Why we make bad decisions | Dan Gilbert

Vertaald door: Tim Righart Nagekeken door: Nicolien Kegels

We all make decisions every day; we want to know

We maken elke dag keuzes, we willen weten

what the right thing is to do -- in domains from the financial

waar we het beste aan doen -- of dat over financiën,

to the gastronomic to the professional to the romantic.

gastronomie, astronomie of romantiek gaat.

And surely, if somebody could really tell us how to do

Als er iemand ons te allen tijde kon vertellen

exactly the right thing at all possible times,

wat het allerbeste was,

that would be a tremendous gift.

dan zou dat een geweldig geschenk zijn.

It turns out that, in fact, the world was given this gift in 1738

Het blijkt dat de wereld dat geschenk al kreeg in 1738,

by a Dutch polymath named Daniel Bernoulli.

van de Nederlandse wis- en natuurkundige Daniel Bernoulli.

And what I want to talk to you about today is what that gift is,

Ik wil jullie vandaag graag vertellen w wat dit geschenk fprecies inhoudt

and I also want to explain to you why it is

en uitleggen hoe het komt

that it hasn't made a damn bit of difference.

dat we er niets mee opgeschoten zijn.

Now, this is Bernoulli's gift. This is a direct quote.

Hier zie je het 'geschenk van Bernoulli' in zijn letterlijke vorm.

And if it looks like Greek to you, it's because, well, it's Greek.

Mocht dit Grieks voor je zijn…, dan kan dat kloppen, het is Grieks.

But the simple English translation -- much less precise,

In gewoon Nederlands, zij het minder precies,

but it captures the gist of what Bernoulli had to say -- was this:

maar wel in de geest van wat Bernoulli ermee bedoelde, staat er:

The expected value of any of our actions --

"De verwachtingswaarde van een bepaalde actie,

that is, the goodness that we can count on getting --

oftewel hoeveel goeds we mogen terugverwachten,

is the product of two simple things:

is het product van twee eenvoudige factoren:

the odds that this action will allow us to gain something,

de kans dat deze actie ons iets opbrengt

and the value of that gain to us.

en hoeveel deze opbrengst ons waard is.

In a sense, what Bernoulli was saying is,

Het komt er volgens Bernoulli dus op neer

if we can estimate and multiply these two things,

dat als we deze twee factoren inschatten en vermenigvuldigen,

we will always know precisely how we should behave.

we altijd precies weten hoe te handelen.

Now, this simple equation, even for those of you

Deze eenvoudige vergelijking, zelfs als je niet zo van formules houdt,

who don't like equations, is something that you're quite used to.

is iets waar je al ervaring mee hebt.

Here's an example: if I were to tell you, let's play

Voorbeeldje: als ik zou voorstellen om een potje

a little coin toss game, and I'm going to flip a coin,

'kop of munt' te spelen, en ik gooi op,

and if it comes up heads, I'm going to pay you 10 dollars,

en als het kop is, geef ik je 10 dollar,

but you have to pay four dollars for the privilege of playing with me,

maar het kost vier dollar om dit spel met mij te mogen spelen,

most of you would say, sure, I'll take that bet. Because you know

dan zouden de meeste van jullie meteen meedoen, omdat je weet

that the odds of you winning are one half, the gain if you do is 10 dollars,

dat de kans dat je wint, een half is, de opbrengst in dat geval 10 dollar is,

that multiplies to five, and that's more

vermenigvuldigd is dat vijf, wat meer is dan je mij moet betalen om mee te doen.

than I'm charging you to play. So, the answer is, yes.

Het antwoord is dus ja.

This is what statisticians technically call a damn fine bet.

In het vakjargon der statistiek heet dit 'een verdomd goede deal'.

Now, the idea is simple when we're applying it to coin tosses,

Toegepast op 'kop of munt' is het idee eenvoudig,

but in fact, it's not very simple in everyday life.

maar in het dagelijkse leven valt het behoorlijk tegen.

People are horrible at estimating both of these things,

Mensen zijn waardeloos in het inschatten van deze twee factoren

and that's what I want to talk to you about today.

en daar wil ik het vandaag met jullie over hebben.

There are two kinds of errors people make when trying to decide

Er zijn twee fouten die mensen maken als ze

what the right thing is to do, and those are

een goed besluit willen vormen.

errors in estimating the odds that they're going to succeed,

Fouten bij het inschatten van hun kansen

and errors in estimating the value of their own success.

en fouten bij het inschatten van de waarde van hun eigen succes.

Now, let me talk about the first one first.

Eerst iets over de eerste fout.

Calculating odds would seem to be something rather easy:

Kansen bepalen lijkt iets eenvoudigs.

there are six sides to a die, two sides to a coin, 52 cards in a deck.

Een dobbelsteen heeft 6 zijden, een munt 2 en een stok kaarten 52.

You all know what the likelihood is of pulling the ace of spades

We weten allemaal hoe groot de kans is dat je schoppenaas trekt

or of flipping a heads.

of de kans op kop.

But as it turns out, this is not a very easy idea to apply

Toch blijkt het lang niet zo eenvoudig te zijn in het dagelijkse leven.

in everyday life. That's why Americans spend more --

Daarom geven Amerikanen meer geld uit aan --

I should say, lose more -- gambling

of eigenlijk, verliezen meer aan -- gokken

than on all other forms of entertainment combined.

dan aan alle andere vormen van entertainment bij elkaar.

The reason is, this isn't how people do odds.

Dat komt omdat mensen niet op deze manier omgaan met kansberekening.

The way people figure odds

Om te begrijpen hoe mensen kansrekenen, moeten we het eerst over varkens hebben.

requires that we first talk a bit about pigs.

Now, the question I'm going to put to you is whether you think

De vraag die ik jullie wil voorleggen, is of er

there are more dogs or pigs on leashes

meer aangelijnde honden of varkens zijn

observed in any particular day in Oxford.

op een willekeurige dag in Oxford.

And of course, you all know that the answer is dogs.

Jullie weten allemaal dat het 'honden' is.

And the way that you know that the answer is dogs is

Je wist dat omdat je snel in je geheugen naging

you quickly reviewed in memory the times

you've seen dogs and pigs on leashes.

hoe vaak je aangelijnde honden en varkens zag.

It was very easy to remember seeing dogs,

Honden herinneren was gemakkelijk, varkens iets minder.

not so easy to remember pigs. And each one of you assumed

Iedereen hier nam aan dat

that if dogs on leashes came more quickly to your mind,

als aangelijnde honden ons makkelijker te binnen schoten,

then dogs on leashes are more probable.

dat aangelijnde honden waarschijnlijker waren.

That's not a bad rule of thumb, except when it is.

Dat is geen slechte vuistregel, tenzij het dat wel is.

So, for example, here's a word puzzle.

Neem nou dit woordspelletje.

Are there more four-letter English words

Zijn er in het Engels meer 4-letterwoorden

with R in the third place or R in the first place?

met een R als derde letter, of met een R als eerste?

Well, you check memory very briefly, make a quick scan,

Nou, je duikt je geheugen even in, bladert er doorheen

and it's awfully easy to say to yourself, Ring, Rang, Rung,

en het is ontzettend makkelijk om 'Ring, Rang, Rung' op te ratelen

and very hard to say to yourself, Pare, Park: they come more slowly.

en heel lastig om 'Pare, Park' te horen: die hebben meer tijd nodig.

But in fact, there are many more words in the English language

Er zijn echter veel meer woorden in het Engels

with R in the third than the first place.

met R als derde dan als eerste letter.

The reason words with R in the third place come slowly to your mind

De reden dat je minder makkelijk op woorden met R als derde letter komt,

isn't because they're improbable, unlikely or infrequent.

is niet omdat ze onwaarschijnlijk, onaannemelijk of zeldzaam zijn.

It's because the mind recalls words by their first letter.

Het komt omdat je woorden onthoudt op hun eerste letter.

You kind of shout out the sound, S -- and the word comes.

Je spuugt zowat de eerste klank uit, S -- en daar is het woord.

It's like the dictionary;

Iets in het woordenboek opzoeken op de derde letter is behoorlijk lastig.

it's hard to look things up by the third letter.

So, this is an example of how this idea that

Dus, dit is een voorbeeld van hoe

the quickness with which things come to mind

de snelheid waarmee dingen je te binnen schieten

can give you a sense of their probability --

je een gevoel geven van hun waarschijnlijkheid --

how this idea could lead you astray. It's not just puzzles, though.

hoe je daarmee bedrogen uitkomt.

