Chrystia Freeland: The rise of the new global super-rich

Vertaald door: Axel Saffran Nagekeken door: Els De Keyser

So here's the most important economic fact of our time.

Dit is het belangrijkste economische feit van deze tijd:

We are living in an age of surging income inequality,

we leven in een tijdperk van groeiende inkomensongelijkheid,

particularly between those at the very top

vooral tussen degenen helemaal bovenaan

and everyone else.

en alle anderen.

This shift is the most striking in the U.S. and in the U.K.,

Deze verschuiving is het duidelijkst in de V.S. en in het Verenigd Koninkrijk,

but it's a global phenomenon.

maar het is een wereldwijd fenomeen.

It's happening in communist China,

Het gebeurt in het communistische China,

in formerly communist Russia,

in het voorheen communistische Rusland,

it's happening in India, in my own native Canada.

in India en in mijn geboorteland, Canada.

We're even seeing it in cozy social democracies

We zien het zelfs in knusse sociaal-democratieën

like Sweden, Finland and Germany.

als Zweden, Finland en Duitsland.

Let me give you a few numbers to place what's happening.

Laat ik je met wat cijfers een overzicht geven van wat er gebeurt.

In the 1970s, the One Percent

In de jaren 70 bezat de 'Een Procent'

accounted for about 10 percent of the national income

ongeveer 10% van het nationaal inkomen

in the United States.

in de Verenigde Staten.

Today, their share has more than doubled

Momenteel is hun aandeel meer dan verdubbeld

to above 20 percent.

tot boven de 20%.

But what's even more striking

Maar nog opvallender

is what's happening at the very tippy top

is wat er gebeurt aan het uiterste topje

of the income distribution.

van de inkomensladder.

The 0.1 percent in the U.S.

In de V.S. vertegenwoordigt 0,1%

today account for more than eight percent

van de bevolking ruim 8%

of the national income.

van het nationale inkomen.

They are where the One Percent was 30 years ago.

Zij bezitten wat de 'Een Procent' 30 jaar geleden bezat.

Let me give you another number to put that in perspective,

Een ander cijfer brengt dat in perspectief.

and this is a figure that was calculated in 2005

Dit is in 2005 berekend door Robert Reich,

by Robert Reich,

the Secretary of Labor in the Clinton administration.

de staatssecretaris van werkgelegenheid onder Clinton.

Reich took the wealth of two admittedly very rich men,

Reich nam de rijkdom van twee buitengewoon rijke mannen,

Bill Gates and Warren Buffett,

Bill Gates en Warren Buffet,

and he found that it was equivalent to the wealth

en zag dat deze gelijk was aan de rijkdom

of the bottom 40 percent of the U.S. population,

van de onderste 40% van de Amerikaanse bevolking,

120 million people.

120 miljoen mensen.

Now, as it happens,

Nu is Warren Buffet

Warren Buffett is not only himself a plutocrat,

niet alleen een plutocraat,

maar ook een van de meest scherpzinnige waarnemers van dat fenomeen

he is one of the most astute observers of that phenomenon,

and he has his own favorite number.

en hij heeft zijn eigen favoriete cijfer.

Buffett likes to point out that in 1992,

Buffet wijst er graag op dat in 1992

the combined wealth of the people

de gezamenlijke rijkdom van de mensen

on the Forbes 400 list --

op de Forbes 400-lijst

and this is the list of the 400 richest Americans --

-- dat is de lijst met de 400 rijkste Amerikanen --

was 300 billion dollars.

300 miljard dollar was.

Just think about it.

Denk je eens in.

You didn't even need to be a billionaire

Je hoefde niet eens miljardair te zijn

to get on that list in 1992.

om in 1992 op die lijst te komen.

Well, today, that figure has more than quintupled

Dat cijfer is ruim vervijfvoudigd

to 1.7 trillion,

tot 1,7 biljoen vandaag

and I probably don't need to tell you

en ik hoef je niet te vertellen

that we haven't seen anything similar happen

dat we niets vergelijkbaars hebben zien gebeuren

to the middle class,

met de middenklasse,

whose wealth has stagnated if not actually decreased.

wier bezit stagneerde of zelfs afnam.

