Diébédo Francis Kéré: How to build with clay... and community

Tłumaczenie: Małgosia Makowska Korekta: Dorota Konowrocka

I would like to show you how

Chciałbym przedstawić wam,

architecture has helped

jak architektura pomogła zmienić życie mojej społeczności

to change the life of my community

and has opened opportunities to hope.

i rozbudziła nowe nadzieje.

I am a native of Burkina Faso.

Jestem rdzennym mieszkańcem Burkina Faso.

According to the World Bank, Burkina Faso

Według Banku Światowego, Burkina Faso

is one of the poorest countries in the world,

jest jednym z najbiedniejszych krajów świata.

but what does it look like

Jak wygląda dorastanie w takim miejscu?

to grow up in a place like that?

I am an example of that.

Jestem tego przykładem.

I was born in a little village called Gando.

Urodziłem się w małej wiosce Gando.

In Gando, there was no electricity,

Nie ma tam elektryczności,

no access to clean drinking water, and no school.

dostępu do wody pitnej, ani szkoły.

But my father wanted me

Ojciec chciał, żebym nauczył się czytać i pisać.

to learn how to read and write.

For this reason, I had to leave my family

Dlatego musiałem opuścić rodzinę

when I was seven and to stay in a city

i w wieku 7 lat zamieszkać w mieście odległym od mojej wioski,

far away from my village

with no contact with my family.

bez kontaktu z rodziną.

In this place I sat

Siedziałem tam w podobnej klasie

in a class like that

with more than 150 other kids,

z ponad 150 dzieciakami

and for six years.

przez sześć lat.

In this time, it just happened to me to come to school

W tym czasie zdarzało się, że przychodząc do szkoły,

to realize that my classmate died.

dowiadywałem się o śmierci kolegi z klasy.

Today, not so much has changed.

Dziś niewiele się zmieniło.

There is still no electricity in my village.

Wciąż nie mamy w wiosce prądu.

People still are dying in Burkina Faso,

Ludzie w Burkino Faso wciąż umierają

and access to clean drinking water

i dostęp do czystej wody pitnej

is still a big problem.

to wciąż wielki problem.

I had luck. I was lucky, because this is a fact of life

Byłem szczęściarzem. Takie są fakty,

when you grow up in a place like that.

kiedy dorastasz w podobnym miejscu.

But I was lucky.

Miałem szczęście.

I had a scholarship.

Dostałem stypendium.

I could go to Germany to study.

Mogłem wyjechać do Niemiec na studia.

So now, I suppose,

Teraz, jak sądzę,

I don't need to explain to you how great a privilege

nie muszę wyjaśniać, jak wielkim zaszczytem

it is for me to be standing before you today.

jest stanie tu dziś przed wami.

From Gando, my home village in Burkina Faso,

Wyjazd z Gando, wioski w Burkino Faso,

to Berlin in Germany to become an architect

do Berlina w Niemczech, żeby zostać architektem,

is a big, big step.

to ogromny krok naprzód.

But what to do with this privilege?

Jak wykorzystać ten przywilej?

Since I was a student, I wanted to open up

Od czasów studenckich chciałem stworzyć lepsze możliwości innym dzieciom w Gando.

better opportunities to other kids in Gando.

I just wanted to use my skills and build a school.

Chciałem wykorzystać swoje umiejętności i wybudować szkołę.

But how do you do it when you're still a student

Lecz jak to zrobić, kiedy wciąż jesteś studentem

and you don't have money?

i nie masz pieniędzy?

Oh yes, I started to make drawings

Zacząłem robić rysunki

and asked for money.

i prosić o pieniądze.

Fundraising was not an easy task.

Zbieranie funduszy to niełatwe zadanie.

I even asked my classmates

Prosiłem kolegów ze studiów,

to spend less money on coffee and cigarettes,

by oszczędzali na kawie i papierosach

but to sponsor my school project.

i sponsorowali mój szkolny projekt.