Maar dit geldt niet alleen voor raadsels.

For example, when Americans are asked to estimate the odds

Wanneer je Amerikanen vraagt wat de kansen zijn

that they will die in a variety of interesting ways --

dat ze overlijden aan verschillende interessante oorzaken --

these are estimates of number of deaths per year

dit zijn schattingen van het aantal doden per jaar,

per 200 million U.S. citizens.

per 200 miljoen Amerikanen.

And these are just ordinary people like yourselves who are asked

En dit zijn alledaagse mensen zoals wij, die gevraagd zijn

to guess how many people die from tornado, fireworks, asthma, drowning, etc.

om het aantal doden door tornado’s, vuurwerk, astma, verdrinking te schatten.

Compare these to the actual numbers.

Vergelijk deze cijfers met de daadwerkelijke aantallen.

Now, you see a very interesting pattern here, which is first of all,

Je ziet hier een interessant patroon.

two things are vastly over-estimated, namely tornadoes and fireworks.

Twee oorzaken worden zwaar overschat, tornado’s en vuurwerk.

Two things are vastly underestimated:

Twee oorzaken worden erg onderschat:

dying by drowning and dying by asthma. Why?

verdrinkingsdood en sterfte door astma.

Waarom?

When was the last time that you picked up a newspaper

Wat was de laatste keer dat je een krant pakte

and the headline was, "Boy dies of Asthma?"

met de kop 'Jongen overleden aan astma'?

It's not interesting because it's so common.

Het is niet interessant, omdat het zo normaal is.

It's very easy for all of us to bring to mind instances

Het is voor iedereen erg makkelijk om zich te herinneren

of news stories or newsreels where we've seen

dat we nieuwsberichten hebben gezien

over allesverwoestende tornado’s, of één of andere vlegel

tornadoes devastating cities, or some poor schmuck

who's blown his hands off with a firework on the Fourth of July.

die op Onafhankelijkheidsdag zijn handen eraf blies met vuurwerk.

Drownings and asthma deaths don't get much coverage.

Verdrinkingsdood of sterfte aan astma komen niet vaak in het nieuws.

They don't come quickly to mind, and as a result,

Ze komen niet zo gauw in ons op, en daarom

we vastly underestimate them.

worden deze flink onderschat.

Indeed, this is kind of like the Sesame Street game

Dit lijkt inderdaad op het spel uit Sesamstraat:

of "Which thing doesn't belong?" And you're right to say

“Welke hoort er niet bij?”

En je hebt helemaal gelijk

it's the swimming pool that doesn't belong, because the swimming pool

dat het zwembad er niet bij hoort, omdat het zwembad

is the only thing on this slide that's actually very dangerous.

het enige is in dit rijtje dat feitelijk echt gevaarlijk is.

Waarschijnlijk zullen er meer van jullie zo sterven

The way that more of you are likely to die than the combination

of all three of the others that you see on the slide.

dan aan alle drie de andere mogelijkheden in dit rijtje bij elkaar.

The lottery is an excellent example, of course -- an excellent test-case

Loterijen zijn een perfect voorbeeld, een perfecte testcase,

of people's ability to compute probabilities.

van het vermogen van mensen om kansen te berekenen.

And economists -- forgive me, for those of you who play the lottery --

Economen – mijn excuses aan de loterij-deelnemers onder jullie –

but economists, at least among themselves, refer to the lottery

maar economen, in ieder geval onderling, noemen loterijen graag

as a stupidity tax, because the odds of getting any payoff

domheidsbelasting, omdat de kans om uitbetaald te worden

by investing your money in a lottery ticket

als je geld geïnvesteerd hebt in een lot,

are approximately equivalent to flushing the money

ongeveer gelijk is aan het geld

directly down the toilet -- which, by the way,

direct door de wc te spoelen -- wat je trouwens

doesn't require that you actually go to the store and buy anything.

de moeite bespaart eerst naar de winkel te gaan om iets te kopen.

Why in the world would anybody ever play the lottery?

Waarom zou iemand überhaupt meespelen in een loterij?

Well, there are many answers, but one answer surely is,

Daar zijn veel antwoorden op mogelijk, maar zeker één ervan is

we see a lot of winners. Right? When this couple wins the lottery,

dat we veel winnaars zien.

Toch? Wanneer dit stel de loterij wint,

or Ed McMahon shows up at your door with this giant check --

of ze staan voor je deur met die gigantische cheque –

how the hell do you cash things that size, I don't know.

hoe verzilver je zo’n gedrocht eigenlijk, geen idee.

We see this on TV; we read about it in the paper.

We zien dat op tv, we lezen erover in de krant.

When was the last time that you saw extensive interviews

Wat was de laatste keer dat je uitgebreide interviews zag

with everybody who lost?

met iedereen die verloren had?

Indeed, if we required that television stations run

Het is zelfs zo, dat als we zouden eisen dat zenders

a 30-second interview with each loser

alle verliezers 30 seconden aan het woord lieten

every time they interview a winner, the 100 million losers

voor ieder interview met een winnaar, dan zouden de 100 miljoen verliezers

in the last lottery would require nine-and-a-half years

van de laatste loterij negen en een half jaar

of your undivided attention just to watch them say,

van je aandacht nodig hebben, alleen om ze te zien zeggen:

"Me? I lost." "Me? I lost."

“Ik? Ik heb verloren.” “Ik? Ik heb verloren.”

Now, if you watch nine-and-a-half years of television --

Nou, na 9,5 jaar televisie kijken --

no sleep, no potty breaks -- and you saw loss after loss after loss,

zonder te slapen en geen plaspauzes -- waarin je verliezer na verliezer zag,

and then at the end there's 30 seconds of, "and I won,"

en helemaal op het einde 30 seconden met “En ik heb gewonnen!”,

the likelihood that you would play the lottery is very small.

is het niet waarschijnlijk dat je mee zou spelen in de loterij.

Look, I can prove this to you: here's a little lottery.

Kijk, ik kan het bewijzen: hier is een loterijtje.

There's 10 tickets in this lottery.

Er zijn 10 loten in dit spel.

Nine of them have been sold to these individuals.

Negen daarvan zijn verkocht aan deze personen.

It costs you a dollar to buy the ticket and, if you win,

Het kost je één dollar voor een lot en als je wint,

you get 20 bucks. Is this a good bet?

krijg je 20 dollar.

Is dit een goede deal?

Well, Bernoulli tells us it is.

Volgens Bernoulli wel:

The expected value of this lottery is two dollars;

de verwachtingswaarde is namelijk twee dollar.

this is a lottery in which you should invest your money.

Dit is een loterij waar je je geld in moet stoppen.

And most people say, "OK, I'll play."

De meeste mensen doen dus mee.

Now, a slightly different version of this lottery:

Maar nu dezelfde loterij met een kleine aanpassing:

imagine that the nine tickets are all owned

stel je voor dat de negen loten allemaal

by one fat guy named Leroy.

van een dikzak genaamd Leroy zijn.

Leroy has nine tickets; there's one left.

Leroy heeft negen loten; er is één lot over.

Do you want it? Most people won't play this lottery.

Wil je het kopen? De meeste mensen zullen afhaken.

Now, you can see the odds of winning haven't changed,

Je begrijpt dat de winkans niet veranderd is,

but it's now fantastically easy to imagine who's going to win.

maar het is ineens geen kunst meer om te bedenken wie er gaat winnen.

It's easy to see Leroy getting the check, right?

Je ziet Leroy die cheque al in ontvangst nemen, toch?

You can't say to yourself, "I'm as likely to win as anybody,"

Je denkt niet: “Ik heb evenveel kans,”

because you're not as likely to win as Leroy.

want je hebt minder kans om te winnen dan Leroy.

The fact that all those tickets are owned by one guy

Het feit dat één iemand al die loten heeft

changes your decision to play,

verandert je besluit om te spelen,

even though it does nothing whatsoever to the odds.

hoewel het helemaal niets aan je kansen verandert.

Now, estimating odds, as difficult as it may seem, is a piece of cake

Het inschatten van kansen, hoe moeilijk het ook lijkt, is simpel

in vergelijking met het toekennen van waarde aan iets:

compared to trying to estimate value:

trying to say what something is worth, how much we'll enjoy it,

iets op waarde schatten, hoeveel we er van kunnen genieten,

how much pleasure it will give us.

hoeveel plezier we ergens aan zullen beleven.

Ik wil het nu hebben over de fouten in waardering.

