Can we create new senses for humans? | David Eagleman

Translator: Elene Latsoshvili Reviewer: George Tsaava

We are built out of very small stuff,

ჩვენ ძალიან პატარა მასალით ვართ აგებული,

and we are embedded in a very large cosmos,

და ძალიან დიდ კოსმოსში ვართ ჩასმული,

and the fact is that we are not very good at understanding reality

და ფაქტია, რომ რეალობაში კარგად გარკვევა არც ერთ ამ მასშტაბზე

at either of those scales,

არ გამოგვდის.

and that's because our brains

ეს იმიტომ, რომ ჩვენი ტვინები

haven't evolved to understand the world at that scale.

არ განვითარებულან სამყაროს ამ მასშტაბებზე შესაცნობად.

Instead, we're trapped on this very thin slice of perception

ამის ნაცვლად, ჩაკეტილები ვართ აღქმის ამ ძალიან თხელ ნაჭერზე,

right in the middle.

ზუსტად შუა ადგილას.

But it gets strange, because even at that slice of reality that we call home,

უცნაური ის არის, რომ რეალობის ამ ნაჭერზეც კი, რასაც ჩვენ სახლს ვეძახით,

we're not seeing most of the action that's going on.

უმეტეს რამეს, რაც ირგვლივ ხდება, ვერ ვხედავთ.

So take the colors of our world.

აი, ავიღოთ სამყაროს ფერები.

This is light waves, electromagnetic radiation that bounces off objects

ეს არის სინათლის ტალღები, ელექტომაგნიტური რადიაცია, რომელიც აირეკლება ობიექტებიდან

and it hits specialized receptors in the back of our eyes.

და ეჯახება თვალების უკანა ნაწილში არსებულ სპეციალიზირებულ რეცეპტორებს.

But we're not seeing all the waves out there.

მაგრამ ჩვენ ვერ ვხედავთ ირგვლივ არსებულ ყველა ტალღას.

In fact, what we see

სინამდვილეში, ის რასაც ვხედავთ

is less than a 10 trillionth of what's out there.

უფრო ცოტაა, ვიდრე არსებულის 10 მეტრილიონედი.

So you have radio waves and microwaves

ანუ, გვაქვს რადიო ტალღები და მიკროტალღები

and X-rays and gamma rays passing through your body right now

რენტგენის და გამა სხივები, რომლებიც ამ წამს გადიან თქვენს სხეულში

and you're completely unaware of it,

და თქვენ საერთოდ ვერ გრძნობთ მათ,

because you don't come with the proper biological receptors

რადგან არ გაქვთ შესაბამისი ბიოლოგიური რეცეპტორები

for picking it up.

მათ აღსაქმელად.

There are thousands of cell phone conversations

ამ წამს ათასობით მობილური სატელეფონო საუბარი

passing through you right now,

გადის თქვენს სხეულში

and you're utterly blind to it.

და თქვენ სრულიად ბრმა ხართ მათ მიმართ.

Now, it's not that these things are inherently unseeable.

საქმე იმაში არაა, რომ ეს რაღაცეები არსებითად უხილავია.

Snakes include some infrared in their reality,

მაგალითად, გველებს აქვთ ინფრა-წითელი საკუთარ რეალობაში,

and honeybees include ultraviolet in their view of the world,

ფუტკრების ხედვის სამყარო კი ულტრა იისფერს შეიცავს,

and of course we build machines in the dashboards of our cars

ჩვენ ვქმნით მოწყობილობებს მანქანებში,

to pick up on signals in the radio frequency range,

რომ დავიჭიროთ სიგნალები რადიო სიხშირეების დიაპაზონში,

and we built machines in hospitals to pick up on the X-ray range.

ასევე მოწყობილობებს საავადმყოფოებში რომ დავიჭიროთ რენტგენის დიაპაზონში.

But you can't sense any of those by yourself,

მაგრამ თქვენ მათი შეგრძნება თქვენით არ შეგიძლიათ,

at least not yet,

ყოველ შემთხვევაში ჯერ-ჯერობით,

because you don't come equipped with the proper sensors.

რადგან არ ხართ აღჭურვილი შესაბამისი სენსორებით.

Now, what this means is that our experience of reality

ეს ნიშნავს, რომ რეალობის ჩვენი აღქმა

is constrained by our biology,

შეზღუდულია ჩვენი ბიოლოგიით.

and that goes against the common sense notion

ეს ეწინააღმდეგება საქვეყნოდ გავრცელებულ მოსაზრებას

that our eyes and our ears and our fingertips

რომ ჩვენი თვალები, ყურები და თითები

are just picking up the objective reality that's out there.

უბრალოდ აღიქვამენ ირგვლივ არსებულ ობიექტურ რეალობას.

Instead, our brains are sampling just a little bit of the world.

სინამდვილეში ჩვენი ტვინები სამყაროს მხოლოდ პატარა ნაწილს ამოარჩევენ.

Now, across the animal kingdom,

ცხოველთა სამყაროში

different animals pick up on different parts of reality.

სხვადასხვა ცხოველი რეალობის სხვადასხვა ნაწილს არჩევს.

So in the blind and deaf world of the tick,

ასე რომ, ტკიპას ბრმა და ყრუ სამყაროში,

the important signals are temperature and butyric acid;

ტემპერატურა და ბუთირული მჟავაა მნიშვნელოვანი სიგნალები;

in the world of the black ghost knifefish,

შავი აჩრდილი დანა თევზის შემთხვევაში

its sensory world is lavishly colored by electrical fields;

მისი გრძნობების სამყარო გულუხვად გაფერადებულია ელექტრული ველებით;

and for the echolocating bat,

ექოლოკაციური უნარის მქონე ღამურასთვის კი,

its reality is constructed out of air compression waves.