So we're living in the age of the global plutocracy,

We leven dus in het tijdperk van de mondiale plutocratie,

but we've been slow to notice it.

maar we krijgen dat pas laat in de gaten.

One of the reasons, I think,

Een van de redenen is volgens mij

is a sort of boiled frog phenomenon.

een soort 'kikker-in-de-kookpot'-syndroom.

Changes which are slow and gradual

Veranderingen die langzaam en geleidelijk gaan,

can be hard to notice

kunnen moeilijk op te merken zijn

even if their ultimate impact is quite dramatic.

ook al is hun uiteindelijke impact enorm.

Think about what happened, after all, to the poor frog.

Denk maar aan het lot van de arme kikker.

But I think there's something else going on.

Maar er is nog iets anders aan de hand.

Talking about income inequality,

Het gespreksonderwerp inkomensongelijkheid

even if you're not on the Forbes 400 list,

kan zelfs voor de niet-superrijken onder ons

can make us feel uncomfortable.

een ongemakkelijk gespreksonderwerp zijn.

It feels less positive, less optimistic,

Het voelt minder positief, minder optimistisch,

to talk about how the pie is sliced

om te praten over hoe de taart verdeeld wordt,

than to think about how to make the pie bigger.

in plaats van hoe de taart groter te maken.

And if you do happen to be on the Forbes 400 list,

En als je toevallig op de Forbes 400-lijst staat,

talking about income distribution,

kan het thema inkomensverdeling,

and inevitably its cousin, income redistribution,

en diens onvermijdelijke neefje, inkomens-herverdeling,

can be downright threatening.

simpelweg bedreigend zijn.

So we're living in the age of surging income inequality,

We leven dus in het tijdperk van groeiende inkomensongelijkheid,

especially at the top.

met name aan de top.

What's driving it, and what can we do about it?

Wat drijft dit aan, en wat kunnen we eraan doen?

One set of causes is political:

Eén groep oorzaken is politiek:

lower taxes, deregulation, particularly of financial services,

lagere belasting, deregulering, vooral van financiële diensten,

privatization, weaker legal protections for trade unions,

privatisering, zwakkere rechtsbescherming voor vakbonden.

all of these have contributed

Dit alles heeft bijgedragen

to more and more income going to the very, very top.

aan de inkomensgroei aan de uiterste top.

A lot of these political factors can be broadly lumped

Veel van deze politieke factoren kunnen breed worden samengevat

under the category of "crony capitalism,"

in de categorie 'schurkenkapitalisme',

political changes that benefit a group

politieke veranderingen die ten goede komen

of well-connected insiders

aan een selecte club ons-kent-ons-mensen,

but don't actually do much good for the rest of us.

maar die de rest van ons geen goed doet.

In practice, getting rid of crony capitalism

In de praktijk is het tenietdoen van schurkenkapitalisme

is incredibly difficult.

buitengewoon moeilijk.

Think of all the years reformers of various stripes

Denk aan al die jaren waarin hervormers van allerlei pluimage

have tried to get rid of corruption in Russia, for instance,

hebben getracht af te komen van de corruptie in Rusland, bijvoorbeeld.

or how hard it is to re-regulate the banks

Of hoe moeilijk het is om de banken te her-reguleren,

even after the most profound financial crisis

zelfs na de grootste financiële crisis

sinds de Grote Depressie,

since the Great Depression,

or even how difficult it is to get the big multinational companies,

of hoe moeilijk het is om de grote multinationale ondernemingen,

including those whose motto might be "don't do evil,"

inclusief die met het motto 'Doe geen kwaad',

to pay taxes at a rate even approaching that

belasting te laten betalen

in de buurt van wat de middenklasse moet betalen.

paid by the middle class.

But while getting rid of crony capitalism in practice

Maar terwijl tenietdoen van schurkenkapitalisme

is really, really hard,

in de praktijk erg lastig blijkt,

at least intellectually, it's an easy problem.

is het -- tenminste intellectueel -- een makkelijk probleem.