I want to talk now about errors in value.

How much is this Big Mac worth? Is it worth 25 dollars?

Hoeveel is deze Big Mac waard? Is hij 25 dollar waard?

Most of you have the intuition that it's not --

De meesten van jullie voelen aan van niet --

you wouldn't pay that for it.

je zou dat er niet voor betalen.

But in fact, to decide whether a Big Mac is worth 25 dollars requires

Maar in feite, om te bepalen of een Big Mac 25 dollar waard is,

that you ask one, and only one question, which is:

moet je jezelf één enkele vraag stellen, namelijk:

What else can I do with 25 dollars?

“Wat kan ik nog meer met 25 dollar?”

If you've ever gotten on one of those long-haul flights to Australia

Als je ooit zo’n lange afstandsvlucht naar Australië gemaakt hebt

and realized that they're not going to serve you any food,

en tot de ontdekking kwam dat ze je geen eten zullen serveren,

but somebody in the row in front of you has just opened

maar iemand in de rij voor je heeft net

the McDonald's bag, and the smell of golden arches

zijn McDonald’s-pakketje geopend, en de geur van de M

is wafting over the seat, you think,

komt je tegemoet, dan denk je bij jezelf:

I can't do anything else with this 25 dollars for 16 hours.

er is niets wat ik de komende 16 uur nog met deze 25 dollar kan doen,

I can't even set it on fire -- they took my cigarette lighter!

zelfs niet in de fik zetten -- ze hebben mijn aansteker afgepakt!

Suddenly, 25 dollars for a Big Mac might be a good deal.

Ineens is 25 dollar voor een Big Mac niet zo’n slechte deal.

On the other hand, if you're visiting an underdeveloped country,

Maar als je in een onderontwikkeld land bent,

and 25 dollars buys you a gourmet meal, it's exorbitant for a Big Mac.

en je kunt er uitgebreid voor uit eten,

dan is 25 dollar buitensporig voor een Big Mac.

Why were you all sure that the answer to the question was no,

Waarom wisten jullie zo zeker dat het 'nee' was,

before I'd even told you anything about the context?

voordat ik ook maar iets over de context verteld had?

Because most of you compared the price of this Big Mac

Omdat de meesten van jullie de prijs van deze Big Mac vergeleken

to the price you're used to paying. Rather than asking,

met wat je gewend bent te betalen.

In plaats van je af te vragen:

"What else can I do with my money," comparing this investment

“Wat kan ik nog meer met mijn geld?”

to other possible investments, you compared to the past.

en te vergelijken met andere investeringen,

vergeleek je het met het verleden.

And this is a systematic error people make.

En dat is de systematische fout die mensen maken.

What you knew is, you paid three dollars in the past; 25 is outrageous.

Wat je wist, is dat je vroeger 3 dollar betaalde.

25 dollar is absurd.

Dat is een vergissing, en dat zal ik aantonen

This is an error, and I can prove it to you by showing

the kinds of irrationalities to which it leads.

door de irrationele gevolgen te tonen.

For example, this is, of course,

Dit is bijvoorbeeld

one of the most delicious tricks in marketing,

een van de beste trucs in marketing:

is to say something used to be higher,

door te zeggen dat iets ooit duurder was,

and suddenly it seems like a very good deal.

en plotseling lijkt het een zeer goede koop.

When people are asked about these two different jobs:

Als je mensen over twee verschillende banen ondervraagt,

a job where you make 60K, then 50K, then 40K,

een baan waar je 60.000 verdient, dan 50.000 en dan 40.000,

a job where you're getting a salary cut each year,

een baan waar je elk jaar minder krijgt,

and one in which you're getting a salary increase,

en een waar je ieder jaar opslag krijgt,

people like the second job better than the first, despite the fact

dan kiezen ze voor de tweede baan, ondanks het feit dat ze daar

they're all told they make much less money. Why?

alles wel beschouwd veel minder verdienen.

Waarom?

Because they had the sense that declining wages are worse

Omdat ze het gevoel hebben dat loonsvermindering erger is

than rising wages, even when the total amount of wages is higher

dan loonsverhoging, zelfs wanneer het totale loon hoger is

in the declining period. Here's another nice example.

in de dalende periode.

Nog een mooi voorbeeld:

Here's a $2,000 Hawaiian vacation package; it's now on sale for 1,600.

een verzorgde vakantie naar Hawaii voor 2.000 dollar,

die er uitgaat voor 1.600.

Assuming you wanted to go to Hawaii, would you buy this package?

Stel dat je toch naar Hawaii wilde, zou je op het aanbod ingaan?

Most people say they would. Here's a slightly different story:

De meeste mensen zeggen van wel.

Nu een net iets ander verhaal.

$2,000 Hawaiian vacation package is now on sale for 700 dollars,

De vakantie van 2.000 dollar naar Hawaii is nu in de aanbieding voor 700,

dus je gaat er een weekje over nadenken.

so you decide to mull it over for a week.

Terug bij het reisbureau blijken de beste deals al weg.

By the time you get to the ticket agency, the best fares are gone --

the package now costs 1,500. Would you buy it? Most people say, no.

De reis kost nu 1.500 dollar. Zou je er op ingaan?

De meeste mensen niet.

Why? Because it used to cost 700, and there's no way I'm paying 1,500

Waarom? Omdat het ooit 700 dollar kostte.

Ik ga niet 1.500 betalen

for something that was 700 last week.

voor iets wat vorige week nog 700 was.

This tendency to compare to the past

Door deze neiging om te vergelijken met het verleden

is causing people to pass up the better deal. In other words,

slaan mensen de betere deal af.

Met andere woorden, een goede deal, die ooit een geweldige deal was,

a good deal that used to be a great deal is not nearly as good

verliest het van een slechte deal die ooit een verschrikkelijke deal was.

as an awful deal that was once a horrible deal.

Hier heb je een ander voorbeeld van hoe vergelijken met vroeger

Here's another example of how comparing to the past

can befuddle our decisions.

onze besluitvorming kan verwarren.

Stel je gaat naar het theater.

Imagine that you're going to the theater.

You're on your way to the theater.

Je bent onderweg, met in je portemonnee een kaartje dat 20 dollar kostte.

In your wallet you have a ticket, for which you paid 20 dollars.

You also have a 20-dollar bill.

Verder heb je nog een briefje van 20.

When you arrive at the theater,

Eenmaal aangekomen bij het theater

you discover that somewhere along the way you've lost the ticket.

ontdek je dat je ergens onderweg het kaartje bent kwijtgeraakt.

Would you spend your remaining money on replacing it?

Zou je het overgebleven geld uitgeven aan een nieuw kaartje?

Most people answer, no.

De meeste mensen niet.

Now, let's just change one thing in this scenario.

Laten we eens één ding aanpassen in dit scenario.

You're on your way to the theater,

Je bent onderweg met in je portemonnee twee briefjes van 20.

and in your wallet you have two 20-dollar bills.

When you arrive you discover you've lost one of them.

Aangekomen ontdek je dat je er één kwijt bent.

Would you spend your remaining 20 dollars on a ticket?

Zou je de andere 20 dollar uitgeven aan een kaartje?

Well, of course, I went to the theater to see the play.

“Tuurlijk, ik ging naar het theater voor de voorstelling,

What does the loss of 20 dollars along the way have to do?

wat heeft dat verloren briefje van 20 er nou mee te maken?”

Now, just in case you're not getting it,

Voor het geval je het nog niet helemaal begrepen hebt

here's a schematic of what happened, OK?

is hier een schema van wat er gebeurd is.

(Laughter)

(Gelach)

Along the way, you lost something.

Onderweg ben je iets kwijt geraakt.

In both cases, it was a piece of paper.

In beide gevallen was het een stukje papier.

In one case, it had a U.S. president on it; in the other case it didn't.

In het ene geval stond de president erop, in het andere geval niet.

What the hell difference should it make?

Wat is nou helemaal het verschil?

The difference is that when you lost the ticket you say to yourself,

Het verschil is dat je, toen je het kaartje verloor, bij jezelf dacht:

I'm not paying twice for the same thing.

“Ik ga niet twee keer voor hetzelfde betalen.”

You compare the cost of the play now -- 40 dollars --

Je vergelijkt de huidige prijs van de voorstelling, 40 dollar,

to the cost that it used to have -- 20 dollars -- and you say it's a bad deal.

met de originele prijs -- 20 dollar -- en vindt dat een slechte deal.

