How do you explain consciousness? | David Chalmers

Tłumaczenie: Marta Bylicka Korekta: Rysia Wand

Right now

Tu i teraz

you have a movie playing inside your head.

odtwarzasz w głowie film.

It's an amazing multi-track movie.

Niesamowity, wielościeżkowy film

It has 3D vision and surround sound

z przestrzennym obrazem i dźwiękiem, pokazujący to, co widzisz i słyszysz.

for what you're seeing and hearing right now,

but that's just the start of it.

To nie wszystko.

Your movie has smell and taste and touch.

Ten film to również zapach, smak, dotyk,

It has a sense of your body,

odczuwanie ciała, bólu, głodu, orgazmu

pain, hunger, orgasms.

It has emotions,

oraz emocji: złości czy szczęścia.

anger and happiness.

It has memories, like scenes from your childhood

To wspomnienia - sceny z dzieciństwa, do których możesz wracać.

playing before you.

And it has this constant voiceover narrative

Film, któremu ciągle towarzyszy narracja

w strumieniu świadomości.

in your stream of conscious thinking.

At the heart of this movie is you

W centrum filmu jesteś ty,

experiencing all this directly.

przeżywasz wszystko bezpośrednio.

This movie is your stream of consciousness,

Ten film to strumień świadomości,

the subject of experience

podmiot doświadczenia umysłu i świata.

of the mind and the world.

Consciousness is one of the fundamental facts

Świadomość jest jednym z podstawowych faktów ludzkiego istnienia.

of human existence.

Each of us is conscious.

Każdy z nas jest świadomy, każdy odtwarza własny wewnętrzny film:

We all have our own inner movie,

ty, ty i ty.

you and you and you.

Niczego nie znamy bardziej bezpośrednio.

There's nothing we know about more directly.

At least, I know about my consciousness directly.

Przynajmniej ja w ten właśnie sposób doświadczam swojej świadomości,

I can't be certain that you guys are conscious.

nie mogę być pewien, że wy ją macie.

Consciousness also is what makes life worth living.

Świadomość nadaje życiu wartość.

If we weren't conscious, nothing in our lives

Bez niej nic nie miałoby znaczenia ani wartości.

would have meaning or value.

But at the same time, it's the most

Jednocześnie świadomość jest najbardziej tajemniczym zjawiskiem we wszechświecie.

mysterious phenomenon in the universe.

Why are we conscious?

Dlaczego jesteśmy świadomi?

Why do we have these inner movies?

Dlaczego doświadczamy wewnętrznych filmów?

Why aren't we just robots

Dlaczego nie jesteśmy po prostu robotami, które bodźce zewnętrzne

who process all this input,

produce all that output,

zamieniają na reakcje, bez potrzeby tworzenia wewnętrznego filmu?

without experiencing the inner movie at all?

Obecnie nikt nie zna odpowiedzi na te pytania.

Right now, nobody knows the answers

to those questions.

I'm going to suggest that to integrate consciousness

Wydaje mi się, że aby badać świadomość,

into science, some radical ideas may be needed.

potrzebujemy przełomu w nauce.

Some people say a science of consciousness

Niektórzy twierdzą, że do świadomości nie da się podejść naukowo.

is impossible.

Science, by its nature, is objective.

Nauka jest z natury obiektywna, świadomość - subiektywna,

Consciousness, by its nature, is subjective.

So there can never be a science of consciousness.

więc nie ma mowy o nauce o świadomości.

For much of the 20th century, that view held sway.

Takie przekonanie panowało przez większość XX wieku.

Psychologists studied behavior objectively,

Psycholodzy badali obiektywnie zachowania,

neuroscientists studied the brain objectively,

neurolodzy badali obiektywnie mózg

and nobody even mentioned consciousness.

i nikt nawet nie wspominał o świadomości.

Even 30 years ago, when TED got started,

Nawet trzydzieści lat temu, gdy zaczynał się TED,

there was very little scientific work

nauka niewiele wiedziała na temat świadomości.

on consciousness.

Now, about 20 years ago,

Jakieś dwadzieścia lat temu wszystko zaczęło się zmieniać.

all that began to change.

