Renata Salecl: Our unhealthy obsession with choice

Translator: Edona Qoqaj Reviewer: Alisa Isufaj

When I was preparing for this talk,

Kur isha duke u përgatitur për këtë fjalim

I went to search for a couple of quotes

shkova të kërkoj për disa thënie

that I can share with you.

që mund t'i ndaj me ju.

Good news: I found three

Lajm i mirë: Unë kam gjetur tri

that I particularly liked,

që më pëlqyen veçanërisht,

the first by Samuel Johnson, who said,

i pari nga Samuel Johnson, i cili tha,

"When making your choice in life,

"Kur bëni zgjedhjen tuaj në jetë,

do not forget to live,"

mos harroni të jetoni ",

the second by Aeschylus, who reminded us that

i dyti nga Eskili, i cili na kujtoi atë

"happiness is a choice that requires effort,"

"lumturia është një zgjedhje që kërkon përpjekje,"

and the third is one by Groucho Marx

dhe e treta është një nga Groucho Marx

who said, "I wouldn't want to choose to belong

i cili tha, "Unë nuk do të doja të zgjidhja t'i përkisja

to any club that would have me as a member."

ndonjë klubi që do të më kishte mua si anëtar ".

Now, bad news:

Tani, një lajm i keq:

I didn't know which one of these quotes

Unë nuk e di se cilën nga këto citime

to choose and share with you.

të zgjedh dhe të ndaj me ju.

The sweet anxiety of choice.

Ankthi i ëmbël i zgjedhjes.

In today's times of post-industrial capitalism,

Në kohën e sotme të kapitalizmit post-industrial,

choice, together with individual freedom

zgjedhja, së bashku me lirinë individuale

and the idea of self-making,

dhe ideja e vetë-bërjes,

has been elevated to an ideal.

është ngritur në një ideal.

Now, together with this, we also have a belief

Tani, së bashku me këtë, ne gjithashtu kemi një besim

in endless progress.

për përparim të pafund.

But the underside of this ideology

Por pjesa e poshtme e kësaj ideologjie

has been an increase of anxiety,

ka qenë një rritje e ankthit,

feelings of guilt,

ndjenjave të fajit,

feelings of being inadequate,

ndjenjave të të qenit të papërshtatshëm,

feeling that we are failing in our choices.

duke ndjerë se ne po dështojmë në zgjedhjet tona.

Sadly, this ideology of individual choice

Mjerisht, kjo ideologji e zgjedhjes individuale

has prevented us from thinking about social changes.

na ka penguar të mendojmë për ndryshimet shoqërore.

It appears that this ideology was actually

Duket se kjo ideologji ishte në të vërtetë

very efficient in pacifying us

shumë efikase për të na qetësuar ne

as political and social thinkers.

si mendimtarë politikë dhe social.

Instead of making social critiques,

Në vend që të bëjmë kritika sociale,

we are more and more engaging in self-critique,

ne jemi shumë më shumë duke u angazhuar në vetë-kritike

sometimes to the point of self-destruction.

ndonjëherë deri në pikën e vetë-shkatërrimit

Now, how come that ideology of choice

Tani, si ka ardhur që ideologjia e zgjedhjes

is still so powerful,

është akoma kaq e fuqishme,

even among people who have

madje edhe midis njerëzve që kanë

not many things to choose among?

jo shumë gjëra për të zgjedhur midis tyre?

How come that even people who are poor

Si ndodh që njerëzit që janë të varfër

very much still identify with the idea of choice,

identifikohen akoma me shumë me idenë e zgjedhjes,

the kind of rational idea of choice

llojin i idesë racionale të zgjedhjes

which we embrace?

që ne përqafojmë?

Now, the ideology of choice is very successful

Tani, ideologjia e zgjedhjes është shumë e suksesshme

duke hapur për ne një hapësirë për të menduar

in opening for us a space to think

about some imagined future.

për një të ardhme të imagjinuar.

Let me give you an example.

Më lejoni t'ju jap një shembull.

My friend Manya,

Shoqja ime Manya,

when she was a student at university in California,

kur ishte studente në universitet në Kaliforni

was earning money

fitonte para

by working for a car dealer.

duke punuar për një tregtar makinash.

