Can we create new senses for humans? | David Eagleman

Çeviri: Şâkir Aşçı Gözden geçirme: Ramazan Şen

We are built out of very small stuff,

Bizler çok küçük şeylerden meydana geldik

and we are embedded in a very large cosmos,

ve büyük bir evrenin içine yerleştirildik.

and the fact is that we are not very good at understanding reality

Gerçek şu ki, bizler bu iki ölçekteki

at either of those scales,

gerçekliği de anlayamıyoruz;

and that's because our brains

çünkü beyinlerimiz henüz dünyayı

haven't evolved to understand the world at that scale.

bu ölçekte anlayacak kadar gelişmedi.

Instead, we're trapped on this very thin slice of perception

Bunun yerine, bizler tam ortada duran

right in the middle.

bu çok dar algı dilimine hapsedildik.

But it gets strange, because even at that slice of reality that we call home,

Daha da tuhafı, ev dediğimiz gerçeklik diliminde bile

we're not seeing most of the action that's going on.

gerçekleşen pek çok olayı göremiyoruz.

So take the colors of our world.

Dünyamızdaki renkleri ele alalım.

This is light waves, electromagnetic radiation that bounces off objects

Bunlar, nesnelerden seken ve gözlerimizin arkasındaki özel alıcılara çarpan

and it hits specialized receptors in the back of our eyes.

ışık dalgaları, elektromanyetik ışınımlar.

But we're not seeing all the waves out there.

Ancak biz buradaki bütün dalgaları göremiyoruz.

In fact, what we see

Aslında gördüğümüz,

is less than a 10 trillionth of what's out there.

burada bulunanın 10 trilyonda birinden daha azı.

So you have radio waves and microwaves

Şu an radyo dalgaları, mikrodalgalar,

and X-rays and gamma rays passing through your body right now

X-ray ışınları ve gama ışınları vücudunuzdan geçiyor

and you're completely unaware of it,

ve sizin bundan hiç haberiniz olmuyor;

because you don't come with the proper biological receptors

çünkü bunları görmek için gereken biyolojik alıcılarla doğmadınız.

for picking it up.

There are thousands of cell phone conversations

Şu an vücudunuzdan geçen

passing through you right now,

binlerce telefon konuşması var

and you're utterly blind to it.

ve siz hiçbirini fark etmiyorsunuz.

Now, it's not that these things are inherently unseeable.

Dediklerim doğası gereği görünmez olan şeyler değiller.

Snakes include some infrared in their reality,

Yılanlar çevrelerini algılamak için bazı kızılötesi ışınlara sahiptir,

and honeybees include ultraviolet in their view of the world,

arılar dünyayı morötesi ışınlarla görür

and of course we build machines in the dashboards of our cars

ve bizler araba göstergesinde radyo frekansı aralığındaki

to pick up on signals in the radio frequency range,

sinyalleri algılayan makineler yapıyoruz.

and we built machines in hospitals to pick up on the X-ray range.

Hastanelerde X-ray ışınlarını algılayan araçlar yapıyoruz.

But you can't sense any of those by yourself,

Fakat bunların hiçbirisini kendiniz hissedemezsiniz,

at least not yet,

en azından henüz değil,

because you don't come equipped with the proper sensors.

çünkü uygun algılayıcılarla donatılı değilsiniz.

Now, what this means is that our experience of reality

Bu demek oluyor ki, gerçeklik deneyimimiz

is constrained by our biology,

biyolojik yapımızla kısıtlanmış durumda.

and that goes against the common sense notion

Söylediklerim; gözlerimizin, kulaklarımızın,

that our eyes and our ears and our fingertips

parmak uçlarımızın değişmez gerçekliği

are just picking up the objective reality that's out there.

algıladığını savunan düşünceye aykırıdır.

Instead, our brains are sampling just a little bit of the world.

Bunun yerine, beyinlerimiz dünyanın yalnızca küçük bir kısmını örnekliyor.

Now, across the animal kingdom,

Hayvanlar aleminde,

different animals pick up on different parts of reality.

farklı hayvanlar, gerçekliğin farklı noktalarını algılar.

So in the blind and deaf world of the tick,

Kenenin kör ve sağır dünyasında,

the important signals are temperature and butyric acid;

önemli uyarıcılar, ısı ve bütirik asittir;

in the world of the black ghost knifefish,

kara hayalet balığının dünyasında,

its sensory world is lavishly colored by electrical fields;

algı dünyası elektriksel alanlarla dolu dolu boyanmıştır

and for the echolocating bat,

ve yankıyla yön bulan yarasa için,

its reality is constructed out of air compression waves.

gerçeklik, hava basınçlı dalgalardan oluşur.

