Renata Salecl: Our unhealthy obsession with choice

Vertaald door: Saskia O'Neill Nagekeken door: Peter van de Ven

When I was preparing for this talk,

Toen ik deze talk aan het voorbereiden was,

I went to search for a couple of quotes

heb ik een aantal citaten opgezocht om met jullie te delen.

that I can share with you.

Good news: I found three

Het goede nieuws: ik vond er drie die ik echt goed vond.

that I particularly liked,

the first by Samuel Johnson, who said,

De eerste is van Samuel Johnson die zei:

"When making your choice in life,

"Wanneer je keuzes maakt in het leven, vergeet dan niet te leven."

do not forget to live,"

the second by Aeschylus, who reminded us that

De tweede is van Aeschylus die ons eraan herinnerde:

"happiness is a choice that requires effort,"

"Geluk is een keuze waar je moeite voor moet doen."

and the third is one by Groucho Marx

De derde is van Groucho Marx die zei:

who said, "I wouldn't want to choose to belong

"Ik zou er niet voor kiezen om bij een club te horen

to any club that would have me as a member."

die mij als lid zou willen hebben."

Now, bad news:

Nu het slechte nieuws:

I didn't know which one of these quotes

ik kon niet kiezen welk van deze citaten ik met jullie wou delen.

to choose and share with you.

The sweet anxiety of choice.

De heerlijke angst van keuzes maken.

In today's times of post-industrial capitalism,

In het postindustriële kapitalisme van tegenwoordig is keuzevrijheid,

choice, together with individual freedom

samen met individuele vrijheid en het idee van persoonlijke ontwikkeling,

and the idea of self-making,

has been elevated to an ideal.

tot een ideaal verheven.

Now, together with this, we also have a belief

Daarnaast geloven we ook in onophoudelijke vooruitgang.

in endless progress.

But the underside of this ideology

De keerzijde van deze ideologie is een toename van angstgevoelens,

has been an increase of anxiety,

feelings of guilt,

schuldgevoelens, minderwaardigheidsgevoelens,

feelings of being inadequate,

feeling that we are failing in our choices.

het gevoel dat we verkeerde keuzes maken.

Sadly, this ideology of individual choice

Helaas heeft deze ideologie van individuele keuzevrijheid

has prevented us from thinking about social changes.

ons weerhouden van het denken over sociale verandering.

It appears that this ideology was actually

Het lijkt erop dat deze ideologie eigenlijk een efficiënte manier is

very efficient in pacifying us

om ons rustig te houden als politieke en sociale denkers.

as political and social thinkers.

Instead of making social critiques,

In plaats van maatschappijkritisch, zijn we steeds meer zelfkritisch,

we are more and more engaging in self-critique,

sometimes to the point of self-destruction.

soms tot het punt van zelfdestructie.

Now, how come that ideology of choice

Waarom is de ideologie van keuzevrijheid nog steeds zo krachtig,

is still so powerful,

even among people who have

zelfs bij mensen die niet veel te kiezen hebben?

not many things to choose among?

How come that even people who are poor

Hoe komt het toch dat zelfs arme mensen

very much still identify with the idea of choice,

zich zo vereenzelvigen met dat idee van vrije keuze,

the kind of rational idea of choice

het rationele idee van keuzevrijheid wat ons zo dierbaar is?

which we embrace?

Now, the ideology of choice is very successful

Het idee van keuzevrijheid geeft ons de ruimte

in opening for us a space to think

om te kunnen fantaseren over de toekomst.

about some imagined future.

Let me give you an example.

Ik zal een voorbeeld geven.

My friend Manya,

Toen mijn vriendin Manya in Californië studeerde,

when she was a student at university in California,

was earning money

had ze een bijbaan bij een autodealer.

by working for a car dealer.

Now, Manya, when she encountered

Als Manya contact maakte met een klant

the typical customer, would debate with him

dan praatte ze met hem over zijn levensstijl,

about his lifestyle,

how much he wants to spend,

hoeveel hij wilde uitgeven,

how many children he has,

hoeveel kinderen hij had,

what does he need the car for?

en waarvoor hij een auto nodig had.

They would usually come to a good conclusion

Normaal gesproken werden ze het wel eens over wat de perfecte auto zou zijn.

what would be a perfect car.