Now, Manya, when she encountered

Tani, Manya, ka hasur

the typical customer, would debate with him

klientin tipik, do të debatonte me atë

about his lifestyle,

në lidhje me stilin e jetës së tij,

how much he wants to spend,

sa dëshiron të shpenzojë,

how many children he has,

sa fëmijë ka,

what does he need the car for?

për çfarë i duhet makina?

They would usually come to a good conclusion

Ata zakonisht do të arrinin në një përfundim të mirë

what would be a perfect car.

cila do të ishte një makinë perfekte.

Now, before Manya's customer would go home

Tani, përpara se klienti i Manyas të shkoje në shtëpi

and think things through,

dhe të mendojë më tej

she would say to him,

ajo do t'i thoshte atij,

"The car that you are buying now is perfect,

"Makina që po blini tani është e përsosur,

but in a few year's time,

por pas disa vjeteve

when your kids will be already out of the house,

kur fëmijët tuaj do të jenë tashmë jashtë shtëpisë,

when you will have a little bit more money,

kur do të keni pak më shumë para,

that other car will be ideal.

ajo makina tjetër do të jetë ideale.

But what you are buying now is great."

Por ajo që po blini tani është e shkëlqyeshme ”.

Now, the majority of Manya's customers

Tani, shumica e klientëve të Manyas

who came back the next day

të cilët erdhën përsëri ditën tjetër

bought that other car,

e blen atë makinën tjetër,

the car they did not need,

makinën që nuk kishin nevojë për të,

the car that cost far too much money.

makinën që kushtonte më shumë para.

Now, Manya became so successful in selling cars

Manya u bë aq shumë e suksesshme në shitjen e makinave

that soon she moved on to selling airplanes.

që së shpejti ajo kaloi në shitjen e aeroplanëve

(Laughter)

(Të qeshura)

And knowing so much about the psychology of people

Dhe duke ditur kaq shumë për psikologjinë e njerëzve

e përgatiten atë mirë për punën e saj aktuale

prepared her well for her current job,

which is that of a psychoanalyst.

që është ajo e një psikoanalisti.

Now, why were Manya's customers so irrational?

Tani, pse ishin klientët e Manyës kaq iracional?

Manya's success was that she was able

Suksesi i Manyas ishte se ajo ishte në gjendje

to open in their heads an image

për të hapur në kokat e tyre një imazh

of an idealized future,

të një të ardhmeje të idealizuar,

an image of themselves

një imazh i vetvetes

when they are already more successful, freer,

kur ata janë tashmë më të suksesshëm, më të lirë,

and for them, choosing that other car

dhe për ta, duke zgjedhur atë makinën tjetër

was as if they are coming closer to this ideal

ishte sikur po i afroheshin këtij ideali

in which it was as if Manya already saw them.

në të cilën ishte sikur Manya tashmë i kishte parë ata.

Now, we rarely make really totally rational choices.

Tani, ne rrallë bëjmë zgjedhje me të vërtetë krejt racionale.

Choices are influenced by our unconscious,

Zgjedhjet ndikohen nga pavetëdija jonë,

by our community.

nga komuniteti ynë.

We're often choosing

Ne shpesh zgjedhim

by guessing, what would other people

duke hamendësuar, çfarë njerëzit e tjerë

think about our choice?

mendojnë për zgjedhjen tonë.

Also we are choosing

Gjithashtu ne po zgjedhim

by looking at what others are choosing.

duke parë se çfarë po zgjedhin të tjerët.

We're also guessing what is socially acceptable choice.

Ne gjithashtu po mendojmë se cila është zgjedhja e pranueshme shoqërore.

Now, because of this, we actually

Tani, për shkak të kësaj, ne në fakt

even after we have already chosen,

edhe pasi kemi zgjedhur tashmë,

like bought a car,

si blerja nje makine,

endlessly read reviews about cars,

të lexojmë pafund artikuj e komente për makinat,

as if we still want to convince ourselves

sikur ende dëshirojmë të bindemi

that we made the right choice.

se kemi bërë zgjedhjen e duhur.

Now, choices are anxiety-provoking.

Tani, zgjedhjet janë provokuese të ankthit.

They are linked to risks, losses.