მისი რეალობა შეკუმშული ჰაერის ტალღებისგან არის აგებული.

That's the slice of their ecosystem that they can pick up on,

ეს არის მათი ეკოსისტემის ნაჭერი, რისი აღქმაც შეუძლიათ და ჩვენ ამისთვის

and we have a word for this in science.

სიტყვა გვაქვს მეცნიერებაში.

It's called the umwelt,

მას უმველტი ჰქვია,

which is the German word for the surrounding world.

რაც გერმანულად გარემო სამყაროს ნიშნავს.

Now, presumably, every animal assumes

ალბათ ყველა ცხოველს ჰგონია,

that its umwelt is the entire objective reality out there,

რომ სწორედ მისი უმველტია გარშემო არსებული მთელი ობიექტური რეალობა,

because why would you ever stop to imagine

რადგან რატომ უნდა წარმოიდგინო,

that there's something beyond what we can sense.

რომ ჩვენს მიერ აღქმულის მიღმა კიდევ რაღაც არსებობს?

Instead, what we all do is we accept reality

ჩვენ უბრალოდ ვიღებთ რეალობას ისეთს,

as it's presented to us.

როგორიც წარმოგვიდგება.

Let's do a consciousness-raiser on this.

მოდით ცნობიერება ავიმაღლოთ ამ თემაზე.

Imagine that you are a bloodhound dog.

წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ მეძებარი ძაღლი ხართ.

Your whole world is about smelling.

მთელი თქვენი სამყარო ყნოსვის ირგვლივაა.

You've got a long snout that has 200 million scent receptors in it,

გაქვთ გრძელი დრუნჩი 200 მილიონი ყნოსვის რეცეპტორით,

and you have wet nostrils that attract and trap scent molecules,

გაქვთ სველი ნესტოები, რომლებიც იზიდავენ და იჭერენ სურნელის მოლეკულებს,

and your nostrils even have slits so you can take big nosefuls of air.

ნესტოებს ნაპრალებიც კი აქვთ, რომ ბევრი ჰაერი შეისუნთქოთ.

Everything is about smell for you.

თქვენთვის ყველაფერი სუნზეა.

So one day, you stop in your tracks with a revelation.

ერთ დღესაც, გზაზე მიმავალი ჩერდებით,

You look at your human owner and you think,

უყურებთ თქვენს ადამიან პატრონს და ფიქრობთ,

"What is it like to have the pitiful, impoverished nose of a human?

"ნეტა როგორია ადამიანის საწყალი და გამოლეული ცხვირის ქონა?

(Laughter)

(სიცილი)

What is it like when you take a feeble little noseful of air?

როგორია როცა არასაკმარის ჰაერს შეისუნთქავ?

How can you not know that there's a cat 100 yards away,

როგორ ვერ უნდა იგებდე იმას, რომ 100 მეტრში კატაა,

or that your neighbor was on this very spot six hours ago?"

ან იმას, რომ შენი მეზობელი ზუსტად ამ ადგილას იდგა 6 საათის წინ?"

(Laughter)

(სიცილი)

So because we're humans,

რადგან ადამიანები ვართ,

we've never experienced that world of smell,

ჩვენ არასდროს გამოგვიცდია სუნის სამყარო,

so we don't miss it,

ასე რომ, არც გვაკლია ის.

because we are firmly settled into our umwelt.

მყარად ვართ დამკვიდრებული ჩვენს უმველტში.

But the question is, do we have to be stuck there?

ისმის კითხვა: აუცილებელია იქ ჩავრჩეთ?

So as a neuroscientist, I'm interested in the way that technology

როგორც ნეირომეცნიერი, მე მაინტერესებს როგორ შეუძლია ტექნოლოგიას

might expand our umwelt,

ჩვენი უმველტის გაფართოება

and how that's going to change the experience of being human.

და როგორ შეცვლის ეს ჩვენს ადამიანად ყოფნის გამოცდილებას.

So we already know that we can marry our technology to our biology,

უკვე ვიცით, რომ შეგვიძლია ტექნოლოგია ჩვენ ბიოლოგიასთან შევაჯვაროთ,

because there are hundreds of thousands of people walking around

რადგან ასობით ათასი ადამიანი დადის

with artificial hearing and artificial vision.

ხელოვნური სმენით და ხელოვნური მხედველობით.

So the way this works is, you take a microphone and you digitize the signal,

ეს ასე მუშაობს: იღებთ მიკროფონს, აციფრულებთ სიგნალს

and you put an electrode strip directly into the inner ear.

და პირდაპირ ყურის შიდა ნაწილში დებთ ელექტროდების ფირფიტას.

Or, with the retinal implant, you take a camera

ან რეტინალური იმპლანტის დროს იღებთ კამერას,

and you digitize the signal, and then you plug an electrode grid

აციფრულებთ სიგნალს და ოპტიკურ ნერვზე

directly into the optic nerve.

პირდაპირ მიაერთებთ ელექროდების ბადეს.

And as recently as 15 years ago,

სულ რაღაც 15 წლის წინ

there were a lot of scientists who thought these technologies wouldn't work.

უამრავი მეცნიერი ფიქრობდა, რომ ეს ტექნოლოგიები არ იმუშავებდა.