That's the slice of their ecosystem that they can pick up on,

Her birisinin, çevresini algılayabileyeceği dilim bu kadardır

and we have a word for this in science.

ve bilimde buna bir ad veriyoruz.

It's called the umwelt,

Verilen ad umwelt,

which is the German word for the surrounding world.

çevre sözcüğünü karşılayan Almanca bir sözcük.

Now, presumably, every animal assumes

Muhtemelen, her hayvan

that its umwelt is the entire objective reality out there,

umwelt'inin değişmez gerçeklik olduğunu varsayar;

because why would you ever stop to imagine

algılayabildiğimizin dışında bir şeyin olduğunu

that there's something beyond what we can sense.

düşünmemize ne gerek var ki?

Instead, what we all do is we accept reality

Bunun yerine, hepimiz de gerçekliği bize sunulan

as it's presented to us.

neyse o olarak kabul ederiz.

Let's do a consciousness-raiser on this.

Farkındalık sağlayacak bir şey yapalım.

Imagine that you are a bloodhound dog.

Bir tazı olduğunuzu düşleyin.

Your whole world is about smelling.

Bütün dünyanız koku üzerine kurulu.

You've got a long snout that has 200 million scent receptors in it,

200 milyon koku alıcısı bulunan uzun bir burnunuz var,

and you have wet nostrils that attract and trap scent molecules,

koku moleküllerini çekip yakalayan ıslak burun delikleriniz var

and your nostrils even have slits so you can take big nosefuls of air.

ve hatta burun deliklerinizde, kocaman nefesler alabilmek için yarıklarınız var.

Everything is about smell for you.

Sizin için her şey koku demek.

So one day, you stop in your tracks with a revelation.

Bir gün, iz peşindeyken bir aydınlanmayla duruyorsunuz.

You look at your human owner and you think,

İnsan sahibinize bakıp düşünüyorsunuz:

"What is it like to have the pitiful, impoverished nose of a human?

"Acınası ve kısıtlı bir insan burnuna sahip olmak acaba nasıldır?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

What is it like when you take a feeble little noseful of air?

Cılız cılız solumak acaba nasıldır?

How can you not know that there's a cat 100 yards away,

100 metre ötede kedi olduğunu nasıl olur da bilemezsin

or that your neighbor was on this very spot six hours ago?"

ya da komşunun altı saat önce tam burada olduğunu?"

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So because we're humans,

İnsan olduğumuz için,

we've never experienced that world of smell,

bu türde bir koku dünyasında hiç yaşamadık,

so we don't miss it,

bu yüzden de yokluğunu hissetmiyoruz;

because we are firmly settled into our umwelt.

çünkü kendi umwelt'imize sıkı sıkıya bağlıyız.

But the question is, do we have to be stuck there?

Ancak esas soru şu: Burada sıkışıp kalmak zorunda mıyız?

So as a neuroscientist, I'm interested in the way that technology

Bir sinirbilimci olarak, teknolojinin

might expand our umwelt,

umwelt'imizi genişletme yollarıyla

and how that's going to change the experience of being human.

ve insan olma hissini nasıl değiştireceğiyle ilgileniyorum.

So we already know that we can marry our technology to our biology,

Teknolojiyle biyolojimizi birleştirebileceğimizi zaten biliyoruz;

because there are hundreds of thousands of people walking around

çünkü yapay duyma ve görme araçlarıyla etrafta dolaşan yüzbinlerce insan var.

with artificial hearing and artificial vision.

So the way this works is, you take a microphone and you digitize the signal,

Çalışma şekli şöyle: Bir mikrofonu alıp sinyali sayısallaştırıyorsunuz

and you put an electrode strip directly into the inner ear.

ve bir elektrot şeridini doğrudan iç kulağa yerleştiriyorsunuz.

Or, with the retinal implant, you take a camera

Ya da retina yerleştirmesinde, bir kamerayı alıp

and you digitize the signal, and then you plug an electrode grid

sinyali sayısallaştırıyorsunuz ve sonra bir elektrot ağını

directly into the optic nerve.

doğrudan göz sinirine bağlıyorsunuz.

And as recently as 15 years ago,

15 yıl gibi yakın zamana kadar,

there were a lot of scientists who thought these technologies wouldn't work.

bu teknolojilerin çalışmayacağını söyleyen birçok bilim insanı vardı.

