How we take back the internet | Edward Snowden

Translator: Skylar Swe Reviewer: sann tint

Chris Anderson: The rights of citizens,

the future of the Internet.

အင်တာနက်၏ အနာဂတ်

So I would like to welcome to the TED stage

ဒီတော့ ဒီဖွင့်ချချက်တွေနောက်ကွယ်ကလူကို

the man behind those revelations,

TED စင်မြင့်ထက်သို့ဖိတ်ခေါ်ချင်ပါတယ်

Ed Snowden.

အက်ဒ် စနိုးဒန် ပါခင်ဗျာ

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Ed is in a remote location somewhere in Russia

အက်ဒ်က ရုရှားနိုင်ငံအတွင်း နေရာတစ်ခုမှာရှိနေပြီး

controlling this bot from his laptop,

သူရဲ့ လက်ပ်တော့ပ်ကနေ ဒီစက်ရုပ်ကိုထိန်းချုပ်နေတာပါ

so he can see what the bot can see.

ဒီစက်ရုပ်မြင်ရတာကို သူမြင်ရပါတယ်

Ed, welcome to the TED stage.

အက်ဒ်ရေ TED စင်မြင့်မှကြိုဆိုပါတယ်

What can you see, as a matter of fact?

ခင်ဗျားဘာတွေမြင်ရလဲဗျ

Edward Snowden: Ha, I can see everyone.

အက်ဒ်: အို ကျွန်တော်လူတိုင်းကိုမြင်ရတယ်

This is amazing.

မိုက်တယ်ဗျ

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

CA: Ed, some questions for you.

ခရစ်: အက်ဒ်ရေ၊ ခင်ဗျားကို မေးခွန်းတချို့မေးမယ်ဗျာ

You've been called many things

လွန်ခဲ့တဲ့ လတွေအတွင်းမှာ ခင်ဗျားကို အမျိုးမျိုး

in the last few months.

အမည်တပ်ခေါ်နေကြပါတယ်

You've been called a whistleblower, a traitor,

မောင်းတီးကြေညာသူ၊ သစ္စာဖောက်

a hero.

သူရဲကောင်း စသဖြင့် ခင်ဗျားကို အမည်ပေးနေကြပါတယ်

What words would you describe yourself with?

ခင်ဗျား ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဘယ်လိုသတ်မှတ်ချင်လဲဗျာ

ES: You know, everybody who is involved

အက်ဒ်: ခင်ဗျားလည်းသိပါတယ်။ ဒီအချေအတင်ပြောချက်တွေမှာ ပါကြသူတိုင်း

with this debate

ကျွန်တော့်နဲ့ ကျွန်တော်ရဲ့ ပင်ကိုယ်စရိုက် နဲ့ပတ်သက်ပြီး

has been struggling over me and my personality

ကျွန်တော်ကို ဘယ်လိုလူစားအဖြစ် သတ်မှတ်မယ်ဆိုတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး

and how to describe me.

အကြပ်ရိုက်နေကြပါတယ်

But when I think about it,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တွေးကြည့်မိတာတော့

this isn't the question that we should be struggling with.

ဒါဟာ ကျွန်တော်တို့အကြပ်ရိုက်ပြီး ငြင်းခုံနေရမယ့် မေးခွန်းမဟုတ်ပါဘူး

Who I am really doesn't matter at all.

ကျွန်တော်ဘာလဲဆိုတာ လုံးဝအရေးမကြီးပါဘူး

If I'm the worst person in the world,

ကျွန်တော်ဟာ လောကမှာ အဆိုးဆုံးလူဖြစ်နေရင်တောင်

you can hate me and move on.

ကျွန်တော်ကိုမုန်းလိုက်ပြီး ရှေ့ဆက်ပါ

What really matters here are the issues.

တကယ်အရေးပါတာက ဒီအရေးကိစ္စတွေပါ

What really matters here is the kind of government we want,

ဒီမှာ တကယ်အရေးပါတာက ကျွန်တော်တို့ လိုချင်တာ

the kind of Internet we want,

ဘယ်လိုအစိုးရမျိုး၊ ဘယ်လိုအင်တာနက်မျိုး

the kind of relationship between people

လူအချင်းချင်း လူအဖွဲ့အစည်းအချင်းချင်းကြားက ဘယ်လိုဆက်ဆံရေးမျိုး

and societies.

စတဲ့ အရေးကိစ္စတွေပါ

And that's what I'm hoping the debate will move towards,

အချေအတင်ပြောနေတာတွေ တစ်နေ့ဒီအကြောင်းဆီ ရောက်လာဖို့ ကျွန်တော်မျှော်လင့်ပါတယ်

and we've seen that increasing over time.

အချိန်နဲ့ အမျှ တိုးတက်လာတာကိုလည်းတွေရပါတယ်

If I had to describe myself,

ကျွန်တော်ကိုယ် ကျွန်တော်သတ်မှတ်ရမယ်ဆိုရင်

I wouldn't use words like "hero."

သူရဲကောင်းဆိုတာတွေ မျိုးချစ်ဆိုတာတွေ

I wouldn't use "patriot," and I wouldn't use "traitor."

သစ္စာဖောက်ဆိုတာတွေ စတဲစကားလုံးတွေကို ကျွန်တော်မသုံးပါဘူး

I'd say I'm an American and I'm a citizen,

ကျွန်တော်ဟာ အခြားသူတွေလိုပဲ အမေရိကန်တစ်ယောက်ပါ

just like everyone else.

အရပ်သားတစ်ယောက်ပါလို့ပဲပြောပါမယ်

CA: So just to give some context

ခရစ်: ဒီတော့ ဇာတ်ကြောင်းတစ်ခုလုံးကို မသိသူတွေကို

for those who don't know the whole story --

နည်းနည်းလေးဇာတ်ရည်လည်အောင်ပြောဖို့.....

(Applause) —

(လက်ခုပ်သံများ) —

this time a year ago, you were stationed in Hawaii

မနှစ်ကဒီလိုအချိန်မှာ ခင်ဗျား NSA ရဲ့အကြံပေးတစ်ယောက်အနေနဲ့

working as a consultant to the NSA.

အလုပ်လုပ်ရင်းဟာဝိုင်ယီမှာ တာဝန်ကျနေတယ်နော်

As a sysadmin, you had access

နည်းစနစ်စီမံသူအနေနဲ့

to their systems,

သူတို့ရဲ့ စနစ်တွေထဲဝင်ခွင့်ရခဲ့တယ်နော်

and you began revealing certain classified documents

နောက်ပိုင်းမှာ ဇွန်လဖွင့်ချချက်များဖြစ်လာမယ့်

to some handpicked journalists

လျှို့ဝှက်ဖိုင်အချို့ကို

leading the way to June's revelations.

ဂျာနယ်လစ်အချို့ဆီရွေးပြီး ဖွင့်ချခဲ့တယ်နော်

Now, what propelled you to do this?

ဘယ်အရာကများ ခင်ဗျားကို ဒီလိုလုပ်ဖို့တွန်းအားပေးခဲ့တာလဲဗျာ

ES: You know,

အက်ဒ်: ခင်ဗျားသိပါတယ် ဟာဝိုင်ယီမှာ ကျွန်တော်တာဝန်ကျနေတုန်းနဲ့

when I was sitting in Hawaii,

အဲဒီအရင်ရှေ့နှစ်တွေမှာကော

and the years before, when I was working in the intelligence community,

ထောက်လှမ်းရေးလောကမှာ လုပ်နေခဲ့စဉ်မှာ

I saw a lot of things that had disturbed me.

ကျွန်တော့်အတွက်စိတ်အနှောင့်အယှက် ဖြစ်စရာတွေကို တွေ့ကြုံခဲ့ပါတယ်

We do a lot of good things in the intelligence community,

ထောက်လှမ်းရေးလောကမှာ ကျွန်တော်တို့ ကောင်းတာတွေအများကြီးလုပ်ပါတယ်

things that need to be done,

မဖြစ်မနေလုပ်ရမယ့်အရာတွေ

and things that help everyone.

လူတိုင်းကိုကောင်းကျိုးပေးတဲ့ အရာတွေကိုလုပ်ခဲ့ပါတယ်

But there are also things that go too far.

ဒါပေမဲ့ လွန်လွန်ကဲကဲဖြစ်သွားတဲ့ အရာတွေလည်းရှိပါတယ်

There are things that shouldn't be done,

မလုပ်သင့်တာတွေလုပ်တာ

and decisions that were being made in secret

လူထုမသိဘဲ လူထုသဘောဆန္ဒမပါဘဲ

without the public's awareness,

ဒီလုပ်ငန်းစဉ်တွေအကြောင်း အစိုးရထဲက

without the public's consent,

ကျွန်တော်တို့ကိုယ်စားလှယ်တွေတောင်မသိဘဲ

and without even our representatives in government

ဆုံးဖြတ်ချက်တွေလျှို့ဝှက်စွာ ချမှတ်ခဲ့တာတွေရှိခဲ့ပါတယ်

having knowledge of these programs.

ဒီလိုကိစ္စတွေနဲ့ ကျွန်တော်တကယ်တမ်း

When I really came to struggle with these issues,

ရင်ဆိုင်ရုန်းကန်လာရတဲ့အခါ

I thought to myself,

ကျွန်တော်တစ်ယောက်တည်း စဉ်းစားကြည့်ပါတယ်

how can I do this in the most responsible way,

ငါ ဒီကိစ္စကို လူထုကို အများဆုံးအကျိုးပြုနိုင်ပြီး

that maximizes the public benefit

အန္တရာယ်အနည်းဆုံးဖြစ်မယ့်

while minimizing the risks?

တာဝန်ယူမှုအရှိဆုံးနည်းလမ်းနဲ့ ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲလို့ပေါ့

And out of all the solutions that I could come up with,

ကျွန်တော်စဉ်းစားနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေထဲက

out of going to Congress,

ဥပဒေမရှိတဲ့အချိန်မှာ

when there were no laws,

ပြီးတော့ ကျွန်တော့်လို ထောက်လှမ်းရေးမှာစာချုပ်နဲ့အလုပ်လုပ်တဲ့

there were no legal protections

အလွတ်ဝန်ထမ်းတစ်ဦးအတွက်

for a private employee,

ဥပဒေအရကာကွယ်ပေးမှုရော မရှိတဲ့အချိန်မှာ

a contractor in intelligence like myself,

လွှတ်တော်ဆီသွားလိုက်ရင်

there was a risk that I would be buried along with the information

ဒီအချက်အလက်တွေနဲ့ ကျွန်တော်မြေမြှုပ်ခံလိုက်ရပြီး

and the public would never find out.

ပြည်သူတွေကဘာမှမသိလိုက်နိုင်တာမျိုး ဖြစ်သွားနိုင်ပါတယ်

But the First Amendment of the United States Constitution

အမေရိကန်အခြေခံဥပဒေရဲ့ ပထမပြင်ဆင်ချက်က

guarantees us a free press for a reason,

လွတ်လပ်စွာရေးသားတင်ပြခွင့်ကို ပေးထားတာ အကြောင်းရှိပါတယ်

and that's to enable an adversarial press,

အဲ့ဒါကတော့ အတိုက်အခံရေးသားတင်ပြမှုက

to challenge the government,

အစိုးရကိုစိန်ခေါ်နိုင်အောင်ပါ

but also to work together with the government,

ဒါ့အပြင်အစိုးရနဲ့အတူလက်တွဲပြီး

to have a dialogue and debate about how we can

နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးကိုအန္တရာယ်မရှိစေဘဲ

inform the public about matters of vital importance

အဓိကအရေးပါတဲ့ ကိစ္စတွေကို ပြည်သူတွေကို

without putting our national security at risk.

ဘယ်လိုအသိပေးနိုင်တယ်ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဆွေးနွေးငြင်းခုံနိုင်ဖို့ပါ

And by working with journalists,

အများသိအောင်ထုတ်ပြန်ဖို့နဲ့ ပတ်သက်ပြီး

by giving all of my information

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယုံပြီးဆုံးဖြတ်ချက်ချချက်မဲ့အစား

back to the American people,

စာနယ်ဇင်းသမားတွေနဲ့ အတူတွဲပြီး

rather than trusting myself to make

ကျွန်တော်ဆီကအချက်အလက်တွေကို

the decisions about publication,

အမေရိကန်ပြည်သူတွေဆီပြန်ပေးလိုက်ခြင်းဖြင့်

we've had a robust debate

အစိုးရက နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်းပါဝင်လာတဲ့

with a deep investment by the government

အားကောင်းလှတဲ့ သဘောထားအားပြိုင်မှုကို မြင်တွေ့လာရပါပြီ

that I think has resulted in a benefit for everyone.

ဒါဟာ အားလုံးကို အကျိုးဖြစ်စေတယ်လို့ယူဆပါတယ်

And the risks that have been threatened,

ခြိမ်းခြောက်နေတဲ့ အန္တရာယ်တွေ

the risks that have been played up

အစိုးရကဖိပြောနေတဲ့အန္တရာယ်တွေ

by the government

အခုထိ ဘာတစ်ခုမှ

have never materialized.

ဖြစ်မလာသေးပါဘူး

We've never seen any evidence

တစ်စုံတစ်နည်း ထိခိုက်မှုသာဓကတစ်ခုမှ

of even a single instance of specific harm,

သက်သေအထောက်အထားမတွေ့ရှိရသေးပါဘူး

and because of that,

ဒါ့ကြောင့်လည်း ကျွန်တော်ချခဲ့တဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့

I'm comfortable with the decisions that I made.

