Dennis Hong: Making a car for blind drivers

Translator: Liridon Shala Reviewer: Robert Lokaj

Many believe driving is an activity

Shumë besojnë që vozitja është një aktivitet

solely reserved for those who can see.

veqanarisht e rezervuar vetem për ata që shofin.

A blind person driving a vehicle safely and independently

Një përsonë i verbër që vozitë një makinë sigurtë dhe pavarësishtë

was thought to be an impossible task, until now.

ishte menduar të jetë një detyr e pamundur, deri tani.

Hello, my name is Dennis Hong,

Përshendetje, emri imë është Dennis Hong,

and we're bringing freedom and independence to the blind

dhe ne do të sjellim lirinë dhe pavarësin për të verbërit

by building a vehicle for the visually impaired.

duke ndërtuar një makinë për demtuarit vizuelë.

So before I talk about this car for the blind,

Pra para se të flasë për këtë makinë për të verbërit,

let me briefly tell you about another project that I worked on

më lejoni t'ju tregoj dqka rreth një projekti për të cilin kam punuar

called the DARPA Urban Challenge.

të quajtur DARPA sfida urbane.

Now this was about building a robotic car

Tani kjo është rreth ndërtimit të një roboti makinë

that can drive itself.

i cili mund të vozitet vetëvetiu.

You press start, nobody touches anything,

Ju prekni fillo, askush nuk prek asgjë tjetër,

and it can reach its destination fully autonomously.

dhe mund të arrinë destinacjonin e tij komplet i pamvarurë.

So in 2007, our team won half a million dollars

Pra në vitin 2007, ekip ynë fitoi gjysm miljoni dollarë

by placing third place in this competition.

duke vendosur vendin e tretë në këtë kompeticjonë.

So about that time,

Pra rreth asaj kohe,

the National Federation of the Blind, or NFB,

federata nacjonale e të verbërve, apo NFB,

challenged the research committee

sfido

about who can develop a car

rreth asaj se kush mund të zhvilloj një makinë

that lets a blind person drive safely and independently.

që i mundëson një përsoni të verbër të vozis i pavarur dhe i sigurtë.

We decided to give it a try,

Ne vendosem ta provojmë atë,

because we thought, "Hey, how hard could it be?"

sepse ne menduam, "Hey, sa vështir mund të jetë?"

We have already an autonomous vehicle.

Ne pothuajse kemi një makinë të pamvarur.

We just put a blind person in it and we're done, right?

Ne vetem vendosim një përson në të dhe jemi në rregull?

(Laughter)

(Qeshen)

We couldn't have been more wrong.

Ne nuk mund të ishim edhe më keqë.

What NFB wanted

Atë që NFB-ja dëshironte

was not a vehicle that can drive a blind person around,

jo një makinë e cila mund të vozitë një përson të verbër rreth e rrotullë,

but a vehicle where a blind person can make active decisions and drive.

mirpo një makinë ku një përson i verbër mund të marrë vendima aktive dhe të vozisë.

So we had to throw everything out the window

Pra duhet të nxjerrim gjdogjë jashtë dritares

and start from scratch.

dhe të fillojmë nga fillimi.

So to test this crazy idea,

Pra për të testuar këtë ide të qmendur,

we developed a small dune buggy prototype vehicle

ne zhvilluam një prototipë motoqikëlet të vogel

to test the feasibility.

për të testuar fizibilitetinë.

And in the summer of 2009,

Dhe në verë të viti 2009,

we invited dozens of blind youth from all over the country

ne ftuam një grup të verbërish nga e gjithë shteti

and gave them a chance to take it for a spin.

dhe ti japim atyre nga një shancë për të filluar një gjiro.

It was an absolutely amazing experience.

Ishte një eksperiencë e mahnitëshme.

But the problem with this car was

Mirpo problemi më këtë makinë ishte

it was designed to only be driven in a very controlled environment,

dizjanuar të jetë kontrolluar veten në një ambient,

in a flat, closed-off parking lot --

në një paking të mbyllur --

even the lanes defined by red traffic cones.

madje edhe një korsi të definuar nga zona e kuqe e trafikut.

So with this success,

Pra me këtë sukësesë,

we decided to take the next big step,

ne vendosem të marrim një hapë të madhë,

to develop a real car that can be driven on real roads.

për të zhvilluar një makinë të vërtet e cila mund të vozitet në rrugë të vërteta.

So how does it work?

Pra si funksionon?

Well, it's a rather complex system,

Mirë, është një sistem kompleks,

but let me try to explain it, maybe simplify it.

mirpo më lejoni t'ju sqaroi atë,

So we have three steps.

Pra ne kemi tre hapa.

