Diébédo Francis Kéré: How to build with clay... and community

Vertaald door: Petra van der Burg Nagekeken door: Dick Stada

I would like to show you how

Ik wil jullie graag laten zien

architecture has helped

hoe architectuur

het leven in mijn gemeenschap heeft helpen veranderen

to change the life of my community

and has opened opportunities to hope.

en kansen voor hoop heeft gecreëerd.

I am a native of Burkina Faso.

Ik kom uit Burkina Faso.

According to the World Bank, Burkina Faso

Volgens de Wereldbank is Burkina Faso

is one of the poorest countries in the world,

een van de armste landen ter wereld,

but what does it look like

maar hoe ziet opgroeien

to grow up in a place like that?

op zo'n plek eruit?

I am an example of that.

Ik ben daar een voorbeeld van.

I was born in a little village called Gando.

Ik ben in het dorpje, Gando geboren.

In Gando, there was no electricity,

In Gando was geen elektriciteit,

no access to clean drinking water, and no school.

geen schoon drinkwater en geen school.

But my father wanted me

Maar mijn vader wilde

to learn how to read and write.

dat ik leerde lezen en schrijven.

For this reason, I had to leave my family

Daarom moest ik mijn familie verlaten

when I was seven and to stay in a city

toen ik zeven was en in een stad gaan wonen

far away from my village

ver van mijn dorp

with no contact with my family.

zonder contact met mijn familie.

In this place I sat

Zo zat ik daar zes jaar

in a class like that

in zo'n klas

with more than 150 other kids,

met meer dan 150 kinderen.

and for six years.

In this time, it just happened to me to come to school

Zo gebeurde het dat ik op school

vernam dat een klasgenoot was overleden.

to realize that my classmate died.

Today, not so much has changed.

Er is nu nog niet veel veranderd.

There is still no electricity in my village.

Mijn dorp heeft nog steeds geen elektriciteit.

People still are dying in Burkina Faso,

In Burkina Faso gaan nog steeds mensen dood

and access to clean drinking water

en schoon drinkwater

is still a big problem.

is nog steeds een groot probleem.

I had luck. I was lucky, because this is a fact of life

Ik had geluk omdat dit een gegeven is

when you grow up in a place like that.

in zo'n dorp.

But I was lucky.

Maar ik had geluk.

I had a scholarship.

Ik kreeg een studiebeurs.

I could go to Germany to study.

Ik kon in Duitsland gaan studeren.

So now, I suppose,

Ik hoef jullie niet uit te leggen

I don't need to explain to you how great a privilege

welk groot voorrecht het is

it is for me to be standing before you today.

om vandaag hier voor jullie te staan.

From Gando, my home village in Burkina Faso,

Het is een erg grote stap van Gando,

mijn dorp in Burkina Faso

to Berlin in Germany to become an architect

naar Berlijn in Duitsland, om architect te worden.

is a big, big step.

Dat is een heel grote stap.

But what to do with this privilege?

Wat moest ik doen met dit voorrecht?

Since I was a student, I wanted to open up

Vanaf mijn studententijd wilde ik zorgen

better opportunities to other kids in Gando.

voor betere mogelijkheden voor andere kinderen in Gando.

I just wanted to use my skills and build a school.

Ik wilde mijn vaardigheden gebruiken om een school te bouwen.

But how do you do it when you're still a student

Maar hoe doe je dat als je nog student bent

and you don't have money?

en je hebt geen geld?

Oh yes, I started to make drawings

Ik maakte tekeningen

and asked for money.

en vroeg geld.

Fundraising was not an easy task.

Fondsen werven was niet makkelijk.

I even asked my classmates

Ik vroeg zelfs aan mijn klasgenoten

to spend less money on coffee and cigarettes,

om minder uit te geven aan koffie en sigaretten,

but to sponsor my school project.

en mijn schoolproject te sponsoren.

In real wonder, two years later,

Het was een groot wonder dat ik twee jaar later

I was able to collect 50,000 U.S. dollars.

vijftigduizend Amerikaanse dollars had opgehaald.

When I came home to Gando

Toen ik thuis kwam in Gando

to bring the good news,

om het goede nieuws te brengen,

my people were over the moon,

was mijn volk dolbij.

but when they realized

Maar toen ze doorhadden

that I was planning to use clay,

dat ik klei wilde gebruiken,

they were shocked.

waren ze in shock.

"A clay building is not able to stand a rainy season,

"Een gebouw van klei overleeft het regenseizoen niet

and Francis wants us to use it and build a school.

en Francis wil dat we daar een school mee bouwen.

Is this the reason why he spent so much time

Waarom heeft hij zo lang

in Europe studying

in Europa gestudeerd

instead of working in the field with us?"

in plaats van met ons op het veld te werken?"

My people build all the time with clay,

Mijn volk bouwt altijd met klei,

but they don't see any innovation with mud.

maar vindt dat geen innovatie.

So I had to convince everybody.

Ik moest iedereen overtuigen.

I started to speak with the community,

Ik praatte met de gemeenschap

and I could convince everybody,

en kon iedereen overtuigen.

and we could start to work.

