Misha Glenny investigates global crime networks

Translator: Ledian Bregasi Reviewer: Jonada Rrapo

These are grim economic times,

Këto janë kohë të zymta për ekonominë

fellow TEDsters, grim economic times indeed.

shokë TEDistë, vërtet kohë të zymta për ekonominë.

And so, I would like to cheer you up

Prandaj dua tju ngre humorin

with one of the great, albeit largely unknown,

me njërën nga më të famshmet, megjithse gjërësisht e pa njohur,

commercial success stories

histori të suksesit tregëtar

of the past 20 years.

të 20 viteve të fundit.

Comparable, in its own very peculiar way,

E krahasueshme, në mënyrën e saj të veçantë,

to the achievements of Microsoft or Google.

me arritjet e Microsoft apo Google.

And it's an industry which has bucked the current recession

Dhe është një industri e cila i ka rezistuar krizës aktuale

with equanimity.

me qetësi.

I refer to organized crime.

E kam fjalën për krimin e organizuar.

Now organized crime has been around

Tashmë krimi i organizuar ekziston

for a very long time, I hear you say,

prej shumë kohësh, do thoni ju.

and these would be wise words, indeed.

Dhe këto janë fjalë me vend, vërtet.

But in the last two decades,

Por në dy dekadat e fundit

it has experienced an unprecedented expansion,

ka përjetuar një zhvillim të pa precedentë.

now accounting for roughly 15 percent

Tani përbën afërsisht 15 përqind

of the world's GDP.

të GDP botërore.

I like to call it the Global Shadow Economy,

Më pëlqen ta quaj Ekonomia Botërore në Hije,

or McMafia, for short.

ose McMafia, shkurt.

So what triggered this extraordinary growth

Pra çfarë e shkakton këtë rritje të jashtzakonshme

in cross-border crime?

të krimit pa kufij.

Well, of course, there is globalization,

Sigurisht është globalizimi,

technology, communications, all that stuff,

teknologjia, komunikacione e të gjitha këto gjëra,

which we'll talk about a little bit later.

për te cilat do të flasim pak më vonë.

But first, I would like to take you back

Por në fillim do të doja tju ktheja pak mbrapa

to this event:

te kjo ngjarje.

the collapse of communism.

Rënia e komunizmit.

All across Eastern Europe, a most momentous episode

Në të gjithë Europën lindore ndodh një ngjarje shumë e rëndësishme

in our post-war history.

për historinë tonë të pas luftës.

Now it's time for full disclosure.

Është koha për një zbulim të plotë.

This event meant a great deal to me personally.

Kjo ngjarje ka një kuptim të rëndësishëm për mua personalisht.

I had started smuggling books across the Iron Curtain

Unë transportoja fshehurazi libra përtej perdes së hekurt

to Democratic opposition groups in Eastern Europe,

drejt grupeve opozitare demokratike në Europën lindore,

like Solidarity in Poland,

si Solidarnosc në Poloni,

when I was in my teens.

kur isha adoleshent.

I then started writing about Eastern Europe,

Më pas fillova të shkruaj mbi Europën lindore,

and eventually I became the BBC's chief correspondent for the region,

dhe u bëra krye korrespondent i BBC për rajonin.

which is what I was doing in 1989.

Gjë të cilën bëja në 1989.

And so when 425 million people

Kështu që, kur 425 milion njerëz

finally won the right

më në fund fituan të drejtën

to choose their own governments,

të zgjedhin qeveritë e tyre

I was ecstatic,

unë isha në ekstazë.

but I was also a touch worried

Por, gjithashtu isha pak i shqetësuar

about some of the nastier things

për disa nga gjërat më të shëmtuara

lurking behind the wall.

që fshiheshin pas murit.

It wasn't long, for example,

Nuk u desh shumë për shembull

before ethnic nationalism

që nacionalizmi etnik

reared its bloody head

të ngrinte kokën e tij të përgjakur

in Yugoslavia.

në Jugosllavi.