Neuroscientists like Francis Crick

Neurolodzy, jak Francis Crick oraz fizycy, jak Roger Penrose,

and physicists like Roger Penrose

said now is the time for science

uznali, że nadszedł czas, by nauka zajęła się problemem świadomości.

to attack consciousness.

And since then, there's been a real explosion,

Od tamtej pory nastąpiła eksplozja, rozkwit prac naukowych

a flowering of scientific work

on consciousness.

dotyczących świadomości.

And this work has been wonderful. It's been great.

Świetnych i błyskotliwych prac, którym jednak czegoś ciągle brakuje.

But it also has some fundamental

limitations so far.

The centerpiece

Głównym celem prac naukowych dotyczących świadomości było poszukiwanie zależności

of the science of consciousness in recent years

has been the search for correlations,

między obszarami mózgu, a odpowiadającymi im stanami świadomości.

correlations between certain areas of the brain

and certain states of consciousness.

We saw some of this kind of work

Doskonałym przykładem była prezentacja Nancy Kanwisher,

from Nancy Kanwisher and the wonderful work

she presented just a few minutes ago.

którą widzieliśmy kilka minut temu.

Now we understand much better, for example,

Dzięki tym badaniom dużo lepiej rozumiemy, jakie obszary mózgu

the kinds of brain areas that go along with

the conscious experience of seeing faces

odpowiadają, na przykład, za postrzeganie twarzy,

or of feeling pain

odczuwanie bólu albo szczęścia.

or of feeling happy.

But this is still a science of correlations.

Wciąż jednak badamy współzależności, ale nie wyjaśniamy ich.

It's not a science of explanations.

We know that these brain areas

Znamy obszary mózgu, dzięki którym odczuwamy pewne rzeczy świadomie,

go along with certain kinds of conscious experience,

but we don't know why they do.

ale nie wiemy, dlaczego tak się dzieje.

I like to put this by saying

Twierdzę, że takie prace z dziedziny neurobiologii

that this kind of work from neuroscience

odpowiadają tylko na pewne pytania dotyczące świadomości,

is answering some of the questions

we want answered about consciousness,

the questions about what certain brain areas do

dotyczące funkcji pełnionych przez pewne obszary mózgu

and what they correlate with.

oraz ich korelacje.

But in a certain sense, those are the easy problems.

W pewnym sensie są to łatwe pytania.

No knock on the neuroscientists.

Oczywiście nie podważam tu pracy neurologów.

There are no truly easy problems with consciousness.

Nie ma łatwych zagadnień, jeśli chodzi o świadomość,

But it doesn't address the real mystery

ale dotychczasowe badania nie zajmują się

prawdziwie zagadkowym tematem, stanowiącym sedno tej dziedziny:

at the core of this subject:

why is it that all that physical processing in a brain

dlaczego całej działalności mózgu musi towarzyszyć świadomość?

should be accompanied by consciousness at all?

Why is there this inner subjective movie?

Dlaczego istnieje ten wewnętrzny, subiektywny film?

Right now, we don't really have a bead on that.

Jak na razie nic nam o tym nie wiadomo.

And you might say,

Oczywiście można by powiedzieć, dajmy neurobiologi kilka lat.

let's just give neuroscience a few years.

It'll turn out to be another emergent phenomenon

Może świadomość okaże się jednym z emergentnych fenomenów,

like traffic jams, like hurricanes,

tak jak korki uliczne, huragany czy życie.

like life, and we'll figure it out.

Kiedyś ją zrozumiemy.

The classical cases of emergence

Jednak wszystkie te klasyczne przypadki wiążą się z powstawaniem nowych zachowań.

are all cases of emergent behavior,

how a traffic jam behaves,

Jak zachowują się korki uliczne?

how a hurricane functions,

Jak funkcjonują huragany?

how a living organism reproduces

Jak organizmy żywe rozmnażają się, adaptują i trawią?

and adapts and metabolizes,

all questions about objective functioning.

To wszystko są obiektywne pytania, dotyczące funkcjonowania.