We konden aan de slag,

And the women, the men,

de vrouwen en mannen,

everybody from the village,

iedereen uit het dorp,

was part of this building process.

bouwde mee.

I was allowed to use even traditional techniques.

Ik mocht zelfs traditionele technieken toepassen.

So clay floor for example,

Een vloer van klei bijvoorbeeld,

the young men come and stand like that, beating,

jongemannen staan zo, stampend

hours for hours,

urenlang

and then their mothers came,

en toen kwamen hun moeders

and they are beating in this position,

en zij stampten in deze positie,

for hours, giving water and beating.

urenlang, voegden water toe en stampten.

And then the polishers come.

En toen kwamen de polijsters.

They start polishing it with a stone for hours.

Ze polijstten het urenlang met een steen.

And then you have this result,

Dit is het resultaat:

very fine, like a baby bottom.

mooi glad, als babybilletjes.

(Laughter)

(Gelach)

It's not photoshopped. (Laughter)

Het is niet gephotoshopt. (Gelach)

This is the school, built with the community.

Dit is de school die we met de gemeenschap hebben gebouwd.

The walls are totally made out

De muren zijn gemaakt

of compressed clay blocks from Gando.

van blokken geperste klei uit Gando.

The roof structure is made

De dakconstructie is gemaakt

with cheap steel bars

van goedkope stalen liggers

normally hiding inside concrete.

die normaal in beton zitten verstopt.

And the classroom, the ceiling is made

Het plafond van het klaslokaal

out of both of them used together.

is gemaakt van beide samen.

In this school, there was a simple idea:

De school had een simpel uitgangspunt:

to create comfort in a classroom.

zorgen voor comfort in het klaslokaal.

Don't forget, it can be 45 degrees in Burkina Faso,

Vergeet niet dat het in Burkina Faso 45 graden kan zijn,

so with simple ventilation,

dus ik wilde met eenvoudige ventilatie

I wanted to make the classroom

een klaslokaal maken

good for teaching and learning.

dat geschikt is voor onderwijzen en leren.

And this is the project today,

Dit is het project nu,

12 years old, still in best condition.

twaalf jaar oud, nog steeds in uitstekende conditie.

And the kids, they love it.

De kinderen zijn er gek op.

And for me and my community,

Voor mij en mijn gemeenschap

this project was a huge success.

was dit project een groot succes.

It has opened up opportunities

Het gaf mogelijkheden

to do more projects in Gando.

om meer projecten in Gando te doen.

So I could do a lot of projects,

Ik kon veel projecten doen

and here I am going to share with you

en ga er hier

only three of them.

maar drie met jullie delen.

The first one is the school extension, of course.

Het eerste is natuurlijk de uitbreiding van de school.

How do you explain drawings and engineering

Hoe leg je tekeningen en techniek uit

to people who are neither able to read nor write?

aan mensen die niet kunnen lezen of schrijven?

I started to build a prototype like that.

Ik heb een prototype gemaakt.

The innovation was to build a clay vault.

De innovatie was om een kleiboog te bouwen

So then, I jumped on the top like that,

Samen met mijn team sprong ik erop en het werkte.

with my team, and it works.

Samen met mijn team sprong ik erop en het werkte.

The community is looking. It still works.

De gemeenschap kijkt. Het werkt nog steeds.

So we can build. (Laughter)

We konden dus bouwen. (Gelach)

And we kept building, and that is the result.

We zijn doorgegaan met bouwen en dit is het resultaat.

The kids are happy, and they love it.

De kinderen zijn blij en zijn er dol op.

The community is very proud. We made it.

De gemeenschap is erg trots. We hebben het gemaakt.

And even animals, like these donkeys,

Zelfs dieren, zoals deze ezels,

love our buildings.

houden van onze gebouwen.

(Laughter)

(Gelach)

The next project is the library in Gando.

Het volgende project is de bibliotheek in Gando.

And see now, we tried to introduce

We hebben geprobeerd

different ideas in our buildings,

om verschillende ideeën in onze gebouwen te introduceren

but we often don't have so much material.

maar we hadden vaak niet veel materiaal.

Something we have in Gando are clay pots.

We hebben in Gando potten van klei.

We wanted to use them to create openings.

We wilden die gebruiken om openingen te maken.

So we just bring them like you can see

We brachten ze naar de bouwlocatie.

to the building site.

We brachten ze naar de bouwlocatie.

we start cutting them,

We zagen ze af,

and then we place them on top of the roof

leggen ze op het dak

before we pour the concrete,

voordat we het beton gieten

and you have this result.

en dit is het resultaat.

The openings are letting the hot air out

De openingen laten warme lucht naar buiten

and light in.

en licht naar binnen.

Very simple.

Simpel.

My most recent project in Gando

Mijn meest recente project in Gando

is a high school project.

is een middelbare school.

I would like to share with you this.

Dat wil ik met jullie delen.

The innovation in this project

De innovatie in dit project

is to cast mud like you cast concrete.

is het storten van modder zoals je doet met beton.

How do you cast mud?

Hoe stort je modder?

