Mechai Viravaidya: How Mr. Condom made Thailand a better place

Translator: Meri Poghosyan Reviewer: Kristine Sargsyan

Welcome to Thailand.

Բարի գալուստ Թայլանդ:

Now, when I was a young man -- 40 years ago,

40 տարի առաջ, երբ ես երիտասարդ էի,

the country was very, very poor

Թայլանդը շատ, շատ աղքատ էր,

with lots and lots and lots of people living in poverty.

և բազմաթիվ մարդիկ ապրում էին աղքատության մեջ:

We decided to do something about it,

Մենք որոշեցինք մի բան անել այդ հարցով,

but we didn't begin with a welfare program

բայց մենք չսկսեցինք նպաստների ծրագիր,

or a poverty reduction program.

կամ աղքատության կրճատման ծրագիր:

But we began with a family-planning program,

Մենք սկսեցինք ընտանիքի պլանավորման ծրագիր,

following a very successful

մի շատ հաջող մոր և մանկան

maternal child health activity,

առողջության ծրագրից,

sets of activities.

ծրագրերի խմբից հետո:

So basically, no one would accept family planning

Դե, ոչ ոք չէր ընդունի ընտանիքի պլանավորում,

if their children didn't survive.

եթե իրենց երեխաները չգոյատևեին:

So the first step: get to the children, get to the mothers,

Այսպիսով առաջին քայլը` օգնել երեխաներին, հետո մայրերին

and then follow up with family planning.

ու հետո շարունակել ընտանիքի պլանավորմամբ:

Not just child mortality alone, you need also family planning.

Բավական չէ պայքարել մանկական մահացության դեմ, ձեզ նաև ընտանիքի պլանավորում է պետք:

Now let me take you back

Թույլ տվեք ձեզ հետ տանեմ ու բացատրեմ,

as to why we needed to do it.

թե ինչու մենք դա պետք է անեինք:

In my country, that was the case in 1974.

Իմ երկրում, 1974 թվականին, իրավիճակն այսպիսին էր:

Seven children per family --

Յոթ երեխա յուրաքանչյուր ընտանիքում:

tremendous growth at 3.3 percent.

Բնակչության հսկայական աճ` 3.3% արագությամբ:

There was just no future.

Ապագա պարզապես չկար:

We needed to reduce the population growth rate.

Հարկավոր էր նվազեցնել բնակչության աճի արագությունը:

So we said, "Let's do it."

Այսպիսով, մենք ասացինք. "Եկեք անենք դա":

The women said, "We agree. We'll use pills,

Կանայք ասացին. "Համաձայն ենք, հաբեր կօգտագործենք,

but we need a doctor to prescribe the pills,"

բայց հարկավոր է հաբերը նշանակող բժիշկ":

and we had very, very few doctors.

Իսկ մենք շատ քիչ բժիշկներ ունեինք:

We didn't take no as an answer;

Բայց մենք, ''ոչ"-ը որպես պատասխան չընդունեցինք,

we took no as a question.

ընդունեցինք "ոչ"-ը որպես հարց:

We went to the nurses and the midwives, who were also women,

Մենք գնացինք բուժքույրերի և մանկաբարձների մոտ, որոնք նույնպես կին էին,

and did a fantastic job

և նրանք հրաշալի գործ արեցին`

at explaining how to use the pill.

բացատրելով, թե ինչպես հաբերն օգտագործել:

That was wonderful,

Դա հրաշալի էր,

but it covered only 20 percent of the country.

բայց հասու էր երկրի միայն 20 տոկոսին:

What do we do for the other 80 percent --

Իսկ ի՞նչ անենք մյուս 80 տոկոսի համար.

leave them alone and say, "Well, they're not medical personnel."

մենակ թողնե՞նք ու ասե՞նք. "Դե, բուժանձնակազմ չկա":

No, we decided to do a bit more.

Ոչ, մենք որոշեցինք ավելին անել:

So we went to the ordinary people that you saw.

Մենք գնացինք հասարակ մարդկանց մոտ, որ դուք տեսաք նկարում:

Actually, below that yellow sign --

Այդ դեղին նշանի տակ:

I wish they hadn't wiped that,

Լավ կլիներ մաքրած չլինեին դա,

because there was "Coca-Cola" there.

որովհետև այնտեղ գրված էր "Կոկա-կոլա":

We were so much bigger than Coca-Cola in those days.

Այն օրերին մենք ավելի մեծ էինք, քան Կոկա-Կոլան:

And no difference,

Եվ տարբերություն չկար մեր ու Կոկա-Կոլայի միջև.

the people they chose were the people we chose.