Why? It's because these technologies speak the language of Silicon Valley,

რატომ? იმიტომ რომ ეს ტექნოლოგიები სილიკონის ველის ენაზე საუბრობენ,

and it's not exactly the same dialect as our natural biological sense organs.

ეს იგივე დიალექტი არ არის, რაც ჩვენს ბიოლოგიურ სენსორულ ორგანოებს გააჩნიათ.

But the fact is that it works;

მაგრამ ფაქტია, რომ ეს ყველაფერი მუშაობს;

the brain figures out how to use the signals just fine.

ტვინი მშვენივრად ხვდება, თუ როგორ გამოიყენოს ეს სიგნალები.

Now, how do we understand that?

როგორ ვიგებთ ამას?

Well, here's the big secret:

დიდ საიდუმლოს გაგიმხელთ:

Your brain is not hearing or seeing any of this.

თქვენს ტვინს არაფერი ესმის და ვერაფერს ხედავს.

Your brain is locked in a vault of silence and darkness inside your skull.

ტვინი სიჩუმის და სიბნელის საცავშია ჩაკეტილი თავის ქალის შიგნით.

All it ever sees are electrochemical signals

ყველაფერი, რასაც ის ხედავს, ელექტროქიმიური სიგნალებია,

that come in along different data cables,

რომლებიც მონაცემების სხვადასხვა სადენებით შემოდიან,

and this is all it has to work with, and nothing more.

მხოლოდ ეს აქვს მას სამუშაოდ, მეტი არაფერი.

Now, amazingly,

საოცარია, რომ ტვინი

the brain is really good at taking in these signals

ძალიან კარგად იღებს ამ სიგნალებს,

and extracting patterns and assigning meaning,

არჩევს სტრუქტურებს და მნიშვნელობებს ანიჭებს.

so that it takes this inner cosmos and puts together a story

ის იღებს ამ შიდა კოსმოსს, ერთად ალაგებს და ამბავს ქმნის,

of this, your subjective world.

თქვენს სუბიექტურ სამყაროს ქმნის.

But here's the key point:

მთავარი მომენტი აქ ისაა,

Your brain doesn't know, and it doesn't care,

რომ ტვინმა არ იცის და არც აინტერესებს,

where it gets the data from.

თუ საიდან მოდის მონაცემები.

Whatever information comes in, it just figures out what to do with it.

რა ინფორმაციაც არ უნდა შემოვიდეს, ის მიხვდება, როგორ უნდა დაამუშაოს.

And this is a very efficient kind of machine.

ეს ძალიან ეფექტური მანქანაა.

It's essentially a general purpose computing device,

არსებითად ზოგადი დანიშნულების გამომთვლელი მოწყობილობაა,

and it just takes in everything

უბრალოდ ყველაფერს მიიღებს

and figures out what it's going to do with it,

და მოიფიქრებს რა უქნას.

and that, I think, frees up Mother Nature

ეს, ვფიქრობ, ათავისუფლებს დედა ბუნებას

to tinker around with different sorts of input channels.

სხვადასხვა ტიპის შემომავალი არხებით წვალებისგან.

So I call this the P.H. model of evolution,

მე ამას ევოლუციის P.H. მოდელს ვეძახი,

and I don't want to get too technical here,

ტექნიკურ დეტალებში არ შევალ,

but P.H. stands for Potato Head,

მაგრამ P.H. არის Potato Head (კარტოფილის თავი).

and I use this name to emphasize that all these sensors

ამ სახელით ხაზს ვუსვამ, რომ ყველა ეს სენსორი,

that we know and love, like our eyes and our ears and our fingertips,

რაც ვიცით და გვიყვარს, როგორც ჩვენი თვალები, ყურები და თითები,

these are merely peripheral plug-and-play devices:

უბრალოდ პერიფერიული მოწყობილობებია:

You stick them in, and you're good to go.

შეართებ და მზად ხარ.

The brain figures out what to do with the data that comes in.

ტვინი დაადგენს რა უქნას შემოსულ მონაცემებს.

And when you look across the animal kingdom,

თუ გადახედავთ ცხოველთა სამყაროს,

you find lots of peripheral devices.

უამრავ პერიფერიულ მოწყობილობას იპოვით.

So snakes have heat pits with which to detect infrared,

გველებს თავზე სითბოს ღრმული აქვთ, რითიც ინფრაწითელს აღიქვამენ;

and the ghost knifefish has electroreceptors,

აჩრდილ დანა თევზს ელექტრო რეცეპტორები აქვს;

and the star-nosed mole has this appendage

ხოლო ვარსკვლავცხვირა თხუნელას

with 22 fingers on it

ეს 22 თითიანი მონაზარდი აქვს

with which it feels around and constructs a 3D model of the world,

რითიც გარემოს გრძნობს და სამყაროს 3D მოდელს აგებს.

and many birds have magnetite so they can orient

ბევრ ფრინველს მაგნეტიტი აქვს, რომ პლანეტის

to the magnetic field of the planet.

მაგნიტური ველის მიხედვით ორიენტაცია შეძლონ.

So what this means is that nature doesn't have to continually

ეს ნიშნავს, რომ ბუნებას არ უწევს

redesign the brain.

მუდმივად ცვალოს ტვინის დიზაინი.

Instead, with the principles of brain operation established,

სანაცვლოდ, რადგან ტვინის სამუშაოდ საჭირო წესები ჩამოყალიბებულია,

all nature has to worry about is designing new peripherals.

ბუნებამ მხოლოდ ახალი პერიფერიული მოწყობილობების აგებაზე უნდა იფიქროს.