Why? It's because these technologies speak the language of Silicon Valley,

Neden? Çünkü bu teknolojiler Silikon Vadisi'nin dilini konuşuyor

and it's not exactly the same dialect as our natural biological sense organs.

ve doğal biyolojik duyu organlarıyla aynı ağız olmuyor bu dil.

But the fact is that it works;

Ancak gerçek şu ki, çalışıyor;

the brain figures out how to use the signals just fine.

beyin sinyalleri kullanmanın bir yolunu buluyor.

Now, how do we understand that?

Peki bunu nasıl anlıyoruz?

Well, here's the big secret:

Büyük sırrı söylüyorum:

Your brain is not hearing or seeing any of this.

Beyniniz ne duyuyor, ne de görüyor.

Your brain is locked in a vault of silence and darkness inside your skull.

Beyniniz kafatasınızın içindeki sessiz ve karanlık kasanın içinde kilitli.

All it ever sees are electrochemical signals

Görüp görebileceği şey, elektrokimyasal sinyaller,

that come in along different data cables,

farklı veri kablolarından gelen sinyaller

and this is all it has to work with, and nothing more.

ve tek işleyeceği şey bu, fazlası değil.

Now, amazingly,

Şaşırtıcı bir biçimde,

the brain is really good at taking in these signals

beyin, bu sinyalleri alıp

and extracting patterns and assigning meaning,

desenleri yakalayarak anlam vermede çok başarılı,

so that it takes this inner cosmos and puts together a story

bunu, iç evrenindekilerden bir hikâye oluşturmak için yapıyor

of this, your subjective world.

bu hikâye de sizin öznel dünyanız.

But here's the key point:

Ama asıl mesele şu:

Your brain doesn't know, and it doesn't care,

Beyniniz veriyi nereden aldığını bilmiyor ve umrunda da değil.

where it gets the data from.

Whatever information comes in, it just figures out what to do with it.

Hangi bilgi gelirse gelsin, bilgiyi nasıl işleyeceğini anlıyor.

And this is a very efficient kind of machine.

Beyin çok verimli türde bir makine.

It's essentially a general purpose computing device,

Özünde, çok amaçlı bir bilgi işleme aygıtı

and it just takes in everything

ve her şeyi içine alıyor

and figures out what it's going to do with it,

ve aldıklarıyla ne yapacağını anlıyor

and that, I think, frees up Mother Nature

ve bence bu durum, Doğa Ana'ya

to tinker around with different sorts of input channels.

farklı türde girdi yollarını kurcalama özgürlüğü sunuyor.

So I call this the P.H. model of evolution,

Ben buna, evrimin P.K. modeli diyorum,

and I don't want to get too technical here,

çok teknik konuşmak istemiyorum

but P.H. stands for Potato Head,

ama P.K. Patates Kafa demek

and I use this name to emphasize that all these sensors

ve bu adı şunu vurgulamak için kullanıyorum:

that we know and love, like our eyes and our ears and our fingertips,

Bildiğimiz ve sevdiğimiz bütün duyular; gözlerimiz, kulaklarımız,

these are merely peripheral plug-and-play devices:

parmak uçlarımız, hepsi de yalnızca çevresel tak-kullan türü aygıtlar:

You stick them in, and you're good to go.

Takıyorsunuz ve kullanmaya hazırlar.

The brain figures out what to do with the data that comes in.

Beyin bunlardan gelen veriyle ne yapması gerektiğini çözüyor.

And when you look across the animal kingdom,

Hayvanlar alemine baktığınızda da,

you find lots of peripheral devices.

birçok çevresel aygıt buluyorsunuz.

So snakes have heat pits with which to detect infrared,

Yılanların kızılötesini algılamak için ısı çukurları var,

and the ghost knifefish has electroreceptors,

hayalet balıklarının elektrik alıcıları

and the star-nosed mole has this appendage

ve yıldız burunlu köstebeğin

with 22 fingers on it

22 parmaklı uzantısı var,

with which it feels around and constructs a 3D model of the world,

bununla çevresini hissederek dünyanın 3B bir örneklemini oluşturuyor

and many birds have magnetite so they can orient

ve birçok kuşun manyetiti var, bu sayede yönlerini

to the magnetic field of the planet.

gezegenin manyetik alanına göre buluyorlar.

So what this means is that nature doesn't have to continually

Bütün bunlar şu anlama geliyor: Doğanın sürekli olarak

redesign the brain.

beyni yeniden tasarlaması gerekmiyor.

Instead, with the principles of brain operation established,

Bunun yerine, beynin belirlenen kurallarıyla,

all nature has to worry about is designing new peripherals.

doğanın tek derdi, yeni çevresel aygıtlar tasarlamak olmalı.