ပတ်သက်ပြီး ကျွန်တော်ကျေနပ်ပါတယ်

CA: So let me show the audience

ခရစ်: ဒါဆို ခင်ဗျားဖွင့်ချခဲ့တာတွေထဲက

a couple of examples of what you revealed.

နမူနာတစ်ခုနှစ်ခုလောက်ကို ပရိသတ်ကြီးကိုပြပါရစေ

If we could have a slide up, and Ed,

ကားချပ်တစ်ခုလောက်ပြလို့ရရင် အက်ဒ် ရေ

I don't know whether you can see,

ခင်ဗျားမြင်ရသလားမသိဘူးနော်

the slides are here.

ကားချပ်တွေက ဒီမှာပါ

This is a slide of the PRISM program,

ဒါကတော့ PRISM လုပ်ငန်းစဉ်အကြောင်းကားချပ်ပါ

and maybe you could tell the audience

ဒီဖွင့်ချခဲ့တဲ့ဟာက ဘာလဲဆိုတာ

what that was that was revealed.

ခင်ဗျားကနေပြီး ပရိသတ်ကြီးကို ပြောပြပေးနိုင်မယ်ထင်တယ်

ES: The best way to understand PRISM,

အက်ဒ်: ဒီနေရာမှာအငြင်းပွားမှု နည်းနည်းရှိနေလို့ PRISM ကို

because there's been a little bit of controversy,

ကောင်းကောင်းနားလည်နိုင်ဖို့အတွက် PRISM က

is to first talk about what PRISM isn't.

ဘယ်လိုဟာမဟုတ်ဘူးလဲဆိုတာအရင်ပြောရပါမယ် အမေရိကမှာ ပြောနေတဲ့

Much of the debate in the U.S. has been about metadata.

ငြင်းခုံမှုတွေရဲ့တော်တော်များများက metadata (အပေါ်ယံအချက်အလက်)အကြောင်းပါ

They've said it's just metadata, it's just metadata,

သူတို့ က ဒါဟာ metadata ပဲ၊ metadata မျှသာပဲလို့ပြောနေကြပါတယ်

and they're talking about a specific legal authority

မျိုးချစ်ဥပဒေ အပိုင်း၂၁၅ ခေါ်တဲ့

called Section 215 of the Patriot Act.

အထူးဥပဒေဆိုင်ရာလုပ်ပိုင်ခွင့် အကြောင်းပြောကြပါတယ်

That allows sort of a warrantless wiretapping,

ဒါကဝရမ်းမဲ့လိုင်းခိုးနားထောင်ခွင့်၊

mass surveillance of the entire country's

ဖုန်းမှတ်တမ်းလိုအရာမျိုးစတဲ့ တစ်တိုင်းပြည်လုံးကို

phone records, things like that --

အလုံးအရင်းလိုက်ထောက်လှမ်းမှုကိုခွင့်ပြုပါတယ်

who you're talking to,

ခင်ဗျားဘယ်သူနဲ့ ဖုန်းပြောတယ်

when you're talking to them,

ဘယ်တုန်းကပြောတယ်

where you traveled.

ဘယ်ကိုခရီးသွားတယ်ဆိုတာမျိုးတွေပါ

These are all metadata events.

ဒါတွေအားလုံးကို metadata ကိစ္စရပ်များ လို့ခေါ်ပါတယ်

PRISM is about content.

PRISM ကတော့ အတွင်းသားအချက်အလက် နဲ့ဆိုင်ပါတယ်

It's a program through which the government could

ဒီအစီအစဉ်ကနေတစ်ဆင့် အစိုးရက

compel corporate America,

အမေရိကန်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေကို

it could deputize corporate America

NSA အတွက်အောက်တန်းကျတဲ့အလုပ်တွေလုပ်ဖို့

to do its dirty work for the NSA.

တွန်းအားပေး၊ ကိုယ်စားလှယ်လုပ်ခိုင်းလို့ရပါတယ်

And even though some of these companies did resist,

ဒီကုမ္ပဏီတွေထဲက အချို့က ငြင်းဆန်ခဲ့ကြပေမဲ့

even though some of them --

ရာဟူး လည်းပါတယ်လို့ထင်ပါတယ်

I believe Yahoo was one of them —

ဒီကုမ္ပဏီတွေ တရားရုံးမှာ သူတို့ကိုစိန်ခေါ်ခဲ့ကြပေမဲ့

challenged them in court, they all lost,

အားလုံးရှုံးသွားကြပါတယ်

because it was never tried by an open court.

အကြောင်းက တံခါးဖွင့်တရားခွင်နဲ့ စစ်ခဲ့တာမဟုတ်ဘဲ

They were only tried by a secret court.

လျှို့ဝှက်တရားခွင်နဲ့ပဲစစ်ခဲ့ကြတာမို့လို့ပါ

And something that we've seen,

ကျွန်တော်တို့မြင်လာရတဲ့အရာတစ်ခု

something about the PRISM program that's very concerning to me is,

PRISM လုပ်ငန်းစဉ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ကျွန်တော်စိတ်အပူဆုံးတစ်ခုက

there's been a talking point in the U.S. government

အမေရိကန်အစိုးရထဲမှာ ပြောနေကြတဲ့အချက်က

where they've said 15 federal judges

ဖက်ဒရယ်တရားသူကြီး ၁၅ ယောက်က

have reviewed these programs and found them to be lawful,

ဤလုပ်ငန်းစဉ်များကို စိစစ်ပြီး၍ ဥပဒေနဲ့ညီသည်ဆိုတာမျိုးပါပဲ

but what they don't tell you

သူတို့ခင်ဗျားတို့ကို ထုတ်မပြောတာက

is those are secret judges

ဒါတွေက လျှို့ဝှက်တရားခွင်မှာ

in a secret court

လျှို့ဝှက်တရားသူကြီးတွေက ဖြစ်တယ်ဆိုတာပါ

based on secret interpretations of law

ဥပဒေကိုလျှို့ဝှက်စွာဖွင့်ဆိုချက်တွေကိုအခြေခံပြီး

that's considered 34,000 warrant requests

နှစ်ပေါင်း ၃၃ နှစ်အတွင်း

over 33 years,

ဝရမ်းထုတ်ခွင့်တောင်းခံမှု ၃၄၀၀၀ ကိုစစ်ခဲ့ရာမှာ

and in 33 years only rejected

နှစ်ပေါင်း ၃၃ နှစ်အတွင်း

11 government requests.

အစိုးရတောင်းခံမှု ၁၁ ခုကိုပဲပယ်ချခဲ့တယ်ဆိုတာပါ

These aren't the people that we want deciding

ဒီလူတွေဟာ လွတ်လပ်ပွင့်လင်းတဲ့ အင်တာနက်မှာ

what the role of corporate America

ကော်ပိုရိတ်အမေရိက ရဲ့အခန်းကဏ္ဍ ဘယ်လိုဖြစ်သင့်တယ်ဆိုတာကို

in a free and open Internet should be.

ဆုံးဖြတ်ပေးဖို့ ကျွန်တော်တို့လိုလားတဲ့သူမျိုးမဟုတ်ပါဘူး

CA: Now, this slide that we're showing here

ခရစ်: အခု ဒီကားချပ်ကတော့ နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေ

shows the dates in which

အင်တာနက်ကုမ္ပဏီတွေက ဒီလုပ်ငန်းစဉ်ကို

different technology companies, Internet companies,

စတင်ပူးပေါင်းခဲ့တယ်လို့ ယူဆရတဲ့နေ့ရက်တွေနဲ့

are alleged to have joined the program,

၎င်းတို့ထံမှအချက်အလက်စုဆောင်းမှု

and where data collection began from them.

ဘယ်မှာစတယ်ဆိုတာကိုပြထားတာပါ

Now, they have denied collaborating with the NSA.

အခုတော့ သူတို့က NSA နဲ့ပူးပေါင်းခဲ့တယ်ဆိုတာကိုငြင်းဆန်ထားပါတယ်

How was that data collected by the NSA?

အဲဒီအချက်အလက်တွေကို NSA ကဘယ်လိုစုဆောင်းခဲ့တာပါလဲ?

ES: Right. So the NSA's own slides

အက်ဒ်: မှန်ပါတယ်။ NSA ရဲ့ကားချပ်တွေကတော့

refer to it as direct access.

ဒါကို တိုက်ရိုက်ရယူခြင်း လို့ ရည်ညွှန်းထားပါတယ်

What that means to an actual NSA analyst,

ဒါက တကယ့် NSA စိစစ်သူတစ်ဦး၊

someone like me who was working as an intelligence analyst

ကျွန်တော့်လို ဟာဝိုင်ယီမှာ

targeting, Chinese cyber-hackers,

တရုတ်ဟက်ကာတွေကိုပစ်မှတ်ထားခဲ့တဲ့

things like that, in Hawaii,

ထောက်လှမ်းရေးစိစစ်သူတစ်ဦးအတွက်

is the provenance of that data

ဒီအချက်အလက်တွေကသူတို့ ဆာဗာတွေက

is directly from their servers.

တိုက်ရိုက်လာမှန်းသိပါတယ်

It doesn't mean

ဒါပေမဲ့ ကုမ္ပဏီကိုယ်စားလှယ်တွေက

that there's a group of company representatives

အခန်းထဲမှာ ဆေးလိပ်သောက်ပြီး

sitting in a smoky room with the NSA

အချက်အလက်တွဘယ်လိုပေးမယ်ဆိုတာကို

palling around and making back-room deals

NSA နဲ့ပေါင်းပြီး လျှို့ဝှက်အပေးအယူတွေ

about how they're going to give this stuff away.

လုပ်ခဲ့တယ်လို့ မဆိုလိုပါဘူး

Now each company handles it different ways.

လက်ရှိမှာ ကုမ္ပဏီတိုင်းက ဒါကိုနည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ကိုင်တွယ်နေပါတယ်

Some are responsible.

တချို့မှာလည်းတာဝန်ရှိပါတယ်

Some are somewhat less responsible.

တချို့မှာလည်းဒီထက်နည်းပြီးတာဝန်ရှိပါတယ်

But the bottom line is, when we talk about

ဒါပေမဲ့ အဓိကအချက်ကတော့

how this information is given,

ဒီအချက်အလက်တွေဘယ်ကလာတယ်ဆိုတာပြောရရင်

it's coming from the companies themselves.

ကုမ္ပဏီတွေကိုယ်တိုင်ကနေ လာတာဖြစ်ပါတယ်

It's not stolen from the lines.

လိုင်းတွေကနေ ခိုးတာမဟုတ်ပါဘူး

But there's an important thing to remember here:

ဒါပေမဲ့ ဒီနေရာမှာ သတိရသင့်တဲ့ အရေးကြီးအချက်တစ်ခုက

even though companies pushed back,

ကုမ္ပဏီတွေက ပြန်ပြီးတွန်းလှန်ကြပေမဲ့လည်း

even though companies demanded,

ကုမ္ပဏီတွေက တောင်းဆိုတာတွေလုပ်ပေမဲ့လည်း

hey, let's do this through a warrant process,

ဟာကွာ ဒါကို ဝရမ်းထုတ်ပြီး လုပ်ရအောင်ကွာ

let's do this

ဒါကို ငါတို့တွေ ဥပဒေကြောင်းအရစိစစ်မှုမျိုးလုပ်နိုင်တာ

where we actually have some sort of legal review,

သုံးစွဲသူတွေရဲ့ အချက်အလက်တွေကို

some sort of basis for handing over

လွှဲပြောင်းပေးရမယ့် အကြောင်းရင်းတစ်ခုခုမျိုး

these users' data,

ရနိုင်တာနဲ့ လုပ်ရအောင်ဆိုတာမျိုး၊

we saw stories in the Washington Post last year

မနှစ်က ဝါရှင်တန်ပို့စ်သတင်းစာမှာ ဒီလိုသတင်းတွေဖတ်ရပါတယ်

that weren't as well reported as the PRISM story

ဒီ PRISM သတင်းလောက်ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မဖော်ပြခဲ့ပါဘူး

that said the NSA broke in

သတင်းတွေကဆိုတာက NSA ဟာ

to the data center communications

Google နဲ့ ၎င်းအကြား၊ Yahoo နဲ့ ၎င်း အကြား

between Google to itself

ဆက်သွယ်မှုအချက်အလက်စင်တာဆီကို

and Yahoo to itself.

ဖောက်ထွင်းဝင်ခဲ့ပါတယ်တဲ့

So even these companies that are cooperating

ဒီတော့ ဒီကုမ္ပဏီတွေက အလိုမတူရင်တောင်

in at least a compelled but hopefully lawful manner

ဥပဒေနဲ့အညီဖြစ်နိုင်အောင်

with the NSA,

ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့ပေမဲ့

the NSA isn't satisfied with that,

NSA ကဒါနဲ့မကျေနပ်ပါဘူး

and because of that, we need our companies

ဒီအကြောင်းကြောင့် ကျွန်တော်တို့က ကုမ္ပဏီတွေကို

to work very hard

သုံးစွဲသူတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွားကိုကိုယ်စားပြုဖို့

to guarantee that they're going to represent

သုံးစွဲသူတွေရဲ့ အခွင့်အရေးတွေအတွက်

the interests of the user, and also advocate

ရပ်တည်ပေးဖို့ ကတိပြုနိုင်အောင်

for the rights of the users.