After all, no one is actually in favor of crony capitalism.

Er is tenslotte niemand vóór schurkenkapitalisme.

Het is een van de zeldzame kwesties

Indeed, this is one of those rare issues

that unites the left and the right.

die links en rechts samenbrengen.

A critique of crony capitalism is as central

Kritiek op schurkenkapitalisme is evenzeer

to the Tea Party as it is to Occupy Wall Street.

van de Tea Party als van Occupy Wall Street.

But if crony capitalism is, intellectually at least,

Maar als schurkenkapitalisme -- tenminste theoretisch --

the easy part of the problem,

het gemakkelijke deel van het probleem is,

things get trickier when you look at the economic drivers

worden de dingen ingewikkelder als je kijkt naar de economische krachten

of surging income inequality.

achter groeiende inkomensongelijkheid.

In and of themselves, these aren't too mysterious.

Op zich zijn deze niet zo heel mysterieus.

Globalization and the technology revolution,

Globalisatie en de technologische revolutie,

the twin economic transformations

de twee economische transformaties

which are changing our lives

die onze levens veranderen

and transforming the global economy,

en de mondiale economie transformeren,

are also powering the rise of the super-rich.

voeden tevens de opkomst van de superrijken.

Just think about it.

Bedenk eens even.

For the first time in history,

Voor het eerst in de geschiedenis

if you are an energetic entrepreneur

heb je als energetische ondernemer

with a brilliant new idea

met een briljant nieuw idee

or a fantastic new product,

of een fantastisch nieuw product,

you have almost instant, almost frictionless access

bijna ogenblikkelijke en makkelijke toegang

to a global market of more than a billion people.

tot een wereldwijde markt van ruim een miljard mensen.

As a result, if you are very, very smart

Daarom kun je als je heel heel slim bent

and very, very lucky,

en heel veel mazzel hebt,

you can get very, very rich

heel erg rijk worden

very, very quickly.

in heel weinig tijd.

The latest poster boy for this phenomenon

Het meest recente voorbeeld van dit fenomeen

is David Karp.

is David Karp.

The 26-year-old founder of Tumblr

De 26-jarige oprichter van Tumblr

recently sold his company to Yahoo

verkocht zijn bedrijf recentelijk aan Yahoo

for 1.1 billion dollars.

voor 1,1 miljard dollar.

Think about that for a minute:

Denk je eens even in:

1.1 billion dollars, 26 years old.

1,1 miljard dollar, 26 jaar oud.

It's easiest to see how the technology revolution

Het is het makkelijkst om te zien hoe de technologische revolutie

and globalization are creating this sort of superstar effect

en globalisatie dit soort superster-effect creëren

in highly visible fields,

in goed zichtbare gebieden,

like sports and entertainment.

zoals sport en amusement.

We can all watch how a fantastic athlete

We kunnen allemaal zien hoe een fantastische atleet

or a fantastic performer can today leverage his or her skills

of een fantastische performer tegenwoordig zijn of haar talenten

across the global economy as never before.

te gelde kan maken als nooit tevoren.

But today, that superstar effect

Maar dat superster-effect

is happening across the entire economy.

zie je nu door de hele economie.

We have superstar technologists.

We hebben supersterren in de technologie.

We have superstar bankers.

We hebben superster-bankiers.

We have superstar lawyers and superstar architects.

We hebben superster- advocaten en -architecten.

There are superstar cooks

Er zijn superster-koks

and superstar farmers.

en superster-boeren.

There are even, and this is my personal favorite example,

Er zijn zelfs, dat is mijn persoonlijke favoriet,

superstar dentists,

superster-tandartsen.

the most dazzling exemplar of whom

Het meest flitsende voorbeeld hiervan

is Bernard Touati, the Frenchman who ministers

is Bernard Touati, de Fransman die sleutelt

to the smiles of fellow superstars

aan de glimlachen van collega-supersterren

like Russian oligarch Roman Abramovich

als de Russische oligarch Roman Abramovich

or European-born American fashion designer

of de Europees-Amerikaanse modeontwerpster

Diane von Furstenberg.

Diane von Furstenberg.

