Why we make bad decisions | Dan Gilbert

Μετάφραση: James Warren Επιμέλεια: Alexandros Tzaferidis

We all make decisions every day; we want to know

Παίρνουμε αποφάσεις κάθε μέρα. Θέλουμε να ξέρουμε

what the right thing is to do -- in domains from the financial

τι είναι σωστότερο να κάνουμε -- σε θέματα από οικονομικά

to the gastronomic to the professional to the romantic.

έως γαστρονομικά και επαγγελματικα έως ρομαντικά.

And surely, if somebody could really tell us how to do

Και σίγουρα, αν κάποιος πραγματικά μπορούσε να μας πει πως θα κάνουμε

exactly the right thing at all possible times,

το σωστό σε όλες τις περιπτώσεις,

that would be a tremendous gift.

αυτό θα ήταν ένα καταπληκτικό δώρο.

It turns out that, in fact, the world was given this gift in 1738

Στην πραγματικότητα αυτό το δώρο δόθηκε στον κόσμο το έτος 1738

by a Dutch polymath named Daniel Bernoulli.

από τον Ολλανδό πολυμαθή Ντανιέλ Μπερνούλλι.

And what I want to talk to you about today is what that gift is,

Αυτό για το οποίο θέλω να σας μιλήσω σήμερα είναι το τι είναι αυτό το δώρο,

and I also want to explain to you why it is

και θέλω επίσης να σας εξηγήσω γιατί

that it hasn't made a damn bit of difference.

αυτό δεν έκανε καμία απολύτως διαφορά.

Now, this is Bernoulli's gift. This is a direct quote.

Αυτό είναι το δώρο του Μπερνούλλι, επ'ακριβώς.

And if it looks like Greek to you, it's because, well, it's Greek.

Αν σας φαίνεται... ελληνικό, είναι επειδή είναι όντως... στα ελληνικά!

But the simple English translation -- much less precise,

Αλλά η απλή μετάφρασή του στα Αγγλικά -- πολύ λιγότερο ακριβής,

but it captures the gist of what Bernoulli had to say -- was this:

αλλά που περιέχει την ουσία αυτού που ήθελε να πει ο Benroulli -- ήταν αυτό:

The expected value of any of our actions --

Η αναμενόμενη αξία οποιασδήποτε πράξης μας --

that is, the goodness that we can count on getting --

δηλαδή το καλό που μπορούμε υπολογίσουμε ότι θα λάβουμε

is the product of two simple things:

είναι το γινόμενο δύο απλών πραγμάτων:

the odds that this action will allow us to gain something,

της πιθανότητας να κερδίσουμε κάτι από αυτή την πράξη

and the value of that gain to us.

και της αξίας αυτού του κέρδους για εμάς.

In a sense, what Bernoulli was saying is,

Κατα κάποιο τρόπο, αυτό που έλεγε ο Μπερνούλλι είναι ότι

if we can estimate and multiply these two things,

αν μπορούμε να εκτιμήσουμε και να πολλαπλασιάσουμε αυτά τα δύο πράγματα

we will always know precisely how we should behave.

θα μπορούμε πάντα να ξέρουμε ακριβώς πως θα πρέπει να πράξουμε.

Now, this simple equation, even for those of you

Τώρα, αυτή η απλή εξίσωση, ακόμη και για αυτούς από σας

who don't like equations, is something that you're quite used to.

που δεν τους αρέσουν οι εξισώσεις, είναι κάτι με το οποίο είστε αρκετά εξοικειωμένοι.

Here's an example: if I were to tell you, let's play

Ορίστε ένα παράδειγμα: αν σας έλεγα, ας παίξουμε

a little coin toss game, and I'm going to flip a coin,

ένα μικρό παιχνίδι κορώνα-γράμματα, και πετάξω το κέρμα,

and if it comes up heads, I'm going to pay you 10 dollars,

και αν έρθει κορώνα, θα σας πληρώσω 10 δολλάρια,

but you have to pay four dollars for the privilege of playing with me,

αλλά πρέπει να πληρώσετε τέσσερα δολλάρια για το δικαίωμα να παίξετε μαζί μου,

most of you would say, sure, I'll take that bet. Because you know

οι περισσότεροι από εσάς θα λέγατε, σίγουρα θα στοιχηματίσω. Γιατί γνωρίζετε

that the odds of you winning are one half, the gain if you do is 10 dollars,

ότι οι πιθανότητες να κερδίσετε είναι ½, και το κέρδος αν συμβεί αυτό, θα είναι 10 δολλάρια

that multiplies to five, and that's more

που μας δίνει γινόμενο 5 και αυτό είναι περισσότερο

than I'm charging you to play. So, the answer is, yes.

απ' ό,τι σας χρεώνω εγώ για να παίξετε. Άρα η απάντηση είναι ναι.

This is what statisticians technically call a damn fine bet.

Αυτό είναι που οι στατιστικολόγοι αποκαλούν "διαολεμένα καλό στοίχημα".

Now, the idea is simple when we're applying it to coin tosses,

Τώρα, η ιδέα είναι απλή όταν την εφαρμόζουμε στο κορώνα-γράμματα,

but in fact, it's not very simple in everyday life.

αλλά δεν είναι και τόσο απλή στην καθημερινή ζωή.

People are horrible at estimating both of these things,

Οι άνθρωποι είναι απαίσιοι στο να εκτιμούν σωστά αυτά τα δύο πράγματα,

and that's what I want to talk to you about today.

και για αυτό ακριβώς θέλω να σας μιλήσω σήμερα.

There are two kinds of errors people make when trying to decide

Υπάρχουν δύο ειδών λάθη που κάνουν οι άνθρωποι προσπαθώντας να αποφασίσουν

what the right thing is to do, and those are

ποια είναι η σωστή επιλογή, και αυτά είναι

errors in estimating the odds that they're going to succeed,

λάθη στην εκτίμηση των πιθανοτήτων που πρόκειται να επιτύχουν

and errors in estimating the value of their own success.

και λάθη στην εκτίμηση της αξίας της επιτυχίας τους.

Now, let me talk about the first one first.

Τώρα θα μιλήσω πρώτα για το πρώτο.

Calculating odds would seem to be something rather easy:

Ο υπολογισμός πιθανοτήτων είναι φαινομενικά κάτι αρκετά εύκολο:

there are six sides to a die, two sides to a coin, 52 cards in a deck.

υπάρχουν έξι πλευρές σε ένα ζάρι, δύο πλευρές σε ένα νόμισμα, 52 κάρτες σε μια τράπουλα.

You all know what the likelihood is of pulling the ace of spades

Όλοι γνωρίζετε ποιά είναι η πιθανότητα να τραβήξετε άσο μπαστούνι

or of flipping a heads.

ή να τύχει κορώνα.

But as it turns out, this is not a very easy idea to apply

Αλλά όπως προκύπτει τελικά, δεν είναι και πολύ εύκολο να εφαρμοστεί αυτή η ιδέα

in everyday life. That's why Americans spend more --

στην καθημερινή ζωή. Γι' αυτό το λόγο οι Αμερικάνοι ξοδεύουν περισσότερα --

I should say, lose more -- gambling

ή, σωστότερα, χάνουν περισσότερα -- στο τζόγο

than on all other forms of entertainment combined.

από ότι σε όλες τις άλλες μορφές διασκέδασης μαζί.

The reason is, this isn't how people do odds.

Ο λόγος είναι ότι oi άνθρωποι δεν υπολογίζουν έτσι τις πιθανότητες.

The way people figure odds

Για να καταλάβουμε πως οι άνθρωποι υπολογίζουν τις πιθανότητες

requires that we first talk a bit about pigs.

θα πρέπει πρώτα να μιλήσουμε λίγο για... γουρούνια.

Now, the question I'm going to put to you is whether you think

Τώρα η ερώτηση που πρόκειται να σας κάνω είναι εάν νομίζετε

there are more dogs or pigs on leashes

ότι είναι περισσότεροι οι σκύλοι ή τα γουρούνια με λουρί

observed in any particular day in Oxford.

που παρατηρούνται μια συγκεκριμένη μέρα στην Οξφόρδη.

And of course, you all know that the answer is dogs.

Φυσικά όλοι γνωρίζετε ότι η απάντηση είναι οι σκύλοι.

And the way that you know that the answer is dogs is

Και ο τρόπος που ξέρετε ότι η απάντηση είναι οι σκύλοι είναι ότι

you quickly reviewed in memory the times

ανακαλέσατε γρήγορα στη μνήμη σας τις φορές

you've seen dogs and pigs on leashes.

που έχετε δει σκύλους και γουρούνια σε λουριά.

It was very easy to remember seeing dogs,

Ήταν πολύ εύκολο να θυμηθείτε σκύλους,

not so easy to remember pigs. And each one of you assumed

αλλά όχι τόσο εύκολο να θυμηθείτε γουρούνια. Και κάθε ένας από εσάς υπέθεσε

that if dogs on leashes came more quickly to your mind,

ότι αφού τα σκυλιά με λουρί ήρθαν πιο γρήγορα στο μυαλό σας,

then dogs on leashes are more probable.

τότε τα σκυλιά με λουρί είναι πιο πιθανά.

That's not a bad rule of thumb, except when it is.

Αυτός δεν είναι κακός σα γενικός κανόνας, εκτός από τις φορές που... είναι.

So, for example, here's a word puzzle.

Οπότε, για παράδειγμα, ορίστε μια λεκτική άσκηση:

Are there more four-letter English words

Υπάρχουν περισσότερες Αγγλικές λέξεις τεσσάρων γραμμάτων

with R in the third place or R in the first place?

με το R στην τρίτη θέση ή με το R στην πρώτη θέση?

Well, you check memory very briefly, make a quick scan,

Λοιπόν ελέγχετε την μνήμη σας πολύ σύντομα, κάνετε μια γρήγορη σάρωση

and it's awfully easy to say to yourself, Ring, Rang, Rung,

και είναι πολύ εύκολο να θυμηθείτε τα Ring, Rang, Rung,

and very hard to say to yourself, Pare, Park: they come more slowly.

και πολύ δύσκολο να θυμηθείτε τα Pare, Park: αυτά έρχονται πιο αργά.

But in fact, there are many more words in the English language

Αλλά στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολύ περισσότερες λέξεις στην Αγγλική γλώσσα

with R in the third than the first place.

με το R στην τρίτη παρά με το R στην πρώτη θέση.

The reason words with R in the third place come slowly to your mind

Ο λόγος που οι λέξεις με το R στην τρίτη θέση έρχονται αργά στο μυαλό σας

isn't because they're improbable, unlikely or infrequent.

δεν είναι ότι είναι απίθανες ή σπανιες.

It's because the mind recalls words by their first letter.

Είναι γιατί το μυαλό ανακαλεί τις λέξεις με το πρώτο τους γράμμα.

You kind of shout out the sound, S -- and the word comes.

Σκέφτεστε το φθόγγο στο μυαλό σας, S -- και η λέξη έρχεται.

It's like the dictionary;

Είναι σαν το λεξικό,

it's hard to look things up by the third letter.

είναι δύσκολο να αναζητήσεις κάτι με βάση το τρίτο γράμμα.