Okay. So what this means is this:

Pekâlâ. Bu, şu demek:

The lesson that surfaces

Ortaya çıkan ders diyor ki

is that there's nothing really special or fundamental

ele aldığımız biyolojiyle ilgili olarak

about the biology that we come to the table with.

aslında özel ya da temel hiçbir şey yok.

It's just what we have inherited

Bunlar, karmaşık evrim sürecinden

from a complex road of evolution.

bize miras kalan şeyler.

But it's not what we have to stick with,

Ama bunlara uymamız gerekmiyor,

and our best proof of principle of this

bunun en iyi kanıtı da

comes from what's called sensory substitution.

duyu değiştirme denilen kavramdan geliyor.

And that refers to feeding information into the brain

Duyu değiştirme, beyne bilgiyi

via unusual sensory channels,

alışılmadık duyu yollarından sağlamak demek

and the brain just figures out what to do with it.

ve beyin bu bilgiyi anlamanın bir yolunu buluyor.

Now, that might sound speculative,

Dediklerim kuruntu gibi gelebilir;

but the first paper demonstrating this was published in the journal Nature in 1969.

fakat bunu kanıtlayan ilk makale Nature dergisinde 1969'da yayımlandı.

So a scientist named Paul Bach-y-Rita

Paul Bach-y-Rita adlı bir biliminsanı

put blind people in a modified dental chair,

kör insanları değiştirilmiş bir diş hekimi koltuğuna oturtup

and he set up a video feed,

bir video yayın düzeneği koyarak

and he put something in front of the camera,

kameranın önüne bir nesne koydu

and then you would feel that

ve kameranın önündeki nesne,

poked into your back with a grid of solenoids.

bobin telleri sayesinde sırta bastırılıyor gibi hissettirdi.

So if you wiggle a coffee cup in front of the camera,

Kamerada bir fincanı kımıldatırsanız

you're feeling that in your back,

sırtınızda hissediyorsunuz

and amazingly, blind people got pretty good

ve şaşılacak biçimde, kör insanlar kameranın önünde ne olduğunu

at being able to determine what was in front of the camera

nesneyi yalnızca sırt boşluklarında hissederek anlama noktasında

just by feeling it in the small of their back.

oldukça başarılı oldular.

Now, there have been many modern incarnations of this.

Bu deneyin birçok güncel uygulanışları gün yüzüne çıktı.

The sonic glasses take a video feed right in front of you

Ses dalgası yayan gözlükler önünüzdeki nesneyi videoya alıyor

and turn that into a sonic landscape,

ve bunu bir ses manzarasına dönüştürüyor,

so as things move around, and get closer and farther,

nesneler hareket ettikçe, yakınlaşıp uzaklaştıkça

it sounds like "Bzz, bzz, bzz."

"Bızz, bızz, bızz." diye ses çıkarıyor.

It sounds like a cacophony,

Uyumsuz sesler gibi geliyor kulağa;

but after several weeks, blind people start getting pretty good

fakat birkaç hafta sonra, kör insanlar önlerindeki nesneleri anlamakta

at understanding what's in front of them

oldukça başarılı oluyorlar,

just based on what they're hearing.

bunu yalnızca duyarak başarıyorlar.

And it doesn't have to be through the ears:

İllâ kulakların görev alması gerekmiyor:

this system uses an electrotactile grid on the forehead,

bu sistem alın üzerinde dokunmaya duyarlı elektrikli bir ağa sahip,

so whatever's in front of the video feed, you're feeling it on your forehead.

video akışının önünde her ne varsa bunu alnınızda hissediyorsunuz.

Why the forehead? Because you're not using it for much else.

Neden alın? Çünkü pek de başka bir iş için kullanmıyorsunuz.

The most modern incarnation is called the brainport,

En güncel uygulanışın adı beyinkapısı,

and this is a little electrogrid that sits on your tongue,

küçük bir elektrik ağı dilinize konuyor

and the video feed gets turned into these little electrotactile signals,

ve video akışı dokunmaya duyarlı küçük uyarımlara dönüşüyor

and blind people get so good at using this that they can throw a ball into a basket,

ve kör insanlar bunu kullanmakta o kadar başarılı ki bir topu sepete atabiliyor

or they can navigate complex obstacle courses.

ya da engelli koşu parkurunda hareket edebiliyorlar.

They can come to see through their tongue.

Dilleriyle görebilir bir hâle geliyorlar.

Now, that sounds completely insane, right?

Dediklerim tamamen çılgınca geliyor, değil mi?

