There's more to life than being happy | Emily Esfahani Smith | TED

Tłumaczenie: Marta Murawska Korekta: Sylwia Gliniewicz

I used to think

Kiedyś myślałam,

że celem życia jest dążenie do szczęścia.

the whole purpose of life was pursuing happiness.

Everyone said the path to happiness was success,

Mówiono, że sukces to droga do szczęścia,

so I searched for that ideal job,

więc szukałam idealnej pracy,

that perfect boyfriend, that beautiful apartment.

wspaniałego chłopaka, pięknego mieszkania.

But instead of ever feeling fulfilled,

Ale zamiast czuć się spełniona,

I felt anxious and adrift.

czułam niepokój i zagubienie.

Nie byłam sama, moi przyjaciele mieli ten sam problem.

And I wasn't alone; my friends -- they struggled with this, too.

Eventually, I decided to go to graduate school for positive psychology

W końcu postanowiłam ukończyć studia psychologii pozytywnej

to learn what truly makes people happy.

i dowiedzieć się, co uszczęśliwia ludzi.

But what I discovered there changed my life.

To, czego się tam nauczyłam, zmieniło moje życie.

The data showed that chasing happiness can make people unhappy.

Pogoń za szczęściem unieszczęśliwia, co pokazują badania.

And what really struck me was this:

Zastanowiło mnie to,

the suicide rate has been rising around the world,

że rośnie liczba samobójstw na świecie,

and it recently reached a 30-year high in America.

a w Ameryce jest największa od 30 lat.

Even though life is getting objectively better

Mimo że jakość życia obiektywnie się polepsza,

by nearly every conceivable standard,

według prawie każdego możliwego standardu,

wielu ludzi czuje się źle,

more people feel hopeless,

depressed and alone.

są przygnębieni i samotni.

There's an emptiness gnawing away at people,

Pustka zżera ich od środka,

and you don't have to be clinically depressed to feel it.

i nie trzeba mieć klinicznej depresji, żeby tego doświadczyć.

Sooner or later, I think we all wonder:

Myślę, że prędzej czy później wszyscy zastanawiamy się:

"Czy to już wszystko?".

Is this all there is?

And according to the research, what predicts this despair

Według badań przyczyną tej rozpaczy

nie jest brak szczęścia,

is not a lack of happiness.

ale brak czegoś innego,

It's a lack of something else,

a lack of having meaning in life.

brak sensu życia.

But that raised some questions for me.

Zaczęłam zadawać sobie pytania.

Is there more to life than being happy?

Czy życie to coś więcej niż bycie szczęśliwym?

And what's the difference between being happy

Jaka jest różnica między byciem szczęśliwym

and having meaning in life?

a posiadaniem sensu życia?

Many psychologists define happiness as a state of comfort and ease,

Wielu psychologów definiuje szczęście jako stan wygody, komfortu

i dobrego samopoczucia w danej chwili.

feeling good in the moment.

Meaning, though, is deeper.

Sens ma głębsze znaczenie.

The renowned psychologist Martin Seligman says

Znany psycholog Martin Seligman mówi,

meaning comes from belonging to and serving something beyond yourself

że sens wypływa z przynależności i służenia czemuś poza sobą

and from developing the best within you.

oraz rozwijania tego, co w nas najlepsze.

Our culture is obsessed with happiness,

Nasza kultura ma obsesję na punkcie szczęścia,

but I came to see that seeking meaning is the more fulfilling path.

ale zrozumiałam, że poszukiwanie sensu jest bardziej znaczące.

And the studies show that people who have meaning in life,

Badania pokazują, że ludzie, którzy mają w życiu sens,

są bardziej wytrzymali,

they're more resilient,

they do better in school and at work,

lepiej radzą sobie w szkole i w pracy,

and they even live longer.

a nawet dłużej żyją.

So this all made me wonder:

Zaczęłam się zastanawiać:

How can we each live more meaningfully?

"Jak mamy żyć, żeby znaleźć sens?".