You could apply that to the human brain

Można by je odnieść do ludzkiego mózgu,

żeby wyjaśnić jego zachowania i funkcje jako nowego fenomenu:

in explaining some of the behaviors

and the functions of the human brain

as emergent phenomena:

how we walk, how we talk, how we play chess,

jak się poruszamy, mówimy, gramy w szachy.

all these questions about behavior.

Wszystkie te pytania dotyczą zachowania.

But when it comes to consciousness,

Pytania na temat zachowania w przypadku świadomości są łatwe.

questions about behavior

are among the easy problems.

When it comes to the hard problem,

Trudne pytanie pojawia się, gdy chcemy wyjaśnić,

that's the question of why is it

dlaczego wszystkim tym zachowaniom towarzyszą subiektywne doznania.

that all this behavior

is accompanied by subjective experience?

And here, the standard paradigm

W tym przypadku świat nowości czy nawet neurobiologii,

of emergence,

even the standard paradigms of neuroscience,

nie ma jeszcze za wiele do powiedzenia.

don't really, so far, have that much to say.

Now, I'm a scientific materialist at heart.

Jestem w głębi serca naukowym materialistą.

I want a scientific theory of consciousness

Chcę, by naukowa teoria świadomości działała.

that works,

and for a long time, I banged my head

Dlatego długo waliłem głową w mur,

against the wall

looking for a theory of consciousness

szukając teorii świadomości w czysto fizycznym rozumieniu.

in purely physical terms

that would work.

But I eventually came to the conclusion

W końcu zrozumiałem, że to niemożliwe z czysto metodycznych przyczyn.

that that just didn't work for systematic reasons.

It's a long story,

To długa historia, ale w skrócie sedno stanowi to,

but the core idea is just that what you get

from purely reductionist explanations

że w rozumieniu czysto fizycznym czy też opartym na mózgu,

in physical terms, in brain-based terms,

is stories about the functioning of a system,

historie związane z funkcjonowaniem organizmu, jego struktury, dynamiki,

its structure, its dynamics,

the behavior it produces,

zachowań jakie tworzy,

great for solving the easy problems —

to świetne rozwiązanie dla prostych zagadnień,

how we behave, how we function —

związanych z tym, jak się zachowujemy czy funkcjonujemy.

but when it comes to subjective experience —

Natomiast gdy mowa o subiektywnych doświadczeniach,

why does all this feel like something from the inside? —

takich jak, dlaczego wszystko wydaje się nam wewnętrzne,

that's something fundamentally new,

to coś zupełnie nowego i prowadzi tylko do kolejnych pytań.

and it's always a further question.

So I think we're at a kind of impasse here.

Myślę, że znajdujemy się w martwym punkcie.

We've got this wonderful, great chain of explanation,

Stworzyliśmy wspaniały łańcuch objaśnień i przyzwyczailiśmy się do niego.

we're used to it, where physics explains chemistry,

Fizyka objaśnia chemię, chemia - biologię,

chemistry explains biology,

biology explains parts of psychology.

biologia - część psychologii.

But consciousness

Świadomość nie pasuje do tej wizji.

doesn't seem to fit into this picture.

On the one hand, it's a datum

Z jednej strony, jesteśmy świadomi.

that we're conscious.

On the other hand, we don't know how

Z drugiej, nie wiemy, jak to włączyć do naukowego postrzegania świata.

to accommodate it into our scientific view of the world.

So I think consciousness right now

Myślę, że świadomość to teraz pewna anomalia,

is a kind of anomaly,

one that we need to integrate

którą musimy uwzględnić w postrzeganiu świata,

into our view of the world, but we don't yet see how.

ale jeszcze nie wiemy jak.

Stojąc wobec takiej anomalii,

Faced with an anomaly like this,

radical ideas may be needed,

może będziemy potrzebować radykalnych pomysłów.

Pomysłów, które choć z początku wydadzą się szalone,

and I think that we may need one or two ideas

that initially seem crazy

before we can come to grips with consciousness

pozwolą nam zmierzyć się ze świadomością na podłożu naukowym.

scientifically.

Now, there are a few candidates

Jest już kilka takich pomysłów, które można uznać za szalone.

for what those crazy ideas might be.

My friend Dan Dennett, who's here today, has one.

Mój przyjaciel, Dan Dennett, który jest tu dzisiaj, ma taki pomysł.