But remember, all vision ever is

Fakat unutmayın, bütün görüş dediğimiz şey

is electrochemical signals coursing around in your brain.

beyninizin içinde dolanan elektrokimyasal uyarımlardan ibaret.

Your brain doesn't know where the signals come from.

Beyniniz uyarımların nereden geldiğini bilmiyor.

It just figures out what to do with them.

Yalnızca uyarımlara ne yapacağını çözüyor.

So my interest in my lab is sensory substitution for the deaf,

Laboratuvarımda benim ilgi alanım, sağır insanlarda duyu değiştirmek

and this is a project I've undertaken

ve bu projeyi laboratuvarımda

with a graduate student in my lab, Scott Novich,

yüksek lisans öğrencisi Scott Novich'le üstlendik,

who is spearheading this for his thesis.

kendi tezi için projeye öncülük ediyor.

And here is what we wanted to do:

Yapmak istediğimiz şey şuydu:

we wanted to make it so that sound from the world gets converted

Dünyadaki sesi öyle bir şeye dönüştürelim ki

in some way so that a deaf person can understand what is being said.

sağır birisi söylenenleri bir şekilde anlayabilsin.

And we wanted to do this, given the power and ubiquity of portable computing,

Taşınabilir bilgi işlemenin gücü ve yaygınlığıyla bunu yapmak istedik,

we wanted to make sure that this would run on cell phones and tablets,

cep telefonlarında ve tabletlerde çalışmasını sağlamak istedik

and also we wanted to make this a wearable,

ve ayrıca bunun giyilebilir olmasını,

something that you could wear under your clothing.

elbisenizin altına giyebileceğiniz bir şey olmasını istedik.

So here's the concept.

Taslak düşüncemiz şöyle.

So as I'm speaking, my sound is getting captured by the tablet,

Şu anda ben konuşurken, sesim tablet tarafından alınıyor

and then it's getting mapped onto a vest that's covered in vibratory motors,

ve üstünde titreşim motorları bulunan bir yeleğe eşleniyor,

just like the motors in your cell phone.

telefonunuzdaki titreşim motoru gibi.

So as I'm speaking,

Şu anda ben konuşurken,

the sound is getting translated to a pattern of vibration on the vest.

ses yeleğe titreşim deseni olarak dönüştürülüyor.

Now, this is not just conceptual:

Aslında yalnızca taslak değil:

this tablet is transmitting Bluetooth, and I'm wearing the vest right now.

Bu tablet Bluetooth'la veri gönderiyor ve ben yeleği şu anda giyiyorum.

So as I'm speaking -- (Applause) --

Şu anda ben konuşurken -- (Alkış) --

the sound is getting translated into dynamic patterns of vibration.

ses, hareketli titreşim desenlerine dönüşüyor.

I'm feeling the sonic world around me.

Etrafımdaki ses dalgası dünyasını hissediyorum.

So, we've been testing this with deaf people now,

Bunu sağır insanlarla bir süredir deniyoruz

and it turns out that after just a little bit of time,

ve yalnızca biraz süre geçtikten sonra

people can start feeling, they can start understanding

insanların bunu hissedebildiği ortaya çıktı,

the language of the vest.

yeleğin dilini anlayabildiği.

So this is Jonathan. He's 37 years old. He has a master's degree.

Bu Jonathan. 37 yaşında. Yüksek lisans mezunu.

He was born profoundly deaf,

Tamamen sağır olarak doğdu,

which means that there's a part of his umwelt that's unavailable to him.

yani umwelt'inin bir bölümü ona tamamen kapalı.

So we had Jonathan train with the vest for four days, two hours a day,

Jonathan'ı, yeleği günde iki saat kullanarak dört gün boyunca eğittik

and here he is on the fifth day.

ve burada beşinci gününü görüyoruz.

Scott Novich: You.

Scott Novich: Sen.

David Eagleman: So Scott says a word, Jonathan feels it on the vest,

David Eaglemen: Scott bir sözcük söylüyor, Jonathan bunu yelekte

and he writes it on the board.

hissedip tahtaya yazıyor.

SN: Where. Where.

SN: Nerede. Nerede.

DE: Jonathan is able to translate this complicated pattern of vibrations

DE: Jonathan bu karmaşık titreşim desenlerini söyleneni anlayacak

into an understanding of what's being said.

biçimde dönüştürebiliyor.

SN: Touch. Touch.

SN: Dokunmak. Dokunmak.