Okay. So what this means is this:

ეს ნიშნავს შემდეგს:

The lesson that surfaces

ვიღებთ გაკვეთილს,

is that there's nothing really special or fundamental

რომ არაფერია ძალიან გამორჩეული, ან ფუნდამენტური

about the biology that we come to the table with.

იმ ბიოლოგიაში, რაც თავიდან გვეძლევა.

It's just what we have inherited

ეს უბრალოდ ისაა, რაც ევოლუციის

from a complex road of evolution.

რთული გზის შედეგად მივიღეთ მემკვიდრეობით.

But it's not what we have to stick with,

არ არის აუცილებელი მასთან ჩავრჩეთ,

and our best proof of principle of this

და ამ პრინციპის ჩვენი საუკეთესო მტკიცებულება

comes from what's called sensory substitution.

მოდის ე.წ. სენსორული ჩანაცვლებიდან.

And that refers to feeding information into the brain

ეს გულისხმობს ტვინისთვის ინფორმაციის მიწოდებას

via unusual sensory channels,

უჩვეულო სენსორული არხების საშუალებით

and the brain just figures out what to do with it.

და შემდეგ ტვინი თვითონ არკვევს, თუ როგორ დაამუშაოს ის.

Now, that might sound speculative,

ეს შეიძლება სპეკულაციად ჟღერდეს,

but the first paper demonstrating this was published in the journal Nature in 1969.

მაგრამ ამის მაჩვენებელი პირველი სტატია დაიბეჭდა 1969 წელს ჟურნალში Nature.

So a scientist named Paul Bach-y-Rita

მეცნიერმა სახელად პოლ ბაქ ირიდამ (Paul Bach-y-Rita)

put blind people in a modified dental chair,

უსინათლო ადამიანები სტომატოლოგის გადაკეთებულ სკამში ჩასვა,

and he set up a video feed,

დაუყენა ვიდეო ნაკადი

and he put something in front of the camera,

და რაღაც დადო კამერის წინ.

and then you would feel that

შემდეგ მას თქვენს ზურგზე იგრძნობდით

poked into your back with a grid of solenoids.

სოლენოიდების ბადით.

So if you wiggle a coffee cup in front of the camera,

თუ კამერის წინ ყავის ჭიქას გააქნევთ,

you're feeling that in your back,

მას თქვენ ზურგზე იგრძნობთ.

and amazingly, blind people got pretty good

ბრმა ადამიანებს საოცრად კარგად გამოსდიოდათ

at being able to determine what was in front of the camera

კამერის წინ არსებული ობიექტის დადგენა,

just by feeling it in the small of their back.

როცა ზურგის მხოლოდ პატარა ნაწილით გრძნობდნენ მას.

Now, there have been many modern incarnations of this.

ამის მრავალი თანამედროვე ინკარნაცია არსებობს.

The sonic glasses take a video feed right in front of you

ბგერითი სათვალეები იღებენ იმ ვიდეო ნაკადს რაც თქვენს წინაა

and turn that into a sonic landscape,

და ბგერით პეიზაჟად გადააქცევენ,

so as things move around, and get closer and farther,

როცა გარშემო ნივთები მოძრაობენ, შორს, ან ახლოს მოდიან,

it sounds like "Bzz, bzz, bzz."

ისმის "ბზზ, ბზზ, ბზზ."

It sounds like a cacophony,

კაკაფონიას ჰგავს,

but after several weeks, blind people start getting pretty good

მაგრამ რამდენიმე კვირის შემდეგ ბრმა ადამიანებს საკმაოდ კარგად გამოსდით

at understanding what's in front of them

იმის დადგენა, თუ რა არის მათ წინ

just based on what they're hearing.

მხოლოდ სმენაზე დაყრდნობით.

And it doesn't have to be through the ears:

არ არის აუცილებელი ეს ყურების გავლით მოხდეს:

this system uses an electrotactile grid on the forehead,

ეს სისტემა შუბლზე არსებულ ელექტროტაქტილურ ბადეს იყენებს,

so whatever's in front of the video feed, you're feeling it on your forehead.

ასე რომ, ვიდეო ნაკადს თქვენ შუბლზე იგრძნობთ.

Why the forehead? Because you're not using it for much else.

რატომ შუბლი? იმიტომ, რომ მას დიდად არ იყენებთ სხვა რამისთვის.

The most modern incarnation is called the brainport,

ყველაზე თანამედროვე ინკარნაციას BrainPort ჰქვია.

and this is a little electrogrid that sits on your tongue,

ეს პატარა ელექტრო ბადეა, რომელიც თქვენს ენაზე ზის,

and the video feed gets turned into these little electrotactile signals,

და ვიდეო ნაკადი ამ პატარა ელექტროტაქტილურ სიგნალებში გარდაიქმნება.

and blind people get so good at using this that they can throw a ball into a basket,

ბრმა ადამიანები იმდენად კარგად ეჩვევიან მის გამოყენებას, რომ ბურთს აგდებენ კალათში

or they can navigate complex obstacle courses.

ან რთულ დაბრკოლებებიან გზაზე შეუძლიათ ნავიგაცია.

They can come to see through their tongue.

ისინი თავისი ენით იწყებენ ხედვას.

Now, that sounds completely insane, right?

სიგიჟეს ჰგავს, არა?

But remember, all vision ever is

მაგრამ გავიხსენოთ, რომ მხედველობა მხოლოდ და მხოლოდ

is electrochemical signals coursing around in your brain.