So, this is an example of how this idea that

Άρα, αυτό είναι ένα παράδειγμα του πώς η ιδέα ότι

the quickness with which things come to mind

η ταχύτητα με την οποία κάποια πράγματα έρχονται στο μυαλό

can give you a sense of their probability --

μπορεί να σας δώσει μια αίσθηση για την πιθανότητά τους --

how this idea could lead you astray. It's not just puzzles, though.

πώς αυτή η ιδέα μπορεί να σας οδηγήσει σε λάθος δρόμο. Και δεν ισχύει μόνο στις ασκήσεις.

For example, when Americans are asked to estimate the odds

Για παράδειγμα, όταν οι Αμερικάνοι καλούνται να υπολογίσουν τις πιθανότητες

that they will die in a variety of interesting ways --

να πεθάνουν με διάφορους... ενδιαφέροντες τρόπους --

these are estimates of number of deaths per year

Αυτά είναι εκτιμήσεις των αριθμών των θανάτων ανά χρόνο

per 200 million U.S. citizens.

ανά 200 εκατομμύρια Αμερικάνους πολίτες.

And these are just ordinary people like yourselves who are asked

Και αυτοί είναι συνηθισμένοι άνθρωποι σαν εσάς που τους ζητήθηκε

to guess how many people die from tornado, fireworks, asthma, drowning, etc.

να μαντέψουν πόσοι άνθρωποι πεθαίνουν από τυφώνα, άσθμα, πνιγμό, και τα λοιπά.

Compare these to the actual numbers.

Συγκρίνετε αυτούς με τους πραγματικούς αριθμούς.

Now, you see a very interesting pattern here, which is first of all,

Τώρα, βλέπετε ένα πολύ ενδιαφέρον μοτίβο εδώ, το οποίο είναι πρώτα απ' όλα ότι

two things are vastly over-estimated, namely tornadoes and fireworks.

δύο πράγματα υπερεκτιμούνται, οι τυφώνες και τα πυροτεχνήματα,

Two things are vastly underestimated:

δύο πράγματα υποτιμούνται:

dying by drowning and dying by asthma. Why?

ο θάνατος από πνιγμό και ο θάνατος από άσθμα. Γιατί;

When was the last time that you picked up a newspaper

Πότε ήταν η τελευταία φορά που πήρατε μια εφημερίδα

and the headline was, "Boy dies of Asthma?"

και ο κύριος τίτλος ήταν, "Αγόρι πεθαίνει απο άσθμα!";

It's not interesting because it's so common.

Δεν είναι ενδιαφέρον ακριβώς γιατί είναι τόσο συνηθισμένο.

It's very easy for all of us to bring to mind instances

Είναι πολύ εύκολο για όλους μας να θυμηθούμε παραδείγματα

of news stories or newsreels where we've seen

από ιστορίες στις ειδήσεις όπου έχουμε δει

tornadoes devastating cities, or some poor schmuck

τυφώνες να καταστρέφουν πόλεις ή κάποιον άτυχο

who's blown his hands off with a firework on the Fourth of July.

που τίναξε τα χέρια με ένα πυροτέχνημα την 4η Ιουλίου.

Drownings and asthma deaths don't get much coverage.

Οι θάνατοι από πνιγμό και άσθμα δεν καλύπτονται αρκετά.

They don't come quickly to mind, and as a result,

Δεν έρχονται γρήγορα στο μυαλό, και σαν αποτέλεσμα,

we vastly underestimate them.

τους υποτιμούμε.

Indeed, this is kind of like the Sesame Street game

Είναι σαν εκείνο το παιχνίδι στο "Σουσάμι Άνοιξε":

of "Which thing doesn't belong?" And you're right to say

"Ποιο από αυτά δεν ταιριάζει με τα υπολοιπα?" Και θα είχατε δίκιο αν λέγατε

it's the swimming pool that doesn't belong, because the swimming pool

ότι είναι η πισίνα αυτό που δέν ανήκει, γιατί η πισίνα

is the only thing on this slide that's actually very dangerous.

είναι το μόνο πράγμα στην εικόνα που είναι πράγματικά πολύ επικίνδυνο.

The way that more of you are likely to die than the combination

Είναι ο τρόπος που οι περισσότεροι από εσάς είναι πιθανότερο να πεθάνετε, παρά με τον συνδυασμό

of all three of the others that you see on the slide.

και των τριών άλλων που βλέπετε στην εικόνα.

The lottery is an excellent example, of course -- an excellent test-case

Το λαχείο είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα, φυσικά -- ένα εξαιρετικό παράδειγμα δοκιμής

of people's ability to compute probabilities.

της ικανότητας των ανθρώπων να υπολογίζουν πιθανότητες.

And economists -- forgive me, for those of you who play the lottery --

Οι οικονομολόγοι -- συγχωρήστε με, αυτοί που παίζετε στο λαχείο --

but economists, at least among themselves, refer to the lottery

αλλά οι οικονομολόγοι, τουλάχιστον μεταξύ τους, αναφέρονται στο λαχείο

as a stupidity tax, because the odds of getting any payoff

ως φόρο βλακεία, γιατί οι πιθανότητες να υπάρξει κάποιο κέρδος

by investing your money in a lottery ticket

επενδύοντας τα χρήματά σας σε ένα λαχείο

are approximately equivalent to flushing the money

είναι περίπου ίσο με το να τα πετάξετε

directly down the toilet -- which, by the way,

κατευθείαν στην τουαλέτα -- κάτι, για το οποίο

doesn't require that you actually go to the store and buy anything.

δεν χρειάζεται καν να πάτε στο μαγαζί και να αγοράσετε τίποτα.

Why in the world would anybody ever play the lottery?

Για ποιο λόγο θα μπορούσε κανείς να παίξει στο λαχείο;

Well, there are many answers, but one answer surely is,

Υπάρχουν πολλές απαντήσεις, αλλά μια από αυτές σίγουρα είναι

we see a lot of winners. Right? When this couple wins the lottery,

ότι βλέπουμε πολλούς νικητές. Σωστά; Όταν ένα ζευγάρι κερδίζει το λαχείο,

or Ed McMahon shows up at your door with this giant check --

ή ο Ed McMahon εμφανίζεται στην πόρτα σου με την τεράστια επιταγή --

how the hell do you cash things that size, I don't know.

πώς στο διάβολο θα εξαργυρώσεις τόσο τεράστια επιταγή, δεν ξέρω!

We see this on TV; we read about it in the paper.

Το βλέπουμε στην τηλεόραση, το διαβάζουμε στην εφημερίδα.

When was the last time that you saw extensive interviews

Πότε ήταν η τελευταία φορά που είδατε εκτενή συνέντευξη

with everybody who lost?

με όλους τους χαμένους;

Indeed, if we required that television stations run

Πράγματι, αν ζητούσαμε να δείξει η τηλεόραση

a 30-second interview with each loser

μια συνέντευξη 30 δευτερολέπτων για κάθε χαμένο

every time they interview a winner, the 100 million losers

κάθε φορά που παίρνουν συνέντευξη από κάποιο νικητή, τα 100 εκατομμύρια των χαμένων

in the last lottery would require nine-and-a-half years

στην τελευταία κλήρωση θα χρειάζονταν εννιάμισι χρόνια

of your undivided attention just to watch them say,

της αμέριστης προσοχής σας μόνο για να τους παρακολουθείτε να λένε,

"Me? I lost." "Me? I lost."

"Εγώ; Έχασα." "Εγώ; Έχασα."

Now, if you watch nine-and-a-half years of television --

Τώρα, αν παρακολουθήσετε εννιάμιση χρόνια τηλεόραση --

no sleep, no potty breaks -- and you saw loss after loss after loss,

χωρίς ύπνο και διαλείμματα για τουαλέτα -- και δείτε τους χαμένους τον έναν μετά τον άλλον,

and then at the end there's 30 seconds of, "and I won,"

και στο τέλος υπάρχουν 30 δευτερόλεπτα με, "και εγώ κέρδισα",

the likelihood that you would play the lottery is very small.

η πιθανότητα να συμμετείχατε στην κλήρωση είναι πολύ μικρή.

Look, I can prove this to you: here's a little lottery.

Ορίστε, μπορώ να σας το αποδείξω: να μια μικρή κλήρωση.

There's 10 tickets in this lottery.

Υπάρχουν 10 λαχνοί σε αυτή την κλήρωση.

Nine of them have been sold to these individuals.

9 από αυτους έχουν πουληθεί σε αυτούς τους ανθρώπους.

It costs you a dollar to buy the ticket and, if you win,

Κοστίζει 1 δολλάριο η αγορά του λαχνού, και αν κερδίσετε,

you get 20 bucks. Is this a good bet?

παίρνετε 20. Είναι αυτό ένα καλό στοίχημα;

Well, Bernoulli tells us it is.

Ο Bernoulli μας λέει ότι είναι:

The expected value of this lottery is two dollars;

Η αναμενόμενη αξία της κλήρωσης είναι 2 δολλάρια,

this is a lottery in which you should invest your money.

αυτή είναι μια κλήρωση στην οποία οφείλετε να επενύσετε να χρήματά σας.

And most people say, "OK, I'll play."

Και οι περισσότεροι άνθρωποι λένε, "Εντάξει, θα παίξω."

Now, a slightly different version of this lottery:

Τώρα, μια λίγο διαφορετική εκδοχή της κλήρωσης:

imagine that the nine tickets are all owned

υποθέστε ότι 9 εισητήρια ανήκουν

by one fat guy named Leroy.

σε 1 χοντρό τύπο που λέγεται Leroy.

Leroy has nine tickets; there's one left.

Ο Leroy έχει 9 εισητήρια; έχει μείνει 1.

Do you want it? Most people won't play this lottery.

Το θέλετε; Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα συμμετείχαν σε αυτήν την κλήρωση.

Now, you can see the odds of winning haven't changed,

Μπορείτε να δείτε ότι οι πιθανότητες κέρδους δεν έχουν αλλάξει,

but it's now fantastically easy to imagine who's going to win.

αλλά τώρα είναι πολύ εύκολο να φανταστείτε ποιος πρόκειται να κερδίσει.

It's easy to see Leroy getting the check, right?

Είναι εύκολο να δείτε τον Leroy να παίρνει την επιταγή, έτσι;

You can't say to yourself, "I'm as likely to win as anybody,"

Δεν μπορείτε να πείτε στον εαυτό σας, "Είναι το ίδιο πιθανό να κερδίσω όσο είναι για οποιονδήποτε άλλο,"

because you're not as likely to win as Leroy.

γιατί δεν είναι το ίδιο πιθανό να κερδίσετε όσο είναι ο Leroy.

The fact that all those tickets are owned by one guy

Το γεγονός ότι όλα τα εισητήρια ανήκουν σε ένα τύπο

changes your decision to play,

αλλάζει την απόφασή σας να παίξετε,

even though it does nothing whatsoever to the odds.

παρ'όλο που δεν αλλάζουν καθόλου οι πιθανότητες.

Now, estimating odds, as difficult as it may seem, is a piece of cake

Τώρα, ο υπολογισμός της πιθανότητας, όσο δύσκολος και να φαίνεται, είναι παιχνιδάκι

compared to trying to estimate value:

συγκρινόμενος με την προσπάθεια υπολογισμού της αξίας:

trying to say what something is worth, how much we'll enjoy it,

το να βρούμε πόσο αξίζει κάτι, πόσο θα το απολαύσουμε,

how much pleasure it will give us.

πόση ευχαρίστηση θα μας δώσει.