တော်တော်လေး အားထုတ်စေချင်ပါတယ်

And I think over the last year,

ဒီလိုလုပ်နိုင်ဖို့ ကြီးမားတဲ့ခြေလှမ်းတွေကိုလည်း

we've seen the companies that are named

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်အတွင်းမှာ

on the PRISM slides

ဒီ PRISM ကားချပ်ပေါ်မှာပါတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေဆီက

take great strides to do that,

တွေ့နေရပြီလို့ ထင်ပါတယ်

and I encourage them to continue.

ဆက်လက်ချီတက်သွားဖို့ အားပေးပါတယ်

CA: What more should they do?

ခရစ်: ဒါထက်ပိုပြီး ဘာတွေသူတို့လုပ်သင့်သေးလဲခင်ဗျ။

ES: The biggest thing that an Internet company

အက်ဒ်: အမေရိက ကအင်တာနက်ကုမ္ပဏီတစ်ခုအနေနဲ့

in America can do today, right now,

ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက သုံးစွဲသူတွေရဲ့ အခွင့်အရေးတွေကိုကာကွယ်ဖို့အတွက်

without consulting with lawyers,

ရှေ့နေတွေကိုမတိုင်ပင်ဘဲ

to protect the rights of users worldwide,

အခုချက်ချင်း လုပ်နိုင်တဲ့ အကြီးမားဆုံးအရာကတော့

is to enable SSL web encryption

ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုတဲ့ ဝက်ဆိုက်စာမျက်နှာတိုင်းမှာ

on every page you visit.

SSL လျှို့ဝှက်ကုတ်စနစ်ခွင့်ပြုပေးဖို့ပါ

The reason this matters is today,

ဒီအချက်အရေးပါရတဲ့အကြောင်းကတော့ ခုခေတ်မှာ

if you go to look at a copy of "1984" on Amazon.com,

ခင်ဗျားက Amazon.com မှာ "၁၉၈၄" စာအုပ်ကို သွားကြည့်မယ်ဆိုရင်

the NSA can see a record of that,

NSA ကဒီမှတ်တမ်းကိုတွေ့နိုင်ပါတယ်

the Russian intelligence service can see a record of that,

ရုရှားထောက်လှမ်းရေးကလည်း ဒါကိုတွေ့နိုင်ပါတယ်

the Chinese service can see a record of that,

တရုတ်ထောက်လှမ်းရေးကလည်း တွေ့နိုင်ပါတယ်

the French service, the German service,

ပြင်သစ်ထောက်လှမ်းရေး၊ ဂျာမန်ထောက်လှမ်းရေး၊

the services of Andorra.

အန်ဒေါ်ရာထောက်လှမ်းရေးတွေရောပါ

They can all see it because it's unencrypted.

သူတို့တွေအားလုံးမြင်နိုင်တာ ဝှက်စာနဲ့မလုပ်ထားလို့ပါ

The world's library is Amazon.com,

Amazon.com ဟာ ကမ္ဘာ့စာကြည့်တိုက်ပါပဲ ,

but not only do they not support encryption by default,

ဒါပေမဲ့ သူတို့က လျှို့ဝှက်ကုတ်စနစ်ကို အလိုအလျောက်မသတ်မှတ်ထားတဲ့အပြင်

you cannot choose to use encryption

ခင်ဗျားက စာအုပ်တွေရှာကြည့်ရာမှာ

when browsing through books.

လျှို့ဝှက်ကုတ်စနစ်ကို ရွေးပြီး သုံးခွင့်လည်းမရပါဘူး

This is something that we need to change,

ဒါက ကျွန်တော်တို့ပြောင်းပစ်ရမယ့် အရာတစ်ခုပါ

not just for Amazon, I don't mean to single them out,

Amazon ကိုမှ ဦးတည်ပြီးပြောဖို့မရည်ရွယ်ပါဘူး

but they're a great example.

ဒါပေမဲ့ သူက ထင်ရှားတဲ့သာဓကတစ်ခုမို့လို့ပါ

All companies need to move

ကုမ္ပဏီတွေအားလုံးဟာ အထူးတစ်လည် နည်းလမ်းတွေမလုပ်ရသေးတဲ့

to an encrypted browsing habit by default

မရွေးချယ်ရသေးတဲ့ သုံးစွဲသူတွေအားလုံးအတွက်

for all users who haven't taken any action

လျှို့ဝှက်ကုတ်စနစ်လုပ်ထားတဲ့ အင်တာနက်ရှာဖွေခြင်းစနစ်ကို

or picked any special methods on their own.

အလိုအလျောက်သတ်မှတ်ပေးဖို့ ဦးတည်ဖို့လိုပါတယ်

That'll increase the privacy and the rights

ဒီလိုဆိုရင် ကမ္ဘာတစ်လွှားကလူတွေအတွက်

that people enjoy worldwide.

ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်ခွင့်နှင့် အခွင့်အရေးတွေ ပိုမိုခံစားလာနိုင်ပါမယ်

CA: Ed, come with me to this part of the stage.

ခရစ်: အက်ဒ်ရေ၊ ကျွန်တော်နဲ့အတူ စင်ရဲ့ဒီဘက်ပိုင်းကိုလာပါဦး

I want to show you the next slide here. (Applause)

ဒီမှာ နောက်ကားချပ်တစ်ခုပြချင်လို့ပါ (လက်ခုပ်သံများ)

This is a program called Boundless Informant.

ဒါကတော့ Boundless Informant (ကန့်သတ်မဲ့ သတင်းပေးသူ) လို့ခေါ်တဲ့လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုပါ

What is that?

ဒါကကော ဘာလိုမျိုးပါလဲခင်ဗျ

ES: So, I've got to give credit to the NSA

အက်ဒ်: ဒါနဲ့ပတ်သက်ရင်တော့ NSA ကို

for using appropriate names on this.

သင့်တင့်တဲ့နာမည်တွေပေးတတ်လို့ ချီးကျူးစကားဆိုရပါမယ်

This is one of my favorite NSA cryptonyms.

ဒါကကျွန်တော့်အကြိုက်ဆုံး ရဲ့စကားဝှက်တွေထဲကတစ်ခုပါ

Boundless Informant

Boundless Informant ဆိုတာကတော့

is a program that the NSA hid from Congress.

NSA က လွှတ်တော်ကနေ ဖုံးကွယ်ထားတဲ့ လုပ်ငန်းတစ်ခုပါ

The NSA was previously asked by Congress,

NSA ကို လွှတ်တော်က အရင်တုန်းကမေးခဲ့ဖူးပါတယ်

was there any ability that they had

ကြားဖြတ်ထောက်လှမ်းခံနေရတဲ့

to even give a rough ballpark estimate

အမေရိကန်ဆက်သွယ်မှုတွေရဲ့

of the amount of American communications

အကြမ်းဖျင်း အနီးစပ်ဆုံး အရေအတွက်ပမာဏကို

that were being intercepted.

ပြောနိုင်တဲ့ နည်းပညာရှိပါသလား လို့မေးခဲ့တာပါ

They said no. They said, we don't track those stats,

ဒီတော့မရှိဘူးလို့ဖြေပါတယ်။ ဒီပမာဏတွေကို ခြေရာလေ့မရှိပါဘူး

and we can't track those stats.

ခြေရာလည်းမခံနိုင်ပါဘူးလို့ဖြေခဲ့ပါတယ်

We can't tell you how many communications

ကမ္ဘာအနှံ့ ဆက်သွယ်မှုပေါင်းဘယ်လောက်ကို

we're intercepting around the world,

ကျွန်တော်တို့ ကြားဖြတ်ထောက်လှမ်းတယ် ဆိုတာမပြောနိုင်ပါဘူး

because to tell you that would be

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါကိုပြောရင်

to invade your privacy.

ခင်ဗျားရဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးကို ကျူးကျော်ရာရောက်ပါလိမ့်မယ်တဲ့

Now, I really appreciate that sentiment from them,

သူတို့ဆီက ဒီသဘောထားလေးကိုတော့ကျွန်တော်အသိအမှတ်ပြုပါတယ်

but the reality, when you look at this slide is,

လက်တွေ့မှာတော့ ဒီကားချပ်ကိုကြည့်ရင်

not only do they have the capability,

သူတို့မှာ လုပ်နိုင်စွမ်းရှိရုံသာမက

the capability already exists.

လုပ်နိုင်စွမ်းကို အသုံးကိုချနေပါပြီ

It's already in place.

အားလုံးကို လုပ်နေကြပါပြီ

The NSA has its own internal data format

The NSA မှာ ဆက်သွယ်မှုတစ်ခုရဲ့ နှစ်ဖက်လုံးကို ခြေရာခံတဲ့

that tracks both ends of a communication,

ကိုယ်ပိုင်ဌာနတွင်းအချက်အလက်စနစ်ရှိပါတယ်

and if it says,

အမေရိက ကလာတဲ့အချက်အလက်ဆိုလို့ကတော့

this communication came from America,

လွှတ်တော်ကို သူတို့ ထောက်လှမ်းထားတဲ့

they can tell Congress how many of those communications

ဆက်သွယ်မှုပေါင်း ဘယ်လောက်ရှိတယ်ဆိုတာကို

they have today, right now.

ချက်ချင်းပြောနိုင်ပါတယ်

And what Boundless Informant tells us

Boundless Informant ကနေသိနိုင်တာက

is more communications are being intercepted

ရုရှားမှာ ရုရှားနိုင်ငံသားတွေကြားဖြတ် ထောက်လှမ်းခံရတာထက်

in America about Americans

အမေရိကမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံသားတွေ

than there are in Russia about Russians.

ကြားဖြတ်ထောက်လှမ်းခံရတာကပိုများတာဆိုတာပါပဲ

I'm not sure that's what an intelligence agency

ဒါဟာထောက်လှမ်းရေးဌာနတစ်ခုမှာ

should be aiming for.

ရည်မှန်းလုပ်ကိုင်သင့်တဲ့အရာတစ်ခုလို့ ကျွန်တော်မထင်ပါဘူး

CA: Ed, there was a story broken in the Washington Post,

ခရစ်: အက်ဒ်ရေ၊ ခင်ဗျားရဲ့ အချက်အလက်တွေကနေပဲထပ်ပြီး

again from your data.

ဝါရှင်တန်ပို့စ်သတင်းစာက သတင်းတစ်ခုဖွင့်ချခဲ့ပါတယ်

The headline says,

သတင်းခေါင်းစဉ်ကတော့

"NSA broke privacy rules

"NSA က နှစ်စဉ် ပုဂ္ဂိလလွတ်လပ်ခွင့်ကို

thousands of times per year."

အကြိမ်ထောင်ပေါင်းများစွာချိုး ဖောက်ခဲ့" တဲ့

Tell us about that.

အကြောင်းလည်းပြောပြပါဦး

ES: We also heard in Congressional testimony last year,

အက်ဒ်: ကျွန်တော်တို့ မနှစ်ကလွှတ်တော် သက်သေထွက်ဆိုချက်မှာလည်း

it was an amazing thing for someone like me

ကြားခဲ့ရပါတယ်။ ကျွန်တော့်လို NSA ကနေလာတဲ့သူ၊

who came from the NSA

တကယ့်အတွင်းစာရွက်စာတမ်းတွေ ကိုမြင်လာသူ၊

and who's seen the actual internal documents,

အထဲမှာဘာအချက်တွေပါလဲဆိုတာမြင်လာသူတစ်ယောက်အနေနဲ့

knows what's in them,

အစိုးရအရာရှိတွေက ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုထားပြီး

to see officials testifying under oath

လုပ်ပိုင်ခွင့်အလွဲသုံးစား မှုမရှိပါဘူး

that there had been no abuses,

NSA ရဲ့စည်းမျဉ်းတွေကိုချိုးဖောက်မှုမရှိပါဘူးလို့

that there had been no violations of the NSA's rules,

သက်သေထွက်တာကိုမြင်တော့ အံ့ဩမိပါတယ်

when we knew this story was coming.

ဒီသတင်းထွက်လာတော့မယ်လို့ ကျွန်တော်တို့သိနေချိန်မှာလေ

But what's especially interesting about this,

ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီးအထူးတလည် စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတာက

about the fact that the NSA has violated

NSA က တစ်နှစ်ကို အကြိမ်ထောင်ပေါင်းများစွာ

their own rules, their own laws

သူတို့ကိုယ်ပိုင်စည်းမျဉ်း၊ ကိုယ်ပိုင်ဥပဒေတွေကို

thousands of times in a single year,

ချိုးဖောက်ခဲ့တယ်ဆိုတာကိုပါ

including one event by itself,

အမှုပေါင်း ၂၇၇၆ ခုထဲမှာ

one event out of those 2,776,

သူတို့ကိုယ်တိုင်ပါဝင်ခဲ့တဲ့တစ်ခုက

that affected more than 3,000 people.

လူပေါင်းသုံးထောင်ကျော်ကို ထိခိုက်စေခဲ့ပါတယ်

In another event, they intercepted

အခြားဖြစ်ရပ်တစ်ခုမှာတော့ ဝါရှင်တန်ဒီစီက

all the calls in Washington, D.C., by accident.