Comparing with the past causes many of the problems

Vergelijken met het verleden veroorzaakt veel van de problemen

that behavioral economists and psychologists identify

die gedragseconomen en psychologen onderscheiden

in people's attempts to assign value.

in pogingen van mensen om waarde toe te kennen.

But even when we compare with the possible, instead of the past,

Maar zelfs als we vergelijken met wat mogelijk is

in plaats van met het verleden,

maken we verschillende soorten fouten.

we still make certain kinds of mistakes.

And I'm going to show you one or two of them.

Ik zal er je een of twee laten zien.

One of the things we know about comparison:

Een van de dingen die we weten over vergelijkingen

that when we compare one thing to the other, it changes its value.

is dat als we vergelijken, de waarde verandert.

So in 1992, this fellow, George Bush, for those of us who were

In 1992 leek deze George Bush voor de mensen onder ons

kind of on the liberal side of the political spectrum,

die wat aan de liberale kant van het politieke spectrum staan,

didn't seem like such a great guy.

niet zo’n geweldige vent.

Suddenly, we're almost longing for him to return.

Ineens zouden we bijna wensen dat hij terugkomt. De vergelijking ---

(Laughter)

(Gelach)

The comparison changes how we evaluate him.

De vergelijking beïnvloedt onze beoordeling.

Now, retailers knew this long before anybody else did, of course,

Handelaren wisten dit al veel eerder

en -- zo zijn ze --

and they use this wisdom to help you --

ze gebruiken deze wijsheid om je te helpen

spare you the undue burden of money.

en je van de last van het geld te verlossen.

And so a retailer, if you were to go into a wine shop

Dus mocht je naar de slijter gaan

and you had to buy a bottle of wine,

om een fles wijn te kopen

and you see them here for eight, 27 and 33 dollars, what would you do?

en je zag flessen staan voor 8, 27 en 33 dollar,

wat zou je doen?

Most people don't want the most expensive,

De meeste mensen willen niet het allerduurste,

they don't want the least expensive.

maar ook niet de goedkoopste.

So, they will opt for the item in the middle.

Dus gaan ze voor de gulden middenweg.

If you're a smart retailer, then, you will put a very expensive item

Dus, ben je een slimme handelaar, dan zet je een erg kostbare wijn

that nobody will ever buy on the shelf,

in de schappen die niemand ooit zal kopen,

because suddenly the $33 wine doesn't look as expensive in comparison.

zodat de wijn van 33 dollar naar verhouding ineens niet meer zo duur lijkt.

Ik wijs dus weer naar de bekende weg:

So I'm telling you something you already knew:

namely, that comparison changes the value of things.

vergelijken verandert de waarde van dingen.

Dit is het probleem daarmee:

Here's why that's a problem:

the problem is that when you get that $33 bottle of wine home,

als je die fles van 33 dollar mee naar huis neemt,

maakt het niets meer uit wat er ooit naast lag in de schappen.

it won't matter what it used to be sitting on the shelf next to.

The comparisons we make when we are appraising value,

De vergelijkingen die we maken bij het waarderen van iets,

where we're trying to estimate how much we'll like things,

waar we proberen in te schatten hoe goed ons iets zal bevallen,

are not the same comparisons we'll be making when we consume them.

zijn andere vergelijkingen dan die we maken tijdens het consumeren zelf.

This problem of shifting comparisons can bedevil

Dit probleem van het verleggen van vergelijkingen

our attempts to make rational decisions.

kan onze pogingen tot rationeel beslissen bedonderen.

Let me just give you an example.

Laat me een voorbeeld geven.

I have to show you something from my own lab, so let me sneak this in.

Ik moet toch iéts laten zien uit mijn laboratorium. Hier is het.

These are subjects coming to an experiment to be asked

Dit zijn de deelnemers aan een experiment

the simplest of all questions:

die de eenvoudigste vraag ooit krijgen:

How much will you enjoy eating potato chips one minute from now?

hoeveel ga je genieten van chips die je over één minuut mag eten?

They're sitting in a room with potato chips in front of them.

Ze zitten in een kamer met chips recht voor zich.

For some of the subjects, sitting in the far corner of a room

Bij enkele deelnemers staat in een hoekje van de kamer

is a box of Godiva chocolates, and for others is a can of Spam.

een doos Godiva-pralines, en bij anderen een blik spam.

In fact, these items that are sitting in the room change

Uiteindelijk beïnvloeden de producten die in de kamer staan

how much the subjects think they're going to enjoy the potato chips.

hoeveel de deelnemers denken van hun chips te gaan genieten.

Namely, those who are looking at Spam

De deelnemers die naar spam kijken,

think potato chips are going to be quite tasty;

verwachten dat de chips hun goed zal smaken.

those who are looking at Godiva chocolate

De deelnemers die naar de pralines kijken

think they won't be nearly so tasty.

verwachten lang niet zo veel van de chips.

Of course, what happens when they eat the potato chips?

Maar wat gebeurt er als ze daarna hun chips eten?

Well, look, you didn't need a psychologist to tell you that

Je hebt geen psycholoog nodig om te weten

when you have a mouthful of greasy, salty, crispy, delicious snacks,

dat met je mond vol vette, zoute, knapperige, overheerlijke versnaperingen,

what's sitting in the corner of the room

wat er in de hoek van de kamer ligt,

makes not a damn bit of difference to your gustatory experience.

geen bal verschil maakt in je smaakbeleving.

Nonetheless, their predictions are perverted by a comparison

Neemt niet weg dat hun verwachtingen onderhevig waren

that then does not carry through and change their experience.

aan vergelijkingen die vervolgens wegvallen bij de uiteindelijke beleving.

You've all experienced this yourself, even if you've never come

Dit kennen jullie allemaal, zelfs als je nooit

into our lab to eat potato chips. So here's a question:

in ons lab geweest bent om chips te eten.

Daarom de volgende vraag.

You want to buy a car stereo.

Je wilt een autoradio kopen.

The dealer near your house sells this particular stereo for 200 dollars,

De autohandelaar om de hoek verkoopt deze radio voor 200 dollar,

but if you drive across town, you can get it for 100 bucks.

maar als je naar de andere kant van de stad rijdt, kost hij 100 dollar.

So would you drive to get 50 percent off, saving 100 dollars?

Stap je de auto in voor 50% korting, een besparing van 100 dollar?

Most people say they would.

De meeste mensen wel.

They can't imagine buying it for twice the price

Zij peinzen er niet over het dubbele te betalen

when, with one trip across town, they can get it for half off.

als ze met een ritje door de stad de helft korting kunnen krijgen.

Denk je nu eens in dat je een auto wilde kopen met een radio er in

Now, let's imagine instead you wanted to buy a car that had a stereo,

and the dealer near your house had it for 31,000.

en de handelaar om de hoek had hem voor 31.000.

But if you drove across town, you could get it for 30,900.

Maar aan de andere kant van de stad stond hij voor 30.900.

Would you drive to get it? At this point, 0.003 savings -- the 100 dollars.

Zou je hiervoor rijden? Dat is 3 promille korting -- onze 100 dollar.

Most people say, no, I'm going to schlep across town

De meeste mensen niet. “De stad door kachelen

to save 100 bucks on the purchase of a car?

om 100 dollar te besparen op de aankoop van een auto?”

This kind of thinking drives economists crazy, and it should.

Economen worden gek van dit soort logica, en terecht.

Because this 100 dollars that you save -- hello! --

Want de bespaarde 100 dollar -- hallo! --

doesn't know where it came from.

die weten niet waar ze vandaan kwamen.

It doesn't know what you saved it on.

Ze weten niet waar je ze op bespaard hebt.

When you go to buy groceries with it, it doesn't go,

Als je boodschappen doet, roepen ze niet:

I'm the money saved on the car stereo, or,

“Ik ben het geld dat je overhield aan je autoradio,” of,

I'm the dumb money saved on the car. It's money.

“Ik ben het domme geld bespaard op de auto.” Het is geld.

And if a drive across town is worth 100 bucks, it's worth 100 bucks

Als een ritje door de stad 100 dollar waard is, dan is het 100 dollar waard.

no matter what you're saving it on. People don't think that way.

waar je het ook op bespaart.

Zo redeneren mensen niet.

That's why they don't know whether their mutual fund manager

Daarom weten ze ook niet of hun beleggingsadviseur

is taking 0.1 percent or 0.15 percent of their investment,

0,1 procent of 0,15 procent opstrijkt,

maar ze sparen wel zegels

but they clip coupons to save one dollar off of toothpaste.

om een dollar korting te krijgen op tandpasta.