And amongst the chaos,

Dhe përmes kaosit,

amidst the euphoria,

mes euforisë,

it took me a little while to understand

mu desh pak kohë për të kuptuar

that some of the people who had wielded power

se disa nga njerëzit që mbanin pushtetin

before 1989, in Eastern Europe,

para 1989, në Europën lindore,

continued to do so after the revolutions there.

vazhdonin ta kishin edhe pas revolucionit.

Obviously there were characters like this.

Sigurisht kishte personazhe të tilla.

But there were also some more unexpected people

Por kishte gjithashtu njerëz më të papritur

who played a critical role in what was going on in Eastern Europe.

të cilët luajtën një rol kritik në ç'ka ndodhte në Europën lindore.

Like this character. Remember these guys?

Personazhe të tilla. I kujtoni këta çunat?

They used to win the gold medals in weightlifting

Ata fitonin medaljet e arta në peshngritje

and wrestling, every four years in the Olympics,

dhe mundje, çdo katër vjet në Olimpiada.

and they were the great celebrities of communism,

Dhe ata ishin të përkëdhelurit e mëdhenj te komunizmit.

with a fabulous lifestyle to go with it.

Kishin një stil jetese përrallor.

They used to get great apartments in the center of town,

Ata merrnin apartamente të medhenj në qendër të qytetit.

casual sex on tap,

Sex të rastësishëm me tepri.

and they could travel to the West very freely,

Ata gjithashtu mund të udhëtonin në perëndim shumë lirshëm,

which was a great luxury at the time.

gjë që ishte një luks i madh në atë kohë.

It may come as a surprise, but they played a critical role

Mund të duket çudi, por ata luajtën një rol kritik

in the emergence of the market economy

në lindjen e ekonomisë së tregut

in Eastern Europe.

në Europën lindore.

Or as I like to call them, they are

Ose siç më pëlqen t'i quaj unë, ata ishin

the midwives of capitalism.

mamitë e kapitalizmit.

Here are some of those same weightlifters

Ja ku janë disa nga këta peshngritës

after their 1989 makeover.

pas transformimit të 1989.

Now in Bulgaria --

Tani në Bullgari,

this photograph was taken in Bulgaria --

kjo fotografi është marrë në Bullgari,

when communism collapsed all over Eastern Europe,

kur komunizmi u shpërbë në të gjithë Europën lindore

it wasn't just communism;

nuk u shpërbë vetëm komunizmi,

it was the state that collapsed as well.

por i gjithë shteti.

That means your police force wasn't working.

Kjo do të thotë se forcat policore nuk punonin.

The court system wasn't functioning properly.

Sistemi gjygjësor nuk funksiononte në mënyrën e duhur.

So what was a business man in the brave new world

Pra ç'duhet të bënte një business man në botën e re

of East European capitalism going to do

të kapitalizmit të Europës lindore

to make sure that his contracts would be honored?

për tu siguruar që kontratat e tij të respektoheshin?

Well, he would turn to people who were called, rather prosaically

Ai do të shkonte te këta njerëz të cilët quheshin, në mënyrë figurative,

by sociologists, privatized law enforcement agencies.

nga sociologët, agjensi të forcave të rendit private.

We prefer to know them as the mafia.

Ne preferojmë t'a quajmë mafia.

And in Bulgaria, the mafia was soon joined

Dhe në Bullgari me mafian u bashkuan shpejt

with 14,000 people

14 mijë njerëz

who were sacked from their jobs in the security services

të cilët ishin pushuar nga punët e tyre në shërbimet e sigurisë

between 1989 and 1991.

ndërmjet 1989 dhe 1991.

Now, when your state is collapsing,

Tani, kur shteti po të shpërbëhet,

your economy is heading south at a rate of knots,

ekonomia të ka marr të tatëpjetën,

the last people you want coming on to the labor market

njerëzit e fundit që do që të futen në tregun e punës

are 14,000 men and women whose chief skills

janë 14 mijë burra e gra, aftësitë kryesore të të cilëve

are surveillance,

janë mbikqyrja,

are smuggling, building underground networks

janë kontrabana, ndërtimi i rrjeteve të fshehta,

and killing people.

dhe vrasja e njerëzve.

But that's what happened all over Eastern Europe.

Por kjo është ajo që ndodhi në të gjithë Europën lindore.

