How we take back the internet | Edward Snowden

Tłumaczenie: Kornelia Szyszka Korekta: Kacper Borowiecki

Chris Anderson: The rights of citizens,

Chris Anderson: Prawa obywateli,

the future of the Internet.

przyszłość internetu.

So I would like to welcome to the TED stage

Chciałbym powitać na naszej scenie

the man behind those revelations,

człowieka odpowiedzialnego za ujawnienie tych informacji.

Ed Snowden.

Ed Snowden.

(Applause)

(Brawa)

Ed is in a remote location somewhere in Russia

Ed jest w odległym miejscu gdzieś w Rosji,

controlling this bot from his laptop,

steruje robotem za pomocą laptopa.

so he can see what the bot can see.

Może widzieć to, co widzi robot.

Ed, welcome to the TED stage.

Ed, witamy na scenie TEDa.

What can you see, as a matter of fact?

Co jesteś w stanie zobaczyć?

Edward Snowden: Ha, I can see everyone.

Widzę wszystkich.

This is amazing.

To niesamowite.

(Laughter)

(Śmiech)

CA: Ed, some questions for you.

Ed, mamy kilka pytań.

You've been called many things

W ciągu ostatnich miesięcy nazywano cię przeróżnie:

in the last few months.

You've been called a whistleblower, a traitor,

donosicielem,

zdrajcą,

a hero.

bohaterem.

What words would you describe yourself with?

Jakbyś siebie określił?

ES: You know, everybody who is involved

Każdy zaangażowany w tę debatę

with this debate

has been struggling over me and my personality

zmagał się z opisaniem mnie

and how to describe me.

i mojego charakteru.

But when I think about it,

Nie jest to pytanie,

this isn't the question that we should be struggling with.

nad którym bym się zastanawiał.

Who I am really doesn't matter at all.

To, kim jestem, nie ma znaczenia.

If I'm the worst person in the world,

Jeśli jestem najgorszym człowiekiem na ziemi,

you can hate me and move on.

możecie mnie nienawidzić i żyć dalej.

What really matters here are the issues.

Ważne są sprawy, które poruszamy.

What really matters here is the kind of government we want,

Jakiego chcemy rządu,

the kind of Internet we want,

jakiego internetu,

the kind of relationship between people

jakiej chcemy relacji

między ludźmi i społeczeństwami.

and societies.

And that's what I'm hoping the debate will move towards,

Mam nadzieję, że ta debata wpłynie na te kwestie.

and we've seen that increasing over time.

To już zaczyna mieć miejsce.

If I had to describe myself,

Gdybym miał opisać się jednym słowem,

I wouldn't use words like "hero."

nie użyłbym słów "bohater",

I wouldn't use "patriot," and I wouldn't use "traitor."

"patriota" czy "zdrajca".

I'd say I'm an American and I'm a citizen,

Jestem Amerykaninem, jestem obywatelem.

just like everyone else.

Jak każdy inny.

CA: So just to give some context

Aby dać kontekst tym,

for those who don't know the whole story --

którzy nie znają całej historii -

(Applause) —

(Brawa)

this time a year ago, you were stationed in Hawaii

rok temu o tej porze pracowałeś jako konsultant

working as a consultant to the NSA.

w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego na Hawajach.

As a sysadmin, you had access

Jako administrator,

miałeś dostęp do ich systemów

to their systems,

and you began revealing certain classified documents

i zacząłeś ujawniać pewne poufne dokumenty

to some handpicked journalists

wybranym dziennikarzom,

leading the way to June's revelations.

rozpoczynając czerwcowe rewelacje.

Now, what propelled you to do this?

Co cię do tego skłoniło?

ES: You know,

Wiesz, kiedy pracowałem na Hawajach,

when I was sitting in Hawaii,

and the years before, when I was working in the intelligence community,

i wcześniej, gdy pracowałem we wspólnocie wywiadowczej,

I saw a lot of things that had disturbed me.

widziałem wiele rzeczy, które budziły mój niepokój.

We do a lot of good things in the intelligence community,

Robimy wiele dobrych rzeczy we wspólnocie wywiadu,

things that need to be done,

rzeczy, które trzeba robić

and things that help everyone.

i które pomagają wszystkim.

But there are also things that go too far.

Ale czasem posuwamy się za daleko.

There are things that shouldn't be done,

Parę rzeczy nie powinno się zdarzyć,

and decisions that were being made in secret

a decyzje podejmowane były potajemnie -

without the public's awareness,

bez świadomości publicznej,

without the public's consent,

bez publicznej zgody.

and without even our representatives in government

Nawet przedstawiciele rządu

having knowledge of these programs.

nie wiedzieli o tych programach.

When I really came to struggle with these issues,

Kiedy naprawdę zacząłem mieć z tym problem,

I thought to myself,

zacząłem zastanawiać się

how can I do this in the most responsible way,

nad najbardziej rozsądnym rozwiązaniem,

that maximizes the public benefit

które przyniosłoby największy pożytek

while minimizing the risks?

i najmniejsze ryzyko.

And out of all the solutions that I could come up with,

Ze wszystkich rozwiązań, na które wpadłem -

out of going to Congress,

pójście do Kongresu,

when there were no laws,

w którym nie było praw ani ochrony prawnej

there were no legal protections

for a private employee,

dla niezależnego pracownika -

a contractor in intelligence like myself,

kontrahenta, którym byłem -

there was a risk that I would be buried along with the information

pociągało za sobą ryzyko zniszczenia zarówno mnie jak i informacji.

and the public would never find out.

Świat nigdy by się tego nie dowiedział.

But the First Amendment of the United States Constitution

Pierwsza Poprawka do Konstytucji

guarantees us a free press for a reason,

gwarantuje wolność słowa nie bez powodu.

and that's to enable an adversarial press,

Istnieje, by umożliwić prasie

to challenge the government,

podważenie decyzji rządu,

but also to work together with the government,

ale także pracę z rządem

to have a dialogue and debate about how we can

w celu umożliwienia debaty o tym,

inform the public about matters of vital importance

jak informować opinię publiczną o sprawach wielkiej wagi

without putting our national security at risk.

bez narażania bezpieczeństwa narodowego.

And by working with journalists,

Pracując z dziennikarzami,

by giving all of my information

przekazując wszystkie informacje Amerykanom,

back to the American people,

rather than trusting myself to make

zamiast samemu podjąć decyzje

the decisions about publication,

odnośnie publikacji

we've had a robust debate

odbyliśmy intensywną debatę

with a deep investment by the government

z wielkim zaangażowaniem rządu,

that I think has resulted in a benefit for everyone.

która według mnie była korzystna dla wszystkich.

And the risks that have been threatened,

A ryzyko, którym straszono,

the risks that have been played up

którym zagrał rząd,

by the government

nigdy się nie pojawiło.

have never materialized.

Nigdy się nie urzeczywistniło.