մարդիկ, ում նրանք ընտրում էին, նույն մարդիկ էին, ում մենք էինք ընտրում:

They were well-known in the community,

Նրանք համայնքում ճանաչված էին,

they knew that customers were always right,

նրանք գիտեին, որ հաճախորդը միշտ ճիշտ է,

and they were terrific, and they practiced their family planning themselves.

և նրանք հիանալի էին, ու իրենք էլ էին ընտանիքի պլանավորում կատարում:

So they could supply pills and condoms

Այնպես որ նրանք կարող էին հաբեր և պահպանակներ մատակարարել

throughout the country, in every village of the country.

ամբողջ երկրով մեկ, երկրի ամեն մի գյուղում:

So there we are. We went to the people

Ահա, և այդպես: Մենք գնացինք մարդկանց մոտ,

who were seen as the cause of the problem

ովքեր պրոբլեմի պատճառն էին դիտարկվում,

to be the solution.

և դարձրինք նրանց պրոբլեմի լուծում:

Wherever there were people --

Որտեղ էլ որ մարդիկ կային,

and you can see boats with the women, selling things --

ովքեր ինչ-որ բան էին վաճառում, ահա կարող եք տեսնել կանանց նավակների մեջ,

here's the floating market

ահա լողացող շուկան,

selling bananas and crabs

որտեղ վաճառվում են բանան և խեցգետին,

and also contraceptives --

ինչպես նաև պահպանակներ.

wherever you find people,

որտեղ որ մարդիկ կան Թայլանդում,

you'll find contraceptives in Thailand.

դուք կգտնեք հակաբեղմնավորիչներ:

And then we decided, why not get to religion

Հետո մենք որոշեցինք դիմել կրոնի օգնությանը,

because in the Philippines,

քանզի Ֆիլիպիններում

the Catholic Church was pretty strong,

Կաթոլիկ եկեղեցին բավականին ուժեղ էր:

and Thai people were Buddhist.

իսկ թայլանդցիները բուդդիստ են:

We went to them and they said, "Look, could you help us?"

Մենք գնացինք նրանց մոտ ու նրանք հարցրին, թե արդյոք կարող ենք իրենց օգնել:

I'm there -- the one in blue, not the yellow --

Ես այնտեղ եմ, կապույտ հագուստովը, դեղինը չէ,

holding a bowl of holy water

ձեռքիս սուրբ ջրի աման է,

for the monk to sprinkle holy water

որպեսզի վանականը սուրբ ջուր ցողի

on pills and condoms

հաբերի ու պահպանակների վրա

for the sanctity of the family.

ընտանիքի սրբության համար:

And this picture was sent throughout the country.

Եվ այս նկարն ուղարկվեց ամբողջ երկրով մեկ:

So some of the monks in the villages were doing the same thing themselves.

Գյուղերում որոշ վանականներ նույն բանն իրենք էին անում:

And the women were saying, "No wonder we have no side-effects.

Ու կանայք ասում էին. "Զարմանալի չէ, որ մեզ մոտ կողմնակի ազդեցություն չի նկատվում.

It's been blessed."

օրհնված է":

That was their perception.

Այդպիսին էր նրանց ընկալումը:

And then we went to teachers.

Հետո մենք գնացինք ուսուցիչների մոտ:

You need everybody to be involved

Անհրաժշետ է բոլորին ներգրավել

in trying to provide whatever it is

ցանկացած բան մատուցելիս,

that make humanity a better place.

եթե այն մարդկությունը բարելավելու համար է:

So we went to the teachers.

Մենք գնացինք ուսուցիչների մոտ:

Over a quarter of a million were taught about family planning

Ավելի քան քառորդ միլիոն մարդ սովորեցին ընտանիքի պլանավորում

with a new alphabet -- A, B for birth, C for condom,

նոր այբուբենի միջոցով. Ծ-ծնունդ, Պ-պահպանակ,

I for IUD, V for vasectomy.

Ն-ներարգանդային միջոց, Վ-վասեկտոմիա:

And then we had a snakes and ladders game, where you throw dice.

Կար նաև օձերի ու աստիճանների խաղը, որտեղ զար ես գցում:

If you land on anything pro-family planning, you move ahead.

Ու եթե ընկնում ես ընտանիքի պլանավորման համար օգտակար դաշտի վրա, առաջ ես շարժվում:

Like, "Mother takes the pill every night.

Օրինակ, "Մայրիկն ամեն գիշեր հակաբեղմնավորիչ հաբ է ընդունում":

Very good, mother. Move ahead.