Now, you can see, this is the problem of shifting comparisons,

Dit is dus het probleem van het verleggen van vergelijkingen,

because what you're doing is, you're comparing the 100 bucks

want je vergelijkt de 100 dollar

to the purchase that you're making,

met de aankoop die je doet,

but when you go to spend that money you won't be making that comparison.

maar zodra je dat geld uitgeeft, maak je die vergelijking niet meer.

You've all had this experience.

Je hebt het allemaal wel eens meegemaakt.

If you're an American, for example, you've probably traveled in France.

Ben je een Amerikaan, dan ben je vast wel eens in Frankrijk geweest.

And at some point you may have met a couple

Je kwam misschien een stelletje tegen

from your own hometown, and you thought,

uit je eigen dorp, waarvan je dacht:

"Oh, my God, these people are so warm. They're so nice to me.

“Jezus, wat een hartelijke mensen. Ze doen zo aardig tegen mij.

I mean, compared to all these people who hate me

Vergeleken met die Fransen die zich ergeren

when I try to speak their language and hate me more when I don't,

aan mijn slechte Frans, maar die me haten als ik het niet probeer,

these people are just wonderful." And so you tour France with them,

zijn deze mensen geweldig.”

Dus je reist samen door Frankrijk.

and then you get home and you invite them over for dinner,

Terug thuis nodig je ze uit voor het eten. Wat blijkt?

and what do you find?

Compared to your regular friends,

In vergelijking met je eigen vrienden

they are boring and dull, right? Because in this new context,

zijn ze saai en suf.

Want in deze nieuwe situatie

the comparison is very, very different. In fact, you find yourself

wordt de vergelijking volstrekt anders.

Sterker nog,

je krijgt zo’n hekel aan hen

disliking them enough almost to qualify for French citizenship.

dat je hen bijna een Frans paspoort zou geven.

Now, you have exactly the same problem when you shop for a stereo.

Je krijgt hetzelfde probleem

als je een stereo-installatie uitzoekt.

You go to the stereo store, you see two sets of speakers --

In de hifi-winkel staan twee boxensets:

these big, boxy, monoliths, and these little, sleek speakers,

twee grote, hoekige zuilen, en twee van die kleine, slanke speakertjes.

and you play them, and you go, you know, I do hear a difference:

Je zet ze aan en ... ik hoor wel verschil, hoor,

the big ones sound a little better.

die grote klinken ietsje beter.

And so you buy them, and you bring them home,

Dus die worden het: je zet ze in je woonkamer

and you entirely violate the décor of your house.

waarmee je interieur een portie zinloos geweld wordt aangedaan.

And the problem, of course, is that this comparison you made in the store

Met het probleem, zoals altijd, dat je de vergelijking die je in de winkel maakte

is a comparison you'll never make again.

nooit meer zult maken.

What are the odds that years later you'll turn on the stereo and go,

Hoeveel kans is er dat je later nog 'ns de stereo aanzet en denkt:

"Sounds so much better than those little ones,"

“Klinkt toch echt veel beter dan die kleintjes,”

which you can't even remember hearing.

waarvan je niet meer weet hoe ze klonken.

The problem of shifting comparisons is even more difficult

Het probleem van het verleggen van vergelijkingen wordt nog lastiger

when these choices are arrayed over time.

als keuzes tijdsafhankelijk worden.

People have a lot of trouble making decisions

Mensen stuntelen wat af bij het maken van keuzes

about things that will happen at different points in time.

over dingen die op verschillende momenten plaats vinden.

And what psychologists and behavioral economists have discovered

Psychologen en gedragseconomen hebben ontdekt

is that by and large people use two simple rules.

dat het gros van de mensen twee eenvoudige regels hanteert.

So let me give you one very easy problem, a second very easy problem

Hier zijn eerst twee eenvoudige vragen

en dan een derde, moeilijke vraag.

and then a third, hard, problem.

Here's the first easy problem:

Dit is de eerste simpele vraag.

You can have 60 dollars now or 50 dollars now. Which would you prefer?

Je kan nu 60 dollar krijgen, of nu 50 dollar. Wat heb je het liefst?

This is what we call a one-item IQ test, OK?

Dit noemen we ook wel een één-vraags-IQ-test.

All of us, I hope, prefer more money, and the reason is,

Iedereen, hoop ik, heeft liever meer geld, met als reden

we believe more is better than less.

dat we aannemen dat meer beter is dan minder.

Here's the second problem:

De tweede vraag:

You can have 60 dollars today or 60 dollars in a month. Which would you prefer?

Je kan vandaag 60 dollar krijgen of 60 dollar over een maand.

Wat verkies je?

Again, an easy decision,

Wederom niet zo’n moeilijke keuze,

because we all know that now is better than later.

omdat iedereen weet dat nu beter is dan later.

What's hard in our decision-making is when these two rules conflict.

Keuzes maken wordt lastig als deze twee regels conflicteren.

For example, when you're offered 50 dollars now or 60 dollars in a month.

Bijvoorbeeld bij het aanbod: 50 dollar nu of 60 dollar over een maand.

This typifies a lot of situations in life in which you will gain

Dit is een typische situatie waarbij je winst haalt uit wachten,

by waiting, but you have to be patient.

maar je geduld moet uitoefenen.

What do we know? What do people do in these kinds of situations?

Wat weten we daarvan? Wat doen mensen bij dit soort dilemma’s?

Well, by and large people are enormously impatient.

Nou, het gros is bijzonder ongeduldig.

That is, they require interest rates in the hundred

Zij willen een rente van honderden

or thousands of percents in order to delay gratification

of duizenden procenten voordat ze hun uitkering uitstellen

and wait until next month for the extra 10 dollars.

en bereid zijn een maand te wachten voor die extra 10 dollar.

Maybe that isn't so remarkable, but what is remarkable is

Niet eens zo opmerkelijk, maar wat wel opmerkelijk is,

how easy it is to make this impatience go away by simply changing

is hoe makkelijk het is om het ongeduld te sussen

when the delivery of these monetary units will happen.

door de uitbetalingen op een ander moment plaats te laten vinden

Imagine that you can have 50 dollars in a year -- that's 12 months --

Bedenk eens dat je over een jaar – 12 maanden -- 50 dollar kan krijgen

or 60 dollars in 13 months.

of 60 dollar over 13 maanden.

What do we find now?

Wat zien we nu?

People are gladly willing to wait: as long as they're waiting 12,

Mensen wachten nu met plezier: als ze toch 12 maanden wachten,

they might as well wait 13.

kunnen ze net zo goed 13 maanden wachten.

What makes this dynamic inconsistency happen?

Wat veroorzaakt deze dynamische tegenstrijdigheid?

Comparison. Troubling comparison. Let me show you.

Vergelijkingen. Zorgelijke vergelijkingen. Kijk maar.

This is just a graph showing the results that I just suggested

Hier zie je een grafiek met de antwoorden die jullie zouden geven

you would show if I gave you time to respond, which is,

als ik wat meer tijd had gegeven:

people find that the subjective value of 50 is higher

dat mensen de 50 dollar meer waarderen

than the subjective value of 60 when they'll be delivered in now

dan de 60 dollar als ze respectievelijk nu en over een maand betaald worden

or one month, respectively -- a 30-day delay --

-- een uitstel van 30 dagen --

but they show the reverse pattern when you push the entire decision

maar dit patroon keert zich om als je het complete besluit

off into the future a year.

een jaar de toekomst in verschuift.

Now, why in the world do you get this pattern of results?

Waar komt dit patroon in hemelsnaam vandaan?

Dat kunnen deze heren ons vertellen.

These guys can tell us.

What you see here are two lads,

Je ziet hier twee jongens,

one of them larger than the other: the fireman and the fiddler.

de één wat langer de ander: de brandweerman en de violist

They are going to recede towards the vanishing point in the horizon,

Ze zullen zo aan de horizon verdwijnen.

and I want you to notice two things.

Let daarbij op de volgende twee punten.

At no point will the fireman look taller than the fiddler. No point.

Er is geen enkel moment dat de violist langer dan de brandweerman lijkt. Nooit.

However, the difference between them seems to be getting smaller.

Toch lijkt het verschil steeds kleiner te worden.

First it's an inch in your view, then it's a quarter-inch,

Eerst op het oog twee centimeter, dan één centimeter,

then a half-inch, and then finally they go off the edge of the earth.

een halve, en uiteindelijk verdwijnen ze aan de rand van de aarde.