We've never seen any evidence

Nigdy nie było żadnego dowodu,

of even a single instance of specific harm,

nawet jednego przykładu realnej szkody.

and because of that,

Dlatego też nie czuję się źle

I'm comfortable with the decisions that I made.

z powodu decyzji, którą podjąłem.

CA: So let me show the audience

Pokażę teraz widowni

a couple of examples of what you revealed.

przykłady ujawnionych przez Ciebie informacji.

If we could have a slide up, and Ed,

Poproszę o slajd.

I don't know whether you can see,

Ed, nie wiem, czy widzisz,

the slides are here.

ale slajdy są tu.

This is a slide of the PRISM program,

To slajd z programu PRISM.

and maybe you could tell the audience

Mógłbyś powiedzieć widowni,

what that was that was revealed.

co zostało tu ujawnione?

ES: The best way to understand PRISM,

ES: Najprościej zrozumieć czym jest PRISM,

because there's been a little bit of controversy,

a było trochę niejasności,

is to first talk about what PRISM isn't.

poprzez zrozumienie, czym nie jest.

Much of the debate in the U.S. has been about metadata.

Dużo mówiło się w Stanach na temat metadanych.

They've said it's just metadata, it's just metadata,

Powtarzano w kółko "to tylko metadane",

and they're talking about a specific legal authority

i mówiono o konkretnej podstawie prawnej,

called Section 215 of the Patriot Act.

o Artykule 215 ustawy Patriot Act.

That allows sort of a warrantless wiretapping,

Pozwala ona na podsłuch bez posiadania nakazu,

masową inwigilację połączeń telefonicznych w całym kraju -

mass surveillance of the entire country's

phone records, things like that --

rzeczy typu:

who you're talking to,

z kim się rozmawia,

when you're talking to them,

kiedy

where you traveled.

i dokąd podróżuje.

These are all metadata events.

To są wszystko metadane.

PRISM is about content.

W PRISM chodzi o treść.

It's a program through which the government could

To program, dzięki któremu

compel corporate America,

rząd mógł wywoływać naciski na spółki w Stanach,

it could deputize corporate America

delegować je do wykonywania

to do its dirty work for the NSA.

brudnej roboty dla Agencji.

And even though some of these companies did resist,

Mimo że niektóre z nich stawiały opór,

even though some of them --

mimo że - chyba Yahoo była jedną z nich -

I believe Yahoo was one of them —

challenged them in court, they all lost,

zakwestionowały to w sądzie przegrały,

because it was never tried by an open court.

ponieważ nigdy nie sądzono tego na rozprawie jawnej.

They were only tried by a secret court.

Tylko w trybie niejawnym.

And something that we've seen,

Coś, czego byliśmy świadkami,

something about the PRISM program that's very concerning to me is,

co wzbudziło mój niepokój w programie PRISM, to to,

there's been a talking point in the U.S. government

że w rządzie dyskutowano na ten temat stwierdzając,

where they've said 15 federal judges

że 15 sędziów federalnych

have reviewed these programs and found them to be lawful,

uznało ten program za zgodny z prawem,

but what they don't tell you

ale nie wspominano,

is those are secret judges

że byli to tajni sędziowie

in a secret court

w tajnym sądzie

based on secret interpretations of law

opartym na tajnych interpretacjach prawa,

that's considered 34,000 warrant requests

który rozpatrzył 34.000 wniosków

over 33 years,

w ciągu 33 lat,

and in 33 years only rejected

i w ciągu tych 33 lat

11 government requests.

odrzucił 11 rządowych wniosków.

These aren't the people that we want deciding

To nie są ludzie,

którym chcielibyśmy pozwolić decydować

what the role of corporate America

o roli korporacji w niezależnym i otwartym internecie.

in a free and open Internet should be.

CA: Now, this slide that we're showing here

Slajd, który wyświetlamy podaje daty,

shows the dates in which

w których firmy technologiczne, firmy internetowe

different technology companies, Internet companies,

are alleged to have joined the program,

rzekomo wstąpiły do tego programu

and where data collection began from them.

i kiedy zaczęto zbierać od nich dane.

Now, they have denied collaborating with the NSA.

Firmy te zaprzeczyły współpracy z Agencją.

How was that data collected by the NSA?

W jaki więc sposób Agencja gromadziła informacje?

ES: Right. So the NSA's own slides

Slajdy agencji nazywają to

refer to it as direct access.

"dostępem bezpośrednim".

What that means to an actual NSA analyst,

Dla analityka Agencji,

someone like me who was working as an intelligence analyst

pracującego jako analityk wywiadu -

targeting, Chinese cyber-hackers,

wiecie, namierzanie, chińscy hakerzy

things like that, in Hawaii,

i tego typu sprawy na Hawajach -

is the provenance of that data

oznacza to, że te dane

is directly from their servers.

pochodzą bezpośrednio z ich serwerów.

It doesn't mean

Nie oznacza,

that there's a group of company representatives

że przedstawiciele spółek

sitting in a smoky room with the NSA

siedzą w zadymionym pokoju z Agencją,

palling around and making back-room deals

podejmując zakulisowe decyzje o tym,

about how they're going to give this stuff away.

jak przekazywać te informacje.

Now each company handles it different ways.

Każda firma rozwiązuje to w inny sposób.

Some are responsible.

Niektóre są odpowiedzialne.

Some are somewhat less responsible.

Inne trochę mniej.

But the bottom line is, when we talk about

Podsumowując,

how this information is given,

jeśli chodzi o źródło tych informacji,

it's coming from the companies themselves.

to pochodzą one z tych firm.

It's not stolen from the lines.

Nie są kradzione.

But there's an important thing to remember here:

Warto jednak pamiętać,

even though companies pushed back,

że mimo iż firmy stawiały opór,

even though companies demanded,

mimo iż żądały nakazów,

hey, let's do this through a warrant process,

chciały pewnego rodzaju

let's do this

where we actually have some sort of legal review,

opinii prawnej,

some sort of basis for handing over

podstawy do obchodzenia się

these users' data,

z danymi użytkowników.

we saw stories in the Washington Post last year

W idzieliśmy artykuły w Washington Post w zeszłym roku -

that weren't as well reported as the PRISM story

które nie były opisywane w kontekście PRISM -

that said the NSA broke in

mówiące, że Agencja włamała się

to the data center communications

do centrum wymiany danych

between Google to itself

pomiędzy Google a Yahoo.

and Yahoo to itself.

So even these companies that are cooperating

Więc mimo że te firmy współpracują z Agencją

in at least a compelled but hopefully lawful manner

w przymuszony, lecz, oby, legalny sposób,

with the NSA,

dla Agencji

the NSA isn't satisfied with that,

nie jest to wystarczające.

and because of that, we need our companies

Dlatego tak ważne jest,

to work very hard

by firmy ciężko pracowały

to guarantee that they're going to represent

i gwarantowały,

że będą reprezentować interes użytkowników

the interests of the user, and also advocate

for the rights of the users.

i opowiadać się za ich prawami.