Now, before Manya's customer would go home

Voordat Manya's klant naar huis ging om erover na te denken,

and think things through,

she would say to him,

zei ze altijd:

"The car that you are buying now is perfect,

"Die auto die je gaat kopen is perfect,

but in a few year's time,

maar over een paar jaar,

when your kids will be already out of the house,

als je kinderen het huis uit zijn en je wat meer geld hebt,

when you will have a little bit more money,

that other car will be ideal.

dan is die andere auto ideaal.

But what you are buying now is great."

Maar wat je nu gaat kopen, is prima."

Now, the majority of Manya's customers

De meeste klanten van Manya die de volgende dag terugkwamen

who came back the next day

bought that other car,

kochten die andere auto.....

the car they did not need,

de auto die ze niet nodig hadden,

the car that cost far too much money.

de auto die veel te duur was.

Now, Manya became so successful in selling cars

Manya werd zo goed in het verkopen van auto's

that soon she moved on to selling airplanes.

dat ze al snel overging op het verkopen van vliegtuigen.

(Laughter)

(Gelach)

And knowing so much about the psychology of people

Ze leerde veel over de menselijke psychologie

prepared her well for her current job,

wat een goede voorbereiding was

which is that of a psychoanalyst.

voor haar huidige werk als psychoanalytica.

Now, why were Manya's customers so irrational?

Waarom waren Manya's klanten zo irrationeel?

Manya's success was that she was able

Het succes van Manya was

dat ze haar klanten een plaatje kon laten zien

to open in their heads an image

of an idealized future,

van een geïdealiseerde toekomst,

an image of themselves

een beeld van zichzelf waarin ze succesvoller en vrijer waren.

when they are already more successful, freer,

and for them, choosing that other car

Voor hen was het alsof het kiezen voor die andere auto

was as if they are coming closer to this ideal

ze dichterbij het ideaal bracht waarin Manya ze al zag.

in which it was as if Manya already saw them.

Now, we rarely make really totally rational choices.

We maken zelden geheel rationele keuzes.

Choices are influenced by our unconscious,

Keuzes worden beïnvloed door ons onderbewustzijn

by our community.

en door onze gemeenschap.

We're often choosing

We maken vaak keuzes

by guessing, what would other people

door ons af te vragen wat anderen van die keuze zouden vinden.

think about our choice?

Also we are choosing

We maken ook keuzes door te kijken naar andermans keuzes.

by looking at what others are choosing.

We're also guessing what is socially acceptable choice.

En we proberen in te schatten welke keuzes sociaal aanvaardbaar zijn.

Now, because of this, we actually

Daarom lezen we,

even after we have already chosen,

nog lang nadat we de keuze voor een auto hebben gemaakt,

like bought a car,

endlessly read reviews about cars,

eindeloos de beoordelingen van auto's,

as if we still want to convince ourselves

alsof we onszelf er nog van willen overtuigen

that we made the right choice.

dat we de juiste keuze hebben gemaakt.

Now, choices are anxiety-provoking.

Het maken van keuzes wekt angst op;

They are linked to risks, losses.

keuzes hangen samen met risico's en verliezen,

They are highly unpredictable.

ze zijn erg onvoorspelbaar.

Now, because of this,

Daarom vinden mensen het steeds moeilijker om te kiezen

people have now more and more problems

that they are not choosing anything.

en kiezen ze uiteindelijk vaak niets.

Not long ago, I was at a wedding reception,

Pas geleden was ik op een bruiloft

and I met a young, beautiful woman

waar ik een mooie, jonge vrouw ontmoette,

who immediately started telling me about her anxiety over choice.

die me meteen begon te vertellen over haar angst voor het maken van keuzes.

She said to me, "I needed one month

Ze zei: "Het kostte me een hele maand

to decide which dress to wear."

om te beslissen welke jurk ik zou aandoen."

Then she said, "For weeks I was researching

Toen zei ze: "Ik was weken bezig

which hotel to stay for this one night.

om een hotel uit te zoeken voor deze ene nacht.

And now, I need to choose a sperm donor."

En nu moet ik een spermadonor kiezen."

(Laughter)

(Gelach)

I looked at this woman in shock.

Ik keek de vrouw verschrikt aan.

"Sperm donor? What's the rush?"

"Spermadonor? Waarom zo'n haast?"

She said, "I'm turning 40 at the end of this year,

Ze zei: "Eind dit jaar word ik 40

and I've been so bad in choosing men in my life."

en ik ben zo slecht in het kiezen van mannen in mijn leven."