ტვინში მოძრავი ელექტროქიმიური სიგნალებია.

Your brain doesn't know where the signals come from.

თქვენმა ტვინმა არ იცის საიდან მოდიან სიგნალები.

It just figures out what to do with them.

ის უბრალოდ არკვევს რა უქნას მათ.

So my interest in my lab is sensory substitution for the deaf,

ჩემს ლაბორატორიაში ჩემი ინტერესი არის სენსორული ჩანაცვლება ყრუ ადამიანებისთვის

and this is a project I've undertaken

და ეს არის პროექტი,

with a graduate student in my lab, Scott Novich,

რომელზეც ჩემს ლაბორატორიაში სტუდენტთან, სკოტ ნოვიკთან, ერთად ვმუშაობ.

who is spearheading this for his thesis.

ის თავისი დისერტაციისთვის ამზადებს მას.

And here is what we wanted to do:

აი, ამის გაკეთება გვსურდა:

we wanted to make it so that sound from the world gets converted

გვსურდა, სამყაროდან მიღებული ხმა შეგვეცვალა რამენაირად ისე,

in some way so that a deaf person can understand what is being said.

რომ ყრუ ადამიანებს ნათქვამი გაეგოთ.

And we wanted to do this, given the power and ubiquity of portable computing,

გვქონდა რა ხელთ კომპიუტერების ძალა და ხელმისწავდომობა, გვსურდა

we wanted to make sure that this would run on cell phones and tablets,

რომ ამის გაშვება მობილურებსა და ტაბლეტებზე ყოფილიყო შესაძლებელი.

and also we wanted to make this a wearable,

კიდევ გვსურდა, რომ ეს ტარებადი ყოფილიყო,

something that you could wear under your clothing.

რამე, რასაც ტანსაცმლის ქვეშ ატარებდით.

So here's the concept.

აი, ეს არის კონცეფცია.

So as I'm speaking, my sound is getting captured by the tablet,

ახლა როცა ვსაუბრობ, ტაბლეტი ჩემს ხმას იჭერს

and then it's getting mapped onto a vest that's covered in vibratory motors,

და შემდეგ ჟილეტზე ანაწილებს, რომელიც ვიბრაციული მოტორებითაა დაფარული,

just like the motors in your cell phone.

ზუსტად ისეთი მოტორებით, როგორიც თქვენს მობილურს აქვს.

So as I'm speaking,

ასე რომ, როცა ვსაუბრობ

the sound is getting translated to a pattern of vibration on the vest.

ხმა ვიბრაციების გამოსახულებებში ითარგმნება.

Now, this is not just conceptual:

ეს მხოლოდ კონცეპტუალური არ არის:

this tablet is transmitting Bluetooth, and I'm wearing the vest right now.

ტაბლეტი Bluetooth-ით გადასცემს და ეს ჟილეტი ამ წუთას ტანზე მაცვია.

So as I'm speaking -- (Applause) --

როცა ვსაუბრობ --(აპლოდისმენტები)--

the sound is getting translated into dynamic patterns of vibration.

ხმა ვიბრაციის დინამიურ სტრუქტურებად გარდაიქმნება.

I'm feeling the sonic world around me.

მე ვგრძნობ ჩემ გარშემო არსებულ ბგერით სამყაროს.

So, we've been testing this with deaf people now,

ჩვენ გამოვცადეთ ეს ყრუ ადამიანებთან

and it turns out that after just a little bit of time,

და აღმოჩნდა, რომ ძალიან მოკლე დროში

people can start feeling, they can start understanding

ადამიანები იწყებენ შეგრძნებას, ისინი იწყებენ

the language of the vest.

ჟილეტის ენის გაგებას.

So this is Jonathan. He's 37 years old. He has a master's degree.

ეს 37 წლის ჯონათანია. მას მაგისტრის ხარისხი აქვს.

He was born profoundly deaf,

ის აბსოლუტურად ყრუ დაიბადა,

which means that there's a part of his umwelt that's unavailable to him.

ეს ნიშნავს, რომ მისი უმველტის რაღაც ნაწილი მისთვის მიუწვდომელია.

So we had Jonathan train with the vest for four days, two hours a day,

ჩვენ ვავარჯიშებდით ჯონათანს ჟილეტით ოთხი დღე, დღეში ორი საათი,

and here he is on the fifth day.

და აი ნახეთ ის მეხუთე დღეს.

Scott Novich: You.

სკოტ ნოვიკი ამბობს სიტყვას: "შენ"

David Eagleman: So Scott says a word, Jonathan feels it on the vest,

სკოტი ამბობს სიტყვას, ჯონათანი კი ჟილეტზე გრძნობს მას

and he writes it on the board.

და დაფაზე წერს.

SN: Where. Where.

სკოტი: "სად. სად".

DE: Jonathan is able to translate this complicated pattern of vibrations

ჯონათანს შეუძლია რომ ვიბრაციების ეს რთული გამოსახულება გარდაქმნას

into an understanding of what's being said.

ნათქვამის გაგებაში.

SN: Touch. Touch.

სკოტი: "შეხება. შეხება".