And I think over the last year,

W zeszłym roku widzieliśmy,

we've seen the companies that are named

że firmy wymienione na slajdach PRISM

on the PRISM slides

take great strides to do that,

wykonały ogromny krok w tym kierunku

and I encourage them to continue.

i zachęcam, by to kontynuowały.

CA: What more should they do?

Co jeszcze powinny zrobić?

ES: The biggest thing that an Internet company

Najważniejszą rzeczą,

jaką mogą robić firmy internetowe w Stanach

in America can do today, right now,

without consulting with lawyers,

bez konsultacji z prawnikami,

to protect the rights of users worldwide,

to ochrona praw użytkowników na całym świecie,

is to enable SSL web encryption

umożliwienie szyfrowania SSL

on every page you visit.

na każdej odwiedzanej stronie.

The reason this matters is today,

Dlaczego to ma znaczenie?

if you go to look at a copy of "1984" on Amazon.com,

Jeśli poszukasz książki "1984" na Amazonie,

the NSA can see a record of that,

Agencja ma do niej dostęp,

the Russian intelligence service can see a record of that,

rosyjski wywiad ma do tego dostęp,

the Chinese service can see a record of that,

chiński,

the French service, the German service,

francuski, niemiecki

the services of Andorra.

wywiad Andory.

They can all see it because it's unencrypted.

Wszyscy mogą to zobaczyć bo nie jest to szyfrowane.

The world's library is Amazon.com,

Amazon.com stanowi światową bibliotekę,

but not only do they not support encryption by default,

gdzie szyfrowanie nie tylko nie jest domyślne -

you cannot choose to use encryption

nie można użyć szyfrowania,

when browsing through books.

przeglądając książki.

This is something that we need to change,

To musi się zmienić,

not just for Amazon, I don't mean to single them out,

nie tylko w Amazonie, oni nie są jedyni,

but they're a great example.

ale są świetnym przykładem.

All companies need to move

Wszystkie firmy

to an encrypted browsing habit by default

muszą używać szyfrowania jako ustawień domyślnych

for all users who haven't taken any action

dla wszystkich użytkowników,

or picked any special methods on their own.

którzy sami nie używają takich opcji.

That'll increase the privacy and the rights

To przyczyni się do zwiększenia prywatności

that people enjoy worldwide.

i praw ludzi na całym świecie.

CA: Ed, come with me to this part of the stage.

Ed, chodź ze mną.

I want to show you the next slide here. (Applause)

Chcę Ci pokazać następny slajd. (Brawa)

This is a program called Boundless Informant.

Ten program nazywa się "Informator bez granic".

What is that?

Co to jest?

ES: So, I've got to give credit to the NSA

Muszę przyznać Agencji,

for using appropriate names on this.

że używa właściwych nazw.

This is one of my favorite NSA cryptonyms.

Jest to mój ulubiony kryptonim.

Boundless Informant

Ten program, Boundless Informant,

is a program that the NSA hid from Congress.

Agencja ukryła przed Kongresem.

The NSA was previously asked by Congress,

Kongres zapytał wcześniej Agencję,

was there any ability that they had

czy są w stanie podać im -

to even give a rough ballpark estimate

nawet przybliżoną -

of the amount of American communications

ilość amerykańskiej komunikacji,

that were being intercepted.

która jest przechwytywana.

They said no. They said, we don't track those stats,

Powiedzieli "nie".

Nie mają takich statystyk i nie mają jak tego mierzyć.

and we can't track those stats.

We can't tell you how many communications

Nie jesteśmy w stanie określić,

we're intercepting around the world,

ile komunikacji na świecie przechwytujemy,

because to tell you that would be

bo naruszylibyśmy waszą prywatność.

to invade your privacy.

Now, I really appreciate that sentiment from them,

Doceniam troskę,

but the reality, when you look at this slide is,

ale patrząc na ten slajd widać,

not only do they have the capability,

że mają taką możliwość,

the capability already exists.

ona już istnieje.

It's already in place.

Jest już w użyciu.

The NSA has its own internal data format

Agencja ma własny system danych,

that tracks both ends of a communication,

który namierza obie strony komunikacji

and if it says,

i jeśli widać,

this communication came from America,

że pochodzi ze Stanów

they can tell Congress how many of those communications

może poinformować Kongres,

they have today, right now.

ile jej jest na dzień dzisiejszy.

And what Boundless Informant tells us

Boundless Informant pokazuje,

is more communications are being intercepted

że więcej danych jest namierzanych

in America about Americans

o Amerykanach w Ameryce

than there are in Russia about Russians.

niż o Rosjanach w Rosji.

I'm not sure that's what an intelligence agency

Nie wiem, czy taki

should be aiming for.

powinien być cel Agencji.

CA: Ed, there was a story broken in the Washington Post,

Kolejna historia ujawniona przez Washington Post

again from your data.

na podstawie twoich informacji.

The headline says,

Nagłówek mówił:

"Agencja łamie przepisy dotyczące danych osobowych

"NSA broke privacy rules

thousands of times per year."

tysiące razy rocznie".

Tell us about that.

Opowiedz nam o tym.

ES: We also heard in Congressional testimony last year,

Słyszeliśmy w zeznaniach w Kongresie w zeszłym roku,

it was an amazing thing for someone like me

to niesamowite dla kogoś takiego jak ja,

who came from the NSA

pochodzącego z Agencji,

and who's seen the actual internal documents,

kto rzeczywiście widział wewnętrzne dokumenty,

knows what's in them,

wie, co w nich jest,

to see officials testifying under oath

widzieć urzędnika zeznającego pod przysięgą,

that there had been no abuses,

mówiącego, że nie było żadnych nadużyć.

that there had been no violations of the NSA's rules,

Nie było pogwałcenia przepisów Agencji,

when we knew this story was coming.

kiedy wiedzieliśmy, że ten artykuł się zbliża.

But what's especially interesting about this,

Co ciekawe,

about the fact that the NSA has violated

Agencja sama naruszała

their own rules, their own laws

własne przepisy, własne prawa

thousands of times in a single year,

tysiące razy w ciągu roku,

including one event by itself,

w tym jedno zdarzenie,

one event out of those 2,776,

jedno z 2776 zdarzeń

that affected more than 3,000 people.

dotknęło ponad 3000 osób.

In another event, they intercepted

Podczas kolejnego

all the calls in Washington, D.C., by accident.

przechwycili wszystkie rozmowy z Waszyngtonu przez przypadek.

What's amazing about this,

Co ciekawe w tym zdarzeniu,

this report, that didn't get that much attention,

które nie przykuło za wiele uwagi to fakt,

is the fact that not only were there 2,776 abuses,

że było nie tylko 2776 nadużyć.

the chairman of the Senate Intelligence Committee,

Dianne Feinstein, szefowa komisji do spraw wywiadu

Dianne Feinstein, had not seen this report

w amerykańskim senacie, nie widziała tego raportu

until the Washington Post contacted her

dopóki Washington Post nie poprosił jej

asking for comment on the report.

o komentarz na ten temat.