Here are the results of what I just showed you.

Hier zie je de resultaten van wat ik je net liet zien.

This is the subjective height --

Dit is de waargenomen lengte --

the height you saw of these guys at various points.

zoals je die op je overkwam bij verschillende afstanden.

And I want you to see that two things are true.

Ik wil je bewust maken van de volgende feiten.

One, the farther away they are, the smaller they look;

Ten eerste, hoe groter de afstand, des te kleiner ze lijken.

and two, the fireman is always bigger than the fiddler.

En ten tweede, de brandweerman is altijd groter dan de violist.

But watch what happens when we make some of them disappear. Right.

Maar kijk wat er gebeurt als we er enkele doen verdwijnen. Precies.

At a very close distance, the fiddler looks taller than the fireman,

Dichtbij lijkt de violist langer dan de brandweerman,

but at a far distance

maar op een grote afstand

their normal, their true, relations are preserved.

blijft hun verhouding in lengte hetzelfde.

As Plato said, what space is to size, time is to value.

Plato zei al: wat ruimte voor formaat is, is tijd voor waarde.

These are the results of the hard problem I gave you:

Dit zijn de antwoorden op het dilemma wat ik je voorschotelde,

60 now or 50 in a month?

60 nu, of 50 over een maand.

And these are subjective values,

Dit zijn subjectieve waarden. Onze twee regels blijven gelden.

and what you can see is, our two rules are preserved.

People always think more is better than less:

Mensen vinden meer altijd beter dan minder.

60 is always better than 50,

60 is altijd beter dan 50

and they always think now is better than later:

en ze denken altijd dat nu beter is dan later.

the bars on this side are higher than the bars on this side.

De balkjes aan deze kant zijn hoger dan aan die kant.

Watch what happens when we drop some out.

Zie nu wat er gebeurt als we er een paar weglaten.

Suddenly we have the dynamic inconsistency that puzzled us.

Ineens komt de verwarrende dynamische tegenstrijdigheid weer terug.

We have the tendency for people to go for 50 dollars now

Mensen zijn geneigd om voor de 50 dollar te kiezen in plaats van

over waiting a month, but not if that decision is far in the future.

een maand te wachten, maar niet bij een besluit ver in de toekomst.

Notice something interesting that this implies -- namely, that

Hier volgt nog iets interessants uit:

als de toekomst aanbreekt, veranderen mensen van mening.

when people get to the future, they will change their minds.

That is, as that month 12 approaches, you will say,

Oftewel, als de 12e maand nadert, zeg je ineens:

what was I thinking, waiting an extra month for 60 dollars?

“Wat dacht ik wel, nog een maand extra wachten op 60 dollar?

I'll take the 50 dollars now.

Hier met die 50 dollar.”

Well, the question with which I'd like to end is this:

Ik wil graag afsluiten met de volgende kwestie:

If we're so damn stupid, how did we get to the moon?

als wij zo stom zijn, hoe zijn we dan ooit op de maan geland?

Because I could go on for about two hours with evidence

Want ik zou nog wel twee uur door kunnen gaan met bewijzen

of people's inability to estimate odds and inability to estimate value.

dat mensen niet in staat zijn om kansen en waarde in te schatten.

Het antwoord op deze vraag heb je volgens mij

The answer to this question, I think, is an answer you've already heard

in some of the talks, and I dare say you will hear again:

al meer gehoord, maar ik herhaal het even:

namely, that our brains were evolved for a very different world

onze hersenen hebben zich ontwikkeld voor een complete andere wereld

than the one in which we are living.

dan die waar we in leven.

They were evolved for a world

Ze hebben zich ontwikkeld voor een wereld

in which people lived in very small groups,

waarin mensen in kleine groepjes leefden,

rarely met anybody who was terribly different from themselves,

amper iemand tegenkwamen die echt heel anders was,

had rather short lives in which there were few choices

niet zo oud werden en weinig keuzes hoefden te maken,

and the highest priority was to eat and mate today.

met vandaag eten en paren als hoogste prioriteit.

Bernoulli's gift, Bernoulli's little formula, allows us, it tells us

Het geschenk van Bernoulli, Bernoulli’s formuletje, vertelt ons

how we should think in a world for which nature never designed us.

hoe we moeten denken in een wereld

waarvoor de natuur ons niet ontworpen heeft.

That explains why we are so bad at using it, but it also explains

Dat verklaart waarom we er zo slecht gebruik van maken, maar ook

why it is so terribly important that we become good, fast.

waarom het belangrijk is dat we dat wel snel goed gaan doen.

We are the only species on this planet

Wij zijn de enige diersoort op deze planeet

that has ever held its own fate in its hands.

die ooit haar eigen lot in handen heeft gehad

We have no significant predators,

We hebben geen serieuze roofdieren boven ons,

we're the masters of our physical environment;

wij domineren onze fysieke leefomgeving;

the things that normally cause species to become extinct

zaken waar normaal gesproken diersoorten door uitsterven,

are no longer any threat to us.

zijn voor ons geen bedreiging meer.

The only thing -- the only thing -- that can destroy us and doom us

Het enige -- echt het enige -- waar we aan ten onder kunnen gaan

are our own decisions.

zijn onze eigen beslissingen.

If we're not here in 10,000 years, it's going to be because

Als we er over 10.000 jaar niet meer zijn, dan komt dat omdat

we could not take advantage of the gift given to us

het ons niet lukte gebruik te maken

van het geschenk dat we kregen

by a young Dutch fellow in 1738,

van een jonge Nederlander in 1738,

because we underestimated the odds of our future pains

omdat we onze kans op toekomstige tegenslagen onderschatten

and overestimated the value of our present pleasures.

en de waarde van ons huidige plezier overschatten.

Thank you.

Dank u wel.

(Applause)

(Applaus)

Chris Anderson: That was remarkable.

Chris Anderson: Dat was buitengewoon.

We have time for some questions for Dan Gilbert. One and two.

Er is nog tijd om Dan Gilbert een paar vragen te stellen. Eerste en tweede.

Bill Lyell: Would you say that this mechanism

Bill Lyell: Zou u willen stellen dat dit mechanisme

is in part how terrorism actually works to frighten us,

gedeeltelijk ook is hoe terrorisme werkt om ons bang te maken,

and is there some way that we could counteract that?

en is er een goede manier om dat tegen te gaan?

Dan Gilbert: Ik heb laatst advies gegeven

Dan Gilbert: I actually was consulting recently

with the Department of Homeland Security, which generally believes

aan de nationale veiligheidsdiensten, die zelf meestal geloven

that American security dollars should go to making borders safer.

dat er meer geld moet gaan naar grensbewaking.

I tried to point out to them that terrorism was a name

Ik probeerde hen uit te leggen dat terrorisme een naam is

based on people's psychological reaction to a set of events,

gebaseerd op de psychologische reactie van mensen op gebeurtenissen,

and that if they were concerned about terrorism they might ask

en dat als je je zorgen maakt over terreur, je zou kunnen vragen

what causes terror and how can we stop people from being terrified,

wat terreur veroorzaakt en hoe we kunnen zorgen dat mensen zich niet bang voelen,

rather than -- not rather than, but in addition to

in plaats van -- of beter gezegd, naast

stopping the atrocities that we're all concerned about.

het beëindigen van de gruwelen waar we ons zorgen over maken.

Surely the kinds of play that at least American media give to --

Zeker hoeveel aandacht de Amerikaanse pers eraan besteedt --

and forgive me, but in raw numbers these are very tiny accidents.

sorry, maar in getallen uitgedrukt zijn het maar kleine voorvallen.

We already know, for example, in the United States,

Zo weten we bijvoorbeeld dat er in de VS

more people have died as a result of not taking airplanes --

meer mensen zijn overleden door geen vliegtuigen te nemen --

because they were scared -- and driving on highways,

omdat ze bang waren -- maar de auto te nemen,

than were killed in 9/11. OK?

dan dat er op 11 september zijn overleden.

If I told you that there was a plague

Als ik je zou zeggen dat er een plaag is

that was going to kill 15,000 Americans next year,

die volgend jaar het leven van 15.000 Amerikanen zou opeisen,

you might be alarmed if you didn't find out it was the flu.

zou je verontrust zijn als je niet wist dat het om griep ging.

These are small-scale accidents, and we should be wondering

Het blijven kleine voorvallen, en we moeten ons afvragen

whether they should get the kind of play,

of de media er zoveel aandacht aan moeten schenken, als nu gebeurt.

the kind of coverage, that they do.