DE: Now, he's not doing this --

ის არ აკეთებს ამას ცნობიერად

(Applause) --

(აპლოდისმენტები)

Jonathan is not doing this consciously, because the patterns are too complicated,

ჯონათანი ცნობიერად არ აკეთებს ამას, რადგან სტრუქტურები ზედმეტად რთულია,

but his brain is starting to unlock the pattern that allows it to figure out

მაგრამ მისი ტვინი ნელ-ნელა ხვდება გამოსახულებების ამოხსნას და ამით ის

what the data mean,

მონაცემების მნიშვნელობას ადგენს.

and our expectation is that, after wearing this for about three months,

ჩვენი მოლოდინი ის არის, რომ ამ ჟილეტის დაახლოებით სამი თვის ტარების შემდეგ,

he will have a direct perceptual experience of hearing

მას სმენის პირდაპირი აღქმის ისეთივე შეგრძნება ექნება,

in the same way that when a blind person passes a finger over braille,

როგორიც ბრმა ადამიანს აქვს ბრაილზე თითის გადატარებისას.

the meaning comes directly off the page without any conscious intervention at all.

მნიშვნელობა პირდაპირ ფურცლიდან მოდის ყველანაირი ცნობიერი ჩარევის გარეშე.

Now, this technology has the potential to be a game-changer,

ამ ტექნოლოგიას აქვს პოტენციალი, რომ რევოლუციური იყოს,

because the only other solution for deafness is a cochlear implant,

რადგან ერთადერთი სხვა გამოსავალი სიყრუისთვის კოხლეარული იმპლანტია,

and that requires an invasive surgery.

ის ინვაზიურ ქირურგიას მოითხოვს.

And this can be built for 40 times cheaper than a cochlear implant,

ამის შექმნა კი 40-ჯერ უფრო იაფი ჯდება, ვიდრე კოხლეარული იმპლანტი.

which opens up this technology globally, even for the poorest countries.

ეს გლობალურად მისაწვდომს ხდის ამ ტექნოლოგიას, უღარიბესი ქვეყნებისთვისაც კი.

Now, we've been very encouraged by our results with sensory substitution,

ჩვენ შთაგვაგონა სენსორული ჩანაცვლების ამ შედეგებმა,

but what we've been thinking a lot about is sensory addition.

თუმცა რაზეც ძალიან ბევრს ვფიქრობთ - ეს სენსორული დამატებაა.

How could we use a technology like this to add a completely new kind of sense,

როგორ შეგვიძლია ამ ტექნოლოგიის გამოყენება, რომ სრულად ახალი ტიპის გრძნობა დავამატოთ

to expand the human umvelt?

და გავაფართოვოთ ადამიანური უმველტი?

For example, could we feed real-time data from the Internet

მაგალითად, რომ ავიღოთ და ინტერნეტიდან ამ წამს მიმდინარე ინფორმაციული ნაკადი

directly into somebody's brain,

პირდაპირ ვინმეს ტვინში გავუშვათ,

and can they develop a direct perceptual experience?

შეძლებს ის ადამიანი, რომ მისი პირდაპირი აღქმა განივითაროს?

So here's an experiment we're doing in the lab.

ლაბორატორიაში ამ ექსპერიმენტს ვატარებთ.

A subject is feeling a real-time streaming feed from the Net of data

სუბიექტი გრძნობს ინტერნეტიდან ინფორმაციის რეალურ დროში მომდინარე ნაკადს

for five seconds.

ხუთი წამის განმავლობაში.

Then, two buttons appear, and he has to make a choice.

შემდეგ ორი ღილაკი ჩნდება და მან არჩევანი უნდა გააკეთოს.

He doesn't know what's going on.

მან არ იცის რა ხდება სინამდვილეში.

He makes a choice, and he gets feedback after one second.

ის აკეთებს არჩევანს და ერთ წამში უკუკავშირს იღებს.

Now, here's the thing:

საქმე რაშია:

The subject has no idea what all the patterns mean,

მას წარმოდგენა არ აქვს თუ რას ნიშნავს ყველა ეს სტრუქტურა,

but we're seeing if he gets better at figuring out which button to press.

მაგრამ ჩვენ ვუყურებთ, გააუმჯობესებს თუ არა არჩევანის გაკეთების უნარს.

He doesn't know that what we're feeding

მან არ იცის რომ ის ნაკადი, რასაც ვაწვდით,

is real-time data from the stock market,

საფონდო ბირჟის მონაცემებია რეალურ დროში

and he's making buy and sell decisions.

და ის აქციების ყიდვა-გაყიდვის არჩევანს აკეთებს.

(Laughter)

(სიცილი)

And the feedback is telling him whether he did the right thing or not.

უკუკავშირი ეუბნება მას სწორად მოიქცა თუ არა.

And what we're seeing is, can we expand the human umvelt

შეგვიძლია თუ არა ადამიანური უმველტის ისე გაფართოება,

so that he comes to have, after several weeks,

რომ რამდენიმე კვირაში მას მთელი პლანეტის ეკონომიკური პროცესების

a direct perceptual experience of the economic movements of the planet.

პირდაპირი აღქმის შეგრძნება განუვითარდეს?

So we'll report on that later to see how well this goes.

ამას მოგვიანებით შეგატყობინებთ, როცა ვნახავთ რამდენად კარგად ჩაივლის.

(Laughter)

(სიცილი)

Here's another thing we're doing:

აი კიდევ ერთი რამ, რასაც ვაკეთებთ:

During the talks this morning, we've been automatically scraping Twitter

ამ დილით, გამოსვლების დროს ჩვენ ავტომატურად მოგვქონდა ტვიტები

for the TED2015 hashtag,

ჰეშტეგით TED2015,

and we've been doing an automated sentiment analysis,

ასევე ავტომატურ ანალიზს ვუკეთებდით განწყობებს.

which means, are people using positive words or negative words or neutral?