And she then requested a copy from the NSA

Dopiero wtedy żądała i otrzymała od Agencji

and received it,

jego kopię - nie widziała jej wcześniej.

but had never seen this before that.

What does that say about the state of oversight

Jak świadczy o zaniedbaniach

in American intelligence

amerykańskiego wywiadu to,

when the chairman of the Senate Intelligence Committee

że szefowa senackiej komisji do spraw wywiadu nie ma pojęcia,

has no idea that the rules are being broken

że przepisy są łamane tysiące razy rocznie?

thousands of times every year?

CA: Ed, one response to this whole debate is this:

Jednym z komentarzy, który pada w tej debacie jest pytanie:

Why should we care about

czemu powinniśmy przejmować się

all this surveillance, honestly?

całym tym nadzorem?

I mean, look, if you've done nothing wrong,

Jeśli nie zrobiłeś nic złego,

you've got nothing to worry about.

nie masz się czym przejmować.

What's wrong with that point of view?

Co jest złego w takiej opinii?

ES: Well, so the first thing is,

Po pierwsze rezygnuje się

you're giving up your rights.

z własnych praw.

You're saying hey, you know,

To powiedzenie sobie

I don't think I'm going to need them,

"chyba nie będę ich potrzebował,

so I'm just going to trust that, you know,

będę im ufał, pozbądźmy się praw,

let's get rid of them, it doesn't really matter,

one nie mają żadnego znaczenia,

these guys are going to do the right thing.

ci ludzie na pewno postąpią właściwie".

Your rights matter

Zadbaj o własne prawa,

because you never know when you're going to need them.

bowiem nigdy nie wiesz, kiedy będziesz ich potrzebować.

Beyond that, it's a part of our cultural identity,

Poza tym to kwestia tożsamości kulturowej

not just in America,

nie tylko w Ameryce,

but in Western societies

ale w społeczeństwach zachodnich

and in democratic societies around the world.

i społeczeństwach demokratycznych na całym świecie.

People should be able to pick up the phone

Ludzie powinni mieć możliwość

and to call their family,

dzwonienia do własnych rodzin,

people should be able to send a text message

wysyłania wiadomości do swoich bliskich,

to their loved ones,

people should be able to buy a book online,

kupowania książek w sieci,

they should be able to travel by train,

podróżowania pociągiem,

they should be able to buy an airline ticket

kupowania biletu na samolot bez obawy o to,

without wondering about how these events

are going to look to an agent of the government,

w jaki sposób te zdarzenia mogą być ocenione za kilka lat

possibly not even your government

przez rządowego agenta z niekoniecznie twojego kraju,

years in the future,

w jaki sposób zostaną przeinaczone

how they're going to be misinterpreted

and what they're going to think your intentions were.

i jak ocenione twoje intencje.

We have a right to privacy.

Mamy prawo do prywatności.

We require warrants to be based on probable cause

Mamy prawo mówiące, że nakazy wydaje się

na podstawie uzasadnionej przyczyny,

or some kind of individualized suspicion

because we recognize that trusting anybody,

ponieważ wiemy, że powierzanie komukolwiek,

any government authority,

jakiejkolwiek władzy rządowej

with the entirety of human communications

całości ludzkiej komunikacji

in secret and without oversight

w tajemnicy i bez nadzoru

is simply too great a temptation to be ignored.

jest zbyt wielką pokusą do zignorowania.

CA: Some people are furious at what you've done.

Niektórzy ludzie są wściekli, że to zrobiłeś.

I heard a quote recently from Dick Cheney

Słyszałem niedawno wypowiedź Dicka Cheneya, który powiedział,

who said that Julian Assange was a flea bite,

że Julian Assange był tylko pchłą,

Edward Snowden is the lion that bit the head off the dog.

a Edward Snowden to lew, który odgryzł głowę psu.

He thinks you've committed

Uważa, że popełniłeś jeden

one of the worst acts of betrayal

z najgorszych aktów zdrady

in American history.

w amerykańskiej historii.

What would you say to people who think that?

Co byś odpowiedział ludziom, którzy tak uważają?

ES: Dick Cheney's really something else.

Dick Cheney to osobna historia.

(Laughter) (Applause)

(Śmiech) (Brawa)

Thank you. (Laughter)

Dziękuję. (Śmiech)

I think it's amazing, because at the time

To niesamowite,

Julian Assange was doing some of his greatest work,

gdyż podczas największej aktywności Juliana Assange

Dick Cheney was saying

Dick Cheney mówił,

że przyczyni się to do końca rządów na całym świecie,

he was going to end governments worldwide,

the skies were going to ignite

że zapali się niebo,

and the seas were going to boil off,

a morza zaczną się gotować.

and now he's saying it's a flea bite.

Teraz porównuje go do ugryzienia pchły.

So we should be suspicious about the same sort of

Powinniśmy być podejrzliwi

wobec takich wyszukanych stwierdzeń

overblown claims of damage to national security

o zagrożeniu bezpieczeństwa narodowego

wypowiadanych przez tego rodzaju urzędników.

from these kind of officials.

But let's assume that these people really believe this.

Ale załóżmy, że ci ludzie naprawdę w to wierzą.

I would argue that they have kind of

Polemizowałbym, że mają wąskie pojęcie

a narrow conception of national security.

o bezpieczeństwie narodowym.

The prerogatives of people like Dick Cheney

Przesłanki ludzi takich, jak Dick Cheney

do not keep the nation safe.

nie czynią kraju bezpiecznym.

The public interest is not always the same

Interes publiczny

as the national interest.

nie zawsze idzie w parze z interesem kraju.

Going to war with people who are not our enemy

Pójście na wojnę z ludźmi, którzy nie są twoim wrogiem,

in places that are not a threat

w miejsca nie stanowiące zagrożenia

doesn't make us safe,

nie czyni nas bezpiecznymi.

and that applies whether it's in Iraq

Dotyczy to zarówno Iraku,

or on the Internet.

jak i internetu.

The Internet is not the enemy.

Internet nie jest wrogiem.

Our economy is not the enemy.

Nasza gospodarka nie jest wrogiem,

American businesses, Chinese businesses,

Interes amerykański, chiński

and any other company out there

i każdej innej firmy, która istnieje

is a part of our society.

jest częścią naszego społeczeństwa,

It's a part of our interconnected world.

częścią naszego wzajemnie powiązanego świata.

There are ties of fraternity that bond us together,

Są więzy braterskie, które nas łączą.

and if we destroy these bonds

Jeśli je zniszczymy podważymy standardy,

by undermining the standards, the security,

bezpieczeństwo i zasady postępowania,

the manner of behavior,

których wymagają kraje

that nations and citizens all around the world

expect us to abide by.

i obywatele na całym świecie.

CA: But it's alleged that you've stolen

Mówi się,

że "ukradłeś" 1,7 miliona dokumentów.

1.7 million documents.