I want to talk now about errors in value.

Θέλω να μιλήσω τώρα για λάθη στον υπολογισμό της αξίας.

How much is this Big Mac worth? Is it worth 25 dollars?

Πόσο αξίζει ένα Big Mac; Αξίζει 25 δολλάρια;

Most of you have the intuition that it's not --

Οι περισσότεροι από εσάς έχουν τη διαίσθηση πως όχι --

you wouldn't pay that for it.

δεν θα πληρώνατε για αυτό.

But in fact, to decide whether a Big Mac is worth 25 dollars requires

Αλλα στην πραγματικότητα για να αποφασίσετε αν ένα Big Mac αξίζει 25 δολλάρια χρειάζετε

that you ask one, and only one question, which is:

να κάνετε μία και μόνο ερώτηση, την εξής:

What else can I do with 25 dollars?

Τί άλλο μπορώ να κάνω με 25 δολλάρια;

If you've ever gotten on one of those long-haul flights to Australia

Αν βρισκόσασταν σε μια από εκείνες τις βαρετές πτήσεις προς την Αυστραλία

and realized that they're not going to serve you any food,

και αντιλαμβανόσασταν ότι δεν πρόκειται να σας σερβιριστεί φαγητό,

but somebody in the row in front of you has just opened

αλλά κάποιος στην μπροστινή σειρά μόλις άνοιξε

the McDonald's bag, and the smell of golden arches

την τσάντα των McDonald's και οι μυρωδιές

is wafting over the seat, you think,

απλώνονται προς εσάς, σκέφτεστε,

I can't do anything else with this 25 dollars for 16 hours.

δεν μπορώ να κάνω κατι άλλο με αυτά τα 25 δολλάρια για 16 ώρες.

I can't even set it on fire -- they took my cigarette lighter!

Δεν μπορώ ούτε να τους βάλω φωτιά -- μου πήραν τον αναπτήρα!

Suddenly, 25 dollars for a Big Mac might be a good deal.

Ξαφνικά, 25 δολλάρια για ένα Big Mac μπόρεί να είναι μια καλή συμφωνία.

On the other hand, if you're visiting an underdeveloped country,

Από την άλλη, αν επισκέπτεστε μια μη-ανεπτυγμένη χώρα

and 25 dollars buys you a gourmet meal, it's exorbitant for a Big Mac.

και με 25 δολλάρια μπορείτε να αγοράσετε ένα εκλεκτό γεύμα, είναι εξωφρενικό ποσό για ένα Big Mac.

Why were you all sure that the answer to the question was no,

Γιατί ήσασταν όλοι σίγουροι ότι η απάντηση είναι όχι,

before I'd even told you anything about the context?

πρίν σας πω οτιδήποτε για το γενικότερο πλαίσιο;

Because most of you compared the price of this Big Mac

Επειδή οι περισσότεροι από εσάς συγκρίνατε την τιμή αυτού του Big Mac

to the price you're used to paying. Rather than asking,

με την τιμή που συνηθίζετε να πληρώνετε. Αντί να ρωτήσετε,

"What else can I do with my money," comparing this investment

"Τι άλλο μπορώ να κάνω με τα χρήματά μου," συγκρίνοντας την επένδυσή σας

to other possible investments, you compared to the past.

με άλλες πιθανές επενδύσεις, την συγκρίνατε με το παρελθόν.

And this is a systematic error people make.

Και αυτό είναι ένα συστηματικό λάθος των ανθρώπων.

What you knew is, you paid three dollars in the past; 25 is outrageous.

Αυτό που γνωρίζετε είναι ότι. πληρώσατε 3 δολλάρια στο παρελθόν -- 25 είναι εξοργιστικό.

This is an error, and I can prove it to you by showing

Αυτό είναι λάθος και μπορώ να σας το αποδείξω δείχνοντάς σας

the kinds of irrationalities to which it leads.

το είδος των παραλογισμών στους οποίους οδηγεί.

For example, this is, of course,

Για παράδειγμα, αυτό είναι, φυσικά,

one of the most delicious tricks in marketing,

ένα από τα ποιό απολαυστικά τρυκ στις διαφημίσεις

is to say something used to be higher,

είναι να πείς ότι κάτι ήταν ακριβότερο πριν,

and suddenly it seems like a very good deal.

και ξαφνικά φαίνεται σαν μια πολύ καλή προσφορά.

When people are asked about these two different jobs:

Όταν οι άνθρωποι ερωτούνται για αυτές τις δύο διαφορετικές δουλειές:

a job where you make 60K, then 50K, then 40K,

μια δουλειά όπου πληρώνεσαι 60.000 δολλάρια το χρόνο, μετά 50, μετά 40.

a job where you're getting a salary cut each year,

δηλαδή μια δουλειά όπου ο μισθός σου μειώνεται κάθε χρόνο,

and one in which you're getting a salary increase,

και μια όπου ο μισθός σου αυξάνεται

people like the second job better than the first, despite the fact

ο κόσμος προτιμά τη δεύτερη δουλειά περισσότερο, παρ'ολο που

they're all told they make much less money. Why?

τους εξηγείται ότι θα βγάζουν πολύ λιγότερα χρήματα. Γιατί;

Because they had the sense that declining wages are worse

Επειδή όλοι έχουν την αίσθηση ότι οι φθίνοντες μισθοί είναι χειρότεροι

than rising wages, even when the total amount of wages is higher

από τους αυξανόμενους, ακόμα κι αν το συνολικό ποσό των μισθών είναι υψηλότερο

in the declining period. Here's another nice example.

σε μια φθίνουσα πορεία. Ορίστε άλλο ένα ωραίο παράδειγμα:

Here's a $2,000 Hawaiian vacation package; it's now on sale for 1,600.

Εδώ έχουμε ένα πακέτο διακοπών για τη Χαβάη των 2.000 δολλαρίων, και τώρα είναι σε προσφορά για 1.600.

Assuming you wanted to go to Hawaii, would you buy this package?

Υποθέτοντας ότι θέλετε να πάτε στη Χαβάη, θα αγοράζατε αυτό το πακέτο;

Most people say they would. Here's a slightly different story:

Οι περισσότεροι άνθρωποι λένε, ναι. Ας αλλάξουμε λίγο την ιστορία τώρα:

$2,000 Hawaiian vacation package is now on sale for 700 dollars,

Το αρχικό πακέτο των 2.000 δολλαρίων είναι τώρα σε προσφορά για 700 δολλάρια,

so you decide to mull it over for a week.

οπότε σκέφτεστε την απόφασή σας για μια εβδομάδα.

By the time you get to the ticket agency, the best fares are gone --

Μέχρι να πάτε στο ταξιδιωτικό γραφείο, η προσφορά έχει λήξει --

the package now costs 1,500. Would you buy it? Most people say, no.

το πακέτο κοστίζει τώρα 1.500. Θα το αγοράσετε; Οι περισσότεροι λένε, όχι.

Why? Because it used to cost 700, and there's no way I'm paying 1,500

Γιατί; Επειδή πριν κόστιζε 700, και σιγά μην πληρώσω 1.500

for something that was 700 last week.

για κάτι που ήταν 700 πριν μια εβδομάδα!

This tendency to compare to the past

Αυτή η τάση να συγκρίνουμε με το παρελθόν

is causing people to pass up the better deal. In other words,

κάνει ανθρώπους να απορρίπτουν καλές προσφορές. Με άλλα λόγια,

a good deal that used to be a great deal is not nearly as good

η καλή προσφορά που παλιά ήταν τέλεια, δεν είναι τόσο καλή

as an awful deal that was once a horrible deal.

όσο μια κακή προσφορά που ήταν κάποτε απαίσια.

Here's another example of how comparing to the past

Ορίστε άλλο ένα παράδειγμα όπου η σύγκριση με το παρελθόν

can befuddle our decisions.

μπορεί να μπερδέψει τις αποφάσεις μας.

Imagine that you're going to the theater.

Ας πούμε ότι πηγαίνετε στο θέατρο.

You're on your way to the theater.

Είστε στο δρόμο για το θέατρο.

In your wallet you have a ticket, for which you paid 20 dollars.

Μέσα στο πορτοφόλι σας έχετε ένα εισιτήριο, για το οποίο πληρώσατε 20 δολλάρια.

You also have a 20-dollar bill.

Έχετε επίσης ένα 20δόλλαρο.

When you arrive at the theater,

Όταν φτάνετε στο θέατρο,

you discover that somewhere along the way you've lost the ticket.

ανακαλύπτετε ότι κατά κάποιον τρόπο χάσατε το εισιτήριο.

Would you spend your remaining money on replacing it?

Θα ξοδεύατε τα υπόλοιπα χρήματά σας για να αγοράσετε καινούριο;

Most people answer, no.

Οι περισσότεροι άνθρωποι απαντούν, όχι.

Now, let's just change one thing in this scenario.

Τώρα, ας αλλάξουμε ένα στοιχείο του σεναρίου.

You're on your way to the theater,

Είστε στο δρόμο για το θέατρο,

and in your wallet you have two 20-dollar bills.

και μέσα στο πορτοφόλι σας έχετε δύο 20δόλλαρα.

When you arrive you discover you've lost one of them.

Όταν φτάνετε, ανακαλύπτετε ότι έχετε χάσει το ένα από αυτά.

Would you spend your remaining 20 dollars on a ticket?

Θα ξοδεύατε τα 20 δολλάρια που σας έμειναν για ένα εισιτήριο;

Well, of course, I went to the theater to see the play.

Ναι, φυσικά: Πήγα στο θέατρο για να δω το έργο!

What does the loss of 20 dollars along the way have to do?

Τι σχέση έχει η απώλεια του 20δόλλαρου με αυτό;

Now, just in case you're not getting it,

Τώρα, σε περίπτωση που δεν το καταλαβαίνετε,

here's a schematic of what happened, OK?

ορίστε μια απεικόνιση του τι συνέβη, εντάξει;

(Laughter)

(Γέλια)

Along the way, you lost something.

Στην πορεία, χάσατε κάτι.

In both cases, it was a piece of paper.

Και στις δύο περιπτώσεις ήταν ένα κομμάτι χαρτί.

In one case, it had a U.S. president on it; in the other case it didn't.

Στη μία περίπτωση είχε εναν πρόεδρο των Η.Π. πάνω του. Στην άλλη περίπτωση δεν είχε.

What the hell difference should it make?

Ποια στο καλό είναι η διαφορά;

The difference is that when you lost the ticket you say to yourself,

Η διαφορά ειναι ότι όταν χάσατε το εισιτήριο λέτε στον εαυτό σας,

I'm not paying twice for the same thing.

δεν πληρώνω δύο φορές για το ίδιο πράγμα.

You compare the cost of the play now -- 40 dollars --

Συγκρίνετε το κόστος της παράστασης τώρα -- 40 δολλάρια --

to the cost that it used to have -- 20 dollars -- and you say it's a bad deal.

με το συνηθισμένο κόστος -- 20 δολλάρια -- και λέτε ότι είναι ασύμφορο.

Comparing with the past causes many of the problems

Το να συγκρίνουμε με το παρελθόν προκαλεί πολλά από τα προβλήματα

that behavioral economists and psychologists identify

τα οποία αναγνωρίζουν οι συμπεριφορικοί οικονομολόγοι και ψυχολόγοι

in people's attempts to assign value.