Շատ լավ, մայրիկ: Մի քայլ առաջ:

Uncle buys a condom. Very good, uncle. Move ahead.

Քեռին պահպանակ է գնում: Շատ լավ, քեռի: Մի քայլ առաջ:

Uncle gets drunk, doesn't use condom. Come back, start again."

Քեռին հարբում է և պահպանակ չի օգտագործում: Հետ արի և նորից սկսիր":

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Again, education, class entertainment.

Կրկին, կրթություն, դասարանային զվարճանք:

And the kids were doing it in school too.

Երեխաները դպրոցում էլ էին դա սովորում:

We had relay races with condoms,

Մենք անցկացնում էինք պահպանակով ռելեի մրցավազքեր:

we had children's condom-blowing championship.

Մենք անցկացնում էինք պահպանակ փչելու մրցույթ:

And before long,

Եվ շատ շուտով,

the condom was know as the girl's best friend.

պահպանակը դարձավ աղջկա լավագույն ընկերը:

In Thailand, for poor people, diamonds don't make it --

Թայլանդում, աղքատների համար, ադամադներ չկան:

so the condom is the girl's best friend.

Այնպես որ աղջկա լավագույն ընկերը պահպանակն է:

We introduced our first microcredit program in 1975,

Մենք մեր առաջին միկրովարկային ծրագիրը մեկնարկեցինք 1975 թ.-ին,

and the women who organized it said,

և կազմակերպիչ կանայք ասացին,

"We only want to lend

որ ուզում են վարկեր տալ միայն

to women who practice family planning.

այն կանանց, ովքեր ընտանիքի պլանավորում են կատարում:

If you're pregnant, take care of your pregnancy.

Հղիները թող հոգ տանեն իրենց հղիության մասին:

If you're not pregnant, you can take a loan out from us."

Իսկ ոչ հղիները կարող են վարկեր վերցնել:

And that was run by them.

Կանայք էին դա ղեկավարում:

And after 35/36 years,

Եվ 35-36 տարի հետո,

it's still going on.

այն դեռ շարունակվում է:

It's a part of the Village Development Bank;

Այն Գյուղական Զարգացման Բանկի մաս է կազմում:

it's not a real bank, but it's a fund -- microcredit.

Դա իսկական բանկ չէ, այլ միկրովարկային ֆոնդ:

And we didn't need a big organization to run it --

Եվ մեզ հարկավոր չէր մեծ կազմակերպություն այն ղեկավարելու համար:

it was run by the villagers themselves.

Գյուղացիներն իրենք էին այն ղեկավարում:

And you probably hardly see a Thai man there,

Ոչ թե Թայլանդցի տղամարդիկ,

it's always women, women, women, women.

այլ միշտ կանայք, կանայք, կանայք:

And then we thought we'd help America,

Ու մենք մտածեցինք, որ Ամերիկային օգնենք,

because America's been helping everyone,

որովհետև Ամերիկան բոլորին օգնում է,

whether they want help or not.

անկախ նրանից, օգնություն ցանկանում են, թե ոչ:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And this is on the Fourth of July.

Հուլիսի չորսն էր:

We decided to provide vasectomy to all men,

Մենք որոշեցինք վասեկտոմիա կատարել բոլոր ցանկացող տղամարդկանց,

but in particular, American men to the front of the queue,

բայց ամերիկացի տղամարդկանց հերթում առաջ գցեցինք,

right up to the Ambassador's residence

ընդհուպ մինչև դեսպանի նստավայրը,

during his vin d'honneur.

/պարզ չէ ինչ է ասվում/:

And the hotel gave us the ballroom for it --

Հյուրանոցը սրահ տվեց մեզ դրա համար:

very appropriate room.

Շատ հարմար սրահ:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And since it was near lunch time,

Եվ քանի որ լանչի ժամը մոտ էր,

they said, "All right, we'll give you some lunch.

նրանք նաև համաձայնվեցին մեզ լանչ տալ:

Of course, it must be American cola.

Իհարկե, պետք է լիներ ամերիկյան կոլա:

You get two brands, Coke and Pepsi.

Երկու ապրանքատեսակ կա` Կոլա և Պեպսի:

And then the food is either hamburger or hotdog."

Ուտելիքն էլ կամ նրբերշիկ է, կամ համբուրգեր:

And I thought a hotdog will be more symbolic.

Ու ես մտածեցի, որ նրբերշիկն ավելի խորհրդանշական է:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And here is this, then, young man called Willy Bohm

Ահա ՈՒիլլի Բոմ անունով երիտասարդը,

who worked for the USAID.