Now choice, because it's linked to risk,

Keuzes zijn angstwekkend omdat ze samenhangen met risico.

is anxiety-provoking,

and it was already the famous

De beroemde Deense filosoof Søren Kierkegaard wees er al op

Danish philosopher Søren Kierkegaard

who pointed out that anxiety

dat angst gekoppeld is aan de mogelijkheid van de mogelijkheid.

is linked to the possibility of possibility.

Now, we think today that we can prevent these risks.

Tegenwoordig denken we die risico's te kunnen voorkomen.

We have endless market analysis,

We hebben oneindig veel marktanalyses,

projections of the future earnings.

beramingen van toekomstige verdiensten.

Even with market, which is about chance,

Zelfs bij zoiets als de markt, die gaat over toeval en willekeur,

randomness, we think we can predict rationally

denken we rationeel te kunnen voorspellen waar het naartoe gaat.

where it's going.

Now, chance is actually becoming very traumatic.

Maar toeval wordt nu eigenlijk heel traumatisch.

Last year, my friend Bernard Harcourt

Vorig jaar organiseerde mijn vriend

Bernard Harcourt, van de Universiteit van Chicago,

at the University of Chicago organized an event,

een evenement, een conferentie over het begrip toeval.

a conference on the idea of chance.

He and I were together on the panel,

Wij zaten samen in het panel

and just before delivering our papers —

en vlak voordat we onze papers gingen presenteren,

we didn't know each other's papers —

(we kenden elkaars papers niet)

we decided to take chance seriously.

besloten we om het toeval serieus te nemen.

So we informed our audience

Dus we vertelden ons publiek

that what they will just now hear

dat ze gingen luisteren naar een willekeurige paper:

will be a random paper,

a mixture of the two papers

een mix van onze twee papers die we niet van elkaar kenden.

which we didn't know what each was writing.

Now, we delivered the conference in such a way.

Zo deden we onze presentatie.

Bernard read his first paragraph,

Bernard las zijn eerste paragraaf,

I read my first paragraph,

ik las mijn eerste paragraaf,

Bernard read his second paragraph,

Bernard las zijn tweede paragraaf,

I read my second paragraph,

ik las mijn tweede paragraaf,

in this way towards the end of our papers.

en zo verder tot het eind van onze papers.

Now, you will be surprised

Het zal je misschien verbazen dat de meerderheid van ons publiek

that a majority of our audience

did not think that what they'd just listened to

niet geloofde dat ze geluisterd hadden naar een totaal willekeurige paper.

was a completely random paper.

They couldn't believe that

Ze konden niet geloven dat wij vanuit onze gezaghebbende posities

speaking from the position of authority

like two professors we were,

(we waren allebei professor)

we would take chance seriously.

toeval serieus zouden nemen.

They thought we prepared the papers together

Ze dachten dat we de papers samen hadden geschreven

and were just joking that it's random.

en dat we voor de grap zeiden dat het willekeurig was.

Now, we live in times with a lot of information,

We leven in een tijd met veel informatie, massa's data,

big data,

a lot of knowledge about the insides of our bodies.

en een heleboel kennis over de binnenkant van ons lichaam.

We decoded our genome.

We hebben ons genoom gedecodeerd.

We know about our brains more than before.

We weten meer over onze hersenen dan ooit.

But surprisingly, people are more and more

Gek genoeg, sluiten mensen steeds vaker de ogen voor al deze kennis.

turning a blind eye in front of this knowledge.

Ignorance and denial are on the rise.

Er is een toename van onwetendheid en ontkenning.

Now, in regard to the current economic crisis,

Neem bijvoorbeeld de huidige economische crisis.

we think that we will just wake up again

We denken dat we op een dag weer wakker worden

and everything will be the same as before,

en dat alles als vanouds zal zijn,

and no political or social changes are needed.

zonder dat er politieke of sociale veranderingen nodig zijn.

In regard to ecological crisis,

Wat betreft het milieu denken we dat er nu nog niets hoeft te gebeuren

we think nothing needs to be done just now,

or others need to act before us.

of dat eerst anderen maar iets moeten doen.

Or even when ecological crisis already happens,

Zelfs als er een echte milieuramp plaatsvindt,

like a catastrophe in Fukushima,

zoals de ramp in Fukushima,

often we have people living in the same environment

zie je vaak dat, ook al krijgen de mensen dezelfde informatie,

with the same amount of information,

and half of them will be anxious about radiation

de helft zich zorgen maakt over de schadelijke straling

and half of them will ignore it.

en de andere helft het negeert.

Now, psychoanalysts know very well

Psychoanalytici weten heel goed

that people surprisingly don't have

dat mensen vreemd genoeg niet zozeer een passie hebben voor kennis,

passion for knowledge

but passion for ignorance.

als wel een passie voor onwetendheid.