DE: Now, he's not doing this --

DE: Jonathan bunu --

(Applause) --

(Alkış) --

Jonathan is not doing this consciously, because the patterns are too complicated,

Jonathan bunu bilinçli yapmıyor, çünkü desenler çok karmaşık;

but his brain is starting to unlock the pattern that allows it to figure out

fakat beyni desendeki verinin ne anlama geldiğini çözmeye başlıyor

what the data mean,

and our expectation is that, after wearing this for about three months,

ve bunu ortalama üç ay giydikten sonra,

he will have a direct perceptual experience of hearing

kör birisinin parmağı Braille alfabesine dokununca

in the same way that when a blind person passes a finger over braille,

bilinçli bir müdahale olmadan anlamanın gerçekleştiği gibi

the meaning comes directly off the page without any conscious intervention at all.

doğrudan algısal duyma hissi yaşamasını bekliyoruz.

Now, this technology has the potential to be a game-changer,

Bu teknolojinin gerçekten de ezber bozan olma potansiyeli var;

because the only other solution for deafness is a cochlear implant,

çünkü sağırlık için diğer tek seçenek biyonik kulak

and that requires an invasive surgery.

ve bu da tahrip edici bir ameliyat gerektiriyor.

And this can be built for 40 times cheaper than a cochlear implant,

Elimizdeki teknoloji biyonik kulaktan 40 kat daha ucuza uygulanabilir,

which opens up this technology globally, even for the poorest countries.

bu da teknolojiyi tüm dünyaya, en fakir ülkelere bile erişilebilir kılıyor.

Now, we've been very encouraged by our results with sensory substitution,

Duyu değiştirmedeki sonuçlardan oldukça cesaretlendik,

but what we've been thinking a lot about is sensory addition.

fakat uzun süredir düşündüğümüz asıl şey duyu ekleme.

How could we use a technology like this to add a completely new kind of sense,

Bu teknolojiyi, tamamen yeni bir duyu eklemek için nasıl kullanabiliriz?

to expand the human umvelt?

İnsan umwelt'ini nasıl genişletebiliriz?

For example, could we feed real-time data from the Internet

Örneğin, Genel Ağ'daki gerçek zamanlı veriyi

directly into somebody's brain,

doğrudan insan beynine gönderip

and can they develop a direct perceptual experience?

doğrudan algısal bir his oluşturabilir miyiz?

So here's an experiment we're doing in the lab.

Laboratuvarda yaptığımız bir deney şöyle:

Deneğimiz Genel Ağ'dan gelen veriyi gerçek zamanlı olarak

A subject is feeling a real-time streaming feed from the Net of data

for five seconds.

5 saniye boyunca hissediyor.

Then, two buttons appear, and he has to make a choice.

Sonra, iki düğme beliriyor ve bir seçim yapması gerekiyor.

He doesn't know what's going on.

Neler olduğunu bilmiyor.

He makes a choice, and he gets feedback after one second.

Seçim yapıyor ve bir saniye sonrasında dönüt alıyor.

Now, here's the thing:

Çarpıcı olan şey şu:

The subject has no idea what all the patterns mean,

Deneğin, desenlerin anlamı hakkında hiçbir fikri yok;

but we're seeing if he gets better at figuring out which button to press.

ama doğru düğmeye basmada iyiye gidip gitmediğini görüyoruz.

He doesn't know that what we're feeding

Denek, sağladığımız verinin gerçek zamanlı

is real-time data from the stock market,

borsa verisi olduğunu bilmiyor,

and he's making buy and sell decisions.

aslında hisse alıp satma kararı veriyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And the feedback is telling him whether he did the right thing or not.

Gelen dönüt, doğru şeyi yapıp yapmadığını bildiriyor.

And what we're seeing is, can we expand the human umvelt

Ve gördüklerimize göre insan umwelt'ini genişletebiliyoruz,

so that he comes to have, after several weeks,

böylelikle deneğimiz, birkaç haftanın ardından

a direct perceptual experience of the economic movements of the planet.

gezegendeki ekonomik dalgalanmaları doğrudan algılar hâle geldi.

So we'll report on that later to see how well this goes.

Ne kadar başarılı olduğunu daha sonra bildireceğiz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Here's another thing we're doing:

Sürdürdüğümüz bir başka deney:

During the talks this morning, we've been automatically scraping Twitter

Sabahki konuşmalardan beri, Twitter'daki TED2015 etiketli

for the TED2015 hashtag,

gönderileri otomatik olarak tarıyoruz

and we've been doing an automated sentiment analysis,

ve otomatik duygu çözümlemesi uyguluyoruz,

which means, are people using positive words or negative words or neutral?

olumlu, olumsuz ya da yansız sözcüklerden hangilerini kullanıldığına bakıyoruz.