ով աշխատում էր ԱՄՆ միջազգային զարգացման գործակալության համար:

Obviously, he's had his vasectomy

Ակնհայտ է, նրա վասեկտոմիան արված է,

because his hotdog is half eaten, and he was very happy.

որովհետև նա կերել էր իր նրբերշիկի կեսն ու շատ երջանիկ էր:

It made a lot of news in America, and it angered some people also.

Դա ԱՄՆ-ում լրատվամիջոցներով տարածվեց, և որոշ մարդիկ զայրացան:

I said, "Don't worry. Come over and I'll do the whole lot of you."

Ես ասացի. "Մի անհանգստացեք, եկեք այստեղ, մենք Ձեզ համար էլ դա կանենք":

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And what happened?

Եվ ի՞նչ տեղի ունեցավ:

In all this thing,

Այս ամբողջ ընթացքում,

from seven children to 1.5 children,

յոթ երեխայից հասանք 1.5 երեխայի:

population growth rate of 3.3 to 0.5.

Բնակչության աճի տեմպը 3.3-ից իջավ մինչև 0.5:

You could call it the Coca-Cola approach if you like --

Կարող եք անվանել սրան Կոկա-Կոլայի մոտեցում:

it was exactly the same thing.

Ճիշտ նույն բանն էր:

I'm not sure whether Coca-Cola followed us, or we followed Coca-Cola,

Վստահ չեմ` Կոկա-Կոլան էր հետևում մեզ, թե մենք Կոկա-Կոլային,

but we're good friends.

բայց լավ ընկերներ ենք:

And so that's the case of everyone joining in.

Ինչպես և բոլոր նրանք, ովքեր միացան մեզ:

We didn't have a strong government. We didn't have lots of doctors.

Մենք ուժեղ կառավարություն չունեինք: Մենք շատ բժիշկներ չունեինք:

But it's everybody's job

Բայց դա բոլոր նրանց գործն է,

who can change attitude and behavior.

ովքեր կարող են վերաբերմունք և վարքագիծ փոխել:

Then AIDS came along and hit Thailand,

Հետո ՁԻԱՀ-ը եկավ Թայլանդ,

and we had to stop doing a lot of good things

և մենք ստիպված էինք շատ լավ ծրագրեր դադարեցնել,

to fight AIDS.

որպեսզի ՁԻԱՀ-ի դեմ պայքարենք:

But unfortunately, the government was in denial, denial, denial.

Ցավոք, կառավարությունը անդադար ժխտում էր այդ պրոբլեմը:

So our work wasn't affected.

Ու մեր աշխատանքին չէին օժանդակում:

So I thought, "Well, if you can't go to the government, go to the military."

Ես մտածեցի, որ եթե կառավարութանը չեք կարող դիմել, դիմենք բանակին:

So I went to the military

Այսպիսով, ես գնացի ռազմական իշխանությունների մոտ

and asked to borrow 300 radio stations.

ու խնդրեցի փոխ վերցնել 300 ռադիոկայան:

They have more than the government,

Նրանք ավելի շատ բան ունեն, քան կառավարությունը,

and they've got more guns than the government.

ու ավելի շատ զենքեր, քան կառավարությունը:

So I asked them, could they help us

Ու ես նրանց օգնությունը խնդրեցի

in our fight against HIV.

ՁԻԱՀ-ի դեմ պայքարելու գործում:

And after I gave them statistics,

Եվ երբ ես նրանց ներկայացրի վիճակագրությունը,

they said, "Yes. Okay. You can use all the radio stations, television stations."

Նրանք ասացինք, որ կարող ենք օգտագործել ռադիոկայաններն ու հեռուստակայանները:

And that's when we went onto the airwaves.

Ահա այդ ժամանակ մենք եթեր դուրս եկանք:

And then we got a new prime minister soon after that.

Դրանից հետո շատ շուտով մենք նոր վարչապետ ունեցանք:

And he said, "Mechai, could you come and join?"

Ու նա ինձ ասաց. "Մեչայ, կգա՞ս և միանա՞ս մեզ":

He asked me in because he liked my wife a lot.

Նա ինձ խնդրեց, որովհետև կնոջս շատ էր հավանում:

So I said, "Okay."

Ու ես համաձայնվեցի:

He became the chairman of the National AIDS Committee

Նա դարձավ ՁԻԱՀ-ի ազգային հանձնաժողովի նախագահ,

and increased the budget fifty-fold.