ဖုန်းဆက်သွယ်မှုအားလုံးကို မတော်တဆ ကြားဖြတ်နားထောင်ခဲ့မိပါတယ်

What's amazing about this,

ဒီအကြောင်းအစီရင်ခံစာက သိပ်ပြီးလူအာရုံစိုက်မှုမရလိုက်တာနဲ့

this report, that didn't get that much attention,

ပတ်သက်ပြီးအံ့ဩဖို့ကောင်းတာက

is the fact that not only were there 2,776 abuses,

အလွဲသုံးစားလုပ်မှုပေါင်း ၂၇၇၆ မှုရှိရုံသာမက

the chairman of the Senate Intelligence Committee,

ဆီးနိတ်ထောက်လှမ်းရေးကော်မတီရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌ

Dianne Feinstein, had not seen this report

ဒိုင်ယန်ဖိုင်းစတိန်းကိုယ်တိုင်တောင် ဝါရှင်တန်ပို့စ်သတင်းစာက

until the Washington Post contacted her

သူမကိုမဆက်သွယ်ပြီးမှတ်ချက်တောင်းခံခင်အထိ

asking for comment on the report.

ဒီအစီရင်ခံစာကိုမမြင်ဖူးဘူးဆိုတာပါပဲ

And she then requested a copy from the NSA

နောက်တော့ သူမက NSA ကနေ

and received it,

မိတ္တူတစ်စောင်လှမ်းတောင်းလိုက်ပြီး လက်ခံရရှိခဲ့ပါတယ်

but had never seen this before that.

ဒီ့မတိုင်ခင်အထိ ဒါကိုသူမလုံးဝမတွေ့ဖူးပါဘူး

What does that say about the state of oversight

ဆီးနိတ်ထောက်လှမ်းရေးကော်မတီ ဥက္ကဋ္ဌကိုယ်တိုင်က

in American intelligence

နှစ်စဉ် စည်းမျဉ်းချိုးဖောက်မှုတွေ

when the chairman of the Senate Intelligence Committee

ထောင်ပေါင်းများစွာရှိနေတာကို မသိဘူးဆိုမှတော့

has no idea that the rules are being broken

အမေရိကန်ထောက်လှမ်းရေးကို ကြီးကြပ်မှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး

thousands of times every year?

ဘယ်လိုပြောရတော့မလဲဗျာ

CA: Ed, one response to this whole debate is this:

ခရစ်: Ed, ဒီသဘောထားတွေ အချေအတင်ဖြစ်နေတဲ့အထဲမှာ

Why should we care about

တုံ့ပြန်ချက်တစ်ခုကတော့ ဒီထောက်လှမ်းရေးအကြောင်းကို

all this surveillance, honestly?

ဘာကြောင့်များဂရုစိုက်သင့်တာလဲဆိုတာပေါ့

I mean, look, if you've done nothing wrong,

ကျွန်တော်ဆိုလိုတာက ကိုယ်ဘာအမှားမှ မလုပ်ထားဖူးဆိုရင်

you've got nothing to worry about.

ဘာမှစိတ်ပူနေစရာမလိုဘူးဆိုတာမျိုးပေါ့

What's wrong with that point of view?

ဒီလိုသဘောထားအမြင်ကရော မှားများနေသလားခင်ဗျာ

ES: Well, so the first thing is,

အက်ဒ်: ပထမဆုံးအနေနဲ့ ဒါက

you're giving up your rights.

ကိုယ့်အခွင့်အရေးကိုကိုယ်စွန့်လွှတ်လိုက်တာပါ

You're saying hey, you know,

ဒီမှာကွာ ငါတော့ဒါတွေလိုမယ်မထင်ပါဘူး

I don't think I'm going to need them,

ဒီတော့ငါကတော့သူတို့ကိုယုံလိုက်မယ်ကွာ

so I'm just going to trust that, you know,

ခေါက်ထားလိုက်စမ်းပါကွာ။

let's get rid of them, it doesn't really matter,

အခွင့်အရေးဆိုတာတွေအရေးမပါဘူး။

these guys are going to do the right thing.

ဒီလူတွေက မှန်တာပဲလုပ်မှာပါ ဆိုတာမျိုးပေါ့ဗျာ

Your rights matter

ခင်ဗျားရဲ့အခွင့်အရေးဆိုတာအရေးပါပါတယ်

because you never know when you're going to need them.

ဒါတွေကိုဘယ်တော့လိုအပ်လာမယ် ဆိုတာမသိနိုင်လို့ပါပဲ

Beyond that, it's a part of our cultural identity,

ဒါ့အပြင် ကျွန်တော်တို့ရဲ့ယဉ်ကျေးမှုမှာ ကိုက အခြေတည်ပါဝင်နေတာပါ

not just in America,

အမေရိကမှာတင်မဟုတ်ပါဘူး

but in Western societies

အနောက်တိုင်းလူ့အဖွဲ့အစည်းတွေမှာ

and in democratic societies around the world.

ကမ္ဘာတစ်လွှားက ဒီမိုကရက်စီလူ့အဖွဲ့အစည်းတွေမှာပါ

People should be able to pick up the phone

လူတွေဟာဖုန်းကောက်ကိုင်ပြီး

and to call their family,

ကိုယ့်မိသားစုကိုခေါ် နိုင်ခွင့်ရှိသင့်ပါတယ်

people should be able to send a text message

ကိုယ်ချစ်ခင်ရတဲ့လူတွေကို စာပို့နိုင်ခွင့်ရှိရပါမယ်

to their loved ones,

စာအုပ်တစ်အုပ်ကိုအွန်လိုင်းပေါ်မှာဝယ်နိုင်ခွင့်ရှိသင့်ပါတယ်

people should be able to buy a book online,

ရထားစီးပြီးခရီးသွားနိုင်ခွင့်လည်းရှိရပါမယ်

they should be able to travel by train,

လေယာဉ်လက်မှတ်တစ်စောင်ကို

they should be able to buy an airline ticket

ဝယ်နိုင်ခွင့်ရှိသင့်ပါတယ်

without wondering about how these events

ငါဒါလုပ်တာကို အစိုးရထောက်လှမ်းရေးတစ်ယောက်က

are going to look to an agent of the government,

ဘယ်လိုများထင်နေမလဲဆိုတာမျိုးမတွေးဘဲနဲ့ပါ

possibly not even your government

အနာဂတ်နှစ်တွေမှာကိုယ့်အစိုးရသာ လုပ်မှာမဟုတ်နိုင်တော့ပါဘူး

years in the future,

ငါလုပ်တာကို သူတို့တွေဘယ်လိုအမြင်မှားမလဲ

how they're going to be misinterpreted

ငါ့ရည်ရွယ်ချက်ကိုသူတို့ကဘယ်လိုတွေးမြင်မလဲဆိုတာကို

and what they're going to think your intentions were.

တွေးပူမနေဘဲလုပ်ပိုင်ခွင့်ရှိသင့်ပါတယ်

We have a right to privacy.

ကျွန်တော်တို့အားလုံးမှာ ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်ခွင့်ဆိုတာရှိပါတယ်

We require warrants to be based on probable cause

ဖြစ်နိုင်ချေရှိသောအကြောင်းရင်း ဒါမှမဟုတ်

or some kind of individualized suspicion

တစ်ဦးချင်းအပေါ်သံသယဖြစ်တာမျိုး အပေါ်အခြေတည်တဲ့ ဝရမ်းတွေလိုပါတယ်

because we recognize that trusting anybody,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဘယ်လိုအစိုးရ အာဏာပိုင်ကိုမှ

any government authority,

လူတို့ရဲ့ဆက်သွယ်မှုတစ်ခုလုံးကိုပုံပြီး

with the entirety of human communications

လျှို့ဝှက်စွာနဲ့ ထိန်းကွပ်မှုမရှိဘဲ ယုံကြည်လိုက်တယ်ဆိုတာ

in secret and without oversight

တကယ့်ကိုလျစ်လျူမရှုထားသင့်တဲ့ သဘောထားတစ်ခုလို့

is simply too great a temptation to be ignored.

ကျွန်တော်တို့အသိအမှတ်ပြုလို့ပါ

CA: Some people are furious at what you've done.

ခရစ်: ခင်ဗျားလုပ်ခဲ့တဲ့အပေါ်မှာ တစ်ချို့တွေဒေါသထွက်ကြပါတယ်

I heard a quote recently from Dick Cheney

ဟိုတလောက ဒစ်ချေနီဆီကနေ ဒီလိုပြောတာကြားလိုက်ပါတယ်

who said that Julian Assange was a flea bite,

ဂျူလီယန်အဆန်း ကပိုးကောင်ကိုက်သလောက်ပါ

Edward Snowden is the lion that bit the head off the dog.

အက်ဒ်ဝဒ် စနိုးဒန်ကတော့ ခွေးခေါင်းကိုဖြတ်ကိုက်လိုက်တဲ့ ခြင်္သေ့ပါပဲတဲ့

He thinks you've committed

ခင်ဗျားဟာ အမေရိကန်သမိုင်းမှာ

one of the worst acts of betrayal

အဆိုးရွားဆုံး သစ္စာဖောက်မှုတွေထဲတစ်ခုကို

in American history.

ကျူးလွန်ခဲ့တယ်လို့ သူကယုံကြည်ပါတယ်

What would you say to people who think that?

ဒီလိုထင်ကြတဲ့ လူတွေကို ခင်ဗျားဘာပြောချင်လဲခင်ဗျ

ES: Dick Cheney's really something else.

အက်ဒ်: ဒစ်ချေနီက တကယ်ကို တစ်ခုခုပါပဲ

(Laughter) (Applause)

(ရယ်သံများ) (လက်ခုပ်သံများ)

Thank you. (Laughter)

ကျေးဇူးပဲဗျာ (ရယ်သံများ)

I think it's amazing, because at the time

အံ့ဩဖို့တော့ကောင်းသားဗျ။ ဘာလို့လဲဆိုရင် အဲဒီအချိန်တုန်းက

Julian Assange was doing some of his greatest work,

ဂျူလီယန်အဆန်းက သူရဲ့အကြီးကျယ်ဆုံး လုပ်ဆောင်ချက်တစ်ချို့ကို

Dick Cheney was saying

လုပ်နေတဲ့အချိန်မှာ ဒစ်ချေနီကပြောတာ ဒီလူတော့

he was going to end governments worldwide,

ကမ္ဘာတစ်လွှားကအစိုးရတွေကို ပျက်ကိန်းဆိုက်စေတော့ မှာပဲ

the skies were going to ignite

မိုးမီးလောင်တော့မယ်

and the seas were going to boil off,

ပင်လယ်တွေ ပွက်ပွက်ဆူကုန်တော့မယ် တဲ့ခင်ဗျ

and now he's saying it's a flea bite.

အခုတော့ အကောင်ကိုက်သလောက် လို့ပြောရော

So we should be suspicious about the same sort of

ဒီတော့ ဒီလိုအရာရှိတွေဆီက အမျိုးသားလုံခြုံရေးကို ထိခိုက်စေတယ်လို့

overblown claims of damage to national security

ချဲ့ကားပြီးပြောနေကြတာမျိုးတွေကို

from these kind of officials.

ကျွန်တော်တို့ သံသယနဲ့ ဆင်ခြင်သင့်ပါတယ်

But let's assume that these people really believe this.

ဒါပေမဲ့ ဒီလူတွေက ဒါကိုတကယ်ယုံတယ်လို့ပဲထားပါတော့

I would argue that they have kind of

သူတို့မှာ အမျိုးသားလုံခြုံရေးဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး

a narrow conception of national security.

သိပ်ကိုကျဉ်းမြောင်းတဲ့အယူအဆရရှိနေတာပါ

The prerogatives of people like Dick Cheney

ဒစ်ချေနေ လိုထိပ်သီးအခွင့်ရှိသူတွေဟာ

do not keep the nation safe.

တိုင်းပြည်ကို မလုံခြုံစေပါဘူး

The public interest is not always the same

ပြည့်သူ့အကျိုးစီးပွားဟာ နိုင်ငံတော်အကျိုးစီးပွားနဲ့

as the national interest.

အမြဲတမ်းထပ်တူမကျပါဘူး

Going to war with people who are not our enemy

ခြိမ်းခြောက်မှုမဟုတ်တဲ့နေရာမှာ

in places that are not a threat

ကိုယ့်ရန်သူမဟုတ်သူတွေနဲ့စစ်တိုက်တာဟာ

doesn't make us safe,

ကျွန်တော်တို့ကိုမလုံခြုံစေပါဘူး

and that applies whether it's in Iraq

ဒါဟာ အီရတ်မှာပဲ ဖြစ်ဖြစ်

or on the Internet.

အင်တာနက်ပေါ်မှာပဲဖြစ်ဖြစ်ပါ

The Internet is not the enemy.

အင်တာနက်ဟာ ကျွန်တော်တို့ရန်သူမဟုတ်ပါဘူး

Our economy is not the enemy.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စီးပွားရေးဟာ ရန်သူမဟုတ်ပါဘူး

American businesses, Chinese businesses,

အမေရိကန်စီးပွားရေး၊ တရုတ်စီးပွားရေး

and any other company out there

ရှိသမျှကုမ္ပဏီတိုင်းဟာ

is a part of our society.

ကျွန်တော်တို့လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ

It's a part of our interconnected world.

အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်ထားတဲ့ကမ္ဘာရဲ့အစိတ်အပိုင်းပါ

There are ties of fraternity that bond us together,

ကျွန်တော်တို့ကိုစည်းနှောင်ထားတဲ့ ညီနောင်ရင်းနှောင်ကြိုးတွေရှိပါတယ်

and if we destroy these bonds

ကမ္ဘာတစ်လွှားကနိုင်ငံတွေနဲ့ နိုင်ငံသားတွေက

by undermining the standards, the security,

ကျွန်တော်တို့လိုက်နာဖို့ မျှော်လင့်ထားတဲ့စံနှုန်းတွေ၊

the manner of behavior,

လုံခြုံရေး နဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်မူကို

that nations and citizens all around the world

မလေးစားခြင်းဖြင့်

expect us to abide by.

ဒီနှောင်ကြိုးတွေကို ဖျက်ဆီးလိုက်ရင်ပေါ့

CA: But it's alleged that you've stolen

ခရစ်: ခင်ဗျားက အချက်အလက်ပေါင်း ၁.၇ သန်း

1.7 million documents.

ခိုးယူခဲ့တယ်လို့ စွပ်စွဲထားပါတယ်

It seems only a few hundred of them

ဒါတွေရဲ့ ရာဂဏန်းလောက်ပဲ စာနယ်ဇင်းတွေဆီ

have been shared with journalists so far.

ဝေမျှ ထားသေးတယ်ထင်တယ်

Are there more revelations to come?

နောက်ထပ်ဖွင့်ချချက်တွေလာဖို့ ရှိသေးလားခင်ဗျာ

ES: There are absolutely more revelations to come.

အက်ဒ်: နောက်ထပ်ဖွင့်ချချက်တွေလာဖို့ သေချာပေါက်ရှိပါတယ်

I don't think there's any question

အရေးကြီးဆုံးတင်ပြချက်တွေရဲ့ အချို့

that some of the most important reporting

ထွက်ပေါ်လာဖို့ကျန်သေးတယ်ဆိုတာ

to be done is yet to come.

မေးနေစရာမလိုဘူးလို့ထင်ပါတယ်

CA: Come here, because I want to ask you

ခရစ်: ဒီကိုလာပါဦး။ ဒီဖွင့်ချချက်တစ်ခုနဲ့

about this particular revelation.

ပတ်သက်ပြီးမေးချင်လို့ပါ

Come and take a look at this.

ဒါကိုတစ်ချက်လောက်လာကြည့်ပါ ဦး

I mean, this is a story which I think for a lot of the techies in this room

ဆိုလိုတာက ဒီအကြာင်းဟာ လွန်ခဲ့တဲ့လအနည်းငယ်အတွင်း

is the single most shocking thing

ဒီအခန်းထဲကနည်းပညာရှင်တွေအတွက်

that they have heard in the last few months.

တုန်လှုပ်ဖို့အကောင်းဆုံးဖြစ်မယ်ထင်ပါတယ်

It's about a program called "Bullrun."

"Bullrun" လို့ခေါ်တဲ့ အစီအစဉ်အကြောင်းပါ

Can you explain what that is?

ဒါဘာလဲဆိုတာ ရှင်းပြလို့ရမလား

ES: So Bullrun, and this is again

အက်ဒ်: ကဲ Bullrun ဆိုတာကလည်း

where we've got to thank the NSA for their candor,

NSA ကိုသူတို့ရဲ့ပွင့်လင်းမှုအတွက်ကျေးဇူးတင်ရမယ့်အစီအစဉ်ပါ

this is a program named after a Civil War battle.

ပြည်တွင်းစစ်ပွဲတစ်ခုရဲ့အမည်ကို မှည့်ခေါ်ထားတာပါ

The British counterpart is called Edgehill,

ဗြိတိန်ကအလားတူအစီအစဉ်ကတော့ Edgehill လို့ခေါ်ပါတယ်

which is a U.K. civil war battle.

ဗြိတိန်ပြည်တွင်းစစ်ပွဲတစ်ခုနာမည်ပါ

And the reason that I believe they're named this way

ဒီလိုအမည်ပေးတာအကြောင်းရှိတယ်လို့ ကျွန်တော်ထင်လို့

is because they target our own infrastructure.

ဒါတွေ ကျွန်တော်တို့ပြည်တွင်း အခြေခံအဆောက်အဦ ကိုပစ်မှတ်ထားတာမို့ပါ

They're programs through which the NSA

ဒီအစီအစဉ်တွေကနေတစ်ဆင့် NSA က

intentionally misleads corporate partners.

စီးပွားရေးမိတ်ဖက်တွေကိုရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိလှည့်စားတာပါ

They tell corporate partners that these

သူတို့ကစီးပွားရေးမိတ်ဖက်တွေကို

are safe standards.

ဒါတွေကလုံခြုံတဲ့စံနှုန်းတွေလို့ ပြောထားပါတယ်

They say hey, we need to work with you

သူတို့က မင်းတို့စနစ်တွေလုံခြုံစေဖို့ ငါတို့တွေ

to secure your systems,

မင်းတို့နဲ့အတူလုပ်ဖို့လိုတယ်လို့ပြောပါတယ်

but in reality, they're giving bad advice

တကယ်တမ်းမှာတော့ ဒီကုမ္ပဏီတွေကို

to these companies that makes them

သူတို့ဝန်ဆောင်မှုရဲ့လုံခြုံရေးကို

degrade the security of their services.

လျော့ရဲစေတဲ့အကြံမှားတွေပေးနေတာပါ

They're building in backdoors that not only

သူတို့ကနောက်ကွယ်မှာ

the NSA can exploit,

NSA ကအသုံးချနိုင်ရုံသာမက

but anyone else who has time and money

သုတေသနလုပ်ပြီးရှာဖို့အတွက် အချိန်နဲ့ ငွေကြေးတတ်နိုင်တဲ့

to research and find it

အသုံးပြုပြီးကမ္ဘာ့ဆက်သွယ်ရေးတွေဆီ

can then use to let themselves in

ဝင်ရောက်နိုင်တဲ့အရာကို

to the world's communications.

တည်ဆောက်နေတာပါ

And this is really dangerous,

ဒါဟာတကယ့်ကိုအန္တရာယ်များပါတယ်

because if we lose a single standard,

အကြောင်းက တကယ်လို့ကျွန်တော်တို့ စံနှုန်းတစ်ခုခုကိုဆုံးရှုံးသွားရင်

if we lose the trust of something like SSL,

Bullrun ကနေအဓိကပစ်မှတ်ထားခဲ့တဲ့

which was specifically targeted

SSL လိုမျိုးအရာတစ်ခုခုရဲ့ ယုံကြည်မှုကိုဆုံးရှုံးသွားရင်

by the Bullrun program,

အဆုံးမှာလုံခြုံမှုပိုနည်းတဲ့ကမ္ဘာမှာ

we will live a less safe world overall.

ကျွန်တော်တို့နေရမှာမို့လို့ပါ

We won't be able to access our banks

ဒီဆက်သွယ်မှုတွေကိုစောင့်ကြည့်နေတဲ့သူတွေ

and we won't be able to access commerce

သူတို့ကိုယ်ကျိုးအတွက်ဖျက်လိုဖျက်ဆီး လုပ်မယ့်သူတွေ အကြောင်းတွေးပူမနေဘဲ

without worrying about people monitoring those communications

ကျွန်တော်တို့ဘဏ်တွေ ကုန်သွယ်မှုလုပ်ငန်းတွေဆီ

or subverting them for their own ends.

ဆက်သွယ်လို့ရတော့မှာမဟုတ်ပါဘူး

CA: And do those same decisions also potentially

ခရစ်: ဒီလိုအလားတူ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကအမေရိကကို

open America up to cyberattacks

အခြားရင်းမြစ်တွေမှ ဆိုင်ဘာတိုက်ခိုက်မှုတွေအတွက်

from other sources?

ဖွင့်ပေးလိုက်တာဖြစ်နိုင်သလား

ES: Absolutely.

အက်ဒ်: အကြွင်းမဲ့ပါပဲ

One of the problems,

ပြဿနာတွေထဲကတစ်ခုကတော့၊

one of the dangerous legacies

၉/၁၁ နောက်ပိုင်းကျွန်တော်တို့တွေ့ရပြီးတဲ့

that we've seen in the post-9/11 era,

အန္တရာယ်ဆိုးမွေတွေထဲကတစ်ခုကတော့

is that the NSA has traditionally worn two hats.

NSA ဟာအစဉ်အလာအားဖြင့် အလုပ်နှစ်ခုလုပ်ပါတယ်

They've been in charge of offensive operations,

သူတို့ဟာ တိုက်စစ်သဘောလုပ်ငန်းရပ် တွေကို ဦးဆောင်လုပ်ခဲ့ပါတယ်

that is hacking,

Hacking (ကွန်ပျူတာစနစ်များထဲခိုးဝင်ခြင်း) ကိုပြောတာပါ

but they've also been in charge of defensive operations,

ဒါပေမဲ့ ခံစစ်သဘောလုပ်ငန်းရပ်တွေ ကိုလည်း ဦးဆောင်လုပ်နေပါတယ်

and traditionally they've always prioritized

အစဉ်အလာအရ တိုက်စစ်ထက်ခံစစ်ကို

defense over offense

ဦးစားပေးခဲ့ပါတယ်

based on the principle

အမေရိကန်ရဲ့လျှို့ဝှက်ချက်တွေဟာ ပိုပြီးအဖိုးတန်တယ်ဆိုတဲ့မူကို

that American secrets are simply worth more.

အခြေခံပြီးတော့ပေါ့ဗျာ

If we hack a Chinese business

တရုတ်လုပ်ငန်းတစ်ခုရဲ့စနစ်ထဲခိုးဝင်ပြီး

and steal their secrets,

သူတို့လျှို့ဝှက်ချက်ကိုခိုးယူတာ

if we hack a government office in Berlin

ဘာလင်က အစိုးရရုံးတစ်ခုရဲ့စနစ်ထဲခိုးဝင်ပြီး

and steal their secrets,

သူတို့လျှို့ဝှက်ချက်ကိုခိုးယူတာဟာ

that has less value to the American people

တရုတ်ကနေကျွန်တော်တို့ လျှို့ဝှက်ချက်တွေကိုမရယူနိုင်ဖို့

than making sure that the Chinese

သေချာအောင်လုပ်တာလောက်

can't get access to our secrets.

အမေရိကန်ပြည်သူတွေအတွက် အကျိုးမရှိပါဘူးဆိုတဲ့မူပါ

So by reducing the security of our communications,

ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ရဲ့ဆက်သွယ်မှုတွေရဲ့ လုံခြုံရေးကိုလျှော့ချခြင်းဖြင့်

they're not only putting the world at risk,

သူတို့ဟာကမ္ဘာကို အန္တရာယ်ရောက်အောင်လုပ်နေသလို

they're putting America at risk in a fundamental way,

အမေရိကကိုလည်းလုံးဝ အန္တရာယ်ရောက်အောင်လုပ်နေတာပါ

because intellectual property is the basis,

အကြောင်းက အသိဉာဏ်ပစ္စည်းဟာ

the foundation of our economy,

ကျွန်တော်တို့စီးပွားရေးရဲ့အခြေခံ၊ အုတ်မြစ်ဖြစ်လို့ပါ

and if we put that at risk through weak security,

ဒါကို အားနည်းတဲ့လုံခြုံရေးကတစ်ဆင့် အန္တရာယ်ရှိအောင်လုပ်လိုက်ရင်

we're going to be paying for it for years.

နှစ်ပေါင်းများစွာပြန်လည်ပေးဆပ်နေပါမယ်

CA: But they've made a calculation

ခရစ်: ဒါပေမဲ့ သူတို့တွက်ချက်တာက

that it was worth doing this

အမေရိကရဲ့အကြမ်းဖက်ဝါဒကိုဆင်နွဲတဲ့ စစ်အစိတ်အပိုင်းအနေနဲ့

as part of America's defense against terrorism.

ဒါကိုလုပ်ထိုက်တယ်လို့ဆိုပါတယ်

Surely that makes it a price worth paying.

ဒါကသေချာပေါက်ထိုက်တန်တဲ့တန်ကြေးပေါ့

ES: Well, when you look at the results

အက်ဒ်: ကဲဗျာ ဒီအစီအစဉ်တွေရဲ့

of these programs in stopping terrorism,

အကြမ်းဖက်ဝါဒတိုက်ဖျက်မှုရလဒ် တွေကိုကြည့်ရင်

you will see that that's unfounded,

ဒီအချက်ဟာအခြေအမြစ်မရှိဘူးဆိုတာ တွေ့ရမှာပါ

and you don't have to take my word for it,

ကျွန်တော့်စကားကိုယုံစရာမလိုပါဘူး

because we've had the first open court,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ကျွန်တော်တို့ပထမအကြိမ် တံခါးဖွင့်တရားရင်ဆိုင်မှုလုပ်ခဲ့တော့

the first federal court that's reviewed this,

ဒီအမှုကိုလျှို့ဝှက်စီစဉ်မှုမပါဘဲစစ်ခဲ့တဲ့

outside the secrecy arrangement,

ပထမဆုံးဖက်ဒရယ်တရားခွင်က

called these programs Orwellian

ဒီအစီအစဉ်တွေကိုအစိုးရဖိနှိပ်မှုလို့ခေါ်ခဲ့ပြီး

and likely unconstitutional.