Ato janë të lidhura me rreziqet, humbjet.

They are highly unpredictable.

Ato janë shumë të paparashikueshëm.

Now, because of this,

Për shkak të kësaj,

people have now more and more problems

njerëzit tani kanë gjithnjë e më shumë probleme

that they are not choosing anything.

se nuk po zgjedhin asgjë.

Not long ago, I was at a wedding reception,

Jo shumë kohë më parë, isha në një dasem

and I met a young, beautiful woman

dhe takova një grua të re, të bukur

who immediately started telling me about her anxiety over choice.

e cila menjëherë filloi të më tregonte për ankthin e saj për zgjedhjen.

She said to me, "I needed one month

Ajo më tha: “Mu desh një muaj

to decide which dress to wear."

për të vendosur se cilin fustan do të vishja "

Then she said, "For weeks I was researching

Pastaj ajo tha: "Për javë të tëra kërkoja

which hotel to stay for this one night.

në cilin hotel të qëndrojë këtë natë

And now, I need to choose a sperm donor."

Dhe tani, duhet të zgjedh një dhurues të spermës ”.

(Laughter)

(Të qeshura)

I looked at this woman in shock.

E shikova këtë grua në tronditje.

"Sperm donor? What's the rush?"

"Donatori i spermës? Çfarë është nxitimi?"

She said, "I'm turning 40 at the end of this year,

Ajo tha, "Unë po mbush 40 vjec në fund të këtij viti,

and I've been so bad in choosing men in my life."

dhe s'kam qenë aq e zonja në zgjedhjen e burrave në jetën time".

Now choice, because it's linked to risk,

Tani zgjedhja, për shkak se ajo është e lidhur me rrezik,

is anxiety-provoking,

është ankthi-provokues,

and it was already the famous

dhe ishte tashmë më i famshëmi

Danish philosopher Søren Kierkegaard

Filozofi Danez Søren Kierkegaard

who pointed out that anxiety

i cili vëri ne dukje se ankthi

is linked to the possibility of possibility.

është i lidhur me mundësinë e mundësisë.

Now, we think today that we can prevent these risks.

Tani, ne mendojmë sot se mund t'i parandalojmë këto rreziqe.

We have endless market analysis,

Ne kemi analiza të pafundme të tregut,

projections of the future earnings.

parashikimet e fitimeve të ardhshme.

Even with market, which is about chance,

Edhe me tregun, që ka të bëjë me shansin,

randomness, we think we can predict rationally

rastësia, ne mendojmë se mund të parashikojmë në mënyrë racionale

where it's going.

ku po shkon.

Now, chance is actually becoming very traumatic.

Tani, shansi në fakt po bëhet shumë traumatik.

Last year, my friend Bernard Harcourt

Vitin e kaluar, shoku im Bernard Harcourt

at the University of Chicago organized an event,

në Universitetin e Chicikagos organizoi

a conference on the idea of chance.

një konferencë për idenë e shansit.

He and I were together on the panel,

Ai dhe unë ishim së bashku në panel,

and just before delivering our papers —

dhe pak para dërgimit të artikujve tone -

we didn't know each other's papers —

ne nuk i dinim artikujt e njëri-tjetrit -

we decided to take chance seriously.

vendosëm ta shfrytëzonim rastin seriozisht.

So we informed our audience

Kështu që informuam audiencën tonë

that what they will just now hear

se ajo që ata do të dëgjojnë tani

will be a random paper,

do të jetë një studim i rastësishem,

a mixture of the two papers

një përzierje e dy studimeve

which we didn't know what each was writing.

të cilën ne nuk e dinim se kush e kishte shkruar.

Now, we delivered the conference in such a way.

Tani, ne e mbajtëm konferencën në një mënyrë të tillë.

Bernard read his first paragraph,

Bernard lexoi paragrafin e tij të parë,

I read my first paragraph,

Unë lexova paragrafin tim të parë,

Bernard read his second paragraph,

Bernard lexoi paragrafin e tij të dytë,

I read my second paragraph,

Unë lexova lexuar paragrafin tim të dytë,

in this way towards the end of our papers.

në këtë mënyrë drejt fundit të artikujve tone.