στην προσπάθεια των ανθρώπων να καθορίσουν αξία.

But even when we compare with the possible, instead of the past,

Αλλά ακόμα και όταν συγκρίνουμε με τη δυνατότητα, αντί για το παρελθόν,

we still make certain kinds of mistakes.

πάλι κάνουμε κάποια είδη λαθών.

And I'm going to show you one or two of them.

Και τώρα πρόκειται να σας δείξω δύο από αυτά.

One of the things we know about comparison:

Ένα από τα πράγματα που ξέρουμε για τη σύγκριση:

that when we compare one thing to the other, it changes its value.

ότι όταν συγκρίνουμε κάτι με κάτι άλλο, αλλάζει η αξία του.

So in 1992, this fellow, George Bush, for those of us who were

Το 1992, λοιπόν, ο Τζωρτζ Μπους, για αυτούς από εμάς που ήταν

kind of on the liberal side of the political spectrum,

στη φιλελεύθερη πλευρά του πολιτικού φάσματος

didn't seem like such a great guy.

δεν τον θεωρούσαμε και καταπληκτικό τυπά.

Suddenly, we're almost longing for him to return.

Ξαφνικά, τον νοσταλγούμε και θέλουμε να επιστρέψει.

(Laughter)

(Γέλια)

The comparison changes how we evaluate him.

Η σύγκριση αλλάζει το πως τον αξιολογούμε.

Now, retailers knew this long before anybody else did, of course,

Οι πωλητές φυσικά, το γνώριζαν αυτό πολύ πριν από οποιονδήποτε άλλο

and they use this wisdom to help you --

και χρησιμοποιούν αυτή την γνώση για να σας βοηθήσουν --

spare you the undue burden of money.

να ξεφορτωθείτε το βάρος των... χρημάτων σας.

And so a retailer, if you were to go into a wine shop

Οπότε ο πωλητής, αν μπαίνατε στην κάβα του

and you had to buy a bottle of wine,

για να αγοράσετε ένα μπουκάλι κρασί,

and you see them here for eight, 27 and 33 dollars, what would you do?

και τα βλέπετε εκεί για 8, 27 και 33 δολλάρια, τι θα κάνατε;

Most people don't want the most expensive,

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θέλουν το πιο ακριβό,

they don't want the least expensive.

δεν θέλουν το πιο φτηνό.

So, they will opt for the item in the middle.

Οπότε θα προτιμήσουν το μεσαίο.

If you're a smart retailer, then, you will put a very expensive item

Αν είσαι ένας έξυπνος πωλητής, τότε, θα βάλεις ένα πολύ ακριβό αντικείμενο

that nobody will ever buy on the shelf,

στο ράφι, το οποίο κανείς ποτέ δεν πρόκειται να αγοράσει,

because suddenly the $33 wine doesn't look as expensive in comparison.

γιατί ξαφνικά το 33 δολλαρίων κρασί δεν φαίνεται τόσο ακριβό σε σύγκριση.

So I'm telling you something you already knew:

Άρα σας λέω κάτι που ήδη γνωρίζατε:

namely, that comparison changes the value of things.

ότι η σύγκριση αλλάζει την αξία των πραγμάτων.

Here's why that's a problem:

Να γιατί αυτό είναι πρόβλημα:

the problem is that when you get that $33 bottle of wine home,

το πρόβλημα έίναι ότι όταν πάρετε το 33 δολλαρίων μπουκάλι στο σπίτι,

it won't matter what it used to be sitting on the shelf next to.

δεν θα έχει σημασία δίπλα σε τι ήταν τοποθετημένο στο ράφι.

The comparisons we make when we are appraising value,

Οι συγκρίσεις που συμβαίνουν όταν ορίζουμε μια αξία,

where we're trying to estimate how much we'll like things,

όπου προσπαθούμε να υπολογίσουμε πόσο θα μας αρέσει κάτι,

are not the same comparisons we'll be making when we consume them.

δεν είναι ίδιες με τις συγκρίσεις που θα κάνουμε όταν θα τα καταναλώνουμε.

This problem of shifting comparisons can bedevil

Το πρόβλημα της εναλλασσόμενες συγκρίσεις δυσχεραίνουν

our attempts to make rational decisions.

τις προσπάθειές μας να λάβουμε λογικές αποφάσεις.

Let me just give you an example.

Να σας δώσω ένα παράδειγμα.

I have to show you something from my own lab, so let me sneak this in.

Πρέπει να σας δείξω κάτι δικό μου, οπότε επιλέγω αυτό.

These are subjects coming to an experiment to be asked

Αυτά είναι άτομα που έρχονται για ένα πείραμα όπου θα ερωτηθούν

the simplest of all questions:

την απλούστερη όλων των ερωτήσεων:

How much will you enjoy eating potato chips one minute from now?

Πόσο θα απολαύσετε τα πατατάκια που θα φάτε σε ένα λεπό από τώρα;

They're sitting in a room with potato chips in front of them.

Κάθονται σε ένα δωμάτιο με πατατάκια μπροστά τους.

For some of the subjects, sitting in the far corner of a room

Για κάποια άτομα, στην άλλη άκρη του δωματίου

is a box of Godiva chocolates, and for others is a can of Spam.

υπάρχει ένα κουτί με ακριβά σοκολατάκια, και για άλλους μια φθηνή κονσέρβα πάριζα.

In fact, these items that are sitting in the room change

Όντως, αυτά τα αντικείμενα που βρίσκονται στο δωμάτιο αλλάζουν

how much the subjects think they're going to enjoy the potato chips.

το πόσο τα άτομα νομίζουν ότι θα απολαύσουν τα πατατάκια.

Namely, those who are looking at Spam

Συγκεκριμένα, αυτοί που κοιτάζουν την κονσέρβα

think potato chips are going to be quite tasty;

πιστεύουν ότι τα πατατάκια θα είναι πολύ νόστιμα,

those who are looking at Godiva chocolate

ενώ αυτοί που κοιτάζουν τα σοκολατάκια

think they won't be nearly so tasty.

πιστεύουν ότι δε θα είναι και τόσο νόστιμα.

Of course, what happens when they eat the potato chips?

Φυσικά, τι συμβαίνει όταν τρώνε τα πατατάκια;

Well, look, you didn't need a psychologist to tell you that

Ε, δε χρειάζεται να είσαι ψυχολόγος για να ξέρεις ότι

when you have a mouthful of greasy, salty, crispy, delicious snacks,

όταν έχεις το στόμα σου γεμάτο με λαδερά, αλατισμένα, τραγανά, νόμιστα πατατάκια,

what's sitting in the corner of the room

το τι βρίσκεται στην άλλη άκρη του δωματίου

makes not a damn bit of difference to your gustatory experience.

δεν παίζει κανένα απολύτως ρόλο στη γαστρονομική σου εμπειρία.

Nonetheless, their predictions are perverted by a comparison

Παρ'όλα αυτά, οι προβλέψεις τους διαστρεβλώνονται από μια σύγκριση

that then does not carry through and change their experience.

η οποία δεν έχει καν την ικανότητα να επηρεάσει την ίδια την εμπειρία.

You've all experienced this yourself, even if you've never come

Όλοι το έχετε βιώσει αυτό, ακόμα κι αν δεν έχετε έρθει

into our lab to eat potato chips. So here's a question:

στο εργαστήριό μας για να φάτε πατατάκια, οπότε ιδού ένα ερώτημα:

You want to buy a car stereo.

Θέλετε να αγοράσετε ένα στερεοφωνικό για το αυτοκίνητο.

The dealer near your house sells this particular stereo for 200 dollars,

Ο πωλητής κοντά στο σπίτι σας πουλάει το συγκεκριμένο στέρεο για 200 δολλάρια,

but if you drive across town, you can get it for 100 bucks.

αλλά αν πάτε στην άλλη άκρη της πόλης, μπορείτε να το πάρετε για 100 δολάρια.

So would you drive to get 50 percent off, saving 100 dollars?

Θα πηγαίνατε να πάρετε την 50% έκπτωση, γλιτώνοντας 100 δολλάρια;

Most people say they would.

Οι περισσότεροι λένε, ναι.

They can't imagine buying it for twice the price

Δεν πρόκειται να πληρώσουν τα διπλά

when, with one trip across town, they can get it for half off.

όταν, με μια βόλτα στην πόλη, μπορούν να το πάρουν για τα μισά.

Now, let's imagine instead you wanted to buy a car that had a stereo,

Τώρα, ας φανταστούμε ότι θέλατε να πάρετε ένα αυτοκίνητο το οποίο είχε στέρεο,

and the dealer near your house had it for 31,000.

και ο πωλητής κοντά στο σπίτι σας το πουλούσε για 31.000 δολλάρια.

But if you drove across town, you could get it for 30,900.

Αλλά αν πάτε στην άλλη άκρη της πόλης, θα το παίρνατε για 30.900.

Would you drive to get it? At this point, 0.003 savings -- the 100 dollars.

Θα πηγαίνατε να το πάρετε; Σε αυτή την περίπτωση, το κέρδος είναι 0,3% - 100 δολλάρια.

Most people say, no, I'm going to schlep across town

Οι περισσότεροι άνθρωποι λένε, όχι, σιγά μην τρέχω μέχρι την άλλη άκρη της πόλης

to save 100 bucks on the purchase of a car?

για να γλιτώσω 100 δολλάρια στην αγορά ενός αυτοκινήτου.

This kind of thinking drives economists crazy, and it should.

Αυτού του είδους οι συλλογισμοί τρελαίνουν τους οικονομολόγους, και είναι λογικό.

Because this 100 dollars that you save -- hello! --

Γιατί αυτά το 100δόλλαρο που γλιτώνετε -- Σκεφτείτε το! --

doesn't know where it came from.

δε γνωρίζει από πού προήλθε.

It doesn't know what you saved it on.

Δεν ξέρει από πού το αποταμιεύσατε.

When you go to buy groceries with it, it doesn't go,

Όταν πάτε να αγοράσετε φρούτα με αυτό, δε θα πει:

I'm the money saved on the car stereo, or,

"Είμαι τα χρήματα του στερεοφωνικού!" ή

I'm the dumb money saved on the car. It's money.

"Είμαι τα χαζά χρήματα που γλίτωσες από το αυτοκίνητο." Είναι χρήματα.

And if a drive across town is worth 100 bucks, it's worth 100 bucks

Και αν το να πας στην άλλη άκρη της πόλης αξίζει 100 δολλάρια, τότε αξίζει 100 δολλάρια

no matter what you're saving it on. People don't think that way.

άσχετα από το πώς τα αποταμιεύεις. Οι άνθρωποι δε σκέφτονται έτσι.

That's why they don't know whether their mutual fund manager

Και γι'αυτό δεν ξέρουν αν ο λογιστής τους

is taking 0.1 percent or 0.15 percent of their investment,

τους παίρνει 0.1% ή 0.15% από τις επενδύσεις τους,

but they clip coupons to save one dollar off of toothpaste.

αλλά φυλάσσουν τα κουπόνια για να γλιτώσουν ένα δολλάριο από την οδοντόκρεμα.

Now, you can see, this is the problem of shifting comparisons,

Τώρα, μπορείτε να δείτε, αυτό είναι ένα πρόβλημα μετάθεσης συγκρίσεων,

because what you're doing is, you're comparing the 100 bucks

γιατί συγκρίνετε τα 100 δολλάρια

to the purchase that you're making,

με την αγορά που κάνετε,

but when you go to spend that money you won't be making that comparison.