և հիսուն անգամ ավելացրեց բյուջեն:

Every ministry, even judges, had to be involved in AIDS education --

Յուրաքաչյուր նախարարություն, նույնիսկ դատավորները, պետք է ներգրավված լինեին ՁԻԱՀ-ի մասին կրթության մեջ:

everyone -- and we said the public, institutions,

Յուրաքանչյուր մարդ: Հասարակությունը, հաստատությունները,

religious institutions, schools --

կրոնական հաստատությունները, դպրոցները,

everyone was involved.

բոլորը ներգրավված էին:

And here, every media person

Յուրաքանչյուր ԶԼՄ-ի աշխատող,

had to be trained for HIV.

ՄԻԱՎ-ի ուսուցանում էր անցնում:

And we gave every station half a minute extra

Մենք ամեն կայանի տվեցինք լրացուցիչ կես րոպե

for advertising to earn more money.

գովազդի համար, որպեսզի ավելի շատ գումար վաստակեին:

So they were happy with that.

Այնպես որ նրանք գոհ մնացին:

And then AIDS education in all schools,

Ապա արեցինք ՁԻԱՀ-ի մասին ուսուցանում բոլոր ուսումնական հաստատություններում`

starting from university.

սկսելով համալսարանից:

And these are high school kids teaching high school kids.

Ահա ավագ դպրոցի երեխաները ուսուցանում են ավագ դպրոցի երեխաներին:

And the best teachers were the girls, not the boys,

Եվ լավագույն ուսուցիչները աղջիկներն էին, ոչ թե տղաները:

and they were terrific.

Ու նրանք հրաշալի էին:

And these girls who go around teaching about safe sex and HIV

Այս աղջիկներին, ովքեր շրջում էին` ուսուցանելով ապահով սեռական հարաբերություններ և ՄԻԱՎ,

were known as Mother Theresa.

ճանաչում էին որպես Մայր Թերեզաներ:

And then we went down one more step.

Հետո մենք մի քայլ իջանք ներքև:

These are primary school kids -- third, fourth grade --

Սրանք տարրական դպրոցի աշակերտներ են` երրորդ, չորրորդ դասարանցիներ,

going to every household in the village,

ովքեր գնում էին գյուղի յուրաքանչյուր տուն,

every household in the whole of Thailand,

ամբողջ Թայլանդի յուրաքանչյուր տուն,

giving AIDS information and a condom

տարածելով ՁԻԱՀ-ի մասին տեղեկատվություն և պահպանակներ

to every household,

ամեն մի տուն.

given by these young kids.

դա անում էին այս փոքրիկ երեխաները:

And no parents objected, because we were trying to save lives,

Իսկ ծնողները չէին բողոքում, քանզի մենք փորձում էինք կյանքեր փրկել,

and this was a lifesaver.

և սա իրոք կյանք փրկող միջոց էր:

And we said, "Everyone needs to be involved."

Եվ մենք ասացինք, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է ներգրավված լինի:

So you have the companies also realizing

Մասնավոր ընկերությունները նույնպես գիտակցում էին,

that sick staff don't work, and dead customers don't buy.

որ հիվանդ աշխատակազմը չի աշխատի, իսկ մահացած հաճախորդները չեն գնի իրենց ապրանքը:

So they all trained.

Այնպես որ նրաք էլ էին ուսուցում կազմակերպում:

And then we have this Captain Condom,

Հետո այս Կապիտան Պահպանակը`

with his Harvard MBA,

Հարվարդից ստացած բիզնես վարչարարության մագիստրոսի կոչումով,

going to schools and night spots.

գնում էր դպրոցներն ու գիշերային կետերը:

And they loved him. You need a symbol of something.

Եվ նրան շատ սիրեցին: Ինչ-որ բանի խորհրդանիշ է պետք:

In every country, every program, you need a symbol,

Ամեն մի երկրում, ամեն մի ծրագրում հարկավոր է խորհրդանիշ,

and this is probably the best thing he's ever done with his MBA.

և դա հավանաբար նրա Բիզնեսի մագիստրոսի կոչման լավագույն օգտագործման ձևն էր:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And then we gave condoms out everywhere on the streets --

Հետո մենք պահպանակներ էինք բաժանում ամենուրեք փողոցներում,

everywhere, everywhere.

ամեն, ամեն տեղ:

In taxis, you get condoms.

Տաքսու մեջ ստանում ես պահպանակ:

And also, in traffic,

Երթևեկության ընթացքում,

the policemen give you condoms -- our "cops and rubbers" programs.