It seems only a few hundred of them

Wydaje się, że tylko kilkaset

have been shared with journalists so far.

zostało do tej pory ujawnione dziennikarzom.

Are there more revelations to come?

Czy będzie więcej rewelacji?

ES: There are absolutely more revelations to come.

Zdecydowanie tak.

I don't think there's any question

Nie ma chyba wątpliwości,

that some of the most important reporting

że jedne z najważniejszych dosiesień

to be done is yet to come.

dopiero nadejdą.

CA: Come here, because I want to ask you

Podjedź tu,

about this particular revelation.

chciałbym zapytać o tę informację.

Come and take a look at this.

Spójrz na to.

I mean, this is a story which I think for a lot of the techies in this room

Ta historia dla wielu znawców technologii na tej sali

is the single most shocking thing

jest jedną z najbardziej szokujących,

that they have heard in the last few months.

jakie słyszeli w ciągu ostatnich miesięcy.

It's about a program called "Bullrun."

Chodzi o program "Bullrun".

Can you explain what that is?

Możesz wyjaśnić, co to jest?

ES: So Bullrun, and this is again

Znowu należy podziękować agencji za szczerość.

where we've got to thank the NSA for their candor,

this is a program named after a Civil War battle.

Nazwę zawdzięcza bitwie z czasów wojny secesyjnej,

brytyjskim odpowiednikiem jest Edgehill,

The British counterpart is called Edgehill,

which is a U.K. civil war battle.

czyli bitwa z czasów angielskiej wojny domowej.

And the reason that I believe they're named this way

Mają takie nazwy,

is because they target our own infrastructure.

ponieważ ich celem jest własna infrastruktura.

They're programs through which the NSA

To programy,

dzięki którym Agencja

intentionally misleads corporate partners.

celowo wprowadza w błąd partnerów biznesowych.

They tell corporate partners that these

Mówi im, że to bezpieczne standardy,

are safe standards.

They say hey, we need to work with you

że muszą z nią pracować,

to secure your systems,

aby zabezpieczyć ich systemy,

but in reality, they're giving bad advice

ale w rzeczywistości

dają tym firmom złe rady,

to these companies that makes them

degrade the security of their services.

co powoduje, że obniżają bezpieczeństwo swoich usług.

They're building in backdoors that not only

Tworzą rozwiązania, które może wykorzystać

the NSA can exploit,

nie tylko Agencja,

but anyone else who has time and money

ale każdy, kto ma czas i pieniądze

by je poznać, znaleźć, a potem użyć

to research and find it

can then use to let themselves in

by mieć dostęp do światowej komunikacji.

to the world's communications.

And this is really dangerous,

To bardzo niebezpieczne,

because if we lose a single standard,

ponieważ jeśli stracimy standardy,

if we lose the trust of something like SSL,

stracimy zaufanie do szyfrowania SSL,

which was specifically targeted

które było celem programu Bullrun,

by the Bullrun program,

we will live a less safe world overall.

będziemy żyć w ogólnie mniej bezpiecznym świecie.

We won't be able to access our banks

Nie będziemy mieli dostępu do naszych banków,

and we won't be able to access commerce

nie będziemy mogli dokonywać transakcji bez obawy,

without worrying about people monitoring those communications

że inni ludzie będą je obserować

or subverting them for their own ends.

i wykorzystywać do własnych celów.

CA: And do those same decisions also potentially

Czy te decyzje

open America up to cyberattacks

potencjalnie mogą narazić Amerykę

from other sources?

na atak cybernetyczny z innych stron?

ES: Absolutely.

Oczywiście.

One of the problems,

Jednym z problemów

one of the dangerous legacies

niebezpiecznego dorobku,

that we've seen in the post-9/11 era,

jaki widzieliśmy po 11 września jest fakt,

is that the NSA has traditionally worn two hats.

że agencja pełni dwie role.

They've been in charge of offensive operations,

Jest odpowiedzialna za działania ofensywne, ataki hakerskie,

that is hacking,

but they've also been in charge of defensive operations,

ale także działania obronne.

and traditionally they've always prioritized

Jej tradycyjnym priorytetem

defense over offense

była defensywa nad ofensywą.

based on the principle

Opiera się na zasadzie,

that American secrets are simply worth more.

że amerykańskie tajemnice mają większe znaczenie.

If we hack a Chinese business

Jeśli włamiemy się do chińskiej firmy

and steal their secrets,

i wykradniemy ich tajemnice,

if we hack a government office in Berlin

jeśli włamiemy się do urzędu w Berlinie

and steal their secrets,

i wykradniemy jego tajemnice,

that has less value to the American people

ma to mniejszą wartość dla Amerykanów niż pewność,

than making sure that the Chinese

że Chińczycy nie będą mieli dostępu do naszych sekretów.

can't get access to our secrets.

So by reducing the security of our communications,

Tak więc zmniejszając bezpieczeństwo naszych informacji

they're not only putting the world at risk,

nie tylko narażają świat na ryzyko,

they're putting America at risk in a fundamental way,

ale także narażają Amerykę w sposób fundamentalny.

because intellectual property is the basis,

Własność intelektualna jest podstawą naszej ekonomii.

the foundation of our economy,

Jeśli narazimy ją na ryzyko z powodu słabego bezpieczeństwa

and if we put that at risk through weak security,

we're going to be paying for it for years.

będziemy za to płacić latami.

CA: But they've made a calculation

CA: Wyliczono, że to opłacalne

that it was worth doing this

as part of America's defense against terrorism.

jako element walki Ameryki z terroryzmem.

Surely that makes it a price worth paying.

Z pewnością jest to warte tej ceny.

ES: Well, when you look at the results

Jeśli spojrzy się na wyniki,

of these programs in stopping terrorism,

jakie osiągają te programy w walce z terroryzmem widać,

you will see that that's unfounded,

że nie jest to uzasadnione.

and you don't have to take my word for it,

Nie trzeba wierzyć mi na słowo.

because we've had the first open court,

Odbyła się pierwsza jawna sprawa,

the first federal court that's reviewed this,

pierwsze posiedzenie federalne, które to badało,

outside the secrecy arrangement,

poza niejawnymi ustaleniami,

called these programs Orwellian

nazwało te programy Orwelowskimi,

and likely unconstitutional.

prawdopodobnie niezgodnymi z konstytucją.

Congress, who has access

Kongres, który ma dostęp

to be briefed on these things,

do informacji na ten temat -

and now has the desire to be,

a teraz chce je otrzymywać -

has produced bills to reform it,

stworzył projekt, by je poprawić,

and two independent White House panels

a dwa niezależne panele z Białego Domu,

who reviewed all of the classified evidence

które przeglądały te tajne dowody stwierdziły,

said these programs have never stopped

że te programy nie zapobiegły

a single terrorist attack

nawet jednemu atakowi terroru

that was imminent in the United States.

zagrażającemu Stanom Zjednoczonym.

So is it really terrorism that we're stopping?

Czy więc rzeczywiście zatrzymujemy w ten sposób terroryzm?

Do these programs have any value at all?