ενώ όταν πάτε να ξοδέψετε τα χρήματα αυτά δε θα κάνετε αυτή τη σύγκριση.

You've all had this experience.

Όλοι έχετε βιώσει αυτή την εμπειρία.

If you're an American, for example, you've probably traveled in France.

Αν είστε Αμερικάνος, για παράδειγμα, πιθανώς να έχετε επισκεφτεί τη Γαλλία.

And at some point you may have met a couple

Και σε κάποια φάση, μπορεί να συναντήσατε ένα άλλο ζευγάρι

from your own hometown, and you thought,

από την ίδια πόλη με εσάς, και να σκεφτήκατε,

"Oh, my God, these people are so warm. They're so nice to me.

"Θεέ μου, αυτοί οι άνθρωποι είναι πολύ ζεστοί! Είναι πολύ καλοί μαζί μου!

I mean, compared to all these people who hate me

Σε σύγκριση με τους άλλους ανθρώπους εδώ που με μισούν

when I try to speak their language and hate me more when I don't,

όταν προσπαθώ να μιλήσω τη γλώσσα τους και με μισούν περισσότερο όταν δεν το κάνω,

these people are just wonderful." And so you tour France with them,

αυτοί εδώ οι άνθρωποι είναι θαυμάσιοι!" Και έτσι περνάτε τις διακοπές σας μαζί τους,

and then you get home and you invite them over for dinner,

και όταν επιστρέφετε στην πατρίδα και τους προσκαλείτε για δείπνο,

and what do you find?

τι ανακαλύπτετε;

Compared to your regular friends,

Σε σύγκριση με τους κανονικούς σας φίλους

they are boring and dull, right? Because in this new context,

αυτοί εδώ είναι βαρετοί και ανιαροί, σωστά; Γιατί σε αυτό το νέο περιβάλλον,

the comparison is very, very different. In fact, you find yourself

η σύγκριση είναι πολύ, πολύ διαφορετική. Στην πραγματικότητα, πιάνετε τον εαυτό σας

disliking them enough almost to qualify for French citizenship.

να τους αντιπαθεί αρκετά ώστε να πληρούν τις προϋποθέσεις για γαλλική υπηκοότητα!

Now, you have exactly the same problem when you shop for a stereo.

Τώρα, έχετε ακριβώς το ίδιο πρόβλημα όταν ψωνίζετε στέρεο.

You go to the stereo store, you see two sets of speakers --

Πάτε στο μαγαζί, βλέπετε δύο σετ ηχείων --

these big, boxy, monoliths, and these little, sleek speakers,

κάτι τους τεράστιους μονόλιθους, και κάτι μικρούλικα ηχειάκια,

and you play them, and you go, you know, I do hear a difference:

και τα ακούτε, και λέτε: "Ναι ναι, αντιλαμβάνομαι τη διαφορά!

the big ones sound a little better.

Τα μεγάλα ακούγονται λίγο καλύτερα!

And so you buy them, and you bring them home,

Και τα αγοράζετε, και τα πάτε σπίτι,

and you entirely violate the décor of your house.

και βιάζετε εντελώς την αισθητική του σπιτιού σας.

And the problem, of course, is that this comparison you made in the store

Και το πρόβλημα, φυσικά, είναι ότι η σύγκριση που κάνατε στο μαγαζί

is a comparison you'll never make again.

είναι μια σύγκριση που δε θα κάνετε ποτέ ξανά.

What are the odds that years later you'll turn on the stereo and go,

Ποιες είναι οι πιθανότητες μετά από χρόνια να ανοίξετε το στέρεο και να πείτε:

"Sounds so much better than those little ones,"

"Ακούγεται πολύ καλύτερα από εκείνα τα μικρά."

which you can't even remember hearing.

τα οποία πλέον δε θυμόσαστε καν πώς ακούγονταν.

The problem of shifting comparisons is even more difficult

Το πρόβλημα με τη μεταθετημένη σύγκριση είναι ακόμα πιο δύσκολο

when these choices are arrayed over time.

όταν αυτές οι επιλογές κατανέμονται στο βάθος χρόνου.

People have a lot of trouble making decisions

Οι άνθρωποι έχουν μεγάλο πρόβλημα στο να παίρνουν αποφάσεις

about things that will happen at different points in time.

για πράγματα που θα συμβούν σε διαφορετικά χρονίκα σημεία.

And what psychologists and behavioral economists have discovered

Και αυτό που έχουν ανακαλύψει οι ψυχολόγοι και οι συμπεριφορικοί οικονομολόγοι

is that by and large people use two simple rules.

είναι ότι κατά κανόνα οι άνθρωποι χρησιμοποιούν δύο κανόνες.

So let me give you one very easy problem, a second very easy problem

Ας σας δώσω ένα εύκολο πρόβλημα, ένα πολύ εύκολο πρόβλημα,

and then a third, hard, problem.

και ένα δύσκολο πρόβλημα.

Here's the first easy problem:

Ορίστε το πρώτο εύκολο πρόβλημα:

You can have 60 dollars now or 50 dollars now. Which would you prefer?

Μπορείτε να έχετε 60 δολλάρια τώρα ή 50 δολλάρια τώρα. Τι θα προτιμούσατε;

This is what we call a one-item IQ test, OK?

Αυτό είναι σαν τεστ ευφυΐας μιας ερώτησης, ε;

All of us, I hope, prefer more money, and the reason is,

Όλοι μας, πιστεύω, προτιμούμε περισσότερα χρήματα και ο λόγος είναι γιατί

we believe more is better than less.

πιστεύουμε ότι τα περισσότερα είναι καλύτερο από τα λιγότερα.

Here's the second problem:

Ορίστε το δεύτερο πρόβλημα:

You can have 60 dollars today or 60 dollars in a month. Which would you prefer?

Μπορείτε να έχετε 60 δολλάρια σήμερα ή 60 δολλάρια σε ένα μήνα. Τι προτιμάτε;

Again, an easy decision,

Πάλι είναι μια εύκολη απόφαση,

because we all know that now is better than later.

γιατί όλοι ξέρουμε ότι το τώρα είναι καλύτερο από το αργότερα.

What's hard in our decision-making is when these two rules conflict.

Αυτό που δυσκολεύει τη λήψη αποφάσεων είναι όταν αυτοί οι δύο κανόνες συγκρούονται.

For example, when you're offered 50 dollars now or 60 dollars in a month.

Για παράδειγμα, όταν σου προσφέρουν 50 δολλάρια τώρα ή 60 δολλάρια σε ένα μήνα.

This typifies a lot of situations in life in which you will gain

Αυτό χαρακτηρίζει πολλές καταστάσεις στη ζωή όπου θα κερδίσεις

by waiting, but you have to be patient.

περιμένοντας, αλλά πρέπει να έχεις υπομονή.

What do we know? What do people do in these kinds of situations?

Τι ξέρουμε; Τι κάνουν οι άνθρωποι σε αυτές τις καταστάσεις;

Well, by and large people are enormously impatient.

Ε, λοιπόν, κατά κανόνα οι άνθρωποι είναι απίστευτα ανυπόμονοι.

That is, they require interest rates in the hundred

Δηλαδή, απαιτούν αποδόσεις της τάξης του 100%

or thousands of percents in order to delay gratification

ή του 1000% για να δεχτούν να περιμένουν

and wait until next month for the extra 10 dollars.

και να παραλάβουν σε ένα μήνα τα υπόλοιπα 10 δολλάρια.

Maybe that isn't so remarkable, but what is remarkable is

Ίσως αυτό δεν είναι και τόσο αξιοσημείωτο, αλλά αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι

how easy it is to make this impatience go away by simply changing

το πόσο εύκολο είναι να κάνει κανείς αυτή την ανυπομονησία να εξαφανιστεί, αλλάζοντας

when the delivery of these monetary units will happen.

το πότε αυτή η παράδοση των χρημάτων θα συμβεί.

Imagine that you can have 50 dollars in a year -- that's 12 months --

Φανταστείτε ότι μπορείτε να έχετε 50 δολλάρια σε ένα χρόνο -- δηλαδή 12 μήνες --

or 60 dollars in 13 months.

ή 60 δολλάρια σε 13 μήνες.

What do we find now?

Τι γίνεται τώρα;

People are gladly willing to wait: as long as they're waiting 12,

Ο κόσμος είναι πολύ πρόθυμος να περιμένει: εφόσον θα περιμένει για 12,

they might as well wait 13.

σιγά, ας περιμένει για 13.

What makes this dynamic inconsistency happen?

Τι προκαλεί αυτή τη δυναμική ασυνέπεια;

Comparison. Troubling comparison. Let me show you.

Η σύγκριση. Μπερδεμένη σύγκριση. Να σας δείξω:

This is just a graph showing the results that I just suggested

Αυτό είναι ένα γράφημα που δείχνει τα αποτελέσματα αυτού που είπα

you would show if I gave you time to respond, which is,

ότι θα δείχνατε αν σας έδειχνα χρόνο να απαντήσετε, τα οποία είναι,

people find that the subjective value of 50 is higher

οι άνθρωποι βρίσκουν ότι η υποκειμενική αξία των 50 είναι υψηλότερη

than the subjective value of 60 when they'll be delivered in now

από την υποκειμενική αξία των 60 όταν θα παραδωθούν τώρα

or one month, respectively -- a 30-day delay --

ή σε ένα μήνα, αντίστοιχα -- μια καθυστέρηση 30 ημερών --

but they show the reverse pattern when you push the entire decision

αλλά δείχνουν το αντίστροφο μοτίβο όταν σπρώξουμε ολόκληρη την απόφαση

off into the future a year.

στο βάθος ενός χρόνου.

Now, why in the world do you get this pattern of results?

Τώρα, για ποιο λόγο προκύπτει αυτό το αποτέλεσμα;

These guys can tell us.

Αυτοί εδώ μπορούν να μας πουν.

What you see here are two lads,

Βλέπετε εδώ δύο ανθρώπους,

one of them larger than the other: the fireman and the fiddler.

ο ένας από αυτούς είναι ψηλότερος από τον άλλον: ο πυροσβέστης και ο βιολιστής.

They are going to recede towards the vanishing point in the horizon,

Θα αρχίσουν να φεύγουν προς το τέλος του ορίζοντα,

and I want you to notice two things.

και θέλω να προσέξετε δύο πράγματα.

At no point will the fireman look taller than the fiddler. No point.

Ποτέ δεν πρόκειται ο πυροσβέστης να είναι ψηλότερος από το βιολιστή. Ποτέ.

However, the difference between them seems to be getting smaller.

Ωστόσο, η διαφορά μεταξύ τους φαίνεται να γίνεται μικρότερη.

First it's an inch in your view, then it's a quarter-inch,

Πρωτα είναι μερικά εκατοστά, όπως το βλέπετε, μετά λιγότερα,

then a half-inch, and then finally they go off the edge of the earth.

μετά μόλις ένα εκατοστό, και στο τέλος εξαφανίζονται στην άκρη του πλανήτη.

Here are the results of what I just showed you.

Αυτά είναι τα αποτελέσματα αυτού που σας έδειξα.