ոստիկանը քեզ պահպանակ է տալիս` դա մեր "մենթեր ու պահպանակներ" ծրագիրն էր:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

So, can you imagine New York policemen giving out condoms?

Կարո՞ղ եք պատկերացնել, որ Նյու Յորքի ոստիկանը պահպանակներ բաժանի:

Of course I can. And they'd enjoy it immensely;

Ես անշուշտ կարող եմ: Եվ հսկայական բավականություն կստանայի դրանից:

I see them standing around right now, everywhere.

Ես նրանց տեսնում եմ կանգնած ամենուրեք:

Imagine if they had condoms,

Պատկերացրեք, որ նրանք պահպանակներ ունենային

giving out to all sorts of people.

ու բաժանեին տարբեր տեսակի մարդկանց:

And then, new change,

Հետո նոր փոփոխություններ արեցինք.

we had hair bands, clothing

մազակալներ, հագուստ,

and the condom for your mobile phone

պահպանակ բջջայինի համար

during the rainy season.

անձրևային սեզոնի համար:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And these were the condoms that we introduced.

Ահա սրանք մեր ներկայացրած պահպանակներն են:

One says, "Weapon of mass protection."

Մեկի վրա գրված է "Զանգվածային պաշտպանության զենք":

We found --

Ահա թե ինչ ենք մենք հայտնաբերել:

you know -- somebody here was searching for the weapon of mass destruction,

Գիտեք, այստեղ ինչ-որ մեկը զանգվածային ոչնչացման զենք էր փնտրում,

but we have found the weapon of mass protection: the condom.

բայց մենք գտել ենք զանգվածային պաշտպանության զենքը` պահպանակը:

And then it says here, with the American flag,

Այս մեկը` ամերիկյան դրոշով, ասում է,

"Don't leave home without it."

"Առանց դրա տնից դուրս մի արի":

But I have some to give out afterward.

Ես ավելի ուշ կբաժանեմ պահպանակներ:

But let me warn you, these are Thai-sized,

Բայց նախազգուշացնեմ, որ նրանք Թայլանդցիների չափով են,

so be very careful.

այպես որ ուշադիր եղեք:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And so you can see

Ինչպես տեսնում եք,

that condoms can do so many things.

պահպանակներն այնքան շատ բան կարող են անել:

Look at this --

Ահա նայեք:

I gave this to Al Gore and to Bill Senior also.

Ես սա նաև տվել եմ Ալ Գորին ու Բիլ Սենիորին:

Stop global warming; use condoms.

Կանգնեցրեք գլոբալ տաքացումը, օգտագործեք պահպանակ:

And then this is the picture I mentioned to you --

Իսկ սա այն նկարն է, որի մասին խոսեցի.

the weapon of mass protection.

զանգվածային պաշտպանության զենք:

And let the next Olympics save some lives.

Թող, որ հաջորդ Օլիմիպիական խաղերը կյանքեր փրկեն:

Why just run around?

Ինչու՞ անիմաստ վազվզել:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And then finally,

Եվ վերջապես,

in Thailand we're Buddhist, we don't have a God,

Թայլանդում մենք բուդդիստ ենք, աստված չունենք,

so instead, we say, "In rubber we trust."

փոխարենը ասում ենք. ''մենզ վստահում ենք պահպանակին /բառացի` ռեզինին/"

(Laughter)

(Ծիծաղ)

So you can see that we added everything to our endeavor

Ինչպես տեսնում եք, մենք ամեն ինչ օգտագործում էինք

to make life better for the people.

մարդկանց կյանքը բարելավելու համար:

We had condoms in all the refrigerators in the hotels and the schools,

Մենք պահպանակներ էինք դնում հյուրանոցի սառնարաններում ու դպրոցներում,

because alcohol impairs judgment.

քանի որ ալկոհոլը վնասում է դատողությունը:

And then what happened?

Եվ ի՞նչ տեղի ունեցավ:

After all this time, everybody joined in.

Այն բանից հետո, երբ բոլորը միացել էին մեզ,

According to the U.N.,

ըստ ՄԱԿ-ի`

new cases of HIV

ՄԻԱՎ-ի նոր դեպքերը

declined by 90 percent,

նվազեցին 90%-ով:

and according to the World Bank,

Եվ ըստ Համաշխարհային Բանկի`

7.7 million lives were saved.

7.7 միլիոն կյանք փրկվեց:

Otherwise there wouldn't be many Thais walking around today.

Հակառակ դեպքում այսօր այդքան էլ շատ Թայլանդցիներ չէին լինի:

So it just showed you, you could do something about it.