In real wonder, two years later,

Byłem zdumiony, że w ciągu dwóch lat

I was able to collect 50,000 U.S. dollars.

zdołałem zebrać 50 tysięcy dolarów.

When I came home to Gando

Gdy wróciłem do Gando

to bring the good news,

i przywiozłem dobre wieści,

my people were over the moon,

mieszkańcy wioski byli wniebowzięci.

but when they realized

Jednak gdy zrozumieli,

that I was planning to use clay,

że planuję wykorzystać glinę,

they were shocked.

byli wstrząśnięci.

"A clay building is not able to stand a rainy season,

"Glina nie wytrzyma w porze deszczowej,

and Francis wants us to use it and build a school.

a Francis chce, żebyśmy zbudowali z niej szkołę.

Is this the reason why he spent so much time

Czy po to spędził tyle czasu na studiach w Europie,

in Europe studying

instead of working in the field with us?"

zamiast pracować z nami w polu?"

My people build all the time with clay,

Moi krajanie cały czas budują z gliny,

but they don't see any innovation with mud.

ale nie dostrzegają w niej potencjału.

So I had to convince everybody.

Musiałem wszystkich przekonać.

I started to speak with the community,

Zacząłem rozmowy z mieszkańcami.

and I could convince everybody,

Przekonałem wszystkich

and we could start to work.

i mogliśmy zacząć pracę.

And the women, the men,

Kobiety, mężczyźni, wszyscy mieszkańcy

everybody from the village,

was part of this building process.

wzięli udział w budowie.

I was allowed to use even traditional techniques.

Pozwolono mi nawet zastosować techniki tradycyjne,

So clay floor for example,

na przykład glinianą podłogę.

the young men come and stand like that, beating,

Przyszli młodzi ludzie i zaczęli ubijać nogami

hours for hours,

przez wiele godzin.

and then their mothers came,

Potem przyszły ich matki

and they are beating in this position,

i ubijały w takiej pozycji,

for hours, giving water and beating.

godzinami polewały wodą i ubijały.

And then the polishers come.

Potem polerowacze polerowali kamieniami przez wiele godzin.

They start polishing it with a stone for hours.

And then you have this result,

Uzyskaliśmy taki rezultat,

very fine, like a baby bottom.

gładki jak pupa niemowlaka.

(Laughter)

(Śmiech)

It's not photoshopped. (Laughter)

Nie użyłem Photoshopa.

This is the school, built with the community.

Oto szkoła zbudowana przez społeczność.

The walls are totally made out

Ściany zostały całkowicie wykonane z bloków ubitej gliny z Gando.

of compressed clay blocks from Gando.

The roof structure is made

Konstrukcję dachu wykonano z tanich drążków stalowych,

with cheap steel bars

normally hiding inside concrete.

zwykle ukrytych w betonie.

And the classroom, the ceiling is made

Sufit w klasie wykonano

out of both of them used together.

z kombinacji tych dwóch materiałów.

In this school, there was a simple idea:

Koncepcja tej szkoły jest prosta:

to create comfort in a classroom.

stworzyć komfort w klasie.

Don't forget, it can be 45 degrees in Burkina Faso,

Pamiętajcie, że w Burkina Faso może być 45 stopni Celsjusza,

so with simple ventilation,

więc za pomocą prostej wentylacji

I wanted to make the classroom

chciałem stworzyć w klasie

good for teaching and learning.

komfortowe warunki do nauki.

And this is the project today,

Tak ten budynek wygląda dziś,

12 years old, still in best condition.

po 12 latach wciąż w dobrym stanie.

And the kids, they love it.

Dzieciaki go kochają,

And for me and my community,

a dla mnie i dla społeczności

this project was a huge success.

ten projekt był wielkim sukcesem.

It has opened up opportunities

Otworzył nowe perspektywy

to do more projects in Gando.

dla kolejnych projektów w Gando.