Now, you will be surprised

Tani, do të habiteni

that a majority of our audience

se shumica e audiencës sonë

did not think that what they'd just listened to

nuk mendojnë se ajo që ata do të dëgjonin

was a completely random paper.

ishte një artikull krejtësisht e rastësishme.

They couldn't believe that

Ata nuk mund të besonin

speaking from the position of authority

se duke folur nga pozita e autoritetit

like two professors we were,

si dy profesorë që ishim,

we would take chance seriously.

do ta merrnim seriozisht rastin.

They thought we prepared the papers together

Ata menduan se përgatitëm fjalimet së bashku

and were just joking that it's random.

dhe thjesht ishim duke bërë shaka se është e rastësishme.

Now, we live in times with a lot of information,

Tani, ne jetojmë në kohë me shumë informacione,

big data,

të dhëna të mëdha,

a lot of knowledge about the insides of our bodies.

shumë njohuri për brendësitë e trupave tanë.

We decoded our genome.

Ne deshifruam gjenomin tonë.

We know about our brains more than before.

Ne dimë për trurin tonë më shumë se më parë.

But surprisingly, people are more and more

Por për çudi, njerëzit janë gjithnjë e më shumë,

turning a blind eye in front of this knowledge.

duke kthyer një sy të verbër përpara kësaj njohjeje.

Ignorance and denial are on the rise.

Injoranca dhe mohimi janë në rritje.

Now, in regard to the current economic crisis,

Në lidhje me krizën aktuale ekonomike,

we think that we will just wake up again

ne mendojmë se thjesht do të zgjohemi përsëri,

and everything will be the same as before,

dhe gjithçka do të jetë njësoj si më parë,

and no political or social changes are needed.

dhe nuk nevojiten ndryshime politike ose shoqërore.

In regard to ecological crisis,

Në lidhje me krizën ekologjike,

we think nothing needs to be done just now,

ne mendojmë se asgjë nuk duhet të bëhet vetëm tani,

or others need to act before us.

ose të tjerët duhet të veprojnë para nesh.

Or even when ecological crisis already happens,

Ose edhe kur tashmë ndodh kriza ekologjike,

like a catastrophe in Fukushima,

si një katastrofë në Fukushima,

often we have people living in the same environment

shpesh kemi njerëz që jetojnë në të njëjtin mjedis

with the same amount of information,

me të njëjtën sasi informacioni,

and half of them will be anxious about radiation

dhe gjysma e tyre do të shqetësohen për rrezatimin,

and half of them will ignore it.

dhe gjysma e tyre do ta injorojnë atë.

Now, psychoanalysts know very well

Tani, psikoanalistët e dinë shumë mirë,

that people surprisingly don't have

se njerëzit çuditërisht nuk kanë

passion for knowledge

pasion për dije

but passion for ignorance.

por pasion për injorancën.

Now, what does that mean?

Tani, çfarë do të thotë kjo?

Let's say when we are facing

Le të themi kur jemi përballë,

a life-threatening illness,

një sëmundje kërcënuese për jetën,

a lot of people don't want to know that.

shumë njerëz nuk duan ta dinë atë.

They'd rather prefer denying the illness,

Ata do të preferojnë më shumë të mohojnë sëmundjen,

which is why it's not so wise to inform them

cila është arsyeja pse nuk është aq e mençur t'i informosh ata,

if they don't ask.

nëse nuk pyesin.

Surprisingly, research shows that sometimes

Çuditërisht, hulumtimet tregojnë se ndonjëherë

people who deny their illness

njerëzit që mohojnë sëmundjet e tyre

live longer than those who are rationally choosing

jetojnë më gjatë se ata që po zgjedhin racionalisht,

the best treatment.

trajtimin më të mirë.

Now, this ignorance, however,

Tani, kjo injorancë, sidoqoftë,

is not very helpful on the level of the social.

nuk është shumë e dobishme në nivelin e shoqërisë.

When we are ignorant about where we are heading,

Kur jemi injorantë se ku po shkojmë,

a lot of social damage can be caused.

mund të shkaktohet shumë dëme sociale.

Now, on top of facing ignorance,

Tani, përballë injorancës,

we are also facing today

ne po ndeshemi edhe sot

some kind of an obviousness.

me një lloj dukshmërie.