This is the subjective height --

Αυτό είναι το υποκειμενικό ύψος --

the height you saw of these guys at various points.

το ύψος που είδατε στους τυπάδες στα διάφορα σημεία.

And I want you to see that two things are true.

Και θέλω να δείτε ότι δύο πράγματα ισχύουν.

One, the farther away they are, the smaller they look;

Πρώτον, όσο πιο μακριά είναι, τόσο μικρότεροι φαίνονται.

and two, the fireman is always bigger than the fiddler.

Δεύτερον, o πυροσβέστης είναι πάντα ψηλότερος από το βιολιστή.

But watch what happens when we make some of them disappear. Right.

Αλλά κοιτάξτε τι συμβαίνει όταν κάνουμε μερικά απο αυτά να εξαφαναιστούν. Ωραία.

At a very close distance, the fiddler looks taller than the fireman,

Σε πολύ κοντινή απόσταση, ο βιολιστής φαίνεται ψηλότερος από τον πυροσβέστη,

but at a far distance

αλλά σε μακρινή απόσταση

their normal, their true, relations are preserved.

οι κανονικές, οι πραγματικές τους σχέσεις διατηρούνται.

As Plato said, what space is to size, time is to value.

Όπως είπε ο Πλάτωνας, ο χρόνος είναι για την αξία, ό,τι ο χώρος για το μέγεθος.

These are the results of the hard problem I gave you:

Αυτά είναι τα αποτελέσματα του δύσκολου προβλήματος που σας έδωσα:

60 now or 50 in a month?

60 τώρα ή 50 σε ένα μήνα;

And these are subjective values,

Και αυτές είναι οι υποκειμενικές αξίες,

and what you can see is, our two rules are preserved.

και όπως βλέπετε, οι δύο κανόνες μας διατηρούνται.

People always think more is better than less:

Οι άνθρωποι πάντα πιστεύουν ότι το περισσότερο είναι καλύτερο από το λιγότερο

60 is always better than 50,

το 60 είναι πάντα καλύτερο από το 50,

and they always think now is better than later:

και πάντα πιστεύουν ότι το τώρα είναι καλύτερο από το αργότερα:

the bars on this side are higher than the bars on this side.

τα γραφήματα σε αυτή την πλευρά είναι υψηλότερα από την άλλη πλευρά.

Watch what happens when we drop some out.

Κοιτάξτε τι γίνεται αν αφαιρέσουμε μερικές από αυτές.

Suddenly we have the dynamic inconsistency that puzzled us.

Ξαφνικά έχουμε τη δυναμική ασυνέπεια που μας μπέρδεψε.

We have the tendency for people to go for 50 dollars now

Έχουμε μια τάση των ανθρώπων να προτιμούν τα 50 δολλάρια τώρα

over waiting a month, but not if that decision is far in the future.

αντί να περιμένουν ένα μήνα, αλλά όχι αν αυτή η απόφαση βρίσκεται μακριά στο μέλλον.

Notice something interesting that this implies -- namely, that

Προσέξτε κάτι ενδιαφέρον που υπονοείται -- ότι

when people get to the future, they will change their minds.

όταν φτάσει το μέλλον, αυτοί οι άνθρωποι θα αλλάξουν γνώμη.

That is, as that month 12 approaches, you will say,

Δηλαδή, όταν φτάσει ο 12ος μήνας, θα λένε,

what was I thinking, waiting an extra month for 60 dollars?

"Τι σκεφτόμουν; Να περιμένω άλλο ένα μήνα για 60 δολλάρια;

I'll take the 50 dollars now.

Προτιμώ τα 50 τώρα!"

Well, the question with which I'd like to end is this:

Το ερώτημα με το οποίο θα ήθελα να καταλήξω είναι το εξής:

If we're so damn stupid, how did we get to the moon?

Αν είμαστε τόσο ηλίθιοι, πώς πήγαμε στο φεγγάρι;

Because I could go on for about two hours with evidence

Γιατί θα μπορούσα να μιλάω για ώρες για το ότι

of people's inability to estimate odds and inability to estimate value.

οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να τιμολογήσουν πιθανότητες και αξία.

The answer to this question, I think, is an answer you've already heard

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα, νομίζω, είναι η απάντηση που έχετε ήδη ακούσει

in some of the talks, and I dare say you will hear again:

σε μερικές άλλες ομιλίες, και τολμώ να πω ότι θα την ξανακούσετε:

namely, that our brains were evolved for a very different world

Οι εγκεφαλοί μας εξελίχθηκαν σε ένα πολύ διαφορετικό κόσμο

than the one in which we are living.

από αυτόν στον οποίο ζούμε.

They were evolved for a world

Εξελίχθηκαν σε έναν κόσμο

in which people lived in very small groups,

όπου οι άνθρωποι ζούσαν σε μικρές ομάδες,

rarely met anybody who was terribly different from themselves,

σπάνια συναντούσαν κάποιον που να ήταν ιδιαίτερα διαφορετικός από τους ίδιους,

had rather short lives in which there were few choices

είχαν σχετικά μικρές ζωές με λίγες επιλογές

and the highest priority was to eat and mate today.

και οι υψηλότερες προτεραιότητες της κάθε ημέρας ήταν το φαγητό και το ζευγάρωμα.

Bernoulli's gift, Bernoulli's little formula, allows us, it tells us

Το δώρο του Μπερνούλι, ο τύπος του, μας επιτρέπει, μας λέει

how we should think in a world for which nature never designed us.

πώς πρέπει να σκεφτόμαστε σε έναν κόσμο για τον οποίο η φύση δε μας σχεδίασε.

That explains why we are so bad at using it, but it also explains

Αυτό εξηγεί γιατί είμαστε τόσο κακοί να τον χρησιμοποιούμε, αλλά επίσης εξηγεί

why it is so terribly important that we become good, fast.

γιατί είναι τόσο σημαντικό να γίνουμε καλοί σε αυτό, γρήγορα.

We are the only species on this planet

Είμαστε το μοναδικό είδος στον πλανήτη

that has ever held its own fate in its hands.

που έχει την ίδια του τη μοίρα στα χέρια του.

We have no significant predators,

Δεν έχουμε σπουδαίους θηρευτές,

we're the masters of our physical environment;

είμαστε οι κυρίαρχοι του φυσικού μας περιβάλλοντος,

the things that normally cause species to become extinct

τα πράγματα που συνήθουν προκαλούν τα είδη να εξαφανίζονται

are no longer any threat to us.

πλέον δεν αποτελούν απειλή για εμάς.

The only thing -- the only thing -- that can destroy us and doom us

Το μόνο πράγμα -- το μοναδικό πράγμα -- που μπορεί να μας καταστρέψει και αφανήσει

are our own decisions.

είναι οι ίδιες οι αποφάσεις μας.

If we're not here in 10,000 years, it's going to be because

Αν δεν είμαστε εδώ σε 10.000 χρόνια, θα είναι επειδή

we could not take advantage of the gift given to us

δε μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε το δώρο που μας έδωσε

by a young Dutch fellow in 1738,

ένας νεαρός Ολλανδός το 1738,

because we underestimated the odds of our future pains

επειδή υποτιμήσαμε τις πιθανότητες των μελλοντικών μας πόνων

and overestimated the value of our present pleasures.

και υπερτιμήσαμε την αξία των παροδικών απολαύσεων.

Thank you.

Σας ευχαριστώ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)

Chris Anderson: That was remarkable.

Κρις Άντερσον: Ήταν εκπληκτικό!

We have time for some questions for Dan Gilbert. One and two.

Έχουμε χρόνο για λίγες ερωτήσεις για το Νταν Γκίλμπερτ. Ένα και δύο.

Bill Lyell: Would you say that this mechanism

Μπιλ Λάιελ: Θα λέγατε ότι αυτός ο μηχανισμός

is in part how terrorism actually works to frighten us,

φταίει που η τρομοκρατία καταφέρνει να μας τρομοκρατεί,

and is there some way that we could counteract that?

και υπάρχει κάποιος τρόπος που θα μπορούσαμε να το αντιμετωπίσουμε αυτό;

Dan Gilbert: I actually was consulting recently

Νταν Γκίλμπερτ: Βασικά, τις προάλλες συμβουλευόμουν

with the Department of Homeland Security, which generally believes

με το Τμήμα Ασφαλείας Πατρίδας, το οποίο γενικά πιστεύει

that American security dollars should go to making borders safer.

ότι τα αμερικάνικα χρήματα πρέπει να ξοδευτούν για την ασφάλεια των συνόρων.

I tried to point out to them that terrorism was a name

Προσπάθησα να τους εξηγήσω ότι η τρομοκρατία είναι ένα όνομα

based on people's psychological reaction to a set of events,

βασισμένο στην ψυχολογική αντίδραση των ανθρώπων για κάποια σύνολα γεγονότων,

and that if they were concerned about terrorism they might ask

και ότι αν όντως τους απασχολούσε η τρομοκρατία, θα έπρεπε να ρωτήσουν

what causes terror and how can we stop people from being terrified,

τι είναι αυτό που προκαλεί τρόμο και πώς μπορούμε να σταματήσουμε τους ανθρώπους από το να τρομοκρατούνται,

rather than -- not rather than, but in addition to

αντί για -- όχι "αντί για", αλλά εκτός από

stopping the atrocities that we're all concerned about.

το να σταματήσουμε τα αποτρόπαια πράγματα για τα οποία ανησυχούμε.

Surely the kinds of play that at least American media give to --

Σίγουρα ο τρόπος που τα ΜΜΕ αντιμετωπίζουν το θέμα --

and forgive me, but in raw numbers these are very tiny accidents.

και συγχωρέστε με, αλλά σε καθαρούς αριθμούς αυτά είναι πολύ μικροσκοπικά ατυχήματα.

We already know, for example, in the United States,

Γνωρίζουμε ήδη, για παράδειγμα, ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες,

more people have died as a result of not taking airplanes --

περισσότεροι έχουν πεθάνει επειδή δεν πήραν αεροπλάνο --

because they were scared -- and driving on highways,

επειδή φοβούνταν -- και οδηγούσαν σε εθνικές οδούς,

than were killed in 9/11. OK?

από όσους σκοτώθηκαν την 11η Σεπτεμβρίου. Εντάξει;

If I told you that there was a plague

Αν σας έλεγα ότι υπάρχει μια αρρώστια

that was going to kill 15,000 Americans next year,

που θα σκοτώσει 15.000 Αμερικάνους τον επόμενο χρόνο,

you might be alarmed if you didn't find out it was the flu.

θα τρομάξετε, μέχρι να συνειδητοποιήσετε ότι πρόκειται για τη γρίππη.

These are small-scale accidents, and we should be wondering

Αυτά είναι ατυχήματα μικρού μεγέθους, και οφείλουμε να αναρωτηθούμε

whether they should get the kind of play,

αν πρέπει όντως να απολαμβάνουν την προσοχή,

the kind of coverage, that they do.

την κάλυψη, που δεχονται.

Surely that causes people to overestimate the likelihood

Σίγουρα αυτό κάνει τους ανθρώπυος να υπερτιμούν την πιθανότητα

that they'll be hurt in these various ways,

ότι θα πάθουν κάτι με όλους αυτούς τους ποικίλους τρόπους,

and gives power to the very people who want to frighten us.

και δίνει ισχύ στους ίδιους τους ανθρώπους που θέλουν να μας τρομοκρατήσουν.