Now, what does that mean?

Wat betekent dat precies?

Let's say when we are facing

Stel je voor dat je te maken krijgt met een levensbedreigende ziekte.

a life-threatening illness,

a lot of people don't want to know that.

Veel mensen willen het niet weten.

They'd rather prefer denying the illness,

Ze ontkennen de ziekte liever.

which is why it's not so wise to inform them

Daarom is het beter ze niets te vertellen als ze er niet naar vragen.

if they don't ask.

Surprisingly, research shows that sometimes

Verrassend genoeg blijkt uit onderzoek

people who deny their illness

dat mensen die hun ziekte ontkennen soms langer leven

live longer than those who are rationally choosing

dan mensen die rationeel de beste behandeling kiezen.

the best treatment.

Now, this ignorance, however,

Met deze neiging tot negeren zijn we op sociaal vlak echter niet geholpen.

is not very helpful on the level of the social.

When we are ignorant about where we are heading,

Als we gewoon geen acht slaan op welke kant we opgaan,

a lot of social damage can be caused.

kan er veel sociale schade worden veroorzaakt.

Now, on top of facing ignorance,

Naast deze onnozelheid hebben we tegenwoordig ook nog te maken

we are also facing today

some kind of an obviousness.

met een soort van vanzelfsprekendheid.

Now, it was French philosopher

De Franse filosoof Louis Althusser zei

Louis Althusser who pointed out

that ideology functions in such a way

dat met ideologieën een sluier van vanzelfsprekendheid wordt gecreëerd.

that it creates a veil of obviousness.

Before we do any social critique,

We kunnen pas maatschappelijk kritisch zijn

it is necessary really to lift that veil of obviousness

wanneer we die sluier van vanzelfsprekendheid oplichten

and to think through a little bit differently.

en een beetje anders na gaan denken.

If we go back to this ideology

Als we dat toepassen op de ideologie van individuele, rationele keuzes

of individual, rational choice

we often embrace,

die we zo omarmen,

it's necessary precisely here

zien we dat het juist hier noodzakelijk is

to lift this obviousness

om die vanzelfsprekendheid een halt toe te roepen

and to think a little bit differently.

en een beetje anders na te denken.

Now for me, a question often is

Iets wat ik me vaak afvraag is:

why we still embrace this idea of a self-made man

waarom koesteren we nog steeds het idee van de selfmade-man,

on which capitalism relied from its beginning?

waarop het kapitalisme altijd heeft gebouwd?

Why do we think that we are really such masters

Denken we echt dat we door rationele keuzes te maken,

of our lives that we can rationally

ons leven volledig onder controle hebben

make the best ideal choices,

that we don't accept losses and risks?

en dat dat we geen verlies en risico hoeven te accepteren?

And for me, it's very shocking to see sometimes very poor people,

Ik vind het soms ronduit schokkend om te zien

dat heel arme mensen het bijvoorbeeld niet eens zijn met het idee

for example, not supporting the idea

of the rich being taxed more.

dat de rijken meer belasting moeten betalen.

Quite often here they still identify

Deze mensen hebben vaak een soort van loterijmentaliteit.

with a certain kind of a lottery mentality.

Okay, maybe they don't think that they will make it

Misschien denken ze niet zozeer dat ze zèlf ooit succesvol zullen zijn,

in the future, but maybe they think,

my son might become the next Bill Gates.

maar wèl dat hun zoon wel eens de nieuwe Bill Gates zou kunnen worden.

And who would want to tax one's son?

En wie wil er nu belasting innen van zijn eigen zoon?

Or, a question for me is also,

Ik vraag me ook af

why would people who have no health insurance

waarom mensen zonder ziektekostenverzekering

not embrace universal healthcare?

een algemene basisverzekering afwijzen?

Sometimes they don't embrace it,

Soms voelen ze er niets voor,

again identifying with the idea of choice,

weer vanuit dat gevoel van keuzevrijheid,

but they have nothing to choose from.

maar ze hebben niets om uit te kiezen.

Now, Margaret Thatcher famously said

Een bekende uitspraak van Margaret Thatcher is

that there is nothing like a society.

dat zoiets als een maatschappij niet bestaat.

Society doesn't exist, it is only individuals

De maatschappij bestaat niet, het zijn enkel individuen en hun familie.

and their families.