Now, it was French philosopher

Ishte filozofi francez

Louis Althusser who pointed out

Louis Althusser që vuri në dukje

that ideology functions in such a way

qe ajo ideologji funksionon në një mënyrë të tillë

that it creates a veil of obviousness.

që krijon një hije të së qartës.

Before we do any social critique,

Para se të bëjmë ndonjë kritikë sociale,

it is necessary really to lift that veil of obviousness

është e nevojshme të largohet ai mbulimi i së vërtetës

and to think through a little bit differently.

dhe të mendojmë pak më ndryshe.

If we go back to this ideology

Nëse i kthehemi kësaj ideologjie

of individual, rational choice

individuale, zgjedhja racionale

we often embrace,

që shpesh përqafojmë,

it's necessary precisely here

është e nevojshme pikërisht këtu

to lift this obviousness

për të hequr këtë dukshmëri

and to think a little bit differently.

dhe të mendojmë pak më ndryshe.

Now for me, a question often is

Tani për mua, një pyetje shpesh

why we still embrace this idea of a self-made man

është pse ende e përqafojmë këtë ide të një njeriu të bërit vetë

on which capitalism relied from its beginning?

mbi të cilin mbështetej kapitalizmi që nga fillimi i tij?

Why do we think that we are really such masters

Pse mendojmë se jemi vërtet mjeshtër të tillë

of our lives that we can rationally

të jetës sonë që mundemi racionalisht

make the best ideal choices,

të bëjmë zgjedhjet më të mira ideale,

that we don't accept losses and risks?

që të mos pranojmë humbje dhe rreziqe?

And for me, it's very shocking to see sometimes very poor people,

Për mua, është tronditëse të shohësh ndonjëherë njerëz shumë të varfër,

for example, not supporting the idea

për shembull, duke mos mbështetur idenë

of the rich being taxed more.

që të pasurit taksohen më shumë.

Quite often here they still identify

Shumë shpesh këtu ata ende identifikohen,

with a certain kind of a lottery mentality.

me një lloj të caktuar të mentalitetit të lotarisë.

Okay, maybe they don't think that they will make it

Mirë, mbase nuk mendojnë se do ta bëjnë,

in the future, but maybe they think,

në të ardhmen, por mbase mendojnë,

my son might become the next Bill Gates.

djali im mund të bëhet Bill Gates i ardhshëm.

And who would want to tax one's son?

Dhe kush do të donte të taksonte djalin e vet?

Or, a question for me is also,

Ose, një pyetje për mua është gjithashtu,

why would people who have no health insurance

pse njerëzit që nuk kanë sigurim shëndetësor

not embrace universal healthcare?

nuk përqafojnë kujdesin shëndetësor universal?

Sometimes they don't embrace it,

Ndonjëherë ata nuk e përqafojnë atë

again identifying with the idea of choice,

duke u identifikuar përsëri me idenë e zgjedhjes,

but they have nothing to choose from.

por ata nuk kanë asgjë për të zgjedhur.

Now, Margaret Thatcher famously said

Tani, Margaret Thatcher tha shumë mirë,

that there is nothing like a society.

se nuk ka asgjë si një shoqëri.

Society doesn't exist, it is only individuals

Shoqëria nuk ekziston, janë vetëm individet

and their families.

dhe familjet e tyre.

Sadly, this ideology still functions very well,

Mjerisht, kjo ideologji funksionon ende shumë mirë,

kjo është arsyeja pse njerëzit e varfër mund të ndjehen,

which is why people who are poor might feel

ashamed for their poverty.

të turpëruar për varfërinë e tyre.

We might endlessly feel guilty that we are

Mund të ndihemi pafundësisht se jemi fajtorë,

not making the right choices,

duke mos bërë zgjedhjet e duhura,

and that's why we didn't succeed.

dhe kjo është arsyeja pse ne nuk patëm sukses.

We are anxious that we are not good enough.

Ne jemi në ankth se nuk jemi aq të mirë.

That's why we work very hard,

Kjo është arsyeja pse ne punojmë shumë,

long hours at the workplace

orë të gjata në vendin e punës,

and equally long hours on remaking ourselves.

dhe po aq orë të gjata për të rimarrur veten.