His crazy idea is that there is no hard problem

Jego zdaniem wcale nie ma żadnego problemu ze świadomością.

of consciousness.

The whole idea of the inner subjective movie

Cała idea wewnętrznego subiektywnego filmu jest formą iluzji, czy też zamętu.

involves a kind of illusion or confusion.

Actually, all we've got to do is explain

Tak naprawdę trzeba tylko wyjaśnić obiektywne funkcje,

the objective functions, the behaviors of the brain,

takie jak zachowania mózgu,

and then we've explained everything

by wyjaśnić wszystko, co potrzeba.

that needs to be explained.

Well I say, more power to him.

Życzę mu powodzenia.

That's the kind of radical idea

Takie właśnie radykalne pomysły trzeba zgłębiać, jeżeli chcemy stworzyć

that we need to explore

if you want to have a purely reductionist

czysto redukcjonistyczną, opartą na mózgu, teorię świadomości.

brain-based theory of consciousness.

At the same time, for me and for many other people,

Dla mnie i dla wielu ludzi ten pogląd

that view is a bit too close to simply

zaprzecza faktom na temat świadomości i jest niezadowalający.

denying the datum of consciousness

to be satisfactory.

So I go in a different direction.

Pójdziemy w innym kierunku.

In the time remaining,

Chciałbym zgłębić dwa szalone pomysły, które wydają mi się obiecujące.

I want to explore two crazy ideas

that I think may have some promise.

The first crazy idea

Pierwszy mówi, że świadomość jest fundamentalna.

is that consciousness is fundamental.

Physicists sometimes take some aspects of the universe

Fizycy czasem uznają

niektóre elementy wszechświata za fundamentalne budulce,

as fundamental building blocks:

space and time and mass.

na przykład przestrzeń, czas i materię.

They postulate fundamental laws governing them,

Postulują fundamentalne zasady, które nimi rządzą,

like the laws of gravity or of quantum mechanics.

takie jak prawo grawitacji czy mechaniki kwantowej.

Prawa fizyki nie maja już bardziej podstawowych objaśnień.

These fundamental properties and laws

aren't explained in terms of anything more basic.

Rather, they're taken as primitive,

Uważane są za podstawowy budulec tworzący świat.

and you build up the world from there.

Now sometimes, the list of fundamentals expands.

Lista podstawowych praw czasem się poszerza.

In the 19th century, Maxwell figured out

W XIX wieku Maxwell odkrył, że nie da się wyjaśnić zjawisk elektromagnetycznych

that you can't explain electromagnetic phenomena

in terms of the existing fundamentals —

na podstawie istniejących już zasad

space, time, mass, Newton's laws —

przestrzeni, czasu, materii czy praw Newtona.

so he postulated fundamental laws

Maxwell wysunął teorię oddziaływań elektromagnetycznych

of electromagnetism

and postulated electric charge

i ustanowił ładunek elektryczny

as a fundamental element

podstawowym elementem oddziaływania elektromagnetycznego.

that those laws govern.

I think that's the situation we're in

Myślę, że jesteśmy w podobnej sytuacji jeśli chodzi o świadomość.

with consciousness.

If you can't explain consciousness

Jeśli nie można wyjaśnić,

in terms of the existing fundamentals —

na czym polega świadomość, bazując na istniejących już

teoriach przestrzeni, czasu, materii czy ładunku,

space, time, mass, charge —

then as a matter of logic, you need to expand the list.

to znaczy, że należy poszerzyć ich listę.

The natural thing to do is to postulate

Naturalne byłoby uznanie świadomości za podstawowy budulec natury.

consciousness itself as something fundamental,

a fundamental building block of nature.

To nie znaczy, że nie można podejść do świadomości naukowo,

This doesn't mean you suddenly can't do science with it.

This opens up the way for you to do science with it.

wręcz przeciwnie.

What we then need is to study

Wystarczyłoby zbadać podstawowe zasady rządzące świadomością,

the fundamental laws governing consciousness,

the laws that connect consciousness

takie, które łączą świadomość z prawami fizyki.

to other fundamentals: space, time, mass,

physical processes.