Sadly, this ideology still functions very well,

Helaas houdt die ideologie nog steeds stand

which is why people who are poor might feel

en daarom schamen arme mensen zich misschien voor hun armoede.

ashamed for their poverty.

We might endlessly feel guilty that we are

Misschien voelen we ons eindeloos schuldig dat we niet de juiste keuzes maken,

not making the right choices,

and that's why we didn't succeed.

en dat we daarom niet slagen.

We are anxious that we are not good enough.

We zijn bang dat we niet goed genoeg zijn.

That's why we work very hard,

Daarom werken we zo hard,

long hours at the workplace

we maken lange dagen op het werk

and equally long hours on remaking ourselves.

en besteden ook nog eens veel tijd aan het verbeteren van onszelf.

Now, when we are anxious over choices,

Wanneer we bang zijn om te kiezen,

sometimes we easily give our power of choice away.

geven we soms gemakkelijk de controle over onze keuzes uit handen.

We identify with the guru

We vereenzelvigen ons met de goeroe die ons zegt wat te doen,

who tells us what to do,

self-help therapist,

met een zelfhulptherapeut,

or we embrace a totalitarian leader

of we omarmen een totalitaire leider

who appears to have no doubts about choices,

die geen twijfels lijkt te hebben over keuzes,

who sort of knows.

iemand die het lijkt te 'weten'.

Now, often people ask me,

Mensen vragen me vaak:

"What did you learn by studying choice?"

"Wat heb je geleerd van je studie van keuzes?"

And there is an important message that I did learn.

Ik heb wel iets belangrijks geleerd.

When thinking about choices,

Toen ik ging nadenken over keuzes,

I stopped taking choices too seriously, personally.

begon ik keuzes persoonlijk minder serieus te nemen.

First, I realized a lot of choice I make

Eerst realiseerde ik me dat veel van mijn keuzes niet rationeel zijn.

is not rational.

It's linked to my unconscious,

Ze zijn gekoppeld aan mijn onderbewustzijn,

my guesses of what others are choosing,

aan mijn aannames over andermans keuzes,

or what is a socially embraced choice.

of aan wat volgens mij een maatschappelijk aanvaarde keuze is.

I also embrace the idea

Ik omarm ook het idee dat we verder moeten kijken

that we should go beyond

thinking about individual choices,

dan alleen maar over de individuele keuze,

that it's very important to rethink social choices,

dat het belangrijk is om opnieuw na te denken over maatschappelijke keuzes,

since this ideology of individual choice has pacified us.

omdat die ideologie van keuzevrijheid ons zo heeft afgestompt.

It really prevented us to think about social change.

Het heeft ons echt belet te denken over sociale verandering.

We spend so much time choosing things for ourselves

We zijn zo veel bezig met persoonlijke keuzes

and barely reflect on

en we denken zelden over keuzes die we gezamenlijk kunnen maken.

communal choices we can make.

Now, we should not forget that choice

We moeten niet vergeten dat keuzes altijd gekoppeld zijn aan verandering.

is always linked to change.

We can make individual changes,

We kunnen veranderingen maken, op individueel maar ook op sociaal vlak.

but we can make social changes.

We can choose to have more wolves.

We kunnen ervoor kiezen om meer wolven te hebben.

We can choose to change our environment

We kunnen ervoor kiezen ons milieu zo te veranderen dat er meer bijen zijn.

to have more bees.

We can choose to have different rating agencies.

We kunnen ervoor kiezen om andere ratingbureaus te hebben.

We can choose to control corporations

We kunnen ervoor kiezen om bedrijven te besturen,

instead of allowing corporations to control us.

in plaats van toe te laten dat bedrijven ons besturen.

We have a possibility to make changes.

Het is mogelijk om dingen te veranderen.

Now, I started with a quote from Samuel Johnson,

Ik begon met een citaat van Samuel Johnson

who said that when we make choice in life,

die zei dat wanneer we keuzes maken in het leven,

we shouldn't forget to live.

we niet moeten vergeten te leven.

Finally, you can see

Je ziet, ik had wel degelijk een keuze

I did have a choice

to choose one of the three quotes

om een van de drie citaten te kiezen waar ik mijn talk mee wilde beginnen.

with which I wanted to start my lecture.

I did have a choice,

Ik had een keuze, net als landen en mensen ook de keuze hebben om te heroverwegen

such as nations, as people,

we have choices too to rethink

in what kind of society we want to live in the future.

in wat voor maatschappij we in de toekomst willen leven.

Thank you.

Dank je wel.

(Applaus)

(Applause)