And while this has been going on,

Konuşmam sürerken

I have been feeling this,

bunu hissedebiliyorum

and so I am plugged in to the aggregate emotion

ve şu anda binlerce insanın duygusunu gerçek zamanlı olarak

of thousands of people in real time,

toplayacak biçimde bağlıyım,

and that's a new kind of human experience, because now I can know

bu yeni türde bir insan deneyimi, çünkü şu anda insanların

how everyone's doing and how much you're loving this.

nasıl hissettiğini ve konuşmadan ne kadar zevk aldığını bilebiliyorum.

(Laughter) (Applause)

(Gülüşmeler) (Alkış)

It's a bigger experience than a human can normally have.

Sıradan bir insanın edinebileceğinden daha büyük bir his bu.

We're also expanding the umvelt of pilots.

Ayrıca pilotların da umwelt'ini genişletiyoruz.

So in this case, the vest is streaming nine different measures

Buradaki durumda, yelek dokuz farklı bilgiyi alıyor

from this quadcopter,

buradaki dörtpervaneden,

so pitch and yaw and roll and orientation and heading,

bu bilgiler yalpalama, sapma, yönelim ve ilerleme bilgileri

and that improves this pilot's ability to fly it.

ve bu durum pilotun uçurma yeteneğini geliştiriyor.

It's essentially like he's extending his skin up there, far away.

İşin özünde, sanki derisi yukarıda uçuyormuş gibi oluyor.

And that's just the beginning.

Bu yalnızca başlangıç.

What we're envisioning is taking a modern cockpit full of gauges

Öngördüğümüz şey, birçok düğmeyle dolu pilot kabinini alıp

and instead of trying to read the whole thing, you feel it.

bütün her şeyi okumaya çalıştığımız durumdan hissettiğimiz duruma döndürmek.

We live in a world of information now,

Artık bilgi dünyasında yaşıyoruz

and there is a difference between accessing big data

ve büyük verilere erişmekle

and experiencing it.

deneyimlemek arasında fark var.

So I think there's really no end to the possibilities

Bence, insan duyularını genişletmede

on the horizon for human expansion.

ufuktaki olasılıklarda bir son yok.

Just imagine an astronaut being able to feel

Bi düşünsenize; bir uzay insanı, Uluslararası Uzay İstasyonu'nun

the overall health of the International Space Station,

genel durumunu vücudunda hissedebilecek,

or, for that matter, having you feel the invisible states of your own health,

ya da, hissetmek demişken, sağlığınız için gözle görülmeyenleri hissedebileceksiniz,

like your blood sugar and the state of your microbiome,

kan şekeriniz, vücudunuzdaki mikrop oranı,

or having 360-degree vision or seeing in infrared or ultraviolet.

360 derecelik görüş açısı, kızılötesi veya morötesi görebilmek gibi şeyler.

So the key is this: As we move into the future,

Kilit noktası şu: Geleceğe doğru ilerledikçe,

we're going to increasingly be able to choose our own peripheral devices.

gitgide daha çok kendi tak-kullan çevresel aygıtlarımızı seçebileceğiz.

We no longer have to wait for Mother Nature's sensory gifts

Doğa Ana'nın kendi zaman akışına göre duyu organları hediye etmesini

on her timescales,

artık beklemek zorunda değiliz,

but instead, like any good parent, she's given us the tools that we need

bunun yerine, iyi anne babalar gibi, Doğa Ana kendi yörüngemizi

to go out and define our own trajectory.

belirlememiz için gereken araçları verdi.

So the question now is,

Şu anki sorumuz şu:

how do you want to go out and experience your universe?

Kendi evreninizi nasıl keşfetmek ve hissetmek istiyorsunuz?

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Chris Anderson: Can you feel it? DE: Yeah.

Chris Anderson: Hissedebiliyor musun? DE: Evet.

Actually, this was the first time I felt applause on the vest.

Aslına bakarsan, alkışları ilk kez yeleğimde hissediyorum.

It's nice. It's like a massage. (Laughter)

Güzelmiş. Masaj gibi. (Gülüşmeler)

CA: Twitter's going crazy. Twitter's going mad.

CA: Twitter kafayı yedi. Twitter delirdi.

So that stock market experiment.

Şu borsa deneyi.

This could be the first experiment that secures its funding forevermore,

Kaynak bütçesini sonsuza dek güvenceye alan ilk deney olabilir,

right, if successful?

başarılı olursa, değil mi?

DE: Well, that's right, I wouldn't have to write to NIH anymore.