Czy te programy mają jakąkolwiek wartość?

I say no, and all three branches

Myślę że nie, i tak samo sądzą

of the American government say no as well.

wszystkie organy amerykańskiego rządu.

CA: I mean, do you think there's a deeper motivation

Uważasz, że jest inna motywacja

for them than the war against terrorism?

niż walka z terroryzmem?

ES: I'm sorry, I couldn't hear you, say again?

Przepraszam, nie dosłyszałem, możesz powtórzyć?

CA: Sorry. Do you think there's a deeper motivation

Czy jest głębsza motywacja

for them other than the war against terrorism?

niż walka z terroryzmem?

ES: Yeah. The bottom line is that terrorism

Zasadniczą kwestią jest to,

has always been what we in the intelligence world

że terroryzm w świecie wywiadu

would call a cover for action.

nazywa się przykrywką do działania.

Terrorism is something that provokes

Terroryzm wywołuje emocjonalne podejście,

an emotional response that allows people

pozwala usprawiedliwić działania władz

to rationalize authorizing powers and programs

that they wouldn't give otherwise.

i programy, których nie poparliby w innych okolicznościach.

The Bullrun and Edgehill-type programs,

Agencja prosiła władze o programy takie,

the NSA asked for these authorities

jak Bullrun czy Edgehill już w latach 90.

back in the 1990s.

They asked the FBI to go to Congress and make the case.

Prosili FBI o przedstawienie sprawy przed Kongresem.

The FBI went to Congress and did make the case.

FBI poszło do Kongresu i przedstawiło sprawę.

But Congress and the American people said no.

Kongres i amerykańscy obywatele odmówili.

They said, it's not worth the risk to our economy.

Powiedzieli, że nie warto zagrażać gospodarce,

They said it's worth too much damage

że to wywoła za dużą szkodę dla społeczeństwa.

to our society to justify the gains.

But what we saw is, in the post-9/11 era,

Ale po 11 września zobaczyliśmy, że używali tajemnic,

they used secrecy and they used the justification of terrorism

usprawiedliwiając się obroną przed terroryzmem

to start these programs in secret

aby używać tych programów w tajemnicy,

without asking Congress,

bez zgody Kongresu i pytania Amerykanów.

without asking the American people,

and it's that kind of government behind closed doors

Przed takimi rządami za zamkniętymi drzwiami

that we need to guard ourselves against,

musimy się bronić,

because it makes us less safe,

ponieważ zmniejsza to nasze bezpieczeństwo

and it offers no value.

i nie daje korzyści.

CA: Okay, come with me here for a sec,

Chodź do mnie na chwilę,

because I've got a more personal question for you.

mam osobiste pytanie.

Speaking of terror,

Mówiąc o strachu -

most people would find the situation you're in right now

większość ludzi nazwałaby

in Russia pretty terrifying.

twoją obecną sytuację w Rosji dość przerażającą.

You obviously heard what happened,

Na pewno słyszałeś, co się stało,

what the treatment that Bradley Manning got,

co spotkało Bradleya Manninga,

Chelsea Manning as now is,

co się dzieje teraz z Chelsea Manning,

and there was a story in Buzzfeed saying that

był też artykuł w Buzzfeed mówiący o tym,

there are people in the intelligence community

że są ludzie w wywiadzie,

who want you dead.

którzy chcą twojej śmierci.

How are you coping with this?

Jak sobie z tym radzisz?

How are you coping with the fear?

Jak radzisz sobie ze strachem?

ES: It's no mystery

Nie jest tajemnicą,

that there are governments out there that want to see me dead.

że są rządy, które pragną mojej śmierci.

I've made clear again and again and again

Mówiłem to jasno wielokrotnie,

that I go to sleep every morning

że codziennie chodzę spać myśląc,

co mogę zrobić dla ludzi w Ameryce.

thinking about what I can do for the American people.

I don't want to harm my government.

Nie chcę krzywdzić swojego rzadu.

I want to help my government,

Chcę mu pomóc,

but the fact that they are willing to

ale jeśli są skłonni całkowicie zignorować

completely ignore due process,

prawo do sprawiedliwego procesu,

they're willing to declare guilt

są skłonni orzec winę bez procesu,

without ever seeing a trial,

these are things that we need to work against

to musimy działać przeciwko temu

as a society, and say hey, this is not appropriate.

jako społeczeństwo, przyznając, że to niewłaściwe.

We shouldn't be threatening dissidents.

Nie powinniśmy grozić dysydentom.

We shouldn't be criminalizing journalism.

Nie powinniśmy potępiać dziennikarstwa.

And whatever part I can do to see that end,

Jeśli mogę się przyczynić do skończenia z tym,

I'm happy to do despite the risks.

jestem w stanie to zrobić pomimo ryzyka.

CA: So I'd actually like to get some feedback

Chciałbym poznać opinie naszej widowni,

from the audience here,

because I know there's widely differing reactions

ponieważ wiem, że jest wiele przeciwstawnych reakcji

to Edward Snowden.

na Edwarda Snowdena.

Suppose you had the following two choices, right?

Powiedzmy, że mielibyśmy dwie opcje.

You could view what he did

Uznać, że to, co zrobił

as fundamentally a reckless act

było zasadniczo nieodpowiedzialne

that has endangered America

i zagroziło Ameryce,

or you could view it as fundamentally a heroic act

albo że było aktem bohaterstwa

that will work towards America and the world's

i przyczyniło się do dobra jej

long-term good?

oraz w przyszłości świata.

Those are the two choices I'll give you.

To dwie opcje, które wam daję.

I'm curious to see who's willing to vote with

Jestem ciekaw, kto z was zagłosuje

the first of those,

za pierwszą opcją,

that this was a reckless act?

że było to nierozważne postępowanie.

There are some hands going up.

Widzę parę uniesionych rąk.

Some hands going up.

Kilka się podnosi.

It's hard to put your hand up

Ciężko jest zagłosować,

when the man is standing right here,

gdy człowiek stoi przed nami,

but I see them.

ale widzę, że są takie głosy.

ES: I can see you. (Laughter)

Widzę was. (Śmiech).

CA: And who goes with the second choice,

Kto głosuje za drugą opcją,

the fundamentally heroic act?

że był to czyn bohaterski?

(Applause) (Cheers)

(Brawa) (Okrzyki)

And I think it's true to say that there are a lot of people

Można stwierdzić, że jest wiele osób,

who didn't show a hand and I think

które nie zagłosowały,

are still thinking this through,

które nadal się nad tym zastanawiają,

because it seems to me that the debate around you

ponieważ wydaje mi się, że debata wokół Ciebie

doesn't split along traditional political lines.

nie rozkłada się między tradycyjne podziały polityczne.

It's not left or right, it's not really about

Nie jest to kwestia prawicy czy lewicy,

pro-government, libertarian, or not just that.

wersji prorządowej czy skrajnie liberalnej.

Part of it is almost a generational issue.

Po części jest to też sprawa pokoleniowa.