Now, when we are anxious over choices,

Tani, kur jemi në ankth për zgjedhjet tona,

sometimes we easily give our power of choice away.

nganjëherë ne e japim lehtësisht fuqinë tonë të zgjedhjes.

We identify with the guru

Ne identifikohemi me guru-n

who tells us what to do,

i cili na tregon se çfarë të bëjmë,

self-help therapist,

terapist vetë-ndihmës,

or we embrace a totalitarian leader

ose ne përqafojmë një drejtues totalitar,

who appears to have no doubts about choices,

i cili duket se nuk ka dyshime për zgjedhjet,

who sort of knows.

i cili e di se cfare ben.

Now, often people ask me,

Tani, shpesh njerëzit më pyesin,

"What did you learn by studying choice?"

Çfarë mësuat duke studiuar zgjedhjen?"

And there is an important message that I did learn.

Dhe ka një mesazh të rëndësishëm që mësova.

When thinking about choices,

Kur mendoja për zgjedhjet,

I stopped taking choices too seriously, personally.

unë ndalova së marri zgjedhjet shumë seriozisht, personalisht.

First, I realized a lot of choice I make

Së pari, kuptova shumë zgjedhje që bëj,

is not rational.

nuk janë racionale.

It's linked to my unconscious,

Është lidhur me pavetëdijen time,

my guesses of what others are choosing,

supozimet e mia për atë që zgjedhin të tjerët,

or what is a socially embraced choice.

ose çfarë është një zgjedhje e përqafuar shoqërore.

I also embrace the idea

Unë gjithashtu përqafoj idenë

that we should go beyond

se duhet të shkojmë përtej

thinking about individual choices,

duke menduar për zgjedhjet individuale,

that it's very important to rethink social choices,

se është shumë e rëndësishme të rimendoni zgjedhjet sociale,

since this ideology of individual choice has pacified us.

qysh atëherë kjo ideologji e zgjedhjes individuale na ka qetësuar.

It really prevented us to think about social change.

Me të vërtetë na pengoi të mendonim për ndryshimet shoqërore.

We spend so much time choosing things for ourselves

Ne harxhojmë kaq shumë kohë duke zgjedhur gjëra për veten tonë,

and barely reflect on

dhe mezi reflektojnë në

communal choices we can make.

zgjedhjet komunale që mund të bëjmë.

Now, we should not forget that choice

Tani, nuk duhet ta harrojmë atë zgjedhje,

is always linked to change.

gjithnjë e lidhur me ndryshimin.

We can make individual changes,

Ne mund të bëjmë ndryshime individuale,

but we can make social changes.

por mund të bëjmë ndryshime sociale.

We can choose to have more wolves.

Mund të zgjedhim të kemi më shumë ujq.

We can choose to change our environment

Ne mund të zgjedhim të ndryshojmë mjedisin tonë

to have more bees.

të kemi më shumë bletë.

We can choose to have different rating agencies.

Ne mund të zgjedhim të kemi agjenci të ndryshme vlerësimi.

We can choose to control corporations

Ne mund të zgjedhim të kontrollojmë korporatat,

instead of allowing corporations to control us.

në vend që t'i lejojmë korporatat të na kontrollojnë.

We have a possibility to make changes.

Ne kemi një mundësi për të bërë ndryshime.

Now, I started with a quote from Samuel Johnson,

Tani, unë fillova me një citim nga Samuel Johnson,

who said that when we make choice in life,

i cili tha se kur bëjmë zgjedhje në jetë,

we shouldn't forget to live.

nuk duhet të harrojmë të jetojmë.

Finally, you can see

Më në fund, ju mund të shihni

I did have a choice

unë pata një zgjedhje

to choose one of the three quotes

për të zgjedhur një nga tre thënjet

with which I wanted to start my lecture.

me të cilën doja të filloja ligjëratën time.

I did have a choice,

Unë pata një zgjedhje,

such as nations, as people,

siç janë kombet, si njerëz,

we have choices too to rethink

edhe ne kemi zgjedhje për të rimenduar

in what kind of society we want to live in the future.

në çfarë lloj shoqërie duam të jetojmë në të ardhmen.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)