But while it's pretty easy to see how globalization

Maar terwijl het makkelijk is te zien hoe globalisatie

and the technology revolution

en de technologische revolutie

are creating this global plutocracy,

deze mondiale plutocratie creëren,

what's a lot harder is figuring out what to think about it.

is het veel moeilijker om te besluiten wat je ervan vindt.

And that's because,

Dat komt omdat,

in contrast with crony capitalism,

in tegenstelling tot schurkenkapitalisme,

so much of what globalization and the technology revolution

veel van wat globalisatie en de technologische revolutie

have done is highly positive.

hebben gedaan, zeer positief is.

Let's start with technology.

Laten we beginnen met technologie.

I love the Internet. I love my mobile devices.

Ik ben dol op internet. En op mijn mobiele apparaten.

I love the fact that they mean that

Ik vind het geweldig dat iedereen

whoever chooses to will be able to watch this talk

die dat wil, deze talk zal kunnen bekijken,

far beyond this auditorium.

ver buiten deze zaal.

I'm even more of a fan of globalization.

Ik hou zelfs nog meer van globalisatie.

This is the transformation

Dit is de transformatie

which has lifted hundreds of millions

die honderden miljoenen van 's werelds armste mensen

of the world's poorest people out of poverty

heeft opgetild van armoede

naar de middenklasse.

and into the middle class,

and if you happen to live in the rich part of the world,

En als je in het rijke deel van de wereld leeft,

it's made many new products affordable --

heeft het veel nieuwe producten betaalbaar gemaakt --

who do you think built your iPhone? —

wie denk je dat je iPhone bouwde? --

and things that we've relied on for a long time much cheaper.

en oude vertrouwde zaken een stuk goedkoper.

Think of your dishwasher or your t-shirt.

Denk aan je vaatwasser of je t-shirt.

So what's not to like?

Dus wat is dan het probleem?

Well, a few things.

Nou, een paar dingen.

One of the things that worries me

Een van de dingen die me verontrusten

is how easily what you might call meritocratic plutocracy

is hoe makkelijk zogenaamde 'meritocratische plutocratie'

can become crony plutocracy.

kan veranderen in schurken-plutocratie.

Imagine you're a brilliant entrepreneur

Stel je bent een briljante ondernemer

who has successfully sold that idea or that product

die met succes dat idee of dat product verkocht aan miljarden mondiale afnemers

to the global billions

and become a billionaire in the process.

en zodoende miljardair is geworden.

It gets tempting at that point

Het wordt dan verleidelijk

to use your economic nous

om je economische gewicht te gebruiken

to manipulate the rules of the global political economy

om de regels van de mondiale politieke economie

in your own favor.

in je voordeel te buigen.

And that's no mere hypothetical example.

Dat is geen hypothetisch voorbeeld.

Think about Amazon, Apple, Google, Starbucks.

Denk aan Amazon, Apple, Google, Starbucks.

These are among the world's most admired,

Die behoren tot 's werelds meest bewonderde,

most beloved, most innovative companies.

geliefdste en meest innovatieve bedrijven.

They also happen to be particularly adept

Ze zijn tevens bijzonder handig

at working the international tax system

in het bespelen van het internationale belastingsysteem

so as to lower their tax bill very, very significantly.

teneinde hun aanslag drastisch te verlagen.

And why stop at just playing the global political

En waarom zou je stoppen bij het bespelen

van het bestáánde politieke en economische systeem

and economic system as it exists

to your own maximum advantage?

voor je eigen gewin?

Once you have the tremendous economic power

Wanneer je eenmaal de gigantische economische macht hebt

that we're seeing at the very, very top of the income distribution

die we aan de uiterste top van de inkomensladder zien,

and the political power that inevitably entails,

en de politieke macht die dit onvermijdelijk inhoudt,

it becomes tempting as well

wordt het verleidelijk om te trachten

to start trying to change the rules of the game

de regels van het spel

in your own favor.

in jouw voordeel te buigen.

Again, this is no mere hypothetical.

Nogmaals, dit is niet hypothetisch.