Now, when I was working in the 1990s,

Gjatë punës time në vitet '90

I spent most of the time covering

kohën më të madhe e kalova duke u marrë

the appalling conflict in Yugoslavia.

me konfliktin e tmerrshëm në Jugosllavi.

And I couldn't help notice

Ishte e lehtë të dalloja

that the people who were perpetrating the appalling atrocities,

se ata që po kryenin ato mizori të tmerrshme,

the paramilitary organizations,

organizatat paraushtarake,

were actually the same people running

ishin të njëjtit njerëz që drejtonin

the organized criminal syndicates.

sindikatat e krimit të organizuar.

And I came to think that behind the violence

Dhe fillova të mendoja se pas dhunës

lay a sinister criminal enterprise.

fshihej një sipërmarrje kriminale ogurzezë.

And so I resolved to travel around the world

Dhe kështu që fillova të udhëtojë nëpër botë

examining this global criminal underworld

për të studiuar krimin e fshehtë ndërkombëtar,

by talking to policemen,

duke folur me policë,

by talking to victims, by talking to consumers

duke folur me viktima, duke folur me përdorues

of illicit goods and services.

të të mirave dhe shërbimeve të paligjshme.

But above all else, by talking to the gangsters themselves.

Por mbi të gjitha duke folur me vetë gangsterët.

And the Balkans was a fabulous place to start.

Dhe Ballkani ishte një vend i shkëlqyer për të filluar.

Why? Well of course

Pse? Sigurisht

there was the issue of law and order collapsing,

kishte problemin e shpërbërjes së ligjit e rendit.

but also, as they say in the retail trade,

Por siç thonë në tregëtinë me pakicë,

it's location, location, location.

është vendndodhja, vendndodhja, vendndodhja.

And what I noticed at the beginning of my research

Dhe ajo që vura re në fillim të studimit tim

that the Balkans had turned into a vast transit zone

ishte se Ballkani ishte shndërruar në një zonë gjigante tranziti

for illicit goods and services coming from all over the world.

për të gjitha të mirat e shërbimet e paligjshme për të gjithë botën.

Heroin, cocaine,

Heroinë, kokainë,

women being trafficked into prostitution

gra që trafikoheshin si prostituta

and precious minerals.

dhe metale të çmuara.

And where were they heading?

Dhe për ku ishin drejtuar?

The European Union, which by now

Drejt Bashkimit Europian, i cili tani

was beginning to reap the benefits of globalization,

kishte filluar të korrte përfitimet e globalizimit.

transforming it into

Duke u kthyer në

the most affluent consumer market in history,

tregun më të begatë në histori.

eventually comprising some 500 million people.

Duke përfshirë rreth 500 milion njerëz.

And a significant minority

Dhe një pjese të rëndësishme

of those 500 million people

të këtyre 500 milion njerëzve

like to spend some of their leisure time and spare cash

u pëlqen të harxhojnë kohën e lirë dhe paratë e kursyera

sleeping with prostitutes,

duke fjetur me prostituta,

sticking 50 Euro notes up their nose

duke futur kartmonedha 50 Euro-she në hundë

and employing illegal migrant laborers.

dhe duke punësuar punëtorë të emigruar ilegalisht.

Now, organized crime in a globalizing world

Tani, krimi i organizuar në botën e globalizuar

operates in the same way as any other business.

vepron në të njëjtën mënyrë si bizneset e tjera.

It has zones of production,

Ka zonat e prodhimit,

like Afghanistan and Columbia.

si Afganistani e Kolumbia.

It has zones of distribution,

Ka zonat e shpërndarjes,

like Mexico and the Balkans.

si Meksika dhe Ballkani.

And then, of course, it has zones of consumption,

Dhe, padyshim, ka zonat e konsumit,

like the European Union, Japan

si Bashkimi Europian, Japonia

and of course, the United States.

dhe sigurisht, Shtetet e Bashkuara.

The zones of production and distribution

Zonat e prodhimit dhe shpërndarjes

tend to lie in the developing world,

shtrihen përgjithsisht në botën në zhvillim.

and they are often threatened by appalling violence

Dhe janë shpesh nën kërcënimin e dhunës së tmerrshme

and bloodshed.

dhe gjakderdhjeve.