Դա ցույց տվեց, որ կարելի է այդ ուղղությամբ ինչ-որ բան անել:

90 percent of the funding came from Thailand.

Ֆինանսավորման 90%-ը գալիս էր Թայլանդից:

There was political commitment, some financial commitment,

Կար քաղաքական պարտավորություն, ֆինանսական պարտավորություն,

and everybody joined in the fight.

և բոլորը միացան պայքարին:

So just don't leave it to the specialists and doctors and nurses.

Այնպես որ պետք չէ ամեն ինչ թողնել բժիշկների և բուժքույրների վրա:

We all need to help.

Մենք բոլորս էլ պետք է օգնենք:

And then we decided to help people out of poverty,

Հետո մենք որոշեցինք օգնել մարդկանց դուրս գալ աղքատությունից,

now that we got AIDS somewhat out of the way --

երբ որ ՁԻԱՀ-ը ճանապարհից հեռացրել էինք,

this time, not with government alone,

այս անգամ ոչ միայն կառավարության հետ,

but in cooperation with the business community.

այլ բիզնես համայնքի հետ համագործակցելով:

Because poor people are business people

Որովհետև աղքատ մարդիկ նույնպես բիզնեսմեն են,

who lack business skills and access to credit.

ովքեր չունեն բիզնեսի հմտություններ և ում վարկերը հասանելի չեն:

Those are the things to be provided by the business community.

Հենց դրանք էլ բիզնես համայնքը տրամադրում է:

We're trying to turn them into barefoot entrepreneurs,

Մենք փորձում ենք աղքատ մարդկանց դարձնել 'ոտաբոբիկ ձեռնարկատերեր',

little business people.

փոքր բիզնեսմեններ:

The only way out of poverty is through business enterprise.

Բիզնես ձեռնարկատիրությունը աղքատությունից դուրս գալու միակ ճանապարհն է:

So, that was done.

Այդպես, դա էլ արեցինք:

The money goes from the company into the village

Գումարը գնում է ընկերությունից դեպի գյուղ

via tree-planting.

ծառատունկի միջոցով:

It's not a free gift.

Դա անվճար նվեր չէ:

They plant the trees, and the money goes into their microcredit fund,

Նրանք տնկում են ծառեր, իսկ գումարը գնում է միկրովարկային ֆոնդ,

which we call the Village Development Bank.

որը մենք անվանում ենք Գյուղական Զարգացման Հիմնադրամ:

Everybody joins in,

Բոլորը միանում են

and they feel they own the bank,

և իրենց զգում են բանկի սեփականատեր,

because they have brought the money in.

քանի որ նրանք են գումարը բերել:

And before you can borrow the money, you need to be trained.

Եվ վարկ վերցնելուց առաջ հարկավոր է ուսուցում անցնել:

And we believe if you want to help the poor,

Եվ մենք հավատում են, որ եթե ուզում ես աղքատներին օգնել,

those who are living in poverty,

մարդկանց, որ ապրում են աղքատության մեջ,

access to credit must be a human right.

վարկերի հասանելիությունը պետք է լինի մարդու իրավունք:

Access to credit must be a human right.

Վարկերի հասանելիությունը պետք է լինի մարդու իրավունք:

Otherwise they'll never get out of poverty.

Այլապես, նրանք երբևէ աղքատությունը չեն հաղթահարի:

And then before getting a loan, you must be trained.

Եվ վարկ վերցնելուց առաջ հարկավոր է ուսուցում անցնել:

Here's what we call a "barefoot MBA,"

Դա էլ մենք կոչում ենք "ոտաբոբիկ բիզնես ադմինիստրացիայի մագիստրոս"`

teaching people how to do business

ուսուցանել մարդկանց, թե ինչպես բիզնեսով զբաղվել,

so that, when they borrow money, they'll succeed with the business.

որպեսզի գումար փոխ առնելիս նրանց բիզնեսը հաջողություն ունենա:

These are some of the businesses:

Ահա բիզնեսների օրինակներ`

mushrooms, crabs, vegetables,

սունկ, ծովախեցգետին, բանջարեղեն,

trees, fruits,

ծառեր, մրգեղեն,

and this is very interesting -- Nike ice cream and Nike biscuits;

այս մեկը շատ հետաքրքիր է` Նայքի պաղպաղակ և Նայքի թխվածքաբլիթներ:

this is a village sponsored by Nike.

Սա Նայքիի կողմից հովանավորվող գյուղ է:

They said, "They should stop making shoes and clothes.

Նրանք ասացին, "Նրանք պետք է հագուստ ու կոշիկ այլևս չպատրաստեն,

Make these better, because we can afford them."