CA: Dan, I'd like to hear more on this. So, you're saying

Κ.Α.: Νταν, θα ήθελα να ακούσω περισσότερα για αυτό. Δηλαδή, λες

that our response to terror is, I mean, it's a form of mental bug?

ότι η αντίδρασή μας στον τρόμο, είναι ένα είδος διανοητικού ελαττώματος;

Talk more about it.

Πες μας περισσότερα για αυτό.

DG: It's out-sized. I mean, look.

Ντ.Γκ.: Είναι υπερδιογκωμένο. Δηλαδή, κοίτα,

If Australia disappears tomorrow,

αν η Αυστραλία εξαφανιστεί αύριο,

terror is probably the right response.

ο τρόμος είναι μια καλή αντίδραση.

That's an awful large lot of very nice people. On the other hand,

Μιλάμε για ένα τεράστιο αριθμό πολύ καλών ανθρώπων. Από την άλλη,

when a bus blows up and 30 people are killed,

όταν ένα λεωφορείο ανατινάζεται και 30 άτομα σκοτώνονται,

more people than that were killed

ενώ περισσότεροι σκοτώθηκαν

by not using their seatbelts in the same country.

επειδή δε φορούσαν ζώνες ασφαλείας σε ολόκληρη τη χώρα.

Is terror the right response?

Είναι ο τρόμος η σωστή απόκριση;

CA: What causes the bug? Is it the drama of the event --

Κ.Α.: Και τι είναι αυτό που προκαλεί τη σύγχυση; Είναι το δράμα του γεγονότος --

that it's so spectacular?

το ότι είναι τόσο θεαματικό;

Is it the fact that it's an intentional attack by, quote, outsiders?

Είναι το γεγονός ότι πρόκειται για μια προμελετημένη πράξη από... "ξένους";

What is it?

Τι είναι;

DG: Yes. It's a number of things, and you hit on several of them.

Ντ.Γκ.: Ναι, είναι διάφορα, και πέτυχες μερικά από αυτά.

First, it's a human agent trying to kill us --

Πρώτον, είναι ένας ανθρώπινος παράγοντας που θέλει να μας σκοτώσει --

it's not a tree falling on us by accident.

Δεν είναι ένα δέντρο που έπεσε πάνω μας κατά τύχη.

Second, these are enemies who may want to strike and hurt us again.

Δεύτερον, πρόκειται για εχθρούς που προσπαθούν ενεργά να μας βλάψουν και θα το ξανακάνουν.

People are being killed for no reason instead of good reason --

Άνθρωποι σκοτώνονται χωρίς λογο αντί για καλό λόγο --

as if there's good reason, but sometimes people think there are.

λες και υπάρχει καλός λόγος, αλλά μερικές φορές οι άνθρωποι πιστεύουν ότι υπάρχει.

So there are a number of things that together

Οπότε υπάρχει ένας αριθμός παραγόντων που όλοι μαζί

make this seem like a fantastic event, but let's not play down

κάνουν αυτό να φαίνεται ως κάτι ξεχωριστό, αλλά ας μην αποσιωπήσουμε

the fact that newspapers sell when people see something in it

το γεγονός ότι οι εφημαρίδες πωλούνται ευκολότερα όταν οι άνθρωποι βλέπουν κάτι

they want to read. So there's a large role here played by the media,

που θέλουν να διαβάσουν. Συνεπώς, τα ΜΜΕ παίζουν τεραστιο ρόλο εδώ,

who want these things to be

που θέλουν αυτά τα πράγματα να είναι

as spectacular as they possibly can.

όσο το δυνατόν πιο θεαματικά.

CA: I mean, what would it take to persuade our culture to downplay it?

Κ.Α.: Και τι θα μπορούσε να πείσει τον πολιτισμό μας να χαλαρώσει;

DG: Well, go to Israel. You know,

Ντ.Γκ: Να πάμε στο Ισραήλ. Σοβαρά,

go to Israel. And a mall blows up,

πηγαίνετε στο Ισραήλ. Και όταν ένα εμπορικό κέντρο ανατινάζεται,

and then everybody's unhappy about it, and an hour-and-a-half later --

και όλοι είναι στενοχωρημένοι με αυτό, μιάμιση ώρα αργότερα --

at least when I was there, and I was 150 feet from the mall

τουλάιχστον όσο ήμουν εγώ εκεί, και βρισκόμουν 50 μέτρα από το εμπορικό κέντρο

when it blew up -- I went back to my hotel

όταν ανατινάχθηκε -- γύρισα πίσω στο ξενοδοχείο μου

and the wedding that was planned was still going on.

και ο γάμος που είχε σχεδιαστεί να γίνει εκεί συνεχιζόταν κανονικά.

And as the Israeli mother said,

Και όπως μου είπε μια Ισραηλινή μητέρα,

she said, "We never let them win by stopping weddings."

μου είπε: "Δεν τους αφήνουμε να νικήσουν με το να σταματάμε τους γάμους."

I mean, this is a society that has learned --

Και αυτή είναι μια κοινωνία που έχει μάθει --

and there are others too -- that has learned to live

και υπάρχουν και άλλες -- που έχει μάθει να ζει

with a certain amount of terrorism and not be quite as upset by it,

με ένα ποσό τρομοκρατίας και να μην αναστατώνεται από αυτό,

shall I say, as those of us who have not had many terror attacks.

ας πούμε, όσο αυτούς από εμάς που δεν έχουν βιώσει πολλές επιθέσεις.

CA: But is there a rational fear that actually,

Κ.Α.: Ναι, αλλά υπάρχει κάποιος λογικός φόβος που, δηλαδή,

the reason we're frightened about this is because we think that

ο λόγος που φοβόμαστε για αυτό είναι επειδή σκεφτόμαστε

the Big One is to come?

ότι η Μεγάλη Επίθεση δεν έχει έρθει ακόμα;

DG: Yes, of course. So, if we knew that this was the worst attack

Ντ.Γκ: Ναι, φυσικά. Αν ξέραμε ότι αυτή ήταν η χειρότερη επίθεση

there would ever be, there might be more and more buses of 30 people --

που θα μπορούσε να γίνει, και υπήρχαν όλο και περισσότερα λεωφορεία με 30 άτομα --

we would probably not be nearly so frightened.

δε θα τρομάζαμε τόσο πολύ.

I don't want to say -- please, I'm going to get quoted somewhere

Δε θέλω να πω -- πωπω, κάποιος θα πάρει τα λόγια μου κάπου

as saying, "Terrorism is fine and we shouldn't be so distressed."

ότι λέω: "Η τρομοκρατία είναι μια χαρούλα και δεν πρέπει να ταραζόμαστε."

That's not my point at all.

Δεν εννοώ καθόλου αυτό.

What I'm saying is that, surely, rationally,

Αυτό που λέω είναι, ότι σύμφωνα με τη λογική,

our distress about things that happen, about threats,

ο βαθμός της αναστάτωσής μας για τα πράγματα που συμβαίνουν, για τις απειλές,

should be roughly proportional to the size of those threats

θα πρέπει να είναι ανάλογος με το μέγεθος αυτών των απειλών

and threats to come.

και τον πραγμάτων που θα συμβούν.

I think in the case of terrorism, it isn't.

Πιστεύω ότι στην περίπτωση της τρομοκρατίας, δεν είναι.

And many of the things we've heard about from our speakers today --

Και πολλά από τα πράγματα που ακούσαμε από τους ομιλητές μας σήμερα --

how many people do you know got up and said,

πόσους ανθρώπους ξέρετε που σηκώνονται το πρωί και λένε

Poverty! I can't believe what poverty is doing to us.

"Η φτώχεια! Τι θα κάνουμε για τη φτώχεια;!"

People get up in the morning; they don't care about poverty.

Ο κόσμος σηκώνεται το πρωί, και δε νοιάζεται για τη φτώχεια.

It's not making headlines, it's not making news, it's not flashy.

Δεν κάνει πρωτοσέλιδα, δεν κάνει επικεφαλίδες, δεν είναι θεαματική.

There are no guns going off.

Δεν έχει πυροβολισμούς.

I mean, if you had to solve one of these problems, Chris,

Θέλω να πω, αν μπορούσες να διορθώσεις ένα πρόβλημα, Κρις,

which would you solve? Terrorism or poverty?

ποιο θα έλυνες; Την τρομοκρατία ή τη φτώχεια;

(Laughter)

(Γελια)

(Applause)

(Χειροκρότημα)

That's a tough one.

Δύσκολη ερώτηση.

CA: There's no question.

Κ.Α.: Θέλει και ερώτημα;

Poverty, by an order of magnitude, a huge order of magnitude,

Τη φτώχεια, καθαρά από πλευράς μεγέθους, τεράστιου μεγέθους,

unless someone can show that there's, you know,

εκτός κι αν αποδεικνυόταν ότι υπάρχουν

terrorists with a nuke are really likely to come.

τρομοκράτες με πυρηνική βόμβα που έρχεται.

The latest I've read, seen, thought

Από όσα έχω διαβάσει, ακούσει, ή δει,

is that it's incredibly hard for them to do that.

αυτό είναι τρομερά δύσκολο για αυτούς.

If that turns out to be wrong, we all look silly,

Αν τελικά κάνουμε λάθος, θα φανούμε πολύ ανόητοι,

but with poverty it's a bit --

αλλά με την φτώχεια είναι λίγο --

DG: Even if that were true, still more people die from poverty.

Ντ.Γκ.: Ακόμα κι αν αυτό ήταν αληθές, και πάλι πιο πολλοί πεθαίνουν από τη φτώχεια.

CA: We've evolved to get all excited

Κ.Α.: Έχουμε εξελιχθεί να μαγνητιζόμαστε

about these dramatic attacks. Is that because in the past,

από τέτοιες δραματικές επιθέσεις. Μήπως είναι επειδή στο παρελθόν,

in the ancient past, we just didn't understand things like disease

στο αρχαίο παρελθόν, δεν αντιλαμβανόμασταν πράγματα όπως η αρρώστια

and systems that cause poverty and so forth,

και συστήματα που προκαλούν φτώχεια κτλ,

and so it made no sense for us as a species to put any energy

και έτσι δεν έβγαζε νόημα για μας ως είδος να καταναλώνουμε ενέργεια

into worrying about those things?

για να ασχοληθούμε με κάτι τέτοιο;

People died; so be it.

"Κάποιοι πέθαναν, τι να κάνουμε..."

But if you got attacked, that was something you could do something about.

Αλλά αν μας επιτίθονται, μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό,

And so we evolved these responses.

και έτσι εξελιχθήκαμε να αντιδρούμε έτσι.

Is that what happened?

Αυτό ήταν που συνέβη;

DG: Well, you know, the people who are most skeptical

Ντ.Γκ.: Ξέρεις, οι άνθρωποι που είναι περισσότερο σκεπτικιστές

about leaping to evolutionary explanations for everything

στο να πηδούν σε εξελικτικές εξηγήσεις για τα πάντα

are the evolutionary psychologists themselves.

είναι οι ίδιοι οι εξελικτικοί ψυχολόγοι.