To find out, I spent five years interviewing hundreds of people

Żeby się tego dowiedzieć, przez pięć lat robiłam wywiady z setkami ludzi,

and reading through thousands of pages of psychology,

czytając wiele na temat psychologii,

neuroscience and philosophy.

neurobiologii i filozofii.

Bringing it all together,

Łącząc to wszystko, dowiedziałam się

I found that there are what I call four pillars of a meaningful life.

o istnieniu czegoś, co nazywam czterema filarami życia z sensem.

And we can each create lives of meaning

Każdy może żyć z sensem,

by building some or all of these pillars in our lives.

wbudowując niektóre lub wszystkie z tych filarów do swojego życia.

The first pillar is belonging.

Pierwszy filar to poczucie przynależności.

Belonging comes from being in relationships

Przynależność pochodzi ze związków,

where you're valued for who you are intrinsically

w których docenia się nas takimi, jakimi jesteśmy,

and where you value others as well.

i w których doceniamy innych.

But some groups and relationships deliver a cheap form of belonging;

Niektóre grupy i związki dają tanie poczucie przynależności,

you're valued for what you believe,

jesteśmy doceniani za to, w co wierzymy,

for who you hate,

kogo nienawidzimy,

not for who you are.

a nie za to, kim jesteśmy.

True belonging springs from love.

Poczucie przynależności wypływa z miłości.

It lives in moments among individuals,

Żyje w chwilach pomiędzy ludźmi

and it's a choice -- you can choose to cultivate belonging with others.

i jest wyborem, bo decydujemy, czy dbać o poczucie przynależności.

Here's an example.

Oto przykład.

Each morning, my friend Jonathan buys a newspaper

Rano mój przyjaciel Jonathan kupuje gazetę

from the same street vendor in New York.

od ulicznego sprzedawcy w Nowym Jorku.

They don't just conduct a transaction, though.

Nie tylko dokonują transakcji.

They take a moment to slow down, talk,

Poświęcają chwilę, żeby zwolnić, porozmawiać,

and treat each other like humans.

i traktować siebie nawzajem jak ludzi.

But one time, Jonathan didn't have the right change,

Kiedyś Jonathan nie miał drobnych,

and the vendor said,

a sprzedawca powiedział,

"Don't worry about it."

żeby się tym nie przejmował.

But Jonathan insisted on paying,

Jonathan chciał jednak zapłacić,

so he went to the store and bought something he didn't need

więc poszedł do sklepu i kupił coś niepotrzebnego,

to make change.

żeby zdobyć drobne.

But when he gave the money to the vendor,

Kiedy dał sprzedawcy pieniądze,

the vendor drew back.

sprzedawca wycofał się.

He was hurt.

Był urażony.

He was trying to do something kind,

Chciał zrobić coś dobrego,

but Jonathan had rejected him.

ale Jonathan go odrzucił.

I think we all reject people in small ways like this without realizing it.

Myślę, że wszyscy czasami bezwiednie odrzucamy innych.

I do.

Ja też.

I'll walk by someone I know and barely acknowledge them.

Czasami przejdę obok znajomego i ledwo go zauważę.

I'll check my phone when someone's talking to me.

Sprawdzam telefon, kiedy ktoś ze mną rozmawia.

These acts devalue others.

To bagatelizowanie innych.

They make them feel invisible and unworthy.

Sprawia, że czują się niewidzialni i bezwartościowi.

But when you lead with love, you create a bond

Kiedy kierujemy się miłością, tworzymy więź,

that lifts each of you up.

która nas uszczęśliwia.

For many people, belonging is the most essential source of meaning,

Dla wielu przynależność to najważniejsze źródło sensu,

those bonds to family and friends.

więzi z rodziną i przyjaciółmi.

For others, the key to meaning is the second pillar: purpose.

Dla innych ważny jest drugi filar: cel.

Now, finding your purpose is not the same thing

Znaleźć cel to nie to samo,

as finding that job that makes you happy.

co praca, która uszczęśliwia.

Purpose is less about what you want than about what you give.