အခြေခံဥပဒေနဲ့မညီညွတ်နိုင်ဘူးလို့ ပြောခဲ့ပါတယ်

Congress, who has access

ဒီကိစ္စတွေကိုသိဖို့အခွင့်အရေးရှိတဲ့၊

to be briefed on these things,

အခုတော့သိဖို့ဆန္ဒရှိလာပြီဖြစ်တဲ့

and now has the desire to be,

လွှတ်တော်ဟာ ပြောင်းလဲဖို့

has produced bills to reform it,

ဥပဒေကြမ်းတွေထုတ်ခဲ့ပါတယ်

and two independent White House panels

လျှို့ဝှက်သက်သေတွေကိုစစ်ဆေးခဲ့တဲ့

who reviewed all of the classified evidence

အိမ်ဖြူတော်ကသီးခြားအဖွဲ့နှစ်ခုက ဒီအစီအစဉ်တွေဟာ

said these programs have never stopped

အမေရိကမှာဖြစ်လာမယ့်တိုက်ခိုက်မှု တစ်ခုကိုတောင်

a single terrorist attack

တားဆီးနိုင်ခြင်းမရှိခဲ့ပါဘူးလို့ ဆိုခဲ့ပါတယ်

that was imminent in the United States.

ဒီတော့ကျွန်တော်တို့တိုက်ဖျက်နေတာ

So is it really terrorism that we're stopping?

အကြမ်းဖက်ဝါဒကောဟုတ်ရဲ့လား

Do these programs have any value at all?

ဒီအစီအစဉ်တွေဟာအကျိုးကောရှိရဲ့လား

I say no, and all three branches

ကျွန်တော်ကတော့ မရှိဘူးလို့ပြောပါမယ်

of the American government say no as well.

အမေရိကရဲ့အုပ်ချုပ်ရေးမဏ္ဍိုင်သုံးခုစလုံး ကလည်း မရှိဘူးလို့ပြောထားပါတယ်

CA: I mean, do you think there's a deeper motivation

ခရစ်: ဒါဆိုကျွန်တော်မေးချင်တာက သူတို့အတွက် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တိုက်တဲ့စစ်ပွဲထက်

for them than the war against terrorism?

ပိုနက်ရှိုင်းအကြာင်းရင်းခံရှိတယ် လို့ထင်ပါသလား

ES: I'm sorry, I couldn't hear you, say again?

အက်ဒ်: စိတ်မရှိပါနဲ့ဗျာ မကြားရလို့ပြန်ပြောလို့ရမလား

CA: Sorry. Do you think there's a deeper motivation

ခရစ်: ဆောရီးဗျာ သူတို့အတွက် အကြမ်းဖက်ဝါဒကိုတိုက်တဲ့စစ်ပွဲထက်

for them other than the war against terrorism?

ပိုနက်ရှိုင်းတဲ့အကြာင်းရင်းခံ ရှိတယ်လို့ထင်ပါသလား

ES: Yeah. The bottom line is that terrorism

အက်ဒ်: ဟုတ်ကဲ့။ အဓိကအကျဆုံးကတော့ အကြမ်းဖက်ဝါဒဆိုတာ

has always been what we in the intelligence world

ကျွန်တော်တို့တွေထောက်လှမ်းရေးလောကမှာ

would call a cover for action.

လုပ်ရပ်အတွက်အကာအကွယ်လို့ ခေါ်တဲ့အရာအမြဲပဲဖြစ်ခဲ့ပါတယ်

Terrorism is something that provokes

အကြမ်းဖက်ဝါဒ ဆိုတာပြည်သူတွေက

an emotional response that allows people

ဒီအတိုင်းဆိုရင်မပေးနိုင်တဲ့အာဏာ၊အစီအစဉ်တွေရဲ့

to rationalize authorizing powers and programs

လုပ်ပိုင်ခွင်ကိုပေးဖို့အကြောင်းရစေတဲ့

that they wouldn't give otherwise.

စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာတုံ့ပြန်မှုကိုဖြစ်စေတဲ့အရာပါ

The Bullrun and Edgehill-type programs,

Bullrun နဲ့ Edgehill အစီအစဉ်မျိုးတွေလို

the NSA asked for these authorities

လုပ်ပိုင်ခွင့်တွေပေးဖို့အတွက်

back in the 1990s.

NSA က ၁၉၉၀ ပိုင်းကတောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်

They asked the FBI to go to Congress and make the case.

သူတို့က FBI ကိုလွှတ်တော်ဆီသွားပြီး အမှုဖွင့်ဖို့တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်

The FBI went to Congress and did make the case.

FBI က လွှတ်တော်ဆီသွားပြီးအမှုဖွင့်ခဲ့ပါတယ်

But Congress and the American people said no.

လွှတ်တော် နဲ့အမေရိကန်ပြည်သူတွေက လက်မခံခဲ့ပါဘူး

They said, it's not worth the risk to our economy.

ဒို့စီးပွားရေးကိုစွန့်စားလိုက်ရအောင် မထိုက်တန်ဘူးလို့ဆိုခဲ့ပါတယ်

They said it's worth too much damage

ဒို့လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက်ထိခိုက်မှုက

to our society to justify the gains.

ရလာမယ့်အကျိုးနဲ့မကာမိဘူးလို့ဆိုခဲ့ပါတယ်

But what we saw is, in the post-9/11 era,

ဒါပေမဲ့ကျွန်တော်တို့ကြုံတာကတော့ ၉/၁၁ လွန်ကာလမှာ

they used secrecy and they used the justification of terrorism

သူတို့ဟာလျှို့ဝှက်စွာနဲ့ အကြမ်းဖက်ဝါဒ အကြောင်းပြချက်ကိုသုံးပြီး

to start these programs in secret

ဒီအစီအစဉ်တွေကိုစတင်ခဲ့ပါတယ်

without asking Congress,

လွှတ်တော် ကိုခွင့်မတောင်းဘဲ

without asking the American people,

အမေရိကန်ပြည်သူတွေကိုခွင့်မတောင်းဘဲပါ

and it's that kind of government behind closed doors

ကျွန်တော်တို့ကိုယ်ကျွန်တော်တို့ ကာကွယ်ဖို့လိုတဲ့

that we need to guard ourselves against,

ပိတ်ထားတဲ့တံခါးနောက်ကွယ်ကအစိုးရမျိုးပါပဲ

because it makes us less safe,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ကျွန်တော်တို့ကို လုံခြုံမှုနည်းစေလို့ပါ

and it offers no value.

ပြီးတော့ဘာအကျိုးမှမပေးလို့ပါ

CA: Okay, come with me here for a sec,

ခရစ်: ကောင်းပါပြီ ခဏလောက် ဒီအနားကိုကျွန်တော်နဲ့အတူလာခဲ့ပါ

because I've got a more personal question for you.

ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဆန်တဲ့မေးခွန်းတစ်ခုမေးစရာရှိပါ

Speaking of terror,

အကြမ်းဖက်မှုအကြာင်းပြောလို့

most people would find the situation you're in right now

လူအများစုကခင်ဗျားအခုရုရှားမှာ ကြုံနေရတဲ့အခြေအနေမျိုးကို

in Russia pretty terrifying.

တုန်လှုပ်ကြပါလိမ့်မယ်

You obviously heard what happened,

ခင်ဗျားလည်းသေချာပေါက်ကြားပြီးမှာပါ

what the treatment that Bradley Manning got,

ဘရဒ်လေမန်းနင်း ကိုဘယ်လိုဆက်ဆံခဲ့တယ်

Chelsea Manning as now is,

ချယ်ဆီးမန်းနင်းအခု ဘယ်လိုကြုံနေရတယ်ဆိုတာကိုပေါ့

and there was a story in Buzzfeed saying that

Buzzfeed မှာ အခုပြောနေတာတစ်ခုရှိပါတယ်

there are people in the intelligence community

ထောက်လှမ်းရေး လောကကလူတွေက

who want you dead.

သေစေချင်နေတယ်ဆိုတာပါ

How are you coping with this?

ဒါကိုခင်ဗျားဘယ်လိုရင်ဆိုင်နေပါသလဲ

How are you coping with the fear?

ဒီကြောက်ရွံ့မှုကိုခင်ဗျား ဘယ်လိုကျော်လွှားနေပါသလဲ

ES: It's no mystery

အက်ဒ်: ကျွန်တော်ကိုသေစေချင်တဲ့ အစိုးရတွေရှိတယ်ဆိုတာ

that there are governments out there that want to see me dead.

လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်မဟုတ်ပါဘူး

I've made clear again and again and again

ကျွန်တော်မနက်တိုင်းအမေရိကန် ပြည်သူတွေအတွက်

that I go to sleep every morning

ဘာလုပ်ပေးနိုင်မလဲဆိုတာတွေးပြီး အိပ်ရာဝင်တယ်ဆိုတာ

thinking about what I can do for the American people.

ခဏခဏသေချာပြောခဲ့ပါတယ်

I don't want to harm my government.

ကိုယ့်အစိုးရကိုမထိခိုက်စေချင်ပါဘူး

I want to help my government,

ကိုယ့်အစိုးရကိုကူညီချင်ပါတယ်

but the fact that they are willing to

ဒါပေမဲ့သူတို့ကဆီလျော်တဲ့လုပ်ငန်းစဉ်ကို

completely ignore due process,

လုံးဝလျစ်လျူရှုချင်တယ်

they're willing to declare guilt

အမှုစစ်မေးမှုမရှိဘဲကျွန်တော့်ကို အပြစ်ရှိကြောင်း

without ever seeing a trial,

ကြေညာချင်တယ်ဆိုတဲ့အချက်ဟာ

these are things that we need to work against

ကျွန်တော်တို့ကဒါတော့မသင့်တော်ဘူးဆိုပြီး

as a society, and say hey, this is not appropriate.

လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုအနေနဲ့ ကန့်ကွက်ရမယ့်အရာတွေပါ

We shouldn't be threatening dissidents.

ကျွန်တော်တို့တွေဟာအစိုးရအတိုက်အခံ တွေကို မခြိမ်းခြောက်သင့်ပါဘူး

We shouldn't be criminalizing journalism.

စာနယ်ဇင်းကိုပြစ်မှုမြောက်အောင် မလုပ်သင့်ပါဘူး

And whatever part I can do to see that end,

ဒီရလဒ်ကိုရဖို့အတွက် အန္တရာယ်တွေ ရှိသည့်တိုင်

I'm happy to do despite the risks.

ကျွန်တော်ဘယ်လိုအပိုင်းကဖြစ်ဖြစ် ပါဝင်ချင်ပါတယ်

CA: So I'd actually like to get some feedback

ခရစ်: ဒီတော့ကျွန်တော် ဒီမှာရှိတဲ့ပရိသတ်ဆီကနေ

from the audience here,

တုံ့ပြန်မှုလိုချင်ပါတယ်

because I know there's widely differing reactions

အက်ဒ်ဝဒ်စနိုးဒန်နဲ့ပတ်သက်ပြီး

to Edward Snowden.

ကွဲပြားတဲ့အမြင်တွေရှိတာကို ကျွန်တော်သိပါတယ်

Suppose you had the following two choices, right?

အောက်ပါရွေးချယ်မှုတွေရှိမယ်လို့ထားပါတော့

You could view what he did

သူ့ရဲ့လုပ်ရပ်ဟာအခြေခံအားဖြင့်

as fundamentally a reckless act

အမေရိကကိုအန္တရာယ်ဖြစ်စေတဲ့

that has endangered America

လက်လွတ်စပယ်လုပ်ရပ်လို့မြင်လို့ရပါတယ်

or you could view it as fundamentally a heroic act

သို့မဟုတ် အမေရိကနဲ့ ကမ္ဘာကို

that will work towards America and the world's

ရေရှည်မှာအကျိုးပြုမယ့် သူရဲကောင်းလုပ်ရပ်လို့

long-term good?

မြင်လို့ရပါတယ်

Those are the two choices I'll give you.

ဒါကတော့ခင်ဗျားတို့ကိုပေးတဲ့ ရွေးချယ်စရာနှစ်ခုပါ

I'm curious to see who's willing to vote with

ပထမတစ်ခုဖြစ်တဲ့ လက်လွတ်စပယ်လုပ်ရပ်ဆိုတဲ့အမြင်ကို

the first of those,

ဘယ်သူတွေထောက်ခံမယ်ဆိုတာ

that this was a reckless act?

သိချင်ပါတယ်

There are some hands going up.

လက်တချို့ထောင်လာပါတယ်

Some hands going up.

လက်တချို့ထောင်ထားပါတယ်ဗျာ

It's hard to put your hand up

လူကိုယ်တိုင်ဒီနားမှာတင်ရှိနေတော့

when the man is standing right here,

လက်ထောင်ရခက်တာပေါ့ဗျာ

but I see them.

ဒါပေမဲ့ကျွန်တော်မြင်နေရပါတယ်

ES: I can see you. (Laughter)

အက်ဒ်:ကျွန်တော်ခင်ဗျားတို့ကို မြင်တယ်နော် (ရယ်သံများ)

CA: And who goes with the second choice,

ခရစ်: အခြေခံအားဖြင့်သူရဲကောင်းလုပ်ရပ်ဆိုတဲ့

the fundamentally heroic act?

ဒုတိယအမြင်ကို ဘယ်သူရွေးချယ်မလဲဗျာ

(Applause) (Cheers)

(လက်ခုပ်သံများ) (ဝှဲချီးသံများ)

And I think it's true to say that there are a lot of people

လက်မထောင်တဲ့သူတွေအများကြီးရှိiတယ်လို့

who didn't show a hand and I think

ပြောလို့ရတယ်ထင်ပါတယ်

are still thinking this through,

သေချာစဉ်းစားနေတုန်းထင်ပါတယ်ဗျ

because it seems to me that the debate around you

ခင်ဗျားနဲ့ပတ်သက်ပြီးငြင်းခုံမှုတွေဟာ

doesn't split along traditional political lines.