Take Mexico, for example.

Merrni për shembull Meksikën.

Six thousand people killed there in the last 18 months

Gjashtë mijë njerëz të vrarë gjatë 18 muajve të fundit

as a direct consequence of the cocaine trade.

si pasojë direkte e tregëtisë së kokainës.

But what about the Democratic Republic of Congo?

Po në Republikën Demokratike të Kongos ç'ndodh?

Since 1998, five million people have died there.

Që nga 1998, pesë milion njerëz kanë vdekur.

It's not a conflict you read about much in the newspapers,

Nuk është një konflikt për të cilin lezohet shpesh nëpër gazeta.

but it's the biggest conflict on this planet

Por është konflikti më i madhë në planet

since the Second World War.

që pas luftës së dytë botërore.

And why is it? Because mafias from all around the world

E pse ndodh kjo? Sepse mafia nga e gjithë bota

cooperate with local paramilitaries

bashkpunon me paraushtarakët vendas

in order to seize the supplies

për të kapur furnizimet

of the rich mineral resources

dhe burimet e pasura minerale

of the region.

të rajonit.

In the year 2000, 80 percent of the world's coltan

Në vitin 2000, 80% e koltanit botëror

was sourced to the killing fields

nxirrej nga fushat vrasëse

of the eastern Democratic Republic of Congo.

në lindje të Republikës Demokratike të Kongos.

Now, coltan you will find in almost every mobile phone,

Koltanin mund ta gjeni në çdo celular,

in almost every laptop

gati në të gjith laptop-ët

and games console.

dhe konsolët e lojrave.

The Congolese war lords were selling this stuff to the mafia

Zotërinjtë e luftës kongolezë ja shesin këtë mall mafias

in exchange for weapons,

në shkëmbim të armëve.

and the mafia would then sell it on to Western markets.

Dhe mafia më vonë e shet atë në tregun perëndimor.

And it is this Western desire

Dhe është dëshira perëndimore

to consume

për të konsumuar

that is the primary driver

që është shtyrësi kryesor

of international organized crime.

i krimit të organizuar ndërkombëtar.

Now, let me show you some of my friends in action,

Tani, më lejoni t'ju tregoj disa nga shokët e mi në veprim,

caught conveniently on film by the Italian police,

të filmuar nga policia italiane

and smuggling duty-not-paid cigarettes.

duke kontrabanduar cigare pa pullë fiskale.

Now, cigarettes out the factory gate are very cheap.

Tani, cigaret kur dalin nga fabrika janë shumë të lira.

The European Union then imposes the highest taxes on them in the world.

Bashkimi Europian më pas vendos mbi to taksën më të lartë në botë.

So if you can smuggle them into the E.U.,

Kështu që nëse arrin t'i kontrabandosh ato në BE

there are very handsome profits to be made,

mund të arrish fitime shumë të këndëshme.

and I want to show you this to demonstrate

Dua të shihni këtë për t'ju treguar

the type of resources available to these groups.

llojin e burimeve që kanë në dispozicion këto grupe.

This boat is worth one million Euros when it's new.

Ky varkë kushton një milion Euro kur është e re.

And it's the fastest thing on European waters.

Dhe është gjëja më e shpejtë në ujërat europiane.

From 1994, for seven years,

Nga 1994, për shtatë vjet,

20 of these boats

20 varka të tilla

made the trip across the Adriatic,

bënin udhëtimin përmes Adriatikut,

from Montenegro to Italy, every single night.

nga Mali i Zi për në Itali, çdo natë.

And as a consequence of this trade,

Dhe për pasojë të kësaj tregëtie

Britain alone lost eight billion dollars in revenue.

vetëm Britania humbi tetë miliard dollar të ardhura.

And instead that money went to underwrite the wars in Yugoslavia

Ato para shkuan për të bërë të mundur luftërat në Jugosllavi

and line the pockets of unscrupulous individuals.

dhe për të mbushur xhepat e individëve të paskrrupull.

Now Italian police, when this trade started,

Kur kjo tregti filloi, policia italiane

had just two boats which could go at the same speed.

kishte vetëm dy varka që mund të arrinin të njëjtën shpejtësi.