It's what the Russian oligarchs did

Dit is wat de Russische oligarchen deden

in creating the sale-of-the-century privatization

tijdens de grootscheepse privatisatie

van Ruslands natuurlijke bronnen.

of Russia's natural resources.

Je kan zo ook beschrijven

It's one way of describing what happened

with deregulation of the financial services

wat er gebeurde met de deregulering van financiële diensten

in the U.S. and the U.K.

in de VS en het Verenigd Koninkrijk.

A second thing that worries me

Ten tweede verontrust me

is how easily meritocratic plutocracy

het gemak waarmee meritocratische plutocratie

can become aristocracy.

kan veranderen in aristocratie.

One way of describing the plutocrats

Eén manier om de plutocraten te omschrijven

is as alpha geeks,

is als 'alfa-geeks'.

and they are people who are acutely aware

Het zijn mensen die feilloos in de gaten hebben

of how important highly sophisticated

hoe belangrijk zeer ontwikkelde

analytical and quantitative skills are in today's economy.

analytische en kwantitatieve vaardigheden zijn in de huidige economie.

That's why they are spending

Daarom stoppen ze

unprecedented time and resources

ongekend veel tijd en middelen

educating their own children.

in het opleiden van hun eigen kinderen.

The middle class is spending more on schooling too,

De middenklasse geeft ook meer uit aan scholing,

but in the global educational arms race

maar in de mondiale onderwijs-wapenwedloop

that starts at nursery school

die begint op de kleuterschool

and ends at Harvard, Stanford or MIT,

en eindigt op Harvard, Stanford of MIT,

the 99 percent is increasingly outgunned

moeten de 99% het steeds vaker afleggen

by the One Percent.

tegen de 1%.

The result is something that economists Alan Krueger

Het resultaat wordt door de economen Alan Krueger en Miles Corak

and Miles Corak call the Great Gatsby Curve.

de 'grote Gatsby-curve' genoemd.

As income inequality increases,

Met de toename van ongelijkheid

social mobility decreases.

daalt de sociale mobiliteit.

The plutocracy may be a meritocracy,

De plutocratie is dan misschien een meritocratie,

but increasingly you have to be born

maar in toenemende mate moet je geboren zijn

on the top rung of the ladder to even take part in that race.

op de bovenste sport van de ladder om zelfs maar deel te nemen aan de race.

The third thing, and this is what worries me the most,

Het derde, en dit verontrust me het meest,

is the extent to which those same largely positive forces

is de mate waarin diezelfde, overwegend positieve krachten

which are driving the rise of the global plutocracy

die de mondiale plutocratie doen opkomen,

also happen to be hollowing out the middle class

tevens de middenklasse uithollen

in Western industrialized economies.

in Westerse geïndustrialiseerde economieën.

Let's start with technology.

Laten we beginnen met technologie.

Those same forces that are creating billionaires

Dezelfde krachten die miljardairs creëren,

are also devouring many traditional middle-class jobs.

vernietigen ook vele traditionele middenklasse-banen.

When's the last time you used a travel agent?

Wanneer heb jij voor het laatst bij een reisbureau geboekt?

And in contrast with the industrial revolution,

En in tegenstelling tot de industriële revolutie

the titans of our new economy

creëren de titanen van de nieuwe economie

aren't creating that many new jobs.

niet zo heel veel nieuwe banen.

At its zenith, G.M. employed hundreds of thousands,

Op zijn piek had General Motors honderdduizenden werknemers.

Facebook fewer than 10,000.

Facebook minder dan 10.000.

The same is true of globalization.

Hetzelfde geldt voor globalisering.

For all that it is raising hundreds of millions of people

Hoewel ze honderden miljoenen mensen in opkomende economieën

out of poverty in the emerging markets,

uit de armoede tilt,

it's also outsourcing a lot of jobs

worden ook veel banen weggehaald

from the developed Western economies.

uit de ontwikkelde westerse economieën.

The terrifying reality is

De angstaanjagende realiteit is

that there is no economic rule

dat er geen economische regel bestaat

which automatically translates

die toegenomen economische groei

increased economic growth

automatisch vertaalt

into widely shared prosperity.

in breed gedeelde welvaart.