We start making a lot of mortars, like you can see,

We beginnen met het maken van veel bekistingen, zoals je kunt zien.

and when everything is ready,

Als alles klaar is,

when you know what is the best recipe

en je weet wat het beste recept is

and the best form,

en de beste vorm,

you start working with the community.

begin je met de gemeenschap te werken.

And sometimes I can leave.

En soms kan ik weg.

They will do it themselves.

Ze doen het zelf.

I came to speak to you like that.

Zo kon ik hier komen spreken.

Another factor in Gando is rain.

Een andere factor in Gando is de regen.

When the rains come,

Als er regen komt,

we hurry up to protect our fragile walls

gaan we onze kwetsbare muren

against the rain.

snel tegen de regen beschermen.

Don't confound with Christo and Jeanne-Claude.

Verwar dit niet met Christo en Jeanne-Claude.

It is simply how we protect our walls.

Het is gewoon hoe we onze muren beschermen.

(Laughter)

(Gelach)

The rain in Burkina comes very fast,

De regen in Burkina valt snel

and after that, you have floods

en daarna heb je overal in het gebied overstromingen.

everywhere in the country.

But for us, the rain is good.

Voor ons is de regen goed.

It brings sand and gravel to the river

Het brengt zand en gruis naar de rivier.

we need to use to build.

Dat hebben we nodig om te bouwen.

We just wait for the rain to go.

We wachten gewoon tot de regen ophoudt.

We take the sand, we mix it with clay,

We nemen het zand, mengen het met klei

and we keep building.

en we bouwen door.

That is it.

Dat is alles.

The Gando project was always connected to training the people,

Het Gando-project was altijd verbonden met het opleiden van mensen.

because I just wanted, one day

Ik wilde dat op een dag

when I fall down and die,

als ik er niet meer ben,

that at least one person from Gando

ten minste één iemand uit Gando

keeps doing this work.

doorgaat met dit werk.

But you will be surprised. I'm still alive.

Maar verrassend genoeg leef ik nog steeds.

(Laughter)

(Gelach)

And my people now can use their skills

Mijn volk kan zijn vaardigheden gebruiken

to earn money themselves.

om geld te verdienen.

Usually, for a young man from Gando to earn money,

Als jonge man uit Gando moet je om te verdienen

you have to leave the country

de streek verlaten

to the city, sometimes leave the country

en naar de stad gaan. Soms moet je het land verlaten

and some never come back,

en sommigen komen niet meer terug,

making the community weaker.

zodat ze de gemeenschap verzwakken.

But now they can stay in the country

Nu kunnen ze blijven

and work on different building sites

en op verschillende bouwplaatsen werken

and earn money to feed their family.

en geld verdienen om hun gezin te onderhouden.

There's a new quality in this work.

Dat is een nieuw voordeel.

Yes, you know it.

Jullie weten het,

I have won a lot of awards through this work.

ik heb met dit werk veel prijzen gewonnen.

For sure, it has opened opportunities.

Natuurlijk heeft dat geleid tot mogelijkheden.

I have become myself known.

Ik ben bekend geworden.

But the reason why I do what I do

Maar de reden waarom ik doe wat ik doe,

is my community.

is mijn gemeenschap.

When I was a kid,

Als kind ging ik naar school

I was going to school,

Als kind ging ik naar school

I was coming back every holiday to Gando.

en kwam elke vakantie terug naar Gando.

By the end of every holidays,

Aan het eind van elke vakantie

I had to say goodbye to the community,

zei ik mijn gemeenschap gedag

going from one compound to another one.

en liep van het ene erf naar het andere.

All women in Gando will open their clothes like that

Alle vrouwen in Gando openen zo hun kleding

and give me the last penny.

en geven me hun laatste stuiver.

In my culture, this is a symbol of deep affection.

In mijn cultuur is dat een symbool van diepe genegenheid.

As a seven-year-old guy, I was impressed.

Als zevenjarige was ik onder de indruk.

I just asked my mother one day,

Ik vroeg mijn moeder:

"Why do all these women love me so much?"

"Waarom houden deze vrouwen zoveel van mij?"

(Laughter)

(Gelach)

She just answered,

Ze antwoordde:

"They are contributing to pay for your education

"Ze dragen bij aan jouw opleiding,

hoping that you will be successful

hopende dat je succesvol zult zijn

and one day come back and help

en op een dag terugkomt

improve the quality of life of the community."

om de kwaliteit van leven van deze gemeenschap te verbeteren."

I hope now that I was able to make my community proud

Ik hoop dat ik mijn gemeenschap trots heb gemaakt

through this work,

door dit werk,

and I hope I was able to prove you the power

en ik hoop dat ik aan jullie de kracht

of community,

van de gemeenschap heb bewezen

and to show you that architecture

en heb laten zien dat architectuur

can be inspiring for communities

insprirerend kan zijn voor gemeenschappen

to shape their own future.

om hun eigen toekomst te vormen.

Merci beaucoup. (Applause)

"Merci beaucoup.' (Applaus)

Thank you. Thank you. Thank you. Thank you.

Dank jullie wel.

Thank you. Thank you. (Applause)

Dank jullie wel. (Applaus)