ანუ, ადამიანები დადებით სიტყვებს იყენებენ, უარყოფითს, თუ ნეიტრალურს?

And while this has been going on,

და სანამ ეს მიმდინარეობდა,

I have been feeling this,

მე ვგრძნობდი ამას,

and so I am plugged in to the aggregate emotion

მე მიერთებული ვარ ათასობით ადამიანის

of thousands of people in real time,

საერთო ემოციაზე რეალურ დროში,

and that's a new kind of human experience, because now I can know

და ეს სრულებით ახალი ადამიანური გამოცდილებაა, რადგან ახლა ვიცი

how everyone's doing and how much you're loving this.

როგორაა ყველა და როგორ მოგწონთ ეს ყველაფერი.

(Laughter) (Applause)

(სიცილი) (აპლოდისმენტები)

It's a bigger experience than a human can normally have.

ეს იმაზე უფრო დიდი გამოცდილებაა, ვიდრე ადამიანს შეიძლება ჩვეულებრივ ჰქონდეს.

We're also expanding the umvelt of pilots.

ჩვენ ასევე ვაფართოვებთ პილოტების უმველტს.

So in this case, the vest is streaming nine different measures

ამ შემთხვევაში ჟილეტში 9 სხვადასხვა საზომი მიედინება

from this quadcopter,

კვადროკოპტერიდან.

so pitch and yaw and roll and orientation and heading,

ზევით ასვლა, კურსიდან გადახვევა, ბრუნვა, ორიენტაცია, მიმართულება

and that improves this pilot's ability to fly it.

და ეს აუმჯობესებს პილოტის შესაძლებლობებს მის სამართავად.

It's essentially like he's extending his skin up there, far away.

თითქოს საკუთარ კანს აფართოებს ზემოთ შორს.

And that's just the beginning.

ეს მხოლოდ დასაწყისია.

What we're envisioning is taking a modern cockpit full of gauges

ჩვენ მომავლისთვის ვისახავთ, რომ ავიღოთ საზომებით სავსე პილოტის თანამედროვე კაბინა

and instead of trying to read the whole thing, you feel it.

და ყველაფრის წაკითხვის მცდელობის ნაცვლად, უბრალოდ ვიგრძნოთ.

We live in a world of information now,

ახლა ინფორმაციის სამყაროში ვცხოვრობთ

and there is a difference between accessing big data

და დიდი განსხვავებაა, წავიკითხავთ ბევრ მონაცემს,

and experiencing it.

თუ გამოვცდით მას.

So I think there's really no end to the possibilities

ვფიქრობ, რომ ადამიანის განვითარების ჰორიზონტზე

on the horizon for human expansion.

შესაძლებლობებს ბოლო არ აქვს.

Just imagine an astronaut being able to feel

უბრალოდ წარმოიდგინეთ, რომ ასტრონავტს

the overall health of the International Space Station,

შეეძლოს საერთაშორისო კოსმოსური სადგურის მდგომარეობის შეგრძნება.

or, for that matter, having you feel the invisible states of your own health,

ან თქვენ შეგეძლოთ თქვენი ჯანმრთელობის უხილავი მდგომარეობის შეგრძნება,

like your blood sugar and the state of your microbiome,

მაგალითად შაქრის ოდენობა სისხლში, ან თქვენი მიკრობიომის მდგომარეობა,

or having 360-degree vision or seeing in infrared or ultraviolet.

ან გქონდეთ 360 გრადუსიანი ხედვა, ან ხედავდეთ ინფრაწითელს, ან ულტრაიისფერს.

So the key is this: As we move into the future,

მთავარი არის შემდეგი: მომავლისკენ მსვლელობისას

we're going to increasingly be able to choose our own peripheral devices.

ჩვენ სულ უფრო მეტად შევძლებთ საკუთარი პერიფერიული მოწყობილობების არჩევას.

We no longer have to wait for Mother Nature's sensory gifts

აღარ მოგვიწევს დაველოდოთ დედა ბუნებას სენსორული საჩუქრებისთვის

on her timescales,

დროის მის მასშტაბებში.

but instead, like any good parent, she's given us the tools that we need

სანაცვლოდ, როგორც კარგმა მშობელმა, მან მოგვცა საჭირო ხელსაწყოები,

to go out and define our own trajectory.

რომ ავდგეთ და განვსაზღვროთ ჩვენი საკუთარი ტრაექტორია.

So the question now is,

ახლა ისმის კითხვა:

how do you want to go out and experience your universe?

როგორ გსურთ, რომ გახვიდეთ გარეთ და გამოსცადოთ თქვენი სამყარო?

Thank you.

გმადლობთ.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

Chris Anderson: Can you feel it? DE: Yeah.

კრის ანდერსონი: გრძნობთ? დ.ი.: კი

Actually, this was the first time I felt applause on the vest.

ეს პირველი შემთხვევაა, როცა ჟილეტით აპლოდისმენტები ვიგრძენი.

It's nice. It's like a massage. (Laughter)

სასიამოვნოა, მასაჟს ჰგავს. (სიცილი)

CA: Twitter's going crazy. Twitter's going mad.

კ.ა.: ტვიტერი გადაირია. ტვიტერი გაგიჟდა.

So that stock market experiment.

მაშ, საფონდო ბირჟის ექსპერიმენტი,

This could be the first experiment that secures its funding forevermore,

ეს შესაძლოა პირველი ექსპერიმენტი იყოს, რომელიც თქვენს დაფინანსებას

right, if successful?

სამუდამოდ უზრუნველყოფს წარმატების შემთხვევაში. არა?