You're part of a generation that grew up

Jesteś częścią pokolenia,

with the Internet, and it seems as if

które dorastało z Internetem,

you become offended at almost a visceral level

i wydaje się, że czujesz się urażony do żywego

gdy widzisz, że robi się coś,

when you see something done

that you think will harm the Internet.

co może zagrażać Internetowi.

Is there some truth to that?

Czy to prawda?

ES: It is. I think it's very true.

Myślę, że wiele w tym prawdy.

This is not a left or right issue.

To nie sprawa prawicy czy lewicy.

Our basic freedoms, and when I say our,

Nasze podstawowe wolności -

I don't just mean Americans,

nie myślę tutaj tylko o Amerykanach,

I mean people around the world,

ale o ludziach na całym świecie -

it's not a partisan issue.

to bezsporna kwestia.

These are things that all people believe,

Każdy w nie wierzy.

and it's up to all of us to protect them,

Zadaniem nas wszystkich jest ich ochrona,

and to people who have seen and enjoyed

zadaniem ludzi, którzy korzystali

a free and open Internet,

i cieszyli się z wolnego i dostępnego internetu

it's up to us to preserve that liberty

jest zachowanie tej wolności,

aby następne pokolenia mógłby z niej korzystać.

for the next generation to enjoy,

and if we don't change things,

Jeśli nic nie zmienimy,

if we don't stand up to make the changes

jeśli nie odważymy się wprowadzić zmian,

we need to do to keep the Internet safe,

które mają zapewnić bezpieczeństwo internetu

not just for us but for everyone,

nie tylko nam, ale wszystkim,

we're going to lose that,

stracimy go.

and that would be a tremendous loss,

Byłaby to ogromna strata

not just for us, but for the world.

nie tylko dla nas, ale i dla świata.

CA: Well, I have heard similar language recently

CA: Słyszałem podobną opinię

from the founder of the world wide web,

założyciela ogólnoświatowej sieci.

who I actually think is with us, Sir Tim Berners-Lee.

Sir Tim Berners-Lee jest tutaj z nami.

Tim, actually, would you like to come up and say,

Tim, mógłbyś podejść i coś powiedzieć,

do we have a microphone for Tim?

czy mamy mikrofon dla Tima?

(Applause)

(Brawa)

Tim, good to see you. Come up there.

Tim, dobrze Cię widzieć. Zapraszam.

Which camp are you in, by the way,

Tak w ogóle za czym jesteś, zdrajca czy bohater?

traitor, hero? I have a theory on this, but --

Domyślam się, ale...

Tim Berners-Lee: I've given much longer

Tim Berners-Lee: Mówiłem już o tym szerzej,

answers to that question, but hero,

ale jeśli mam wybrać pomiędzy tymi dwoma,

if I have to make the choice between the two.

głosuję za bohaterem.

CA: And Ed, I think you've read

Ed, myślę że czytałeś

the proposal that Sir Tim has talked about

o propozycji, o której mówił Sir Tim -

about a new Magna Carta to take back the Internet.

nowej karcie swobód, w celu odzyskania Internetu.

Is that something that makes sense?

Czy to ma sens?

ES: Absolutely. I mean, my generation, I grew up

Oczywiście. Moje pokolenie i ja dorastaliśmy

not just thinking about the Internet,

nie tylko myśląc o Internecie -

but I grew up in the Internet,

choć dorastałem w erze Internetu

and although I never expected to have the chance

nigdy nie sądziłem,

to defend it in such a direct and practical manner

że będę mieć szanse bronić go

and to embody it in this unusual,

w tak bezpośredni sposób

almost avatar manner,

i uosabiać w taki niezwykły sposób.

I think there's something poetic about the fact that

Myślę, że jest coś poetyckiego w tym,

one of the sons of the Internet

że jeden z synów Internetu

has actually become close to the Internet

stał się mu bliski

as a result of their political expression.

na skutek poglądów politycznych.

And I believe that a Magna Carta for the Internet

Myślę, że wielka karta swobód dla internautów

is exactly what we need.

to coś, czego potrzebujemy.

We need to encode our values

Musimy umieścić nasze wartości

not just in writing but in the structure of the Internet,

nie tylko na piśmie, ale też w strukturze Internetu.

and it's something that I hope,

Zachęcam do tego wszystkich -

I invite everyone in the audience,

nie tylko widownię tutaj w Vancouver,

not just here in Vancouver but around the world,

ale ludzi na całym świecie -

to join and participate in.

zapraszam do przyłączenia się.

CA: Do you have a question for Ed?

Czy masz jakieś pytania do Eda?

TBL: Well, two questions,

Dwa pytania.

a general question —

Pytanie ogólne -

CA: Ed, can you still hear us?

Ed, czy nadal nas słyszysz?

ES: Yes, I can hear you. CA: Oh, he's back.

- Tak, słyszę. - Wrócił.

TBL: The wiretap on your line

Podsłuch na linii

got a little interfered with for a moment.

wywołał chwilowe zakłócenia.

(Laughter)

(Śmiech)

ES: It's a little bit of an NSA problem.

Agencja też się z tym boryka.

TBL: So, from the 25 years,

Patrząc z boku i zastanawiając się,

stepping back and thinking,

biorąc pod uwagę 25 lat -

what would you think would be

co byłoby największym osiągnięciem,

the best that we could achieve

biorąc pod uwagę wszystkie dyskusje

from all the discussions that we have

na temat internetu, którego chcemy.

about the web we want?

ES: When we think about

Myśląc o tym, co możemy osiągnąć,

in terms of how far we can go,

pytanie ogranicza się

I think that's a question that's really only limited

tylko do tego, ile jesteśmy w stanie zainwestować.

by what we're willing to put into it.

I think the Internet that we've enjoyed in the past

Internet, jakim cieszyliśmy się kiedyś,

has been exactly what we as not just a nation

jest tym, czego nie tylko chcemy jako naród,

but as a people around the world need,

ale tym, czego potrzebują ludzie na całym świecie

and by cooperating, by engaging not just

poprzez współpracę i zaangażowanie,

nie tylko technicznie zaawansowanej części społeczeństwa,

the technical parts of society,

but as you said, the users,

ale jak powiedziałeś, potrzeba użytkowników,

the people around the world who contribute

ludzi na całym świecie, by go promować.

through the Internet, through social media,

Ludzi, którzy korzystają z internetu na co dzień,

who just check the weather,

używając aplikacji społecznościowych,

who rely on it every day as a part of their life,

sprawdzając pogodę,

to champion that.

polegając na nim w różnych sytuacjach.

We'll get not just the Internet we've had,

Nie tylko odzyskamy Internet, który mieliśmy,

but a better Internet, a better now,

będziemy mieć lepszy Internet,

something that we can use to build a future

lepsze teraz i podstawę do budowania przyszłości,

that'll be better not just than what we hoped for

która będzie lepsza nie tylko od tego, na co liczyliśmy,

but anything that we could have imagined.

ale i od naszych najśmielszych wyobrażeń.