Physicists sometimes say

Fizycy mawiają, że prawa fizyki powinny być na tyle proste,

that we want fundamental laws so simple

that we could write them on the front of a t-shirt.

by można je było nadrukować na koszulce.

Well I think something like that is the situation

Myślę, że jesteśmy w podobnej sytuacji, jeśli chodzi o świadomość.

we're in with consciousness.

We want to find fundamental laws so simple

Chcemy ustanowić podstawowe zasady na tyle proste,

we could write them on the front of a t-shirt.

by dało się je drukować na koszulkach.

We don't know what those laws are yet,

Jeszcze nie wiemy, co to są za zasady, ale to właśnie ich szukamy.

but that's what we're after.

The second crazy idea

Drugą ideą jest to, że świadomość może być uniwersalna.

is that consciousness might be universal.

Every system might have some degree

Możliwe, że każdy system ma pewien stopień świadomości.

of consciousness.

This view is sometimes called panpsychism:

Ten pogląd nazywa się panpsychizmem, pan czyli wszystko, psyche czyli umysł.

pan for all, psych for mind,

every system is conscious,

W tym założeniu każdy system jest świadomy, nie tylko ludzie,

not just humans, dogs, mice, flies,

psy, myszy, muchy, ale też mikroby Roba Knighta,

but even Rob Knight's microbes,

elementary particles.

czy cząsteczki elementarne.

Even a photon has some degree of consciousness.

Nawet foton ma pewien stopień świadomości.

The idea is not that photons are intelligent

Nie zakłada się, że fotony są inteligentne czy myślą.

or thinking.

It's not that a photon

Nie chodzi o to, czy foton zadręcza się:

is wracked with angst

because it's thinking, "Aww, I'm always buzzing around near the speed of light.

"Ooo, wciąż gnam z prędkością bliską światłu.

I never get to slow down and smell the roses."

Ani chwili wytchnienia".

No, not like that.

(Śmiech)

Nie, nie o to chodzi.

But the thought is maybe photons might have

Ale może fotony maja jakieś subiektywne uczucia,

some element of raw, subjective feeling,

some primitive precursor to consciousness.

taki prymitywny prekursor świadomości.

This may sound a bit kooky to you.

Może się to wam wydawać zabawne.

I mean, why would anyone think such a crazy thing?

Z resztą, kto by wierzył w takie bzdury?

Some motivation comes from the first crazy idea,

Pewne źródło inspiracji płynie z pierwszej szalonej idei,

that consciousness is fundamental.

zakładającej, że świadomość jest fundamentalna.

If it's fundamental, like space and time and mass,

Jeżeli świadomość jest fundamentalna, tak jak przestrzeń, czas i materia,

it's natural to suppose that it might be universal too,

rzeczą naturalną byłoby uważać ją za uniwersalną, na tej samej podstawie.

the way they are.

It's also worth noting that although the idea

Ten pomysł może się nam wydawać sprzeczny ze zdrowym rozsądkiem,

seems counterintuitive to us,

it's much less counterintuitive to people

ale ludzie z innych kultur uważają umysł za bardziej zgodny z naturą.

from different cultures,

where the human mind is seen as much more

continuous with nature.

Jeszcze większa doza inspiracji płynie z koncepcji zakładającej, że najprostszy

A deeper motivation comes from the idea that

perhaps the most simple and powerful way

to find fundamental laws connecting consciousness

i najbardziej efektywny sposób na ustalenie fundamentalnych zasad

to physical processing

łączących świadomość z analizą w mózgu, to powiązanie świadomości z informacją.

is to link consciousness to information.

Wherever there's information processing,

Kiedy w grę wchodzi analiza informacji, zawsze pojawia się świadomość.

there's consciousness.

Complex information processing, like in a human,

Kompleksowa analiza informacji, taka jak u człowieka,

complex consciousness.

wymaga kompleksowej świadomości.

Simple information processing,

Prosta analiza, wymaga prostej świadomości.

simple consciousness.

A really exciting thing is in recent years

Co ekscytujące, w ostatnich latach jeden z neurologów, Giulio Tononi,

a neuroscientist, Giulio Tononi,

has taken this kind of theory

przyjął taką właśnie teorię

and developed it rigorously

i rozwinął ją rygorystycznie przy pomocy teorii matematycznej.

with a mathematical theory.