DE: Well, that's right, I wouldn't have to write to NIH anymore.

დ.ი.: მართალია. აღარ მომიწევდა NIH-ისთვის მიწერა.

CA: Well look, just to be skeptical for a minute,

კ.ა.: მოდი მხოლოდ ერთი წუთით სკეპტიკური ვიქნები.

I mean, this is amazing, but isn't most of the evidence so far

ეს გასაოცარია, მაგრამ აქამდე მტკიცებულების უმრავლესობა

that sensory substitution works,

ადასტურებს, რომ სენსორული ჩანაცვლება მუშაობს.

not necessarily that sensory addition works?

ეს ხომ არ ნიშნავს რომ დამატებაც მუშაობს?

I mean, isn't it possible that the blind person can see through their tongue

იქნებ ბრმა ადამიანი თავისი ენით იმიტომ ხედავს,

because the visual cortex is still there, ready to process,

რომ მისი ვიზუალური ქერქი ჯერ კიდევ იქ არის და მზად არის დამუშავებისთვის,

and that that is needed as part of it?

იქნებ ეს საჭირო ნაწილია?

DE: That's a great question. We actually have no idea

დ.ი.: შესანიშნავი კითხვაა. სინამდვილეში ჩვენ არ ვიცით

what the theoretical limits are of what kind of data the brain can take in.

რა თეორიული საზღვრები არსებობს თუ რა ტიპის მონაცემების მიღება შეუძლია ტვინს.

The general story, though, is that it's extraordinarily flexible.

ზოგადად, ის საოცრად მოქნილია.

So when a person goes blind, what we used to call their visual cortex

როცა ადამიანი ბრმავდება, ის რასაც მის ვიზუალურ ქერქს ვეძახდით

gets taken over by other things, by touch, by hearing, by vocabulary.

სხვა რამეების მფლობელობაში გადადის - შეხების, სმენის, სიტყვის მარაგის.

So what that tells us is that the cortex is kind of a one-trick pony.

ეს გვეუბნება, რომ ქერქმა მარტო ერთი რამ იცის.

It just runs certain kinds of computations on things.

ის უბრალოდ გარკვეული ტიპის გამოთვლებს ასრულებს.

And when we look around at things like braille, for example,

და როცა ვუყურებთ, მაგალითად, ისეთ რამეებს როგორიც ბრაილია,

people are getting information through bumps on their fingers.

ადამიანები ინფორმაციას იღებენ თითების ბურცვებზე გადატარებით.

So I don't think we have any reason to think there's a theoretical limit

ასე რომ, არ მგონია რამე მიზეი გვქონდეს, რომ თეორიული ლიმიტის

that we know the edge of.

არსებობაზე ვიფიქროთ.

CA: If this checks out, you're going to be deluged.

კ.ა.: ეს თუ დადასტურდა, თქვენ წაგლეკავენ.

There are so many possible applications for this.

უამრავი შესაძლო გამოყენება მოეძებნება ამას. მზად ხართ ამისთვის?

Are you ready for this? What are you most excited about, the direction it might go?

ყველაზე მეტად რა აღგაფრთოვანებთ, მისი რომელი მიმართულება?

DE: I mean, I think there's a lot of applications here.

დ.ი.: ვფიქრობ ჩვენს წინაშე უამრავი გამოყენებაა.

In terms of beyond sensory substitution, the things I started mentioning

სენსორული ჩანაცვლების მიღმა, საკითხები, რასაც ვახსენებდი ასტრონავტებზე

about astronauts on the space station, they spend a lot of their time

და კოსმოსურ სადგურებზე, ისინი ძალიან დიდ დროს კარგავენ მონიტორინგში.

monitoring things, and they could instead just get what's going on,

სანაცვლოდ შეიძლებოდა პირდაპირ გაეგოთ თუ რა ხდება,

because what this is really good for is multidimensional data.

რადგან ის რისთვისაც ეს ნამდვილად კარგია, არის მრავალგანზომილებიანი მონაცემები.

The key is this: Our visual systems are good at detecting blobs and edges,

მთავარი მომენტია, რომ ჩვენი ვიზუალური სისტემები კარგად არჩევენ ლაქებს და კიდეებს

but they're really bad at what our world has become,

მაგრამ ვერ უმკლავდებიან თანამედროვე სამყაროს,

which is screens with lots and lots of data.

რაც არის ეკრანები უამრავი მონაცემით.

We have to crawl that with our attentional systems.

ჩვენ იქ ცოცვა გვიწევს ჩვენი ყურადღების სისტემებით.

So this is a way of just feeling the state of something,

ეს კი არის გზა, რომ ვგრძნობდეთ რაღაცის მდგომარეობას,

just like the way you know the state of your body as you're standing around.

ზუსტად ისე, როგორც იცით თქვენი სხეულის მდგომარეობა დგომისას.

So I think heavy machinery, safety, feeling the state of a factory,

ვფიქრობ, მძიმე მანქანები, უსაფრთხოება, ქარხნის, თქვენი დანადგარის

of your equipment, that's one place it'll go right away.

მდგომარეობა. ეს ერთ-ერთი მიმართულებაა, სადაც ეს მაშინვე მოხვდება.

CA: David Eagleman, that was one mind-blowing talk. Thank you very much.

კ.ა.: დევიდ იგლმენ, საოცარი საუბარი იყო. დიდი მადლობა.

DE: Thank you, Chris. (Applause)

დ.ი.: გმადლობ, კრის. (აპლოდისმენტები)