CA: It's 30 years ago that TED was founded, 1984.

CA: Minęło 30 lat od założenia TEDa w 1984.

A lot of the conversation since then has been

W trakcie wielu rozmów

along the lines that

przeprowadzonych w tym czasie słyszałem,

actually George Orwell got it wrong.

że George Orwell się pomylił.

It's not Big Brother watching us.

Wielki Brat nas nie obserwuje.

We, through the power of the web,

To my, dzięki sieci i jawności,

and transparency, are now watching Big Brother.

obserwujemy Wielkiego Brata.

Your revelations kind of drove a stake

Twoje doniesienia wbiły kołek

through the heart of that rather optimistic view,

w serce tego optymistycznego poglądu,

but you still believe there's a way of doing something

ale nadal wierzysz,

about that.

że można coś z tym zrobić.

And you do too.

I robisz to.

ES: Right, so there is an argument to be made

Trzeba przyznać,

that the powers of Big Brother have increased enormously.

że moce Wielkiego Brata znacznie się zwiększyły.

There was a recent legal article at Yale

Był niedawno artykuł prawniczy w Yale,

that established something called the Bankston-Soltani Principle,

który opisał tak zwaną regułę Bankstona-Soltaniego

which is that our expectation of privacy is violated

która zakłada, że nasza prywatność jest naruszana,

when the capabilities of government surveillance

kiedy zdolności rządowego nadzoru

have become cheaper by an order of magnitude,

stają się szersze,

and each time that occurs, we need to revisit

i za każdym razem, kiedy tak się dzieje

and rebalance our privacy rights.

należy powrócić do tematu i przywrócić równowagę

Now, that hasn't happened since

naszym prawom do prywatności.

the government's surveillance powers

Nie stało się tak, odkąd rządowy nadzór

have increased by several orders of magnitude,

zwiększył swój zasięg o kilka rzędów wielkości

and that's why we're in the problem that we're in today,

i dlatego mamy obecnie taki problem,

but there is still hope,

ale jest nadzieja,

because the power of individuals

ponieważ siła jednostek

have also been increased by technology.

została zwiększona dzięki technologii.

I am living proof

Jestem żywym dowodem na to,

that an individual can go head to head

że jednostka może stawić czoła

against the most powerful adversaries

najbardziej potężnym przeciwnikom

and the most powerful intelligence agencies

i najbardziej potężnym służbom specjalnym na świecie

around the world and win,

i wygrać.

and I think that's something

Myślę, że to coś,

that we need to take hope from,

z czego możemy czerpać nadzieję

and we need to build on

i na czym budować,

to make it accessible not just to technical experts

aby było to dostępne nie tylko dla ekspertów,

but to ordinary citizens around the world.

ale dla zwykłych obywateli na całym świecie.

Journalism is not a crime,

Dziennikarstwo to nie przestępstwo,

communication is not a crime,

komunikacja to nie przestępstwo.

and we should not be monitored in our everyday activities.

Nie powinniśmy być obserwowani w codziennych sytuacjach.

CA: I'm not quite sure how you shake the hand of a bot,

Nie wiem, jak uścisnąć dłoń robotowi,

but I imagine it's, this is the hand right here. TBL: That'll come very soon.

ale wyobrażam sobie, że to prawa ręka.

Tak niedługo będzie.

ES: Nice to meet you,

Miło było poznać i mam nadzieję,

and I hope my beam looks as nice

że mój obraz wyglądał tak dobrze jak wasz.

as my view of you guys does.

CA: Thank you, Tim.

Dziękuję, Tim.

(Applause)

(Brawa)

I mean, The New York Times recently called for an amnesty for you.

New York Times niedawno wezwał do ogłoszenia amnestii w twojej sprawie.

Would you welcome the chance to come back to America?

Chciałbyś wrócić do Ameryki?

ES: Absolutely. There's really no question,

Oczywiście. Nie mam wątpliwości.

the principles that have been the foundation

Za tym projektem był interes publiczny

of this project

have been the public interest

oraz zasady,

na których oparte jest dziennikarstwo

and the principles that underly

the journalistic establishment in the United States

w Stanach Zjednoczonych

and around the world,

i na całym świecie.

and I think if the press is now saying,

Myślę, że słowa mediów,

we support this,

że to wspierają,

this is something that needed to happen,

że to powinno się było stać,

that's a powerful argument, but it's not the final argument,

to ważny argument, ale nie ostateczny.

and I think that's something that public should decide.

Myślę, że powinna zadecydować o tym opinia publiczna.

But at the same time,

Ale rząd jednocześnie zasugerował,

the government has hinted that they want

some kind of deal,

że chce pewnego rodzaju umowy.

that they want me to compromise

Chcą, abym ujawnił dziennikarzy,

the journalists with which I've been working,

z którymi pracowałem,

to come back,

aby powrócić,

and I want to make it very clear

Chcę podkreślić,

that I did not do this to be safe.

że nie zrobiłem tego, aby czuć się bezpiecznie

I did this to do what was right,

ale by zrobić to, co słuszne.

and I'm not going to stop my work

Nie zamierzam zaprzestać mojej pracy

in the public interest

dla interesu publicznego,

just to benefit myself.

aby skorzystać samemu.

(Applause)

(Brawa)

CA: In the meantime,

W międzyczasie

courtesy of the Internet and this technology,

dzięki internetowi i tej technologii

you're here, back in North America,

jesteś tutaj, w Ameryce Północnej,

not quite the U.S., Canada, in this form.

nie w USA, w Kanadzie.

I'm curious, how does that feel?

Jestem ciekaw, jakie to uczucie?

ES: Canada is different than what I expected.

Kanada jest inna niż myślałem.

It's a lot warmer.

Znacznie cieplejsza.

(Laughter)

(Śmiech)

CA: At TED, the mission is "ideas worth spreading."

Misją tych prelekcji są "idee warte propagowania".

If you could encapsulate it in a single idea,

Gdybyś miał to ująć w jednym zdaniu,

what is your idea worth spreading

co warto teraz propagować?

right now at this moment?

ES: I would say the last year has been a reminder

Myślę, że zeszły rok przypomniał,

that democracy may die behind closed doors,

że demokracja ginie za zamkniętymi drzwiami,

but we as individuals are born

ale jednostki rodzą się

behind those same closed doors,

za tymi samymi drzwiami

and we don't have to give up

i nie musimy oddawać naszej prywatności,

our privacy to have good government.

by mieć dobry rząd.

We don't have to give up our liberty

Nie musimy oddawać naszej wolności

to have security.

by czuć się bezpiecznie.

And I think by working together

Pracując razem możemy mieć

we can have both open government

zarówno otwarty rząd i życie prywatne.

and private lives,

and I look forward to working with everyone

Niecierpliwie czekam na współpracę

around the world to see that happen.

ze wszystkimi na całym świecie, by zobaczyć, jak to się urzeczywistnia.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

CA: Ed, thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)