We have perception, computation

Ne kemi përcepcionin,kompjutimin

and non-visual interfaces.

dhe platëformen jo-vizuale.

Now obviously the driver cannot see,

Tani shoferi nuk mund të shef,

so the system needs to perceive the environment

pra sistemi duhet ta abzorvoi ambientinë

and gather information for the driver.

dhe të mbledhë informacione për shoferin.

For that, we use an initial measurement unit.

Për atë, ne përdorim një njësi matëse fillestare.

So it measures acceleration, angular acceleration --

Pra matë akselerimin, akselerimin këndorë --

like a human ear, inner ear.

sikurse një vesh i njeriu, veshi i brendshem.

We fuse that information with a GPS unit

Ne e përdorim këtë informacion më një njësi GPS-je

to get an estimate of the location of the car.

për të marrurë lokacionin e makinës.

We also use two cameras to detect the lanes of the road.

Ne gjithashtu përdorim dy kamera për të detektuar korsit e rrugës.

And we also use three laser range finders.

Dhe ne gjithashtu përdorim tre llaser për gjetjen e gjërsis.

The lasers scan the environment to detect obstacles --

Llaseri skanon ambientin për të detektuar pengesat--

a car approaching from the front, the back

një makinë duke e atakuar nga para, mbrapa

and also any obstacles that run into the roads,

dhe gjithashtu edhe ndonjë penges e cila delë në rrugë,

any obstacles around the vehicle.

ndonjë penges rreth automjetit.

So all this vast amount of information is then fed into the computer,

Pra e gjithë sasia e mbetur e informacioneve dergohet në kompjuter,

and the computer can do two things.

dhe kompjuteri mund ti bejë dy gjëra.

One is, first of all, process this information

Një është, së pari ti procesoj këto informacione

to have an understanding of the environment --

për të pasur një kuptueshmëri të ambientit--

these are the lanes of the road, there's the obstacles --

Këto korsi rruges, pengesa --

and convey this information to the driver.

dhe ti përpunoi këto informacione për shoferin.

The system is also smart enough

Sistemi gjithashtu është i menqur sa duhet

to figure out the safest way to operate the car.

për të gjetur menyren më të sigurtë për të operuar makinen.

So we can also generate instructions

Pra ne gjitahshtu mund të gjenerojmë instruksione

on how to operate the controls of the vehicle.

se si të operojmë dhe kontrollojmë makinen.

But the problem is this: How do we convey

Mirpo problemi është ky: Si do ta bindim

this information and instructions

këto informacione dhe instruksion

to a person who cannot see

tek një person që nuk shef

fast enough and accurate enough so he can drive?

aq shpejt sa duhet dhe saktësisht sa duhet që të vozisë?

So for this, we developed many different types

Deri më tani, kemi zhvilluar shumë lloje

of non-visual user interface technology.

të teknologjike jo-vizuele.

So starting from a three-dimensional ping sound system,

Duek filluar nga 3 dimesionale ping sistemit të zerit,

a vibrating vest,

një jelek vibrues,

a click wheel with voice commands, a leg strip,

një klikim rrotash me komanda zanore, një shirit këmbe,

even a shoe that applies pressure to the foot.

madje edhe këpuc të cilat aplikojnë presoj tek këmba.

But today we're going to talk about

Mirpo sot do të flasim rreth

three of these non-visual user interfaces.

tri prej tyre platformave jo vizuele.

Now the first interface is called a DriveGrip.

Platëforma e parë quhet a DriverGrip.

So these are a pair of gloves,

Pra këto janë palë dorzash,

and it has vibrating elements on the knuckle part

dhe kanë elemente vibruese në pjesën gishtrinjëve

so you can convey instructions about how to steer --

pra ju mund të transferoni instruksione se si të ndrroni

the direction and the intensity.

drejtimin dhe intenzitetin.

Another device is called SpeedStrip.

Një tjetër paisje quhet SpeedStrip.

So this is a chair -- as a matter of fact, it's actually a massage chair.

Pra kjo është një karrige -- si faktë, është një karrige e porosive.

We gut it out, and we rearrange the vibrating elements in different patterns,

Ne kemi shkuar jasht, dhe po ri-aranzhmojmë disa elemente vibruese,

and we actuate them to convey information about the speed,

dhe faktikisht ne po përpiqemi të mbledhim informacionet rreth shpejtësis,

and also instructions how to use the gas and the brake pedal.

dhe gjithashtu ti instrukëtojmë se si ta përdorin gazin dhe frenin e këmbes.