Wybrana przez niego

He has a mathematical measure

of information integration

matematyczna jednostka miary integracji informacji, phi,

which he calls phi,

measuring the amount of information

mierzy ilość informacji zintegrowanej w danym systemie.

integrated in a system.

And he supposes that phi goes along

Giulio Tononi przypuszcza, że phi jest zgodna ze świadomością.

with consciousness.

So in a human brain,

W ludzkim mózgu ogrom informacji do przyswojenia

incredibly large amount of information integration,

high degree of phi,

równa się wysokiemu poziomowi phi, czyli całej masie świadomości.

a whole lot of consciousness.

In a mouse, medium degree of information integration,

U myszy średnia ilość informacji do przyswojenia, ale ciągle dość znaczna,

still pretty significant,

pretty serious amount of consciousness.

równa się dość znacznemu poziomowi świadomości.

But as you go down to worms,

Jeżeli zejdziemy do poziomu robaków, mikrobów czy cząsteczek, ilość phi spada.

microbes, particles,

the amount of phi falls off.

The amount of information integration falls off,

Ilość integracji informacji spada, ale nie równa się zeru.

but it's still non-zero.

On Tononi's theory,

Według teorii Tononiego,

there's still going to be a non-zero degree

świadomość nigdy nie będzie równa zeru.

of consciousness.

In effect, he's proposing a fundamental law

W związku z tym Tononi przedstawia fundamentalną zasadę świadomości:

of consciousness: high phi, high consciousness.

wysokie phi równa się wysokiemu poziomowi świadomości.

Now, I don't know if this theory is right,

Nie wiem, czy ta teoria jest poprawna, ale na pewno jest obecnie

but it's actually perhaps the leading theory right now

jedną z przewodnich teorii w dziedzinie nauki o świadomości.

in the science of consciousness,

and it's been used to integrate a whole range

Została też wykorzystana do zintegrowania różnorodnych danych naukowych

of scientific data,

and it does have a nice property that it is in fact simple enough

i jest na tyle prosta, że można ją wydrukować na koszulce.

you can write it on the front of a t-shirt.

Another final motivation is that

Kolejne źródło inspiracji płynie z założenia, że panpsychizm

panpsychism might help us to integrate

może pomóc nam włączyć świadomość do świata fizycznego.

consciousness into the physical world.

Physicists and philosophers have often observed

Fizycy i filozofowie zauważyli, że fizyka jest zadziwiająco abstrakcyjna.

that physics is curiously abstract.

It describes the structure of reality

Opisuje strukturę rzeczywistości przy użyciu garści równań,

using a bunch of equations,

but it doesn't tell us about the reality

ale wcale nie wyjaśnia rzeczywistości, na której się opiera.

that underlies it.

As Stephen Hawking puts it,

Jak mawia Stephen Hawking: "Co rozpala ogień w równaniach?".

what puts the fire into the equations?

Well, on the panpsychist view,

Według panpsychizmu, można zostawić fizyczne równania w spokoju

you can leave the equations of physics as they are,

but you can take them to be describing

albo też uznać, że opisują przepływ świadomości.

the flux of consciousness.

That's what physics really is ultimately doing,

Fizyka przecież właśnie na tym polega, opisuje przepływ świadomości.

describing the flux of consciousness.

Według tego poglądu, to świadomość podkłada ogień pod równania.

On this view, it's consciousness

that puts the fire into the equations.

Według tamtego poglądu, świadomość nie wychyla się poza fizyczny świat,

On that view, consciousness doesn't dangle

outside the physical world

as some kind of extra.

jako coś dodatkowego, ale jest w jego centrum.

It's there right at its heart.

This view, I think, the panpsychist view,

Myślę, że panpsychizm ma szanse odmienić nasze relacje z naturą

has the potential to transfigure our relationship

to nature,

and it may have some pretty serious social

i mieć poważne skutki na arenie społecznej i etycznej.

and ethical consequences.

Some of these may be counterintuitive.

Niektóre z nich mogą być sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem.