Cel jest tym, co dajemy, a nie bierzemy.

A hospital custodian told me her purpose is healing sick people.

Pewna salowa wyznała, że jej celem jest leczenie chorych.

Many parents tell me,

Wielu rodziców mówi:

"Moim celem jest wychowywanie dzieci".

"My purpose is raising my children."

The key to purpose is using your strengths to serve others.

Wyznaczając cel, trzeba wykorzystać swoje zalety, żeby pomagać innym.

Of course, for many of us, that happens through work.

Dla wielu z nas wiąże się to z pracą.

That's how we contribute and feel needed.

To jest nasz wkład, dzięki któremu czujemy się potrzebni.

But that also means that issues like disengagement at work,

To oznacza, że brak zaangażowania w pracę,

unemployment,

bycie bezrobotnym,

low labor force participation --

niska aktywność zawodowa,

these aren't just economic problems, they're existential ones, too.

to nie tylko problemy ekonomiczne, ale także egzystencjalne.

Without something worthwhile to do,

Ludzie są zagubieni,

people flounder.

jeśli nie robią czegoś wartościowego.

Of course, you don't have to find purpose at work,

Nie trzeba znaleźć celu w pracy,

but purpose gives you something to live for,

ale cel daje coś, dlaczego warto żyć,

some "why" that drives you forward.

powód, który motywuje.

The third pillar of meaning is also about stepping beyond yourself,

Trzecim filarem sensu jest wyjście poza własne "ja",

but in a completely different way:

ale w zupełnie inny sposób:

transcendence.

transcendencja.

Transcendent states are those rare moments

Stan transcendencji to rzadkie momenty,

when you're lifted above the hustle and bustle of daily life,

kiedy unosimy się ponad zgiełkiem codzienności.

your sense of self fades away,

Poczucie własnego "ja" zanika

and you feel connected to a higher reality.

i czujemy łączność z wyższą rzeczywistością.

For one person I talked to, transcendence came from seeing art.

Jedni odczuwają to dzięki sztuce.

For another person, it was at church.

Inni - dzięki wierze.

For me, I'm a writer, and it happens through writing.

Dla mnie, jako pisarki, dzieje się to dzięki pisaniu.

Sometimes I get so in the zone that I lose all sense of time and place.

Czasami wpadam w trans, zatracając poczucie czasu i miejsca.

These transcendent experiences can change you.

Transcendentalne przeżycia nas zmieniają.

One study had students look up at 200-feet-tall eucalyptus trees

W pewnym badaniu studenci mieli patrzeć na 60-metrowe eukaliptusy

for one minute.

przez minutę.

But afterwards they felt less self-centered,

Potem byli mniej skoncentrowani na sobie,

and they even behaved more generously

a bardziej szczodrzy,

when given the chance to help someone.

kiedy pojawiała się okazja do pomocy.

Belonging, purpose, transcendence.

Przynależność, cel, transcendencja.

Now, the fourth pillar of meaning, I've found,

Czwarty filar sensu

tends to surprise people.

często ludzi zaskakuje.

The fourth pillar is storytelling,

Czwarty filar to opowiadanie historii,

the story you tell yourself about yourself.

fabularyzacja nas samych.

Creating a narrative from the events of your life brings clarity.

Tworzenie fabuły z wydarzeń życia przynosi jasność.

It helps you understand how you became you.

Pomaga zrozumieć, jak staliśmy się sobą.

But we don't always realize that we're the authors of our stories

Nie zawsze wiemy, że jesteśmy autorami opowieści,

and can change the way we're telling them.

i możemy zmienić sposób ich narracji.

Your life isn't just a list of events.

Nasze życie to nie lista wydarzeń.

You can edit, interpret and retell your story,

Można zmieniać, interpretować i na nowo opowiadać naszą opowieść,

even as you're constrained by the facts.

nawet jeśli ograniczają nas fakty.

I met a young man named Emeka, who'd been paralyzed playing football.

Poznałam Emekę sparaliżowanego podczas gry w futbol.