That's shown in what I consider to be

Dat wordt duidelijk uit de volgens mij

the most scary economic statistic of our time.

meest beangstigende economische statistiek van onze tijd.

Since the late 1990s, increases in productivity

Sinds eind jaren 90 is toename in productiviteit

have been decoupled from increases

losgekoppeld van toename in lonen en werkgelegenheid.

in wages and employment.

That means that our countries are getting richer,

Dat betekent dat onze landen rijker worden,

our companies are getting more efficient,

onze bedrijven steeds efficiënter,

but we're not creating more jobs

maar we krijgen er geen banen bij

and we're not paying people, as a whole, more.

en we betalen mensen, over het totaal genomen, niet meer.

One scary conclusion you could draw from all of this

Eén enge conclusie die je uit dit alles kan trekken,

is to worry about structural unemployment.

is bezorgdheid over structurele werkloosheid.

What worries me more is a different nightmare scenario.

Ik ben bezorgder over een ander doemscenario.

After all, in a totally free labor market,

Op een totaal vrije arbeidsmarkt kunnen we tenslotte

we could find jobs for pretty much everyone.

voor bijna iedereen wel een baan vinden.

The dystopia that worries me

De dystopie waarover ik inzit,

is a universe in which a few geniuses

is een universum waarin een paar genieën

invent Google and its ilk

Google en aanverwante zaken uitvinden

and the rest of us are employed giving them massages.

en de rest van ons hen massages mogen geven.

So when I get really depressed about all of this,

Wanneer ik hierover echt gedeprimeerd raak,

I comfort myself in thinking about the Industrial Revolution.

stel ik mezelf gerust met gedachten over de Industriële Revolutie.

After all, for all its grim, satanic mills,

Ondanks haar 'duivelse fabrieken'

it worked out pretty well, didn't it?

heeft het redelijk goed uitgepakt, niet?

After all, all of us here are richer, healthier, taller --

We zijn tenslotte allemaal rijker, gezonder, langer --

well, there are a few exceptions —

met enkele uitzonderingen --

and live longer than our ancestors in the early 19th century.

en we leven langer dan onze voorvaderen in de vroege 19e eeuw.

But it's important to remember

Maar het is belangrijk te onthouden

that before we learned how to share the fruits

dat voordat we leerden

de vruchten van de Industriële Revolutie

of the Industrial Revolution

with the broad swathes of society,

te delen met brede lagen van de bevolking,

we had to go through two depressions,

we door twee depressies heen moesten,

the Great Depression of the 1930s,

de Grote Depressie van de jaren 1930

the Long Depression of the 1870s,

en de Lange Depressie van de jaren 1870,

two world wars, communist revolutions

twee wereldoorlogen, communistische revoluties

in Russia and in China,

in Rusland en China

and an era of tremendous social

en een periode van enorme sociale en politieke onrust in het westen.

and political upheaval in the West.

We also, not coincidentally,

We gingen tevens -- en niet toevallig --

went through an era of tremendous

door een periode van grote sociale en politieke vernieuwingen.

social and political inventions.

We created the modern welfare state.

We creëerden de moderne welvaartsstaat.

We created public education.

We creëerden openbaar onderwijs.

We created public health care.

We creëerden publieke gezondheidszorg.

We created public pensions.

We creëerden pensioenen voor iedereen.

We created unions.

We creëerden vakbonden.

Today, we are living through an era

Nu gaan we door een periode

of economic transformation

van economische transformatie,

comparable in its scale and its scope

vergelijkbaar in schaal en reikwijdte

to the Industrial Revolution.

met de Industriële Revolutie.

To be sure that this new economy benefits us all

Om zeker te zijn dat deze nieuwe economie ons allen ten goede komt

and not just the plutocrats,

en niet alleen de plutocraten,

we need to embark on an era

hebben we een periode van vergelijkbaar ambitieuze

of comparably ambitious social and political change.

sociale en politieke verandering nodig.

Wat we nodig hebben is een nieuwe New Deal.

We need a new New Deal.

(Applause)

(Applaus)