သမာရိုးကျနိုင်ငံရေးအမြင်ကွဲပြား မှုနဲ့မဆိုင်တဲ့ပုံပေါ်ပါတယ်

It's not left or right, it's not really about

လက်ဝဲ လက်ယာ ဆိုတာမျိုးမဟုတ်ပါဘူး

pro-government, libertarian, or not just that.

အစိုးရဝါဒီ လွတ်လပ်ခွင့်ဝါဒီတွေ ဆိုတာမျိုးနဲ့လုံးဝမဆိုင်ပါဘူး

Part of it is almost a generational issue.

ဒီကိစ္စရဲ့တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းက အသက်အရွယ်နဲ့ဆိုင်ပါတယ်

You're part of a generation that grew up

ခင်ဗျားကအင်တာနက်နဲ့ကြီးလာတဲ့ မျိုးဆက်မှာပါတာဆိုတော့

with the Internet, and it seems as if

အင်တာနက်ကိုထိခိုက်စေမယ်လို့ ခင်ဗျားယူဆတဲ့

you become offended at almost a visceral level

အရာတစ်ခုခုလုပ်တာကိုတွေ့တော့

when you see something done

အသည်းထဲကလှိုက်လှိုက်လှဲလှဲလိုမျိုး

that you think will harm the Internet.

ခင်ဗျားခံစားရပုံရပါတယ်

Is there some truth to that?

ဒီအချက်ကနည်းနည်းများမှန်ပါသလား

ES: It is. I think it's very true.

အက်ဒ်: ဟုတ်ပါတယ် အရမ်းမှန်တယ်လို့ထင်ပါတယ်

This is not a left or right issue.

ဒါကလက်ဝဲ လက်ယာ အရေးမဟုတ်ပါဘူး

Our basic freedoms, and when I say our,

ကျွန်တော်တို့ရဲ့အခြေခံအခွင့်အရေးတွေကိစ္စပါ

I don't just mean Americans,

“ကျွန်တော်တို့”လို့ပြောတဲ့အခါမှာ အမေရိကန်သားတွေကိုသာမက

I mean people around the world,

တစ်ကမ္ဘာလုံးကိုဆိုလိုပါတယ်

it's not a partisan issue.

ပါတီရေးရာကိစ္စလည်းမဟုတ်ပါဘူး

These are things that all people believe,

ဒီအရာတွေဟာ လူတိုင်း ယုံကြည်တဲ့အရာတွေပါ

and it's up to all of us to protect them,

ဒါတွေကိုကာကွယ်ဖို့ ကျွန်တော်တို့အားလုံးမှာ

and to people who have seen and enjoyed

လွတ်လပ်ပွင့်လင်းတဲ့အင်တာနက်ကို

a free and open Internet,

ကြုံကြိုက် စံစားခဲ့ရတဲ့လူတိုင်း မှာတာဝန်ရှိပါတယ်

it's up to us to preserve that liberty

နောက်လာမယ့်မျိုးဆက်ကိုစံစားနိုင်ဖို့

for the next generation to enjoy,

ဒီလွတ်လပ်ခွင့်ကိုထိန်းသိမ်းဖို့ ကျွန်တော်တို့တာဝန်ပါ

and if we don't change things,

ကျွန်တော်တို့ကမပြာင်းလဲရင်

if we don't stand up to make the changes

ကျွန်တော်တို့အတွက်သာမက အားလုံးအတွက်ပါ

we need to do to keep the Internet safe,

အင်တာနက်ကိုဆက်ပြီးလွတ်လပ်အောင် ထိန်းသိမ်းဖို့လိုအပ်တဲ့

not just for us but for everyone,

ပြောင်းလဲမှုတွေအတွက် ကျွန်တော်တို့ကမရပ်တည်ရင်

we're going to lose that,

လွတ်လပ်ခွင့်ကို ကျွန်တော်တို့ဆုံးရှုံးသွားမှာပါ

and that would be a tremendous loss,

ကျွန်တော်တို့အတွက်သာမက တစ်ကမ္ဘာလုံးအတွက်

not just for us, but for the world.

ကြီးမားတဲ့ဆုံးရှုံးမှုတစ်ခုဖြစ်မမှာပါ

CA: Well, I have heard similar language recently

ခရစ်: ဒါနဲ့ တလောက အလားတူစကားမျိုးကို

from the founder of the world wide web,

ကမ္ဘာ့ကွန်ရက်တည်ထောင်သူဆီကနေ ကြားလိုက်ရပါတယ်

who I actually think is with us, Sir Tim Berners-Lee.

ဆာ တင်မ် ဘန်နားစ်လီ လို့ ကျွန်တော် ထင်ပါတယ်

Tim, actually, would you like to come up and say,

တင်မ် ခင်ဗျ၊ အပေါ်တက်လာပြီး စကားပြောလို့ရမလားခင်ဗျာ

do we have a microphone for Tim?

တင်မ် အတွက် မိုက်ခရိုဖုန်းရရှိလားဗျာ

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Tim, good to see you. Come up there.

တင်မ် ရေ၊ တွေ့ရတာဝမ်းသာပါတယ်။ အပေါ်လာခဲ့ပါဗျာ

Which camp are you in, by the way,

ဒါနဲ့ ခင်ဗျားက ဘယ်ဘက်ကလဲ သစ္စာဖောက်လား သူရဲကောင်းလား

traitor, hero? I have a theory on this, but --

ကျွန်တော်ကတော့ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး သီအိုရီတစ်ခုရှိပါတယ် ဒါပေမဲ့

Tim Berners-Lee: I've given much longer

တင်မ် : ဒီမေးခွန်းကို အဖြေအများကြီး ကျွန်တော်ပေးဖူးပါတယ်

answers to that question, but hero,

ဒါပေမဲ့ တကယ်လို့ ဒီနှစ်ခုထဲကရွေးရရင်

if I have to make the choice between the two.

သူရဲကောင်း ဘက်ကပါ

CA: And Ed, I think you've read

ခရစ်: အက်ဒ် ရေ, အင်တာနက်ကိုပြန်သိမ်းပိုက်ဖို့

the proposal that Sir Tim has talked about

Magna Carta အသစ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး

about a new Magna Carta to take back the Internet.

ဆာ တင်မ် ပြောဖူးတဲ့အကြံပြုချက်ကို ဖတ်ဖူးမယ်လို့ထင်ပါတယ်

Is that something that makes sense?

ဒါကဖြစ်နိုင်ချေရှိပါသလား

ES: Absolutely. I mean, my generation, I grew up

အက်ဒ်: သေချာတာပေါ့။ ပြောချင်တာက ကျွန်တော်တို့မျိုးဆက်က

not just thinking about the Internet,

အင်တာနက်အကြောင်းပြောရင်း ကြီးလာတာတင်မဟုတ်ပါဘူး

but I grew up in the Internet,

ကျွန်တော်တို့ဟာ အင်တာနက်ထဲမှာ ကြီးလာတာပါ

and although I never expected to have the chance

ဒီလိုမျိုး အင်တာနက်ကို တိုက်ရိုက် လက်တွေ့ကျကျ

to defend it in such a direct and practical manner

ခုခံကာကွယ်ပေးဖို့၊ ဒီလိုဆန်းဆန်းပြားပြား အနေအထားမျိုးနဲ့

and to embody it in this unusual,

အသက်သွင်းဖို့ အခါအခွင့်မျိုးကို

almost avatar manner,

တစ်ခါမှ တွေးမကြည့်ဖူးပေမယ့်လည်းပေါ့

I think there's something poetic about the fact that

ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကဗျာဆန်တာတစ်ခု ရှိတယ်လို့ထင်ပါတယ်

one of the sons of the Internet

အင်တာနက်ရဲ့သားတွေထဲက တစ်ယောက်ဟာ

has actually become close to the Internet

နိုင်ငံရေးရာ ခံယူချက်ကိုထုတ်ဖော်လို့

as a result of their political expression.

အင်တာနက်နဲ့ တကယ်ကို နီးစပ်လာခဲ့တယ်ဆိုတဲ့အချက်ပါ

And I believe that a Magna Carta for the Internet

အင်တာနက်အတွက် Magna Carta ကတော့

is exactly what we need.

ကျွန်တော်တို့အတိအကျလိုအပ်တာလို့ထင်ပါတယ်

We need to encode our values

ကျွန်တော်တို့ရဲ့တန်ဖို့းတွေကို ရေးသားဖန်တီးရာသာမက

not just in writing but in the structure of the Internet,

အင်တာနက်ရဲ့ဖွဲ့စည်းပုံမှာပါ ကုတ်ဖွဲ့ထားဖို့လိုပါတယ်

and it's something that I hope,

ဒါကကျွန်တော်မျှော်လင့်တဲ့အရာပါ

I invite everyone in the audience,

ပရိသတ်ထဲကအားလုံးကိုဖိတ်ခေါ်ပါတယ်

not just here in Vancouver but around the world,

ဒီ ဗန်ကူးဗားသာမက ကမ္ဘာတစ်လွှားကလူတွေကိုပါ

to join and participate in.

ပါဝင်ဆင်နွှဲဖို့ဖိတ်ခေါ်ပါတယ်

CA: Do you have a question for Ed?

ခရစ် : အက်ဒ် ကိုမေးစရာများရှိပါသလား

TBL: Well, two questions,

တင်မ် : တကယ်က နှစ်ခုရှိပါတယ်

a general question —

ယေဘူယျမေးခွန်းကတော့ —

CA: Ed, can you still hear us?

ခရစ်: အက်ဒ်၊ ကျွန်တော်တို့ကို ကြားရသေးလား?

ES: Yes, I can hear you. CA: Oh, he's back.

အက်ဒ်: ဟုတ်။ ကျွန်တော်ကြားရတယ် ခရစ်: သူပြန်လာပြီ

TBL: The wiretap on your line

တင်မ် : ခင်ဗျားလိုင်းဘက်က ခိုးနားထောင်တဲ့ဆီက

got a little interfered with for a moment.

ခဏလောက် နှောင့်ယှက်မှုဖြစ်သွားလို့ပါ

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

ES: It's a little bit of an NSA problem.

အက်ဒ်: NSA က ပြဿနာနည်းနည်းတက်နေတာပါ

TBL: So, from the 25 years,

တင်မ် : လွန်ခဲ့တဲ့ ၂၅ နှစ်တာကာလအတွင်း

stepping back and thinking,

နောက်လှည့်လိုက် စဉ်းစားလိုက်နဲ့

what would you think would be

ကျွန်တော်တို့လိုချင်တဲ့ အင်တာနက်မျိုးနဲ့ပတ်သက်ပြီး

the best that we could achieve

ဆုံးဖြတ်ချက်တွေအားလုံးထဲက

from all the discussions that we have

အကောင်းဆုံး ရလာနိုင်မယ့်အရာက

about the web we want?

ဘာလို့ ခင်ဗျားထင်ပါသလဲ

ES: When we think about

အက်ဒ်: ကျွန်တော်တို့ဘယ်လောက် ခရီးရောက်နိုင်မလဲဆိုတာနဲ့

in terms of how far we can go,

ပတ်သက်ပြီးစဉ်း စားကြည့်တဲ့အခါမှာ

I think that's a question that's really only limited

ဒီမေးခွန်းဟာ ကျွန်တော်တို့ဘာတွေ ရင်းနှီးနိုင်မလဲဆိုတာနဲ့ပဲ

by what we're willing to put into it.

သက်ဆိုင်တယ်လို့ထင်ပါတယ်

I think the Internet that we've enjoyed in the past

အရင်ကကျွန်တော်တို့သုံးစွဲခဲ့တဲ့ အင်တာနက်ဟာ

has been exactly what we as not just a nation

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအနေနဲ့သာမက တစ်ကမ္ဘာလုံးက လူတွေပါ

but as a people around the world need,

လိုအပ်တဲ့အရာအတိအကျပဲ ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်

and by cooperating, by engaging not just

လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့နည်းပညာသမားတွေသာမက

the technical parts of society,

ခင်ဗျားပြောသလိုအသုံးပြုသူတွေပါ

but as you said, the users,

ပါဝင်လာစေခြင်း၊ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့်

the people around the world who contribute

ကမ္ဘာတစ်လွှား က အင်တာနက်ကနေ၊

through the Internet, through social media,

လူမှုကွန်ရက်တွေကနေ ပါဝင်သူတွေ

who just check the weather,

မိုးလေဝသအခြေအနေကြည့်ရုံသုံးသူတွေ၊

who rely on it every day as a part of their life,

သူတို့ရဲ့ဘဝအစိတ်အပိုင်းအနေနဲ့ နေ့စဉ်မှီခိုနေသူတွေကိုပါ

to champion that.

ဒါကိုထောက်ခံစေဖို့လုပ်ရမှာ ပါ

We'll get not just the Internet we've had,

ကျွန်တော်တို့ရခဲ့ဖူးတဲ့ အင်တာနက်သာမက

but a better Internet, a better now,

ပိုကောင်းတဲ့အင်တာနက်၊ ပိုကောင်းတဲ့ ပစ္စုပ္ပန်ကို ရလာမှာ ပါ

something that we can use to build a future

ကျွန်တော်တို့ မျှော်လင့်ထားတာသာမက

that'll be better not just than what we hoped for

ကျွန်တော်တို့စိတ်ကူးမယဉ်ကြည့်ဖူးတဲ့ အနာဂတ်မျိုးကိုတည်ဆောက်ဖို့

but anything that we could have imagined.