After his injury, Emeka told himself,

Po urazie Emeka powiedział sobie:

"My life was great playing football,

"Miałem wspaniałe życie, kiedy grałem,

but now look at me."

a teraz spójrzcie na mnie".

People who tell stories like this --

Ci, którzy opowiadają takie historie:

"My life was good. Now it's bad." --

"Miałem dobre życie. Teraz jest złe",

tend to be more anxious and depressed.

częściej są niespokojni i cierpią na depresję.

And that was Emeka for a while.

Taki był Emeka przez pewien czas.

But with time, he started to weave a different story.

Z czasem zaczął opowiadać inną historię.

His new story was,

Jego nowa opowieść brzmi:

"Before my injury, my life was purposeless.

"Przed wypadkiem nie miałem celu.

I partied a lot and was a pretty selfish guy.

Imprezowałem i byłem samolubny.

But my injury made me realize I could be a better man."

Dzięki wypadkowi zrozumiałem, że mogę być lepszym człowiekiem".

Ta zmiana w narracji zmieniła jego życie.

That edit to his story changed Emeka's life.

After telling the new story to himself,

Po zmianie swojej opowieści

Emeka started mentoring kids,

Emeka został mentorem dzieci

and he discovered what his purpose was:

i odkrył swój cel,

serving others.

czyli pomaganie innym.

The psychologist Dan McAdams calls this a "redemptive story,"

Psycholog Dan McAdams nazywa to "opowieścią odkupienia",

where the bad is redeemed by the good.

gdzie dobro odkupiło zło.

People leading meaningful lives, he's found,

Ludzie mający znaczące życie, co odkrył,

tend to tell stories about their lives

opowiadają historię swojego życia,

defined by redemption, growth and love.

która zawiera odkupienie, rozwój i miłość.

But what makes people change their stories?

Dlaczego ludzie zmieniają swoją opowieść?

Some people get help from a therapist,

Niektórym pomagają terapeuci,

but you can do it on your own, too,

ale można tego dokonać samemu

just by reflecting on your life thoughtfully,

poprzez głęboką refleksją nad życiem,

how your defining experiences shaped you,

tym, jak ukształtowały nas doświadczenia,

what you lost, what you gained.

co straciliśmy, a co zyskaliśmy.

That's what Emeka did.

Tak zrobił Emeka.

You won't change your story overnight;

Nie zmienimy opowieści od razu.

it could take years and be painful.

To może być bolesne i trwać całe lata.

After all, we've all suffered, and we all struggle.

Wszyscy doświadczyliśmy cierpienia i zmagamy się z tym.

But embracing those painful memories can lead to new insights and wisdom,

Ale zaakceptowanie bolesnych wspomnień przyczynia się do poszerzenia wiedzy,

to finding that good that sustains you.

odnalezienia dobra, które was wspiera.

Belonging, purpose, transcendence, storytelling:

Przynależność, cel, transcendencja, opowiadanie.

those are the four pillars of meaning.

To cztery filary sensu.

When I was younger,

Kiedy byłam młodsza,

I was lucky enough to be surrounded by all of the pillars.

miałam szczęście, bo otaczały mnie cztery filary.

Z domu w Montrealu rodzice organizowali spotkania sufich.

My parents ran a Sufi meetinghouse from our home in Montreal.

Sufism is a spiritual practice associated with the whirling dervishes

Sufizm to mistyczny nurt kojarzony z wirującymi derwiszami

and the poet Rumi.

i poetą Rumim.

Dwa razy w tygodniu przychodzili do nas sufi,

Twice a week, Sufis would come to our home

to meditate, drink Persian tea, and share stories.

żeby medytować, pić perską herbatę i wymieniać się opowieściami.

Their practice also involved serving all of creation

Ich praktyki wymagają także służenia wszystkim stworzeniom

through small acts of love,

poprzez małe akty miłości,

which meant being kind even when people wronged you.

co znaczy, że są życzliwi, nawet gdy ktoś ich skrzywdzi.

But it gave them a purpose: to rein in the ego.

Daje to cel: kontrolę ego.