My guess is that there's nothing quite that specific

Η άποψή μου είναι ότι δεν υπάρχει κάτι τόσο συγκεκριμένο

in our evolutionary past. But rather, if you're looking for

στο εξελικτικό μας παρελθόν. Αλλά όμως, αν ψάχνεις για

an evolutionary explanation, you might say

μια εξελικτική εξήγηση, μπορείς να πεις

that most organisms are neo-phobic -- that is, they're a little scared

ότι οι περισσότεροι οργανισμοί είναι νεο-φοβικοί -- δηλαδή, φοβούνται

of stuff that's new and different.

οτιδήποτε είναι νέο και διαφορετικό.

And there's a good reason to be,

Και υπάρχει καλός λόγος να είναι,

because old stuff didn't eat you. Right?

γιατί τα παλιά πράγαμτα δε σε τρώγανε. Σωστά;

Any animal you see that you've seen before is less likely

Οποιοδήποτε ζώο βλέπεις και έχεις δει πριν είναι λιγότερο πιθανό

to be a predator than one that you've never seen before.

να είναι θηρευτής σε σχέση με κάποιο που δεν έχεις δει ποτέ ξανά.

So, you know, when a school bus is blown up and we've never seen this before,

Οπότε, όταν το λεωοφρείο ανατινάζεται και δεν έχουμε ξαναδεί κάτι τέτοιο,

our general tendency is to orient towards

η γενική μας τάση να ασχοληθούμε

that which is new and novel is activated.

με αυτό που είναι νέο ενεργοποιείται.

I don't think it's quite as specific a mechanism

Δε νομίζω ότι είναι κάτι τόσο συγκεκριμενοποιημένος μηχανισμός

as the one you alluded to, but maybe a more fundamental one underlying it.

όπως αυτός που υπονόησες, αλλά μάλλον ένας πιο θεμελιώδης που υπόκειται.

Jay Walker: You know, economists love to talk about

Τζέι Γουώκερ: Ξέρετε, οι οικονομολόγοι λατρεύουν να μιλούν

the stupidity of people who buy lottery tickets. But I suspect

για τη χαζομάρα των ανθρώπων που αγοράζουν λαχεία. Αλλά εγώ υποπτεύομαι

you're making the exact same error you're accusing those people of,

ότι κάνετε το ίδιο λάθος που με αυτούς που κατηγορείτε,

which is the error of value.

δηλαδή λάθος στην αξιολόγηση.

I know, because I've interviewed

Το ξέρω, γιατί έχω πάρει συνέντευξη

about 1,000 lottery buyers over the years.

από 1.000 αγοραστές λαχείων μέσα στα χρόνια.

It turns out that the value of buying a lottery ticket is not winning.

Και τελικά η αξία της αγοράς ενός λαχείου δεν είναι η δυνητική νίκη.

That's what you think it is. All right?

Αυτό είναι που νομίζετε εσείς. Σωστά;

The average lottery buyer buys about 150 tickets a year,

Ο μέσος αγοραστής λαχείων αγοράζει 150 λαχεία το χρόνο,

so the buyer knows full well that he or she is going to lose,

οπότε ο αγοραστής γνωρίζει πλήρως ότι θα χάσει,

and yet she buys 150 tickets a year. Why is that?

αλλά παρ'όλα αυτά αγοράζει 150 λαχεία το χρόνο. Γιατί το κάνει;

It's not because she is stupid or he is stupid.

Δεν το κάνει επειδή είναι χαζός.

It's because the anticipation of possibly winning

Το κάνει επειδή η προσμονή της πιθανής νίκης

releases serotonin in the brain, and actually provides a good feeling

εκκρίνει σεροτονίνη στον εγκέφαλο, και παρέχει ένα ευχάριστο συναίσθημα

until the drawing indicates you've lost.

μέχρι την κλήρωση που σου λέει ότι έχασες.

Or, to put it another way, for the dollar investment,

Ή, για το πούμε αλλιώς, για την επένδυση του δολλαρίου,

you can have a much better feeling than flushing the money

λαμβάνεις πολύ καλύτερο συναίσθημα από το να τα πετάς στην του

down the toilet, which you cannot have a good feeling from.

στην τουαλέτα, πράγμα που δε σου δίνει ωραία συναισθήματα.

Now, economists tend to --

Τώρα, οι οικονομολόγοι τείνουν να --

(Applause)

(Χειροκρότημα)

-- economists tend to view the world

-- οι οικονομολόγοι τείνουν να βλέπουν τον κόσμο

through their own lenses, which is:

μέσα από τους δικούς τους φακούς, οι οποίοι είναι:

this is just a bunch of stupid people.

"Αυτοί εδώ είναι χαζοί άνθρωποι."

And as a result, many people look at economists as stupid people.

Και ως αποτέλεσμα αυτού, πολλοί άλλοι βλέπουν τους οικονομολόγους ως χαζούς ανθρώπους.

And so fundamentally, the reason we got to the moon is,

Και μάλιστα, ο λόγος που πήγαμε στο φεγγάρι είναι

we didn't listen to the economists. Thank you very much.

επειδή δεν ακούγαμε τους οικονομολόγους. Ευχαριστώ πολύ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)

DG: Well, no, it's a great point. It remains to be seen

Ντ.Γκ.: Ναι, όχι, είναι πολύ καλό επιχείρημα. Μένει μόνο να δούμε

whether the joy of anticipation is exactly equaled

αν η ευτυχία της προσμονής είναι ίση

by the amount of disappointment after the lottery. Because remember,

με την ποσότητα της απογοήτευσης μετά την κλήρωση. Γιατί, να θυμάστε,

people who didn't buy tickets don't feel awful the next day either,

αυτοί που δεν αγόρασαν λαχείο δε νιώθουν άσχημα την άλλη μέρα,

even though they don't feel great during the drawing.

παρ'όλο που δεν ένιωθαν ωραία κατά τη διάρκεια της εβδομάδας.

I would disagree that people know they're not going to win.

Και θα διαφωνήσω ότι ξέρουν ότι δεν πρόκειται να κερδίσουν.

I think they think it's unlikely, but it could happen,

Νομίζω ότι πιστεύουν πως είναι απίθανο, αλλά θα μπορούσε να συμβεί,

which is why they prefer that to the flushing.

και γι'αυτό το προτιμούν από την τουαλέτα.

But certainly I see your point: that there can be

Αλλά σίγουρα μπορώ να αντιληφθώ το επιχείρημά σας: Ότι μπορεί να υπάρξει

some utility to buying a lottery ticket other than winning.

μια χρησιμότητα στο να αγοράσει κανείς ένα λαχείο πέραν της νίκης.

Now, I think there's many good reasons not to listen to economists.

Τώρα, νομίζω ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι να μην ακούμε τους οικονομολόγους.

That isn't one of them, for me, but there's many others.

Αυτό δεν ανήκει σε αυτούς, για μένα, αλλά και για πολλούς άλλους.

CA: Last question.

Κ.Α.: Τελευταία ερώτηση.

Aubrey de Grey: My name's Aubrey de Grey, from Cambridge.

Ώμπρυ ντε Γκρέι: Με λένε Ώμπρυ ντε Γκρέι, από το Κέημπριτζ.

I work on the thing that kills more people than anything else kills --

Μελετώ αυτό που σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από ότιδήποτε άλλο --

I work on aging -- and I'm interested in doing something about it,

δουλεύω για τη γήρανση -- και με ενδιαφέρει να κάνω κάτι για αυτή.

as we'll all hear tomorrow.

όπως θα ακούσετε αύριο.

I very much resonate with what you're saying,

Συντονίζομαι αρκετά με αυτά που λέτε,

because it seems to me that the problem

γιατί μου φαίνεται εμένα ότι το πρόβλημα

with getting people interested in doing anything about aging

του να κάνεις ανθρώπους να ενδιαφερθούν να κάνουν κάτι για τη γήρανση

is that by the time aging is about to kill you it looks like cancer

είναι ότι όταν η γήρανση φτάσει στο σημείο να σε σκοτώσει, μοιάζει με καρκίνο

or heart disease or whatever. Do you have any advice?

ή καρδιοπάθεια ή κάτι τέτοιο. Έχετε κάποια συμβουλή;

(Laughter)

(Γέλια)

DG: For you or for them?

Ντ.Γκ.: Για σας ή για αυτούς;

AdG: In persuading them.

Ω.ντ.Γκ.: Για να τους πείσουμε.

DG: Ah, for you in persuading them.

Ντ.Γκ.: Α, για να τους πείσουμε.

Well, it's notoriously difficult to get people to be farsighted.

Είναι όντως εξαιρετικά δύσκολο να κάνεις τους ανθρώπους να σκέφτονται μακροπρόθεσμα.

But one thing that psychologists have tried that seems to work

Αλλά ένα πράγμα που οι ψυχολόγοι έχουν δοκιμάσει και φαίνεται να λειτουργεί

is to get people to imagine the future more vividly.

είναι να κάνουν τους ανθρώπους να φαντάζονται το μέλλον πιο ζωντανά.

One of the problems with making decisions about the far future

Ένα από τα προβλήματα με το να παίρνει κανείς αποφάσεις για το μακρινό μέλλον

and the near future is that we imagine the near future

και το κοντινό μέλλον είναι ότι φανταζόμαστε το κοντινό μέλλον

much more vividly than the far future.

πολύ πιο ζωντανά από το μακρινό.

To the extent that you can equalize the amount of detail

Σε σημείο που μπορούμε να εξισώσουμε την ποσότητα της λεπτομέρειας

that people put into the mental representations

που βάζουν οι άνθρωποι στις νοητές αναπαραστάσεις

of near and far future, people begin to make decisions

του κοντινού και μακρινού μέλλοντος, οι άνθρωποι παίρνουν αποφάσεις

about the two in the same way.

για αυτά τα δύο με τον ίδιο τρόπο.

So, would you like to have an extra 100,000 dollars when you're 65

Οπότε, το "θα ήθελες να έχεις έξτρα 100.000 δολλάρια όταν είσαι 65;"

is a question that's very different than,

είναι μια ερώτηση πολύ διαφορετική από,

imagine who you'll be when you're 65: will you be living,

"φαντάσου ποιος θα είσαι όταν είσαι 65, πού θα ζεις,

what will you look like, how much hair will you have,

πώς θα είσαι, πόσα μαλλιά θα έχεις,

who will you be living with.

με ποιον θα ζεις;"

Once we have all the details of that imaginary scenario,

Όταν έχουμε όλες αυτές τις λεπτομέρειες στο φανταστικό σενάριο,

suddenly we feel like it might be important to save

ξαφνικά νιώθουμε ίσως είναι σημαντικό να αποταμιεύσουμε

so that that guy has a little retirement money.

ώστε αυτός ο τυπάς να έχει λίγα λεφτά για τη σύνταξή του.

But these are tricks around the margins.

Αλλά αυτά είναι κολπάκια και τεχνάσματα.

I think in general you're battling a very fundamental human tendency,

Νομίζω ότι γενικώς πολεμάτε ενάντια σε μια πολύ θεμελιώδη ανθρώπινη τάση,

which is to say, "I'm here today,

η οποία είναι: "Είμαι εδώ σήμερα,

and so now is more important than later."

και το τώρα είναι πιο σημαντικό από το αργότερα."

CA: Dan, thank you. Members of the audience,

Κ.Α.: Νταν, σε ευχαριστώ. Αγαπητό κοινό,

that was a fantastic session. Thank you.

αυτή ήταν μια φανταστική συνεδρία. Σας ευχαριστώ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)