciler.

The only way out of poverty is through business enterprise.

Fakirlikten kurtulmalarının tek yolu bu girişim ruhunu canladırmak.

So, that was done.

Bunu yaptık.

The money goes from the company into the village

Para şirketten köye aktarılıyor, bunu

via tree-planting.

ağaç dikerek yapıyoruz.

It's not a free gift.

Bu bir hediye değil.

They plant the trees, and the money goes into their microcredit fund,

Şirketler ağaç dikiyorlar, para ise küçük krediler fonuna aktarılıyor,

which we call the Village Development Bank.

bu fona Köy Kalkınma Bankası adını verdik.

Everybody joins in,

Herkes sisteme dahil,

and they feel they own the bank,

ve kendilerini bankanın sahibi gibi hissediyorlar,

because they have brought the money in.

çünkü parayı getiren onlar.

And before you can borrow the money, you need to be trained.

Bu fondan kredi almadan önce eğitiminizi tamamlamanız şart.

And we believe if you want to help the poor,

Biz şuna inanıyoruz, eğer fakirlere yardım etmek istiyorsanız,

those who are living in poverty,

krediye ulaşabilmenin bir nevi

access to credit must be a human right.

insan hakkı olduğunu unutmayın.

Access to credit must be a human right.

Kredi alabilme insanın temel haklarından biri.

Otherwise they'll never get out of poverty.

Başka türlü fakirlikten kurtulmalarına imkan yok.

And then before getting a loan, you must be trained.

Dediğim gibi, kredi alabilmek için önce eğitim almanız şart

Here's what we call a "barefoot MBA,"

İşte, buna çıplak ayaklı MBA diyoruz

teaching people how to do business

İnsanlara iş yapmayı öğretiyoruz ki,

so that, when they borrow money, they'll succeed with the business.

daha sonra kredi aldıklarında kurdukları iş başarılı olsun.

These are some of the businesses:

bakın kurdukları işlerden bazıları:

mushrooms, crabs, vegetables,

mantar, yengeç, sebze,

trees, fruits,

ağaçlar, meyveler,

and this is very interesting -- Nike ice cream and Nike biscuits;

bakın bu çok ilginç -- Nike dondurmaları ve Nıke Bisküileri.

this is a village sponsored by Nike.

Bu köyün sponsorluğunu Nike üstlenmişti.

They said, "They should stop making shoes and clothes.

Görenler "Nike ayakkabı ve tshirt yapmayı bırakıp

Make these better, because we can afford them."

bunları daha iyi yapsın, çünkü biz bunları alabiliyoruz." dedi.

And then we have silk, Thai silk.

Ayrıca ipek dokuma da var, Tayland ipeği

Now we're making Scottish tartans, as you can see on the left,

Şimdi bunlardan İskoç desenli kumaşlar yapıyoruz, solda görebilirsiniz,

to sell to all people of Scottish ancestors.

amacımız ataları İskoç olan herkese bunları satmak.

So anyone sitting in and watching TV,

TV karşısında dinleyip ilgilenen varsa

get in touch with me.

benimle iletişime geçebilir.

And then this is our answer to Starbucks in Thailand --

Bakın bu da bizim Tayland'daki Starbucks'a olan yanıtımız

"Coffee and Condoms."

"Kahve ve Kondomlar"

See, Starbucks you awake, we keep you awake and alive.

bak Starbucks sen insanları uyanık tutuyorsun, biz ise hem uyanık hem de hayatta tutuyoruz.

That's the difference.

aramızdaki fark bu.

Can you imagine, at every Starbucks

Gittiğiniz her Starbucks şubesinde

that you can also get condoms?

kondom da alabildiğinizi düşünebiliyor musunuz?

You can order your condoms with your with your cappuccino.

Capuccino ısmarlarken kondom siparişi de verebilirsiniz.

And then now, finally in education,

Ve son olarak eğitime bakalım.

we want to change the school as being underutilized

Yeterice faydalanılmayan okulları alıp, onları

into a place where it's a lifelong learning center for everyone.

herkes için yaşam boyu eğitim verecek yerler haline getirmek istedik.

We call this our School-Based Integrated Rural Development.

Buna da Okul-Kökenli Entegre Kırsal Gelişim adını verdik.

And it's a center, a focal point

Burası ekonomik ve sosyel gelişme için

for economic and social development.

bir merkez, bir odak noktası.

Re-do the school,

Okulu tekrar yaratın ki

make it serve the community needs.

toplumun ihtiyaçlarına cevap verebilsin.

And here is a bamboo building --

Bakın bu bambudan bir bina.

all of them are bamboo.

Aslında binaların hepsi bambu.

This is a geodesic dome made of bamboo.

Bu, bambudan yapılmış jeodezik bir kubbe.

And I'm sure Buckminster Fuller would be very, very proud

Ve eminim ki bu mimari şekli icat eden Buckminster Fuller

to see a bamboo geodesic dome.

bambudan bir jeodezik kubbe gösrseydi çok duygulanırdı.

And we use vegetables around the school ground,

Okul bahçesini kullanarak sebze yetiştiriyoruz,

so they raise their own vegetables.

herkes kendi sebzesini yetiştiriyor.

And then, finally, I firmly believe,

Ve ben tam olarak innaıyorum ki

if we want the MDGs to work --

eğer Milenyum Gelişme Hedeflerinin

the Millennium Development Goals --

gerçekleşmesi için

we need to add family planning to it.

aile planlamasını da işin içine katmalıyız.

Of course, child mortality first and then family planning --

Elbette önce çocuk ölümlerini azaltmalı, sonra aile planlamasını eklemeliyiz.

everyone needs family planning service --

herkesin aile planlamasına ihtiyacı vardır.

it's underutilized.

Bunu çok az kullanıyoruz.

So we have now found the weapon of mass protection.

Şimdi, hazır Kitle Koruma Silahlarını bulmuşken

And we also ask the next Olympics

bir sonraki Olimpiyatların da yaçam kurtarmaya

to be involved in saving lives.

destek olacağını umuyoruz.

And then, finally, that is our network.

Bu gördükğiniz bizim iletişim bilgilerimiz

And these are our Thai tulips.

bunlar da Tayland laleleri...

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Thank you very much indeed.

Çok çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)