So I could do a lot of projects,

Dlatego otworzyło mi się wiele możliwości

and here I am going to share with you

i chcę wam opowiedzieć

only three of them.

o trzech z moich projektów.

The first one is the school extension, of course.

Pierwszym była oczywiście rozbudowa szkoły.

How do you explain drawings and engineering

Jak wyjaśnić rysunki i kwestie techniczne

to people who are neither able to read nor write?

ludziom niepotrafiącym czytać i pisać?

I started to build a prototype like that.

Zbudowałem taki oto prototyp.

The innovation was to build a clay vault.

Nowością było gliniane sklepienie.

So then, I jumped on the top like that,

Potem wskoczyłem na szczyt, o tak,

with my team, and it works.

wraz z zespołem, i zadziałało.

The community is looking. It still works.

Społeczność obserwuje. I to nadal działa.

So we can build. (Laughter)

Zatem możemy budować. (Śmiech)

And we kept building, and that is the result.

Budowaliśmy dalej, i oto rezultat.

The kids are happy, and they love it.

Dzieci są szczęśliwe i uwielbiają ją.

The community is very proud. We made it.

Społeczność jest bardzo dumna. To nasze dzieło.

And even animals, like these donkeys,

Nawet zwierzęta, choćby osły,

love our buildings.

kochają nasze budynki.

(Laughter)

(Śmiech)

The next project is the library in Gando.

Następny projekt to biblioteka w Gando.

And see now, we tried to introduce

Próbowaliśmy wprowadzić inne koncepcje budynków,

different ideas in our buildings,

but we often don't have so much material.

ale często brakowało materiałów.

Something we have in Gando are clay pots.

Mamy w Gando gliniane naczynia.

We wanted to use them to create openings.

Chcieliśmy ich użyć do stworzenia wylotów.

So we just bring them like you can see

Przynieśliśmy je na plac budowy.

to the building site.

we start cutting them,

Cięliśmy je

and then we place them on top of the roof

i umieszczaliśmy na szczycie dachu

before we pour the concrete,

przed wylaniem betonu,

and you have this result.

i oto rezultat.

The openings are letting the hot air out

Wyloty dają ujście gorącemu powietrzu,

and light in.

a wpuszczają światło.

Very simple.

Bardzo proste.

My most recent project in Gando

Najnowszy projekt w Gando to liceum.

is a high school project.

I would like to share with you this.

Chcę wam o nim opowiedzieć.

The innovation in this project

Innowacją tego projektu

is to cast mud like you cast concrete.

było wyrabianie gliny na wzór betonu.

How do you cast mud?

Jak wyrabiać glinę?

We start making a lot of mortars, like you can see,

Zaczynamy wyrabiać mnóstwo zaprawy

and when everything is ready,

i gdy wszystko jest gotowe,

when you know what is the best recipe

kiedy znamy najlepszą recepturę i najlepszą formę,

and the best form,

you start working with the community.

społeczność rusza do dzieła.

And sometimes I can leave.

Czasem mogę wyjechać.

They will do it themselves.

Pracują samodzielnie.

I came to speak to you like that.

Dzięki temu mogłem tu przyjechać.

Another factor in Gando is rain.

Inny czynnik w Gando to deszcz.

When the rains come,

Gdy nadchodzi,

we hurry up to protect our fragile walls

śpieszymy się z ochroną kruchych ścian przed deszczem.

against the rain.

Don't confound with Christo and Jeanne-Claude.

Nie mylcie nas z Christo i Jeanne-Claude.

It is simply how we protect our walls.

Tak po prostu chronimy nasze ściany.

(Laughter)

(Śmiech)

The rain in Burkina comes very fast,

Deszcz w Burkina nadchodzi gwałtownie,

and after that, you have floods

a potem mamy powodzie w całym kraju.

everywhere in the country.