I used to think I shouldn't eat anything

Dawniej myślałem, że nie należy jeść niczego, co jest świadome,

which is conscious,

so therefore I should be vegetarian.

i dlatego byłem wegetarianinem.

Now, if you're a panpsychist and you take that view,

Jeżeli wyznawca panpsychizmu wyznaje taki pogląd,

you're going to go very hungry.

to można umrzeć z głodu.

So I think when you think about it,

Takie myślenie zmienia poglądy.

this tends to transfigure your views,

whereas what matters for ethical purposes

Natomiast z punktu widzenia etycznego i moralnego

and moral considerations,

not so much the fact of consciousness,

prawdziwe znaczenie ma poziom i złożoność świadomości.

but the degree and the complexity of consciousness.

It's also natural to ask about consciousness

To naturalne, żeby pytać o świadomość

in other systems, like computers.

innych systemów, takich jak komputer.

What about the artificially intelligent system

Co z Samanthą, sztuczną inteligencją w filmie "Ona”?

in the movie "Her," Samantha?

Is she conscious?

Czy jest świadoma?

Well, if you take the informational,

Zdecydowanie przetwarza i integruje skomplikowane informacje,

panpsychist view,

she certainly has complicated information processing

więc według panpsychizmu jest świadoma.

and integration,

so the answer is very likely yes, she is conscious.

If that's right, it raises pretty serious

Jeżeli to prawda, staniemy przed poważnymi pytaniami

ethical issues about both the ethics

of developing intelligent computer systems

dotyczącymi etyczności tworzenia i wyłączania sztucznej inteligencji.

and the ethics of turning them off.

Finally, you might ask about the consciousness

Na koniec można zapytać o świadomość grupy czy też całej planety.

of whole groups,

the planet.

Does Canada have its own consciousness?

Czy Kanada posiada świadomość?

Or at a more local level,

Schodząc na bardziej lokalny poziom, czy zintegrowana grupa,

does an integrated group

like the audience at a TED conference,

jak widzowie konferencji TED, może posiadać zbiorową świadomość?

are we right now having a collective TED consciousness,

an inner movie

Taki wewnętrzny film całej grupy TED,

for this collective TED group

which is distinct from the inner movies

który jest inny od wewnętrznych filmów jej członków.

of each of our parts?

I don't know the answer to that question,

Nie znam odpowiedzi na to pytanie,

but I think it's at least one

ale wydaje mi się, że warto potraktować je poważnie.

worth taking seriously.

Okay, so this panpsychist vision,

Wizja panpsychizmu jest radykalna i nie wiem czy jest poprawna.

it is a radical one,

and I don't know that it's correct.

I'm actually more confident about

Jestem bardziej przekonany, co do pierwszej szalonej idei,

the first crazy idea,

that consciousness is fundamental,

uznającej świadomość za fundamentalną,

than about the second one,

niż do drugiej, uznającej ją za uniwersalną.

that it's universal.

I mean, the view raises any number of questions,

Ten pogląd rodzi liczne pytania i wiele wyzwań.

has any number of challenges,

like how do those little bits

Na przykład, jak małe cząsteczki świadomości

of consciousness add up

to the kind of complex consciousness

tworzą skomplikowaną świadomość, którą znamy i kochamy.

we know and love.

If we can answer those questions,

Jeżeli uda się nam odpowiedzieć na te pytania,

then I think we're going to be well on our way

to będziemy na dobrej drodze do stworzenia teorii świadomości.

to a serious theory of consciousness.

If not, well, this is the hardest problem perhaps

Jeżeli jednak się nam nie uda, no cóż…

To jest właśnie najtrudniejszy problem nauki i filozofii.

in science and philosophy.

We can't expect to solve it overnight.

Nie oczekujmy, że uda się z dnia na dzień.

But I do think we're going to figure it out eventually.

Natomiast myślę, że w końcu uda nam się.

Understanding consciousness is a real key, I think,

Znajomość świadomości jest kluczowa

both to understanding the universe

do zrozumienia świata i samych siebie.

and to understanding ourselves.

It may just take the right crazy idea.

Po prostu potrzebna jest nam ta właściwa szalona idea.

Thank you.

Dziękuję.

(Brawa)

(Applause)