Ավելի լավ է սրանք պատրաստել, քանի որ մենք կարող են վճարել դրանց համար":

And then we have silk, Thai silk.

Մենք նաև ունենք մետաքա, թայլանդական մետաքս:

Now we're making Scottish tartans, as you can see on the left,

Ձախ կողմում կարող եք տեսնել շոտլանդական տարտաններ, որ մենք կարում ենք`

to sell to all people of Scottish ancestors.

վաճառելու շոտլանդական արմատներով բոլոր մարդկանց:

So anyone sitting in and watching TV,

Այնպես որ, ուրաքանչյուր մարդ, որ նտած հեռուստացույց է նայում

get in touch with me.

կարող է կապվել ինձ հետ:

And then this is our answer to Starbucks in Thailand --

Եվ ահա սա էլ մեր Թայլանդական պատասխանն է Սթարբաքսին:

"Coffee and Condoms."

"Սուրճ և պահպանակներ":

See, Starbucks you awake, we keep you awake and alive.

Տեսեք, Սթարբաքսը ձեզ պահում է արթուն ու ողջ:

That's the difference.

Դա է տարբերությունը:

Can you imagine, at every Starbucks

Պատկերացնու՞մ եք, յուրաքանչյուր Սթարբաքսում,

that you can also get condoms?

կարողանայիք նաև պահպանակ ձեռք բերել:

You can order your condoms with your with your cappuccino.

Կապուչինոյի հետ կարող ես պատվիրել նաև պահպանակներ:

And then now, finally in education,

Եվ ի վերջո, կրթության ոլորտում,

we want to change the school as being underutilized

պետք է դպրոցը թերօգտագործված հաստատությունից

into a place where it's a lifelong learning center for everyone.

դարձնենք ողջ կյանքի ընթացքում ուսուցման կենտրոն բոլորի համար:

We call this our School-Based Integrated Rural Development.

Մենք դա անվանում ենք "Դպրոցի վրա հիմնված ինտեգրացված գյուղական զարգացում":

And it's a center, a focal point

Եվ սա տնտեսական և սոցիալական զարգացման

for economic and social development.

կենտրոնն է, ֆոկուսային կետը:

Re-do the school,

Վերակազմավորել դպրոցը,

make it serve the community needs.

ծառայեցնել այն համայնքի կարիքներին:

And here is a bamboo building --

Ահա այս բամբուկից կառուցվածքը:

all of them are bamboo.

Նրանք բոլորը բամբուկից են:

This is a geodesic dome made of bamboo.

Այս գեոդեզիկ գմբեթը բամբուկից է:

And I'm sure Buckminster Fuller would be very, very proud

Եվ վստահ եմ` Բաքմինսթր Ֆուլլերը հպարտ կլիներ

to see a bamboo geodesic dome.

տեսնել բամբուկից գեոդեզիկ գմբեթ

And we use vegetables around the school ground,

Մենք դպրոցի այգում բանջարեղեն ենք օգտագործում,

so they raise their own vegetables.

նրանք իրենց սեփական բանջարեղենն են աճեցնում:

And then, finally, I firmly believe,

Եվ, ի վերջո, ես խորապես հավատում եմ,

if we want the MDGs to work --

որ եթե ուզում են ՀԶՆ-ներն աշխատեն,

the Millennium Development Goals --

Հազարամյակի զարգացման նպատակները,

we need to add family planning to it.

Մենք պետք դրանց ավելացնենք ընտանիքի պլանավորում:

Of course, child mortality first and then family planning --

Իհարկե, սկզբում մանկական մահացության խնդիրը, այնուհետ ընտանիքի պլանավորում:

everyone needs family planning service --

Յուրաքանչյուրին անհրաժեշտ է ընտանիք պլանավորման ծառայություն:

it's underutilized.

Այն քիչ է օգտագործվում:

So we have now found the weapon of mass protection.

Մենք հայտնաբերել ենք զանգվածային պաշտպանության զենքը:

And we also ask the next Olympics

Մենք նաև խնդրում ենք, որ հաջորդ Օլիմպիական խաղերը

to be involved in saving lives.

նույպես ներգրավվեն կյանքեր փրկելու գործում:

And then, finally, that is our network.

Եվ ահա, վերջապես սա մեր ցանցն է:

And these are our Thai tulips.

Եվ սրանք մեր թայլանդական կակաչներն են:

(Laughter)

Ծիծաղ

Thank you very much indeed.

Շատ շնորհակալություն:

(Applause)

(Ծափահարություններ)