And this is very important, because the only way you can catch these guys

Dhe kjo është shumë e rëndësishme sepse e vetmja mënyrë për të kapur këta tipat

is if they run out of gas.

është nëse u mbaron benzina.

Sometimes the gangsters would bring with them

Disa herë gangsterët merrnin me vete

women being trafficked into prostitution,

gra që trafikoheshin për prostitucion.

and if the police intervened, they would hurl

Dhe nëse policia ndërhynte, ata i flaknin

the women into the sea

gratë në det

so that the police had to go and save them from drowning,

në mënyrë që policia të shkonte t'i shpëtonte nga mbytja,

rather than chasing the bad guys.

në vend që të ndiqte të këqitë.

So I have shown you this to demonstrate

Jua tregova këto që të kuptonit

how many boats, how many vessels it takes

se sa varka, se sa anije duhen

to catch one of these guys.

për të kapur këta tipat.

And the answer is six vessels.

Dhe përgjigjja është gjashtë anije.

And remember, 20 of these speed boats

Dhe kujtohuni që 20 varka të tilla

were coming across the Adriatic

kalonin Adriatikun

every single night.

çdo natë.

So what were these guys doing with all the money they were making?

Pra, ç'bënin kta tipat me gjithë ato para që fitonin?

Well, this is where we come to globalization,

Mirë, tani arrijmë te globalizimi

because that was not just the deregulation of global trade.

sepse nuk ishte vetëm liberalizimi i tregëtisë botërore.

It was the liberalization of international financial markets.

Ishte liberalizimi i tregut financiar ndërkombëtar.

And boy, did that make it easy

Dhe sa i lehtë u bë

for the money launderers.

pastrimi i parave.

The last two decades have been the champagne era

Dy dekadat e fundit kanë qenë epoka e champagne-s

for dirty lucre.

për fitimet e pista.

In the 1990s, we saw financial centers around the world

Gjatë viteve '90 kemi parë qendërat financiare nëpër botë

competing for their business,

të konkurrojnë për bizneset e tyre.

and there was simply no effective mechanism

Dhe thjesht nuk ishte një mekanizëm fitimprurës

to prevent money laundering.

të parandaloje pastrimin e parave.

And a lot of licit banks were also happy

Dhe shumë banka të rregullta ishin të lumtura

to accept deposits

të pranonin depozita

from very dubious sources

prej burimeve shumë të dyshimta

without questions being asked.

pa bërë pyetje.

But at the heart of this, is the offshore banking network.

Por në zemër të kësaj, qëndron rrjeti i bankave offshore.

Now these things

Këto gjëra

are an essential part of the money laundering parade,

janë një pjesë thelbësore në zbulimin e pastrimit të parave.

and if you want to do something about illegal tax evasion

Dhe nëse do të bësh diçka për evazionin e paligjshëm të taksave

and transnational organized crime, money laundering,

për krimin e organizuar ndërkombëtar, për pastrimin e parave,

you have to get rid of them.

duhet t'i heqësh qafe këto banka.

On a positive note, we at last have someone in the White House

Në anën pozitive, më në fundë kemi dikë në Shtëpinë e Bardhë

who has consistently spoken out

që ka folur hapur vazhdimisht

against these corrosive entities.

kundër këtyre qenjeve gërryese.

And if anyone is concerned about what I believe

Dhe nëse dikush është i shqetsuar mbi atë që unë besoj

is the necessity for

se është e nevojshme për

new legislation, regulation, effective regulation,

një legjislacion të ri, vënie rregullash, vënie e vërtetë rregullash.

I say, let's take a look at Bernie Madoff,

Them t'i hedhim një sy Bernie Madoff-it

who is now going to be spending the rest of his life in jail.

i cili do e kalojë pjesën e jetës që i mbetet në burg.

Bernie Madoff stole 65 billion dollars.

Bernie Madoff vodhi 65 miliard dollar.

That puts him up there on the Olympus of gangsters

Kjo e vendos sipër, në Olimpin e gangsterëve

with the Colombian cartels

bashkë me kartelet Kolumbiane,

and the major Russian crime syndicates,

dhe me sindikatat kryesore Ruse të krimit.

but he did this for decades

Por ai e bëri këtë për dekada

in the very heart of Wall Street,

mu në zemër të Wall Street-it.

and no regulator picked up on it.