So over here, you can see

Pra këtu, ju mund të shihni

how the computer understands the environment,

se si kompjuteri e kupëton ambientinë,

and because you cannot see the vibration,

dhe sepse ju nuk mund ta shihni vibrimet,

we actually put red LED's on the driver so that you can see what's happening.

ne faktikisht kemi vendosur një LED në shofer që ju të mund të shihni atë që po ndodhë.

This is the sensory data,

Ky është një senzorë i të dhënave,

and that data is transferred to the devices through the computer.

dhe të dhënat janë transferuar në paisje nepërmjet kompjuerit.

So these two devices, DriveGrip and SpeedStrip,

Pra këto dy paisje,DriverGrip dhe SpeedStrip,

are very effective.

janë shumë efektive.

But the problem is

Mirpo problemi është

these are instructional cue devices.

këto janë paisje instruksionale.

So this is not really freedom, right?

Kjo nuk është liri e vërtet, apo jo?

The computer tells you how to drive --

Kompjuteri na tregon neve se si të vozitim --

turn left, turn right, speed up, stop.

kthehu majtas, kthehu djathëtas, rritë shpejtësin, ndalo.

We call this the "backseat-driver problem."

Ne e quajmë këtë " problemi i ulëses mbapa."

So we're moving away from the instructional cue devices,

Pra ne po lëvizemi nga paisja instruksionale,

and we're now focusing more

dhe npo fokusohemi më tepër

on the informational devices.

në paisjen informative.

A good example for this informational non-visual user interface

Një shembull i mirë i kësaj platëforme për shfrytëzuesit jo-vizuel

is called AirPix.

është quajtur AirPix.

So think of it as a monitor for the blind.

Pra mendoni për të si një monitor për të verbërit.

So it's a small tablet, has many holes in it,

Pra është një tablet i menqur,ka shumë vrima në të,

and compressed air comes out,

dhe ajëri i kompersuar del jashtë,

so it can actually draw images.

pra faktikisht mund të vizaton imazhe.

So even though you are blind, you can put your hand over it,

Madje edhe pse jeni i verbër,ju mund ta vendosni doren tuaj mbi të,

you can see the lanes of the road and obstacles.

ju mund të shihni objketet ne rrugë.

Actually, you can also change the frequency of the air coming out

Faktikisht, ju mund ta ndryshoni frekuencen e ajërit që del jashtë

and possibly the temperature.

dhe mundësisht edhe temperaturen.

So it's actually a multi-dimensional user interface.

Pra faktikisht është një platëform multi-dimensionale për shfrytëzuesin.

So here you can see the left camera, the right camera from the vehicle

Pra këtu mund ta shihni kameren e majtë, kamera e djathët nga makina

and how the computer interprets that and sends that information to the AirPix.

dhe se si kompjuteri interpreton atë dhe e dërgon atë informacion tek AirPix.

For this, we're showing a simulator,

Për këtë, ne do të shfaqim një simulues,

a blind person driving using the AirPix.

një përson i verbër duke vozitur një AirPix.

This simulator was also very useful for training the blind drivers

Ky simulator ishte gjithashtu shumë i përdorshem për trajnimin e shoferëve të verbër

and also quickly testing different types of ideas

dhe gjithashtu testimin e shpejt të ideja të ndryshme

for different types of non-visual user interfaces.

për shfrytëzues të platëformave të ndryshem jo-vizuele.

So basically that's how it works.

Pra faktikisht ajo se si funksionon.

So just a month ago,

Pra vetem para një muaji,

on January 29th,

më 29, Janarë,

we unveiled this vehicle for the very first time to the public

ne shpalosem këtë makinë për herë të parë për publikun

at the world-famous Daytona International Speedway

tek e famshmëja Dayton International Speedway

during the Rolex 24 racing event.

gjatë garaes 24 Rolex.

We also had some surprises. Let's take a look.

Ne gjithashtu patem disa surpriza. Le ti japim një shiqim.

(Music)

(Musika)

(Video) Announcer: This is an historic day in January.

(Video) Prezentuesi: Kjo është një ditë historike në Janarë.

He's coming up to the grandstand, fellow Federationists.

Ai po vjen në para hyrëjse së madhe, Federista të dashurë.

(Cheering)

(Brohoritje)

(Honking)

( i bie borisë)

There's the grandstand now.

Ja ku është hyrja e madhe tani.

And he's [unclear] following that van that's out in front of him.

Dhe ai [i pa pastër] duke ndjekur atë kombi i cili përpara tij.

Well there comes the first box.

Ja ku vjen kuti e parë.

Now let's see if Mark avoids it.

Tani të shofim nëse Marku i shmanget asaj.

He does. He passes it on the right.

Ai e bënë. Ai e kaloi në të djethët.

Third box is out. The fourth box is out.

Kuti e tretë është jashtë. Edhe kuti e katërt.