အသုံးပြုနိုင်တဲ့အရာမျိုးဖြစ်လာမှာပါ

CA: It's 30 years ago that TED was founded, 1984.

ခရစ်: TED ကို လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း ၃၀ ဖြစ်တဲ့ ၁၉၈၄ ကတည်ထောင်ခဲ့တာပါ

A lot of the conversation since then has been

အဲဒီတည်းက စကားဝိုင်းတွေအတော်များများက

along the lines that

ဂျော့အော်ဝဲလ် ကတော့လွဲသွားပြီဆိုတဲ့

actually George Orwell got it wrong.

သဘောမျိုးတွေ ပါ

It's not Big Brother watching us.

အစိုးရက ကျွန်တော်တို့ကို စောင့်ကြည့်နေတာမဟုတ်ဘဲ

We, through the power of the web,

အင်တာနက်ရဲ့ စွမ်းအားနဲ့ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုကတစ်ဆင့်

and transparency, are now watching Big Brother.

ကျွန်တော်တို့က အစိုးရကို စောင့်ကြည့်နေတယ်ပေါ့လေ

Your revelations kind of drove a stake

ခင်ဗျားရဲ့ဖွင့်ချချက်တွေက အကောင်းမြင်တဲ့ဘက်ရဲ့

through the heart of that rather optimistic view,

နှလုံးသားကို ခြစ်လိုက်သလိုပါပဲ

but you still believe there's a way of doing something

သို့တိုင် တစ်ခုခုလုပ်လို့ရတဲ့ နည်းလမ်းရှိတယ်လို့

about that.

ခင်ဗျားယုံကြည်နေတုန်းပဲ

And you do too.

ခင်ဗျားကိုယ်တိုင်လည်း လုပ်နေပါတယ်

ES: Right, so there is an argument to be made

အက်ဒ်: မှန်ပါတယ်။ အစိုးရရဲ့ ပါဝါဟာ

that the powers of Big Brother have increased enormously.

အင်မတန်တိုးလာတယ်လို့ အဆိုတစ်ခုလုပ်လို့ရပါတယ်

There was a recent legal article at Yale

ယေးလ်တက္ကသိုလ်က လတ်တလော ဥပဒေဆောင်းပါးတစ်ခုက

that established something called the Bankston-Soltani Principle,

Bankston-Soltani မူ လို့ခေါ်တဲ့အရာကို တင်ပြခဲ့ပါတယ်

which is that our expectation of privacy is violated

အစိုးရ ထောက်လှမ်းရေးစွမ်းပကားတွေက

when the capabilities of government surveillance

ပမာဏတစ်ခုအားဖြင့် ပေါများလာတဲ့အခါတိုင်း

have become cheaper by an order of magnitude,

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ပုဂ္ဂိလကလွတ်လပ်ခွင့် မျှော်မှန်းချက်ကိုဖျက်ဆီးပြီး

and each time that occurs, we need to revisit

ဒီလိုဖြစ်လာတဲ့အချိန်တိုင်းမှာ

and rebalance our privacy rights.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ပုဂ္ဂလိကအခွင့်အရေးတွေကို

Now, that hasn't happened since

ပြန်လည်သုံးသပ်ပြီး ပြန်ချိန်ညှိ ဖို့လိုပါတယ်တဲ့

the government's surveillance powers

အစိုးရထောက်လှမ်းရေးက ပမာဏတစ်ခုထက်ပိုပြီး

have increased by several orders of magnitude,

တိုးပွားလာတဲ့အတွက် ဒါမျိုးမဖြစ်သေးပါဘူး

and that's why we're in the problem that we're in today,

ဒါကြောင့် ဒီနေ့ ဒီပြဿနာမျိုး ကျွန်တော်တို့ကြုံနေရတာပါ

but there is still hope,

ဒါပေမဲ့ မျှော်လင့်ချက်ရှိပါသေးတယ်

because the power of individuals

ဘာလို့လဲဆိုတော့ နည်းပညာကြောင့်တစ်ဦးချင်းစီရဲ့

have also been increased by technology.

စွမ်းအားတွေလည်းတိုးတက်လာလို့ပါ

I am living proof

လူတစ်ဦးတည်းက ကမ္ဘာပေါ်က

that an individual can go head to head

အားအကောင်းဆုံးအတိုက်အခံတွေ

against the most powerful adversaries

အားအကောင်းဆုံး ထောက်လှမ်းရေးအင်ဂျင်စီတွေကို

and the most powerful intelligence agencies

ထိပ်တိုက်တွေ့ပြီး အနိုင်ရနိုင်တယ်ဆိုတာ

around the world and win,

ကျွန်တော်ဟာ သက်ရှိ နမူနာပါ

and I think that's something

ဒါကကျွန်တော်တို့ မျှော်လင့်ချက်ယူဖို့လိုတဲ့အရာ၊

that we need to take hope from,

နည်းပညာရှင်တွေသာမက

and we need to build on

ကမ္ဘာတစ်လွှားကသာမန်နိုင်ငံသားတွေပါ

to make it accessible not just to technical experts

သုံးစွဲနိုင်အောင်တည်ဆောက်ဖို့

but to ordinary citizens around the world.

အခြေခံထားရမယ့်အရာလို့ ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်

Journalism is not a crime,

စာနယ်ဇင်းဟာ ပြစ်မှုမဟုတ်ပါဘူး

communication is not a crime,

ဆက်သွယ်ရေးဟာ ပြစ်မှုမဟုတ်ပါဘူး

and we should not be monitored in our everyday activities.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ နိစ္စဓူဝကိစ္စတွေမှာ စောင့်ကြည့်ခံနေမသင့်ပါဘူး

CA: I'm not quite sure how you shake the hand of a bot,

ခရစ်:စက်ရုပ်ကိုဘယ်လိုလက်တွဲနှုတ်ဆက်ရမလဲ မပြောတတ်ပါဘူး

but I imagine it's, this is the hand right here. TBL: That'll come very soon.

ဒါပေမဲ့ လက်က ဒီနားမှာ လို့မြင်ယောင်ကြည့်ပါ တင်မ် : မကြာခင်ဖြစ်လာမှာပါ။

ES: Nice to meet you,

အက်ဒ်: တွေ့ရတာဝမ်းသာပါတယ်ဗျာ

and I hope my beam looks as nice

ကျွန်တော်မြင်ကွင်းက ခင်ဗျားတို့လောက်

as my view of you guys does.

ကြည့်ကောင်းမယ်လို့မျှော်လင့်ပါတယ်

CA: Thank you, Tim.

ခရစ်: ကျေးဇူးတင်ပါတယ်၊ တင်မ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

I mean, The New York Times recently called for an amnesty for you.

နယူးရော့ခ်တိုင်းမ် ကတလောက ခင်ဗျားအတွက်လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်

Would you welcome the chance to come back to America?

အမေရိကကို ပြန်လာလို့ရမယ့်အခွင့် အရေးကို ကြိုဆိုမှာလား

ES: Absolutely. There's really no question,

အက်ဒ်: အကြွင်းမဲ့ပါပဲ။ မေးခွန်းထုတ်နေစရာမလိုပါဘူး

the principles that have been the foundation

ဒီလုပ်ငန်းရပ်ရဲ့ အုတ်မြစ်ဖြစ်တဲ့

of this project

မူတွေဟာ ပြည့်သူ့အကျိုးစီးပွားအတွက်ဖြစ်ပြီး

have been the public interest

အမေရိကနဲ့ ကမ္ဘာတစ်လွှားက

and the principles that underly

စာနယ်ဇင်းဖွဲ့စည်းပုံရဲ့

the journalistic establishment in the United States

အခြေခံမူတွေပဲဖြစ်ပါတယ်

and around the world,

တကယ်လို့ စာနယ်ဇင်းတွေကသာ အခုနေ

and I think if the press is now saying,

ဒါကို ဒို့ထောက်ခံတယ်

we support this,

ဒါဖြစ်သင့်နေတဲ့အရာလို့ ပြောလာရင်

this is something that needed to happen,

သိပ်ကိုအင်အားရှိတဲ့အဆိုတစ်ရပ်ဖြစ်လာမှာ ပါ

that's a powerful argument, but it's not the final argument,

ဒါပေမဲ့ နောက်ဆုံးပိတ်အဆိုတော့မဟုတ်ပါဘူး

and I think that's something that public should decide.

ဒါကိုတော့ ပြည်သူကဆုံးဖြတ်ရမှာပါ

But at the same time,

ဒါပေမဲ့တစ်ချိန်တည်းမှာ ပဲ

the government has hinted that they want

အစိုးရက အပေးအယူလုပ်ချင်တယ်လို့

some kind of deal,

အရိပ်အမြွက်ပြောထားပါတယ်

that they want me to compromise

သူတို့က ကျွန်တော်ကို အတူတွဲလုပ်နေတဲ့

the journalists with which I've been working,

စာနယ်ဇင်းသမားတွေနဲ့လျှော့လုပ်စေချင်တယ်

to come back,

ပြန်လာစေချင်တယ်

and I want to make it very clear

ကျွန်တော်ကသေချာပြောချင်တာက

that I did not do this to be safe.

ကျွန်တော်ဒါကို လုံခြုံဖို့အတွက်လုပ်တာမဟုတ်ပါဘူး

I did this to do what was right,

မှန်တာကိုလုပ်ဖို့ လုပ်ခဲ့တာပါ

and I'm not going to stop my work

ကျွန်တော်အကျိုးရရှိဖို့အတွက်နဲ့

in the public interest

ပြည်သူ့အကျိုးအတွက်လုပ်နေတဲ့အလုပ်ကို

just to benefit myself.

ရပ်တန့်လိုက်မမှာ မဟုတ်ပါဘူး ဆိုတာကိုပါ

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

CA: In the meantime,

ခရစ်: လက်ရှိမှာ တော့

courtesy of the Internet and this technology,

အင်တာနက်နဲ့ ဒီနည်းပညာရဲ့ အကူအညီနဲ့

you're here, back in North America,

မြောက်အမေရိက ကို ဒီသွင်ပြင်နဲ့ ခင်ဗျားပြန်ရောက်နေပါပြီ

not quite the U.S., Canada, in this form.

U.S တော့မဟုတ်ဘူး၊ ကနေဒါကိုပေါ့

I'm curious, how does that feel?

ခင်ဗျားဘယ်လိုခံစားရလဲ သိချင်တာဗျာ

ES: Canada is different than what I expected.

အက်ဒ်: ကနေဒါက ကျွန်တော်ထင်ထားတာနဲ့မတူပါဘူး

It's a lot warmer.

အများကြီးပိုနွေးပါတယ်

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

CA: At TED, the mission is "ideas worth spreading."

ခရစ်: At TED မှာ ဦးတည်ချက်က "ဖြန့်ဝေထိုက်သောအိုင်ဒီယာများ" တဲ့ဗျ

If you could encapsulate it in a single idea,

တကယ်လို့ အိုင်ဒီယာ တစ်ခုတည်းနဲ့ ဖော်ပြလို့ရရင်

what is your idea worth spreading

ခုအခိုက်အတန့်မှာခင်ဗျားရဲ့

right now at this moment?

ဖြန့်ဝေထိုက်တဲ့အိုင်ဒီယာက ဘာများလဲဗျာ

ES: I would say the last year has been a reminder

အက်ဒ်:ကျွန်တော်ပြောချင်တာ က လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ကတော့

that democracy may die behind closed doors,

ဒီမိုကရေစီဆိုတာ ပိတ်ထားတဲ့တံခါးတွေနောက်ကွယ်မှာ

but we as individuals are born

သေနေနိုင်တယ်ဆိုတာသတိပေးခဲ့တာပါ

behind those same closed doors,

ဒါပေမဲ့ တစ်ဦးစီဟာ ဒီတူညီတဲ့တံခါးတွေနောက်ကွယ်မှာ

and we don't have to give up

မွေးဖွားတာဖြစ်လို့ အစိုးရကောင်းရဖို့အတွက်

our privacy to have good government.

ကျွန်တော်တို့ပုဂ္ဂလိကလွတ်လပ်ခွင့်ကိုစွန့်လွှတ်ဖို့၊

We don't have to give up our liberty

လုံခြုံမှုရှိဖို့အတွက် ကိုယ့်လွတ်လပ်ခွင့်ကိုစွန့်လွှတ်ဖို့

to have security.

မလိုဘူးဆိုတာပါပဲ

And I think by working together

အတူလက်တွဲဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့်

we can have both open government

ပွင့်လင်းတဲ့အစိုးရကိုရော ပုဂ္ဂလိကဘဝတွေကိုပါ

and private lives,

ရနိုင်တယ်လို့ကျွန်တော်ယူဆပါတယ်

and I look forward to working with everyone

ဒါတကယ်ဖြစ်လာတာကိုမြင်ဖို့ တစ်ကမ္ဘာလုံးကလူတွေနဲ့

around the world to see that happen.

ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ ကျွန်တော်မျှော်လင့်နေပါတယ်

Thank you very much.

ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်

CA: Ed, thank you.

ခရစ်: ကျေးဇူးတင်ပါတယ် အက်ဒ်

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)