Dhe asnjë rregullator nuk e zuri.

So how many other Madoffs are there on Wall Street

Pra sa Madoff të tjerë ka në Wall Street,

or in the city of London,

apo në city-n e Londrës,

fleecing ordinary folk

duke rrjepur njerëz të zakonshëm,

and money laundering?

e duke pastruar para?

Well I can tell you, it's quite a few of them.

Unë mund t'ju them se ka disa të tillë.

Let me go on to the 101 of international organized crime now.

Le të shkojmë në qendër të krimit të organizuar ndërkombëtar tani.

And that is narcotics. Our second marijuana farm photograph for the morning.

Janë lëndët narkotike. Fotografia e dytë e një ferme marijuane për sot.

This one, however, is in central British Columbia

Kjo, megjithatë, ndodhet në British Columbia-n qendrore

where I photographed it.

ku e kam fotografuar.

It's one of the tens of thousands

Është njëra prej dhjetëra mijëra

of mom-and-pop grow-ops in B.C.

mbjelljeve vetjake në B.C.

which ensure that over five percent

e cila siguron mbi pesë përqind

of the province's GDP is accounted for by this trade.

të GDP-së së provincës nëse do të llogaritej tregëtia e saj.

Now, I was taken by inspector Brian Cantera,

U shoqërova nga inspektori Brian Cantera,

of the Royal Canadian Mounted Police,

i Policisë së Kalëruar Mbretërore Kanadeze,

to a cavernous warehouse east of Vancouver

në një depo të errët në lindje të Vancouver-it

to see some of the goods which are regularly confiscated

për të parë disa nga mallërat që u konfiskohen rregullisht

by the RCMP

nga PKMK

from the smugglers who are sending it,

kontrabandistëve që i dërgojnë

of course, down south to the United States

sigurisht, në jug për në Shtetet e Bashkuara

where there is an insatiable market

ku ka një treg të pangopshëm

for B.C. Bud, as it's called,

për B.C. Bud, siç e quajnë,

in part because it's marketed as organic,

pjesërisht sepse reklamohet si bio,

which of course goes down very well in California.

gjë që sigurisht pëlqehet shumë në Kaliforni.

(Laughter)

(Të qeshura)

(Applause)

(Duartrokitje)

Now, even by the police's admission,

Sipas asaj që pranoi polici

this makes not a dent in the profits, really,

kjo s'përbën ndonjë dëm për

of the major exporters.

eksportuesit e mëdhenj.

Since the beginning of globalization,

Që nga fillimi i globalizimit

the global narcotics market has expanded enormously.

tregu ndërkombëtar i lëndëve narkotike është përhapur jashtëzakonisht.

There has, however, been no concomitant increase

Por, megjthatë, kjo nuk është shoqëruar me rritje

in the resources available

në burimet e disponueshme

to police forces.

nga forcat e policisë.

This, however, may all be about to change,

Por e gjitha kjo mund të ndryshojë.

because something very strange is going on.

Sepse diçka shumë e çuditshme po ndodh.

The United Nations recognized

Kombet e Bashkuar njohën

earlier this -- it was last month actually --

herët këtë, jo ishte muajin e kalur faktikisht,

that Canada has become a key area of distribution and production

që Kanadja është bërë një zonë kyçe për shpërndarjen dhe prodhimin

of ecstasy and other synthetic drugs.

e ecstasy dhe drogërave të tjera sintetike.

Interestingly, the market share

Në mënyrë interesante, pjesa e tregut

of heroin and cocaine is going down,

e heroinës dhe kokainës po bie

because the pills are getting ever better at reproducing their highs.

sepse pilulat po bëhen edhe më të mira në riprodhimin e "bërjes" nga to.

Now that is a game changer,

Kjo e ndryshon lojën.

because it shifts production away from the developing world

Sepse e sposton prodhimin larg botës në zhvillim

and into the Western world.

drejt botës perëndimore,

When that happens, it is a trend

Ajo që po ndodh është një prirje

which is set to overwhelm our policing capacity in the West.

e cila do të trondisë aftësinë e policisë tonë në perëndim.