And he's perfectly making his way between the two.

Ai po e hynë nepërmjet të dyjave lehtësisht.

He's closing in on the van

Ai po përgatitet për tejkalim

to make the moving pass.

për të tejkaluarë.

Well this is what it's all about,

Mirpo kjo është e gjitha,

this kind of dynamic display of audacity and ingenuity.

ky një lloje paraqitje dinamike.

He's approaching the end of the run,

Ai po arrinë përfundimin e rrugës,

makes his way between the barrels that are set up there.

po bënë rrugen e tij në mesë të barierave mirë po i'a arrinë.

(Honking)

(i bie burisë)

(Applause)

(Duartrokitje)

Dennis Hong: I'm so happy for you.

Dennis Hong: Jam shumë i lumtur për ty.

Mark's going to give me a ride back to the hotel.

Mark do të më vozisë deri në hotel.

Mark Riccobono: Yes.

Mark Riccobono: Po.

(Applause)

(Duartrokitje)

DH: So since we started this project,

DH: Pra që nga koha që filluam këtë prjektë,

we've been getting hundreds of letters, emails, phone calls

kemi marrur qindra letra,email, telfonata

from people from all around the world.

nga njerëzit nga e gjithë bota.

Letters thanking us, but sometimes you also get funny letters like this one:

Letra që na falenderojnë neve, mirpo nganjëher ne gjithashtu marrim letra qesharake sikurse kjo:

"Now I understand why there is Braille on a drive-up ATM machine."

"Unë e kuptoj përse është një prekës në një bankomatë."

(Laughter)

(Qeshen)

But sometimes --

Mirpo nganjëher --

(Laughter)

(Qeshen)

But sometimes I also do get --

Mirpo nganjëher unë gjithashtu pranoj --

I wouldn't call it hate mail --

do ta quaja email urrejtëje --

but letters of really strong concern:

mirpo letra të brengosjes së thell:

"Dr. Hong, are you insane,

"Dr.Hong a je i qmendur,

trying to put blind people on the road?

po përpiqesh ti vësh njerëzit e verbër në rrugë?

You must be out of your mind."

Duhet të jesh i qmendur."

But this vehicle is a prototype vehicle,

Mirpo kjo makinë është prototipë,

and it's not going to be on the road

dhe nuk do të jetë në rrugë

until it's proven as safe as, or safer than, today's vehicle.

gjersa të provohet si e sigurtë, apo më e sigurt se makinat e sotit.

And I truly believe that this can happen.

Unë plotësisht besoj se kjo do të ndodhë.

But still, will the society,

Mirpo akoma, a do që shoqëria

would they accept such a radical idea?

të pranoj këtë ide aq radikale?

How are we going to handle insurance?

Si do ta sigurojmë?

How are we going to issue driver's licenses?

Si do të lëshohen patent shoferat?

There's many of these different kinds of hurdles besides technology challenges

Ka shumë gjëra të brengosëshme përveq sfides teknologjike

that we need to address before this becomes a reality.

që ne duhet ti adresohemi përpara se të bëhemi realitetë.

Of course, the main goal of this project

Sigurisht, qëllimi kryesor i projekëtit

is to develop a car for the blind.

është zhvillimi i makinës për të verbërit.

But potentially more important than this

Mirpo potencjalisht më e rendësishme se kjo

is the tremendous value of the spin-off technology

është vlera teknologjisë lëvizese

that can come from this project.

e cila mund të vjen me këtë projektë.

The sensors that are used can see through the dark,

Senzorët që janë përdorur mund të shofin edhe në errësirë,

the fog and rain.

mjegullë dhe shi.

And together with this new type of interfaces,

Dhe së bashku me këtë lloje platëforme të re,

we can use these technologies

ne mund ta përdorim këtë teknologji

and apply them to safer cars for sighted people.

dhe të aplikojmë këtë makinë të sigurtë për njerëz të rendomët.

Or for the blind, everyday home appliances --

apo për njerëz të verbër, përdorim të përditshem --

in the educational setting, in the office setting.

në rregullime edukative, në zyra.

Just imagine, in a classroom a teacher writes on the blackboard

Vetem imagjinoni në një klasë, një mësues shkruan në drrasën e zezë

and a blind student can see what's written and read

dhe një student i verbër mund të shef dhe të lexon atë

using these non-visual interfaces.

duke përdorur këto platëforma jo-vizuele.

This is priceless.

Kjo është pricë.

So today, the things I've showed you today, is just the beginning.

Pra sotë, gjërat që unë ju kam shfaqur juve, janë vetem fillimi.

Thank you very much.

Faliminderit shumë.

(Applause)

(Duartrokitje)