Surely that causes people to overestimate the likelihood

Dat zorgt er vanzelf voor dat mensen de kans overschatten

that they'll be hurt in these various ways,

dat hen op deze manier iets overkomt.

and gives power to the very people who want to frighten us.

Dat geeft macht aan wie ons wil terroriseren.

CA: Dan, I'd like to hear more on this. So, you're saying

CA: Hier zou ik meer over willen horen.

that our response to terror is, I mean, it's a form of mental bug?

Je zegt dat onze reactie op terreur een soort van bug in onze psyche is?

Talk more about it.

Zeg daar eens wat meer over.

DG: It's out-sized. I mean, look.

DG: Het is buitenproportioneel.

If Australia disappears tomorrow,

Als Australië morgen verdwijnt,

terror is probably the right response.

is angst waarschijnlijk de juiste reactie.

That's an awful large lot of very nice people. On the other hand,

Dat is een verschrikkelijk groot aantal hele lieve mensen.

Aan de andere kant,

when a bus blows up and 30 people are killed,

als een bus opgeblazen wordt en 30 mensen gaan dood:

more people than that were killed

er zijn meer mensen dan dat overleden

by not using their seatbelts in the same country.

door het niet dragen van autogordels in hetzelfde land.

Is terror the right response?

Is angst dan de juiste reactie?

CA: What causes the bug? Is it the drama of the event --

CA: Wat veroorzaakt die bug? Dat het zo dramatisch is --

that it's so spectacular?

of zo spectaculair?

Is it the fact that it's an intentional attack by, quote, outsiders?

Komt het omdat het een geplande aanslag is door, ik citeer, buitenstaanders?

What is it?

DG: Ja. Er zijn verschillende redenen, en je wees er al een paar aan.

DG: Yes. It's a number of things, and you hit on several of them.

First, it's a human agent trying to kill us --

Het is een mens die ons probeert te doden.

it's not a tree falling on us by accident.

het is niet zomaar een boom die toevallig op ons valt.

Second, these are enemies who may want to strike and hurt us again.

Ten tweede, deze vijanden willen ons misschien nog eens aanvallen.

People are being killed for no reason instead of good reason --

Mensen worden vermoord zonder reden in plaats van met reden -

as if there's good reason, but sometimes people think there are.

alsof er een goede reden bestaat, maar soms denken mensen van wel.

So there are a number of things that together

Er zijn dus verscheidene oorzaken tesamen

make this seem like a fantastic event, but let's not play down

waardoor het zo’n spectaculair incident lijkt, maar vergeet niet

the fact that newspapers sell when people see something in it

dat de kranten goed verkopen als mensen er iets in zien staan

they want to read. So there's a large role here played by the media,

dat ze graag willen lezen.

Dus de media spelen hier een grote rol.

who want these things to be

Die willen zulke dingen

as spectacular as they possibly can.

zo spectaculair mogelijk hebben.

CA: Hoe zorgen we dat onze cultuur het wat minder opblaast?

CA: I mean, what would it take to persuade our culture to downplay it?

DG: Well, go to Israel. You know,

DG: Nou, ga naar Israël.

go to Israel. And a mall blows up,

Ga gewoon naar Israël.

Een winkelcentrum ontploft,

and then everybody's unhappy about it, and an hour-and-a-half later --

wat erg is, en 1,5 uur later --

at least when I was there, and I was 150 feet from the mall

tenminste, toen ik daar was, en ik was 50 m van de ontploffing vandaan.

when it blew up -- I went back to my hotel

Ik ging terug naar mijn hotel

and the wedding that was planned was still going on.

en de geplande bruiloft ging gewoon door.

And as the Israeli mother said,

De Israëlische moeder zei:

she said, "We never let them win by stopping weddings."

“We laten ze niet winnen door bruiloften te stoppen.”

I mean, this is a society that has learned --

Deze cultuur heeft geleerd -- net als andere -- om te leven

and there are others too -- that has learned to live

with a certain amount of terrorism and not be quite as upset by it,

met een bepaalde hoeveelheid terrorisme en zich minder druk maakt dan,

shall I say, as those of us who have not had many terror attacks.

zeg maar, culturen die minder vaak doelwit zijn geweest.

CA: But is there a rational fear that actually,

CA: Maar is er ook een reële grond voor onze angsten,

the reason we're frightened about this is because we think that

de reden dat we bang zijn, is omdat we denken dat

the Big One is to come?

er nog een veel grotere aanslag zal komen?

DG: Yes, of course. So, if we knew that this was the worst attack

DG: Ja natuurlijk: als we wisten

dat dit de grootste aanslag ooit was

there would ever be, there might be more and more buses of 30 people --

en er nog meer bussen van 30 mensen doelwit waren --

we would probably not be nearly so frightened.

dan zouden we wellicht niet zo bang zijn.

I don't want to say -- please, I'm going to get quoted somewhere

Ik wil hier niet zeggen -- straks gaan ze me citeren

as saying, "Terrorism is fine and we shouldn't be so distressed."

met “Niets mis met terrorisme, waar maken we ons druk om.”

That's not my point at all.

Maar dat bedoel ik echt niet.

What I'm saying is that, surely, rationally,

Mijn punt is dat, rationeel gezien,

our distress about things that happen, about threats,

onze zorgen over gebeurtenissen, bedreigingen,

should be roughly proportional to the size of those threats

ongeveer in verhouding moeten zijn met de omvang van bedreigingen,

and threats to come.

nu en in de toekomst.

I think in the case of terrorism, it isn't.

Met terrorisme is dat niet het geval, volgens mij.

And many of the things we've heard about from our speakers today --

Veel dingen die we vandaag hoorden --

how many people do you know got up and said,

hoeveel mensen ken je die vandaag opstonden en zeiden:

Poverty! I can't believe what poverty is doing to us.

“Armoede! Waar gaat het heen met al die armoede.”

People get up in the morning; they don't care about poverty.

Als mensen 's ochtends opstaan, maken ze zich niet druk om armoede.

It's not making headlines, it's not making news, it's not flashy.

Dat haalt de krant niet. Het is geen nieuws, het is niet hip.

There are no guns going off.

Er wordt niet geschoten.

I mean, if you had to solve one of these problems, Chris,

Als je een van deze problemen moest oplossen, Chris,

which would you solve? Terrorism or poverty?

welke zou dat dan zijn: terrorisme of armoede?

(Laughter)

(Gelach)

(Applause)

(Applaus)

That's a tough one.

Da’s een lastige.

CA: There's no question.

CA: Ongetwijfeld

Poverty, by an order of magnitude, a huge order of magnitude,

armoede, dat is zoveel groter, zo ontzettend veel groter,

unless someone can show that there's, you know,

tenzij iemand ons ervan overtuigt

dat er echt terroristen met atoombommen komen.

terrorists with a nuke are really likely to come.

The latest I've read, seen, thought

Voor zo ver ik weet, gelezen en gezien heb,

is that it's incredibly hard for them to do that.

is het verschrikkelijk lastig voor hen om een atoombom te krijgen,

If that turns out to be wrong, we all look silly,

maar als we er naast zitten, staan we allemaal voor schut,

but with poverty it's a bit --

en met armoede is het een beetje --

DG: Even if that were true, still more people die from poverty.

DG: Zelfs als dat waar zou zijn, dan blijft armoede meer doden eisen.

(Applaus)

CA: We zijn geëvolueerd om ons op te winden

CA: We've evolved to get all excited

about these dramatic attacks. Is that because in the past,

over deze dramatische aanslagen.

Komt dat omdat we vroeger, lang geleden, zaken als ziektes niet begrepen,

in the ancient past, we just didn't understand things like disease

and systems that cause poverty and so forth,

en de systemen die armoede veroorzaken en zo,

and so it made no sense for us as a species to put any energy

zodat het geen zin had om ons als soort druk te maken

into worrying about those things?

over dit soort dingen?

People died; so be it.

Mensen gingen dood, het zij zo.

But if you got attacked, that was something you could do something about.

Maar als je zelf aangevallen werd, dan had je het heft in eigen handen,

And so we evolved these responses.

zodat we nu reageren zoals we reageren.

Is that what happened?

Is het zo gegaan?

DG: Well, you know, the people who are most skeptical

DG: Weet je, het meest sceptisch over teruggrijpen

about leaping to evolutionary explanations for everything

naar evolutionaire verklaring zijn de evolutiepsychologen zelf.

are the evolutionary psychologists themselves.