The drugs policy which we've had in place for 40 years

Politika ndaj drogës që kemi patur për 40 vjet

is long overdue for a very serious rethink,

është e vonuar e duhet riparë seriozisht,

in my opinion.

sipas meje.

Now, the recession.

Tani, kriza.

Well, organized crime has already adapted

Mirë, krimi i organizuar i është përshtatur tashmë

very well to the recession.

shumë mirë krizës.

Not surprising, the most opportunistic industry

Nuk është e habitshme që është industria më oportuniste

in the whole world.

në mbarë boten.

And it has no rules to its regulatory system.

Dhe nuk ka rregulla në sistemin e saj rregullator.

Except, of course, it has two business risks:

Përjashtuar, sigurisht, dy rreziqeve të biznesit,

arrest by law enforcement,

arrestimi nga forcat e rendit,

which is, frankly, the least of their worries,

i cili, sinqerisht, është shqetësimi i tyre i fundit,

and competition from other groups,

dhe konkurenca nga grupet e tjera,

i.e. a bullet in the back of the head.

pra një plumb pas koke.

What they've done is they've shifted their operations.

Ajo çfarë kanë bërë është zhvendosja e veprimtarisë.

People don't smoke as much dope, or visit prostitutes quite so frequently

Njerëzit nuk tymosin aq shumë drogë, ose nuk vizitojnë aq shpesh prostituta

during a recession.

gjatë një krize.

And so instead, they have invaded financial

Kështu që ata kanë pushtuar krimin financiar

and corporate crime in a big way,

dhe të korporatave në mënyrë masive,

but above all, two sectors,

dhe mbi të gjitha, dy sektorë,

and that is counterfeit goods

që janë mallrat e falsifikuara

and cybercrime.

dhe cyber-krimi.

And it's been terribly successful.

Dhe kanë qenë tmerrësisht të suksesshëm.

I would like to introduce you to Mr. Pringle.

Do të doja t'ju prezantoja zotin Pringle.

Or perhaps I should say, more accurately, Señor Pringle.

Ose mbase duhet të them, më saktë, Señor Pringle.

I was introduced to this bit of kit by a Brazilian cybercriminal.

U prezantova me këtë gjënë nga një cyber-kriminel Brazilian.

We sat in a car on the Avenue Paulista

Ishim ulur në një makinë në bulevardin Paulista

in São Paulo, together.

në São Paulo, bashkë.

Hooked it up to my laptop,

E lidhi me laptop-in tim

and within about five minutes he had penetrated

dhe brënda pësë minutave ai kishte depërtuar

the computer security system

në sistemin kompiuterik të sigurisë

of a major Brazilian bank.

të një banke kryesore Braziliane.

It's really not that difficult.

Nuk ishte e vështirë vërtet.

And it's actually much easier because

Dhe është seriozisht shumë më e lehtë sepse

the fascinating thing about cybercrime

gjëja e bukur e cyber-krimit

is that it's not so much the technology.

është se s'ka shumë të bëj me teknologjinë.

The key to cybercrime is what we call social engineering.

Çelësi i cyber-krimit është ajo që quajmë inxhinieri sociale.

Or to use the technical term for it,

Ose po të përdorim termin teknik,

there's one born every minute.

lind nga një çdo minutë.

You would not believe how easy it is

S'do ta besonit se sa e lehtë është

to persuade people to do things with their computers

të bindësh njerëz të bëjnë me kompiuterat e tyre gjëra

which are objectively not in their interest.

që objektivisht nuk u interesojnë.

And it was very soon

Dhe shumë shpejt

when the cybercriminals learned that the quickest way to do this,

cyber-kriminelët mësuan që rruga më e shpejtë për të bërë këtë,

of course, the quickest way to a person's wallet

sigurisht, rruga më e shpejtë për te portofoli i një personi

is through the promise of sex and love.

është nëpërmjet premtimit për seks e dashuri.

I expect some of you remember the ILOVEYOU virus,

Besoj se disa nga ju e kujtojnë virusin I-Love-You,

one of the very great worldwide viruses that came.

një nga viruset e mëdhenj mbarëbotëror.