DE: Doğru, maddî destek için Ulusal Sağlık Enstitüsü'ne başvurmama gerek kalmaz.

CA: Well look, just to be skeptical for a minute,

CA: Fakat, yalnızca biraz şüpheci olmak için soruyorum:

I mean, this is amazing, but isn't most of the evidence so far

Harika bir şey, ama şimdiye kadarki kanıtların çoğunluğu

that sensory substitution works,

duyu değiştirmenin işe yaradığını gösteriyor,

not necessarily that sensory addition works?

duyu ekleme işe yarayacak demek değil?

I mean, isn't it possible that the blind person can see through their tongue

Demek istediğim, kör insanlar dilleri aracılığıyla görebiliyor;

because the visual cortex is still there, ready to process,

çünkü görme merkezi hâlâ var, işlemeye hazır,

and that that is needed as part of it?

böyle bir şey gerekmiyor mu?

DE: That's a great question. We actually have no idea

DE: Harika bir soru. Aslına bakarsan beynin işleyeceği

what the theoretical limits are of what kind of data the brain can take in.

veri türlerindeki kuramsal sınırlar hakkında hiçbir fikrimiz yok.

The general story, though, is that it's extraordinarily flexible.

Genel görüşe göre, beyin olağanüstü bir biçimde esnek.

So when a person goes blind, what we used to call their visual cortex

Bu yüzden, bir insan kör olunca, eskiden görme merkezi olan bölge,

gets taken over by other things, by touch, by hearing, by vocabulary.

diğer duyularla; dokunma, duyma, sözcüklerle yer değiştiriyor.

So what that tells us is that the cortex is kind of a one-trick pony.

Buna göre, beyin kabuğu tek işlevli bir birim.

It just runs certain kinds of computations on things.

Tek bildiği, gelen bilgiyle belirli hesaplamalar yapmak.

And when we look around at things like braille, for example,

Örneğin Braille alfabesine bakarsak,

people are getting information through bumps on their fingers.

insanlar bilgiyi parmaklarındaki çıkıntılardan ediniyor.

So I don't think we have any reason to think there's a theoretical limit

Bu yüzden, sonunu bildiğimiz bir kuramsal sınır olduğunu

that we know the edge of.

düşündürecek bir neden yok.

CA: If this checks out, you're going to be deluged.

CA: Eğer bu doğrulanırsa, insanlar sana akın edecek.

There are so many possible applications for this.

Bunun birçok olası uygulama yolu bulunuyor.

Are you ready for this? What are you most excited about, the direction it might go?

Hazır mısın buna? Seni en çok ne heyecanlandırıyor, ucu nereye gidiyor?

DE: I mean, I think there's a lot of applications here.

DE: Sanırım birçok uygulama yolu bulunuyor.

In terms of beyond sensory substitution, the things I started mentioning

Duyu değiştirmeyle ilgili olarak, ilk bahsetttiğim şeyler var,

about astronauts on the space station, they spend a lot of their time

uzay istasyonundaki uzay insanları, vakitlerinin büyük bir bölümünde

monitoring things, and they could instead just get what's going on,

göstergeleri izliyorlar, bunun yerine olan biteni hissedebilirler;

because what this is really good for is multidimensional data.

çünkü duyu değiştirme, çok boyutlu veriyle uğraşırken oldukça yararlı.

The key is this: Our visual systems are good at detecting blobs and edges,

Kilit nokta şu: Görsel sistemimiz kenarları ve içeriği algılamada başarılı,

but they're really bad at what our world has become,

ama dünyamızın şimdiki hâlini algılamada başarısız,

which is screens with lots and lots of data.

ekranlar ve tonlarca veriyle dolu dünyamız.

We have to crawl that with our attentional systems.

Bu veriyi odaklanarak yavaş algılamak zorundayız.

So this is a way of just feeling the state of something,

Bu yenilik, nesnenin durumunu hissetmemizi sağlıyor bize,

just like the way you know the state of your body as you're standing around.

tıpkı etrafta yürürken vücudumuzun durumunu bildiğimiz gibi.

So I think heavy machinery, safety, feeling the state of a factory,

Bence, ağır iş makinelerini, güvenliği, bir fabrikanın durumunu,

of your equipment, that's one place it'll go right away.

donanımlarınızı hissetmek, işe yarayacağı noktalardan birisi.

CA: David Eagleman, that was one mind-blowing talk. Thank you very much.

CA: David Eagleman, akılları baştan alan bir konuşmaydı. Çok teşekkürler.

DE: Thank you, Chris. (Applause)

DE: Teşekkürler Chris. (Alkış)