My guess is that there's nothing quite that specific

Ik ga er vanuit dat er niet zoiets specifieks was

in our evolutionary past. But rather, if you're looking for

in ons evolutionair verleden.

Maar zoek je toch een evolutionaire reden, dan zou je kunnen zeggen

an evolutionary explanation, you might say

that most organisms are neo-phobic -- that is, they're a little scared

omdat de meeste organismen neofobisch zijn -- bang voor wat nieuw is.

of stuff that's new and different.

And there's a good reason to be,

En daar is een goede reden voor, want het vorige heeft je niet opgegeten.

because old stuff didn't eat you. Right?

Any animal you see that you've seen before is less likely

Er is minder kans dat een gekend dier

jou als prooi ziet, dan een beest dat je voor het eerst tegenkomt.

to be a predator than one that you've never seen before.

So, you know, when a school bus is blown up and we've never seen this before,

Dus, als een schoolbus opgeblazen wordt en we dit voor het eerst meemaken,

our general tendency is to orient towards

zijn we geneigd om te handelen

that which is new and novel is activated.

zoals we altijd doen bij nieuwe fenomenen.

I don't think it's quite as specific a mechanism

Het lijkt me niet zo’n specifieke evolutionaire aanpassing

as the one you alluded to, but maybe a more fundamental one underlying it.

als je net aanhaalde: maar eerder een fundamentele.

Jay Walker: You know, economists love to talk about

Jay Walker: Economen zijn dol op praten

the stupidity of people who buy lottery tickets. But I suspect

over hoe dom deelnemers aan de loterij zijn.

Ik denk dat u precies dezelfde fout maakt als waar u hen van beschuldigt:

you're making the exact same error you're accusing those people of,

which is the error of value.

het verkeerd inschatten van de waarde.

I know, because I've interviewed

Ik heb zo'n 1.000 kopers van loten ondervraagd door de jaren heen.

about 1,000 lottery buyers over the years.

It turns out that the value of buying a lottery ticket is not winning.

Het blijkt dat de waarde van het kopen van een lot niet het winnen is.

That's what you think it is. All right?

Wat u wel denkt, toch?

The average lottery buyer buys about 150 tickets a year,

De gemiddelde loterij-deelnemer koopt zo’n 150 loten per jaar,

so the buyer knows full well that he or she is going to lose,

dus de speler weet zelf goed dat hij of zij zal verliezen,

and yet she buys 150 tickets a year. Why is that?

maar koopt toch 150 loten per jaar. Waarom?

It's not because she is stupid or he is stupid.

Niet omdat zij stom is, of omdat hij stom is.

It's because the anticipation of possibly winning

Dat komt omdat er door de kans op winnen

releases serotonin in the brain, and actually provides a good feeling

serotonine vrijkomt in de hersenen, wat een goed gevoel geeft

until the drawing indicates you've lost.

tot je hoort dat je verloren hebt.

Or, to put it another way, for the dollar investment,

Of anders gezegd, met een investering van een dollar

you can have a much better feeling than flushing the money

kun je je veel beter voelen dan als je je geld door de wc spoelt,

down the toilet, which you cannot have a good feeling from.

waar je geen goed gevoel van krijgt.

Now, economists tend to --

Maar economen zijn geneigd --

(Applause)

(Applaus)

-- economen zijn geneigd

-- economists tend to view the world

through their own lenses, which is:

met een bepaalde bril naar de wereld te kijken,

this is just a bunch of stupid people.

en te denken dat loterij-spelers dom zijn.

And as a result, many people look at economists as stupid people.

Vervolgens worden economen door veel mensen gezien als dommeriken.

And so fundamentally, the reason we got to the moon is,

Het komt er op neer dat we op de maan geland zijn,

we didn't listen to the economists. Thank you very much.

omdat we juist niet naar economen geluisterd hebben. Dank u wel.

(Applause)

(Applaus)

DG: Well, no, it's a great point. It remains to be seen

DG: Nou, je hebt zeker een punt. Het is nog maar afwachten

whether the joy of anticipation is exactly equaled

of het plezier van meedoen even groot is

by the amount of disappointment after the lottery. Because remember,

als de teleurstelling na de loterij.

Vergeet niet dat wie geen lotje kocht,

people who didn't buy tickets don't feel awful the next day either,

zich de dag erop niet slecht voelde, ook al doet de trekking hem niets.

even though they don't feel great during the drawing.

I would disagree that people know they're not going to win.

Ik denk niet dat ze beseffen dat ze niet gaan winnen.

I think they think it's unlikely, but it could happen,

Ze weten wel dat de kans klein is, maar hij is er wel,

which is why they prefer that to the flushing.

dus liever de loterij dan het geld door de wc spoelen.

But certainly I see your point: that there can be

Maar ik zie zeker waar je naar toe wilt:

some utility to buying a lottery ticket other than winning.

het kopen van een lot levert meer op dan alleen het winnen.

Now, I think there's many good reasons not to listen to economists.

Verder ken ik vele redenen om niet naar economen te luisteren.

That isn't one of them, for me, but there's many others.

Dit is er geen van, wat mij betreft, maar er zijn redenen te over.

CA: Last question.

CA: Laatste vraag.

Aubrey de Grey: My name's Aubrey de Grey, from Cambridge.

Aubrey de Grey: Ik ben Aubrey de Grey, uit Cambridge.

I work on the thing that kills more people than anything else kills --

Ik houd me bezig met doodsoorzaak nummer één --

I work on aging -- and I'm interested in doing something about it,

ouderdom, waar ik graag iets tegen wil doen,

as we'll all hear tomorrow.

morgen meer daarover.

I very much resonate with what you're saying,

Ik kan me helemaal vinden in wat u zegt.

because it seems to me that the problem

Het lijkt erop dat het grote probleem

with getting people interested in doing anything about aging

bij het sensibiliseren voor de strijd tegen ouderdom, is

is that by the time aging is about to kill you it looks like cancer

dat ouderdom, als je er last van krijgt, zich openbaart als kanker of hartkwalen.

or heart disease or whatever. Do you have any advice?

Heb je nog adviezen?

(Laughter)

(Gelach)

DG: For you or for them?

DG: Voor u of voor hen?

AdG: In persuading them.

AdG: Om ze te overhalen.

DG: Ah, for you in persuading them.

DG: Aha, voor u om hen over te halen.

Well, it's notoriously difficult to get people to be farsighted.

Nou het is verschrikkelijk lastig om mensen vooruit te laten kijken.

But one thing that psychologists have tried that seems to work

Maar één ding dat volgens psychologen lijkt te werken,

is to get people to imagine the future more vividly.

is om mensen hun toekomst wat concreter voor te laten stellen.

One of the problems with making decisions about the far future

Een probleem met beslissen over de verre

and the near future is that we imagine the near future

en nabije toekomst, is dat we de nabije toekomst

much more vividly than the far future.

veel concreter voor ons zien dan de verre toekomst.

To the extent that you can equalize the amount of detail

Als mensen hun nabije en verre toekomst even gedetailleerd voorstellen,

that people put into the mental representations

of near and far future, people begin to make decisions

zullen ze op dezelfde manier

about the two in the same way.

hun besluiten vormen voor beide.

So, would you like to have an extra 100,000 dollars when you're 65

Dus “Zou u 100.000 dollar meer willen hebben wanneer u 65 bent?”

is a question that's very different than,

is een totaal andere vraag dan:

imagine who you'll be when you're 65: will you be living,

“Beeld u zichzelf eens in als 65-jarige: leeft u nog, hoe ziet u eruit,

what will you look like, how much hair will you have,

hoeveel haar heeft u nog, met wie woont u samen?”

who will you be living with.

Once we have all the details of that imaginary scenario,

Zodra we alle details hebben van deze denkbeeldige situatie,

suddenly we feel like it might be important to save

lijkt het ineens belangrijker om te sparen

so that that guy has a little retirement money.

zodat die kerel van zijn pensioen kan genieten.

But these are tricks around the margins.

Maar dat zijn doekjes voor het bloeden.

I think in general you're battling a very fundamental human tendency,

Ik denk dat u het opneemt tegen een diepmenselijk trekje

which is to say, "I'm here today,

dat zegt: “Ik leef in het hier en nu,

and so now is more important than later."

nu is dus belangrijker dan later.”

CA: Dan, thank you. Members of the audience,

CA: Dan, dankjewel. Mensen in de zaal, dit was een geweldige sessie. Dankjewel.

that was a fantastic session. Thank you.

(Applause)

(Applaus)