I was very fortunate when the ILOVEYOU virus came out,

Unë isha shumë me fat kur u shfaq virusi I-Love-You.

because the first person I received it from

Sepse personi i parë prej të cilit e mora

was an ex-girlfriend of mine.

ishte një ish e dashura ime.

Now, she harbored all sorts of sentiments and emotions towards me at the time,

Ajo ushqente gjithë llojet e ndjenjave ndaj meje në ato kohë

but love was not amongst them.

por dashuria nuk ishte mes tyre.

(Laughter)

(Të qeshura)

And so as soon as I saw this drop into my inbox,

Dhe sapo e pashë këtë mesazh

I dispatched it hastily to the recycle bin

e dërgova me ngut në koshin e plehërave,

and spared myself a very nasty infection.

dhe shpëtova veten nga një infeksion shumë i keq.

So, cybercrime, do watch out for it.

Pra, cyber-krimi, kini kujdes nga ai.

One thing that we do know that the Internet is doing

Një gjë të cilën e dimë mbi internetin

is the Internet is assisting these guys.

është se interneti po i ndihmon këta tipat.

These are mosquitos who carry the malarial parasite

Këto janë mushkonjat që mbartin parazitët e malaries

which infests our blood when the mosy has had a free meal

të cilat infektojnë gjakun tuaj pasi mushkonja ka ngrënë falas

at our expense.

me shpenzimet tona.

Now, Artesunate is a very effective drug

Tani, Artesunate ëshë një ilaç shumë i efektshëm

at destroying the parasite in the early days

në shkatërrimin e parazitit në ditët e para

of infection.

të infeksionit.

But over the past year or so,

Por vitet e fundit

researchers in Cambodia have discovered

studiues në Kamboxhia kanë zbuluar

that what's happening is

se ajo që po ndodh është

the malarial parasite is developing a resistance.

që paraziti i malaries po krijon rezistencë.

And they fear that the reason why it's developing a resistance

Dhe ata druhen se arsyeja e krijimit të rezistencës

is because Cambodians can't afford the drugs on the commercial market,

është sepse Kamboxhianët nuk mund t'a përballojnë blerjen e ilaçeve në treg

and so they buy it from the Internet.

kështu që ata i blejnë në internet.

And these pills contain only low doses

Dhe këto pilula përmbajnë vetëm doza të ulëta

of the active ingredient.

të përbërësit aktiv.

Which is why

Dhe ja pse

the parasite is beginning to develop a resistance.

paraziti po fillon të krijojë rezistencë.

The reason I say this

Arsyeja që po jua them këtë

is because we have to know

është sepse duhet të dimë

that organized crime

që krimi i organizuar

impacts all sorts of areas of our lives.

ndikon të gjitha pjesët e jetës tonë.

You don't have to sleep with prostitutes

S'është e nevojshme të flesh me prostituta

or take drugs

apo të marrësh drogë

in order to have a relationship with organized crime.

për të patur marrëdhënie me krimin e organizuar.

They affect our bank accounts.

Ata ndikojnë në llogaritë tona bankare.

They affect our communications, our pension funds.

Ata ndikojnë në komunikimin tonë, në fondet tona të pensioneve.

They even affect the food that we eat

Madje ata ndikojnë në ushqimin që ne hamë

and our governments.

dhe te qeveritë tona.

This is no longer an issue

Kjo nuk është më një çështje

of Sicilians from Palermo and New York.

mes Siçilianëve nga Palermo dhe New York-ut.

There is no romance involved with gangsters

Nuk ka më romanticizëm të ndërthurur me gangsterët

in the 21st Century.

në shekullin e 21-të.

This is a mighty industry,

Kjo është një industri e madhe

and it creates instability and violence

që krijon paqëndrueshmëri dhe dhunë

wherever it goes.

kudo që shkon.

It is a major economic force

Është një forcë madhore ekonomike

and we need to take it very, very seriously.

dhe ne duhet t'a marrim shumë, shumë seriozisht.

It's been a privilege talking to you.

Ishte një privilegj tju flisja.

Thank you very much.

Ju faleminderit shumë.

(Applause)

(Duartrokitje)