But for us, the rain is good.

Lecz dla nas deszcz jest dobrem.

It brings sand and gravel to the river

Przynosi do rzeki piach i żwir,

we need to use to build.

których używamy do budowy.

We just wait for the rain to go.

Czekamy, aż przestanie padać,

We take the sand, we mix it with clay,

bierzemy piach, mieszamy z gliną

and we keep building.

i kontynuujemy budowę.

That is it.

Tak jest.

The Gando project was always connected to training the people,

Projekt Gando był zawsze związany ze szkoleniem ludzi,

because I just wanted, one day

bo chciałem, by pewnego dnia

when I fall down and die,

po mojej śmierci

that at least one person from Gando

przynajmniej jedna osoba z Gando kontynuowała tę pracę.

keeps doing this work.

But you will be surprised. I'm still alive.

Ale zaskoczę was. Wciąż żyję!

(Laughter)

(Śmiech)

And my people now can use their skills

Mój naród potrafi wykorzystać te umiejętności,

to earn money themselves.

żeby zarabiać na siebie.

Usually, for a young man from Gando to earn money,

Zwykle, żeby młody człowiek z Gando mógł zarobić,

you have to leave the country

musi wyjechać ze wsi do miasta, czasem opuszcza kraj

to the city, sometimes leave the country

and some never come back,

i bywa, że nigdy nie wraca,

making the community weaker.

co osłabia społeczność.

But now they can stay in the country

Teraz mogą zostać na wsi,

and work on different building sites

pracować na budowach

and earn money to feed their family.

i zarabiać na utrzymanie rodziny.

There's a new quality in this work.

To praca nowej jakości.

Yes, you know it.

Wiecie o tym.

I have won a lot of awards through this work.

Zdobyłem wiele nagród za tę pracę.

For sure, it has opened opportunities.

To stworzyło z pewnością nowe możliwości.

I have become myself known.

Stałem się sławny.

But the reason why I do what I do

Lecz robię to dla mojej wioski.

is my community.

When I was a kid,

Gdy byłem dzieckiem,

I was going to school,

chodziłem do szkoły

I was coming back every holiday to Gando.

i wracałem na każde wakacje do Gando.

By the end of every holidays,

Pod koniec wakacji

I had to say goodbye to the community,

musiałem pożegnać się z sąsiadami,

going from one compound to another one.

chodząc od jednego domu do drugiego.

All women in Gando will open their clothes like that

Każda kobieta sięgała do kieszeni

and give me the last penny.

i dawała mi ostatni grosz.

In my culture, this is a symbol of deep affection.

W mojej kulturze to symbol głębokich uczuć.

As a seven-year-old guy, I was impressed.

Miałem siedem lat, więc zrobiło to na mnie wrażenie.

I just asked my mother one day,

Kiedyś spytałem matkę:

"Why do all these women love me so much?"

"Dlaczego wszystkie te kobiety tak mnie kochają?"

(Laughter)

(Śmiech)

She just answered,

Odpowiedziała:

"They are contributing to pay for your education

"Dokładają się do twojej edukacji

hoping that you will be successful

w nadziei, że gdy osiągniesz sukces,

and one day come back and help

pewnego dnia wrócisz i pomożesz poprawić jakość życia w wiosce".

improve the quality of life of the community."

I hope now that I was able to make my community proud

Mam nadzieję, że sąsiedzi są dumni

through this work,

z mojej pracy.

and I hope I was able to prove you the power

Mam nadzieję, że udowodniłem wam siłę społeczności

of community,

and to show you that architecture

i wykazałem, że architektura

can be inspiring for communities

może zainspirować społeczności

to shape their own future.

do kształtowania własnej przyszłości.

Merci beaucoup. (Applause)

Merci beaucoup. (Brawa)

Thank you. Thank you. Thank you. Thank you.

Dziękuję. (Brawa)

Thank you. Thank you. (Applause)