Eventually, I left home for college

Kiedy wyjechałam na studia,

and without the daily grounding of Sufism in my life,

bez zakorzenienia w sufizmie na co dzień

I felt unmoored.

czułam się zagubiona.

And I started searching for those things that make life worth living.

Zaczęłam szukać sensu życia.

That's what set me on this journey.

Dlatego wyruszyłam w tę podróż.

Looking back, I now realize

Teraz zdaję sobie sprawę,

that the Sufi house had a real culture of meaning.

że sufi posiadają kulturę sensu.

The pillars were part of the architecture,

Filary były częścią struktury,

and the presence of the pillars helped us all live more deeply.

a ich obecność pomagała nam żyć głębiej.

Of course, the same principle applies

Takie same zasady dotyczą

in other strong communities as well --

innych silnych grup społecznych,

good ones and bad ones.

zarówno dobrych, jak i złych.

Gangs, cults:

Gangi, sekty,

these are cultures of meaning that use the pillars

to subkultury, które używają tych filarów

and give people something to live and die for.

i dają ludziom coś, dla czego warto żyć i umrzeć.

But that's exactly why we as a society

Dlatego społeczeństwo musi dać lepsze alternatywy.

must offer better alternatives.

We need to build these pillars within our families and our institutions

Musimy wbudować te filary do naszych rodzin i instytucji,

to help people become their best selves.

żeby pomóc ludziom stać się lepszymi.

But living a meaningful life takes work.

Życie z sensem wymaga wysiłku.

It's an ongoing process.

To długotrwały proces.

As each day goes by, we're constantly creating our lives,

Z każdym dniem tworzymy własne życie,

adding to our story.

rozwijamy swoją opowieść.

And sometimes we can get off track.

Czasami możemy zboczyć z trasy.

Whenever that happens to me,

Kiedy mnie się to zdarza,

I remember a powerful experience I had with my father.

przypominam sobie wyjątkowe doświadczenie z ojcem.

Several months after I graduated from college,

Kilka miesięcy po ukończeniu studiów,

my dad had a massive heart attack that should have killed him.

ojciec miał atak serca, który mógł go zabić.

He survived, and when I asked him what was going through his mind

Przeżył, a kiedy spytałam, co się działo w jego umyśle,

as he faced death,

kiedy walczył ze śmiercią,

he said all he could think about was needing to live

powiedział, że myślał o tym, że musi żyć

so he could be there for my brother and me,

dla mnie i mojego brata.

and this gave him the will to fight for life.

To dało mu siłę, żeby walczyć o życie.

When he went under anesthesia for emergency surgery,

Podczas znieczulania przy operacji,

instead of counting backwards from 10,

zamiast liczyć do tyłu, zaczynając od 10,

he repeated our names like a mantra.

powtarzał nasze imiona jak mantrę.

He wanted our names to be the last words he spoke on earth

Chciał, żeby nasze imiona były ostatnimi wypowiedzianymi przez niego słowami,

if he died.

gdyby umarł.

My dad is a carpenter and a Sufi.

Mój tata jest cieślą i sufi.

It's a humble life,

To skromne,

but a good life.

ale dobre życie.

Lying there facing death, he had a reason to live:

Kiedy zmagał się ze śmiercią, miał powód, żeby żyć:

love.

miłość.

His sense of belonging within his family,

Poczucie przynależności do rodziny,

his purpose as a dad,

jego powołanie - ojcostwo,

his transcendent meditation, repeating our names --

transcendentalna medytacja, powtarzanie naszych imion,

these, he says, are the reasons why he survived.

to dzięki temu przeżył.

That's the story he tells himself.

To opowieść, którą sobie opowiedział.

That's the power of meaning.

Sens ma taką moc.

Happiness comes and goes.

Szczęście przychodzi i odchodzi.

But when life is really good

Kiedy życie jest dobre

and when things are really bad,

i kiedy jest bardzo źle,

having meaning gives you something to hold on to.

posiadanie sensu życia jest największym wsparciem.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)