A virus detection network to stop the next pandemic | Pardis Sabeti and Christian Happi

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

[In January 2020,

(၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီလမှာ

Christian Happi and Pardis Sabeti presented an Audacious idea]

Christian Happi နဲ့ Pardis Sabeti က ရဲတင်းတဲ့စိတ်ကူး တင်ပြတယ်)

[Sentinel: An early warning system to detect and track the next pandemic]

[ Sentinel: လာမည့် ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကို ထောက် လှမ်း၊ခြေရာခံဖို့ ကြိုတင်သတိပေးစနစ်တစ်ခု]

[Here's how it would work ...]

[ ဒီမှာတော့ ဒါက လုပ်ဆောင်မည့်ပုံပါ]

Christian Happi: Sentinel is a proactive early warning system to preempt pandemics.

CH : Sentinel ဟာ ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါတွေကို ဟန့်တားဖို့ လုပ်တဲ့ ကြိုတင်သတိပေးစနစ်ပါ။

It is built on three major pillars.

အဓိက ထောက်တိုင် သုံးခုမှာ တည်ဆောက်ထားတယ်။

Pardis Sabeti: The first pillar is Detect.

Pardis Sabeti: ပထမ ထောက်တိုင်က Detect ပါ။

Christian and I have been studying infectious diseases together

Christian နဲ့ ကျွန်မဟာ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက ကူးစက်ရောဂါတွေကို

around the world for two decades.

ဆယ်စုနှစ်ခုကြာ လေ့လာနေခဲ့တယ်။

We have been using genome sequencing.

ဂျီနုမ်း အစီအစဉ်ချခြင်းကို သုံးနေတယ်။

Reading out the complete genetic information of a microbe,

အဏုဇီဝရုပ်တစ်ခုရဲ့ ဗီဇ သတင်းအချက်အလက် အပြည့်အစုံကို ဖတ်တာပါ။

it allows us to identify viruses, even those we've never seen before,

ဒါက ဗိုင်းရပ်စ်တွေကို ရှာဖွေခွင့်ပေးတယ်၊ တစ်ခါမှ မတွေဖူးတာတွေတောင်ပါ။

track them as they spread

ဒါတေွ ပျံ့နှံ့စဉ် ခြေရာခံပြီး

and watch for new mutations.

သန္ဓေပြောင်းမှု အသစ်တွေကို ကြည့်တယ်။

And now with the powerful gene-editing technology CRISPR,

အခုတော့ အားကောင်းတဲ့ ဗီဇတည်းဖြတ်မှု နည်းပညာ CRISPR နဲ့

we can use this genetic information

ဒီဗီဇအချက်အလက်ကို အဏုဇီဝရုပ်တိုင်းအတွက်

to rapidly design exquisitely sensitive diagnostic tests for any microbe.

သိမ်မွေ့ ထိခိုက်လွယ်တဲ့ ရောဂါစမ်းသပ်မှုတွေ ကို အမြန် ပုံစံထုတ်ဖို့ သုံးနိုင်တယ်။

CH: One of these tools is called SHERLOCK.

CH: ဒီကိရိယာတွေထဲက တစ်ခုက SHERLOCK လို့ ခေါ်တယ်။

It can be used to test known viruses on simple paper strips.

ရိုးရိုး စက္ကူချပ်တွေပေါ်မှာ သိတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်တွေကို စမ်းသပ်ဖို့သုံးနိုင်တယ်။

It is very inexpensive,

သိပ်စျေးမကြီးတော့

and frontline health workers can use SHERLOCK

ရှေ့တန်း ကျန်းမာရေး လုပ်သားတွေ အဖြစ်အများဆုံး (သို့)

to detect the most common or the most threatening viruses

ခြိမ်းခြောက်မှုအပေးဆုံး ဗိုင်းရပ်စ် တွေကို တစ်နာရီအတွင်း ရှာဖွေဖို့

within an hour.

SHERLOCK ကို သုံးနိုင်တယ်။

PS: The other tool is CARMEN.

PS: အခြားကိရိယာက CARMEN ပါ။

It requires a lab, but it can test for hundreds of viruses simultaneously.

ဒါက ဓာတ်ခွဲခန်း လိုပေမဲ့ ရာချီတဲ့ ဗိုင်း ရပ်စ်တွေကို တစ်ပြိုင်နက် စမ်းသပ်နိုင်တယ်။

So hospital lab staff can test patient samples

ဒီတော့ ဓာတ်ခွဲခန်း ဝန်ထမ်းတွေဟာ ဗိုင်းရပ်စ်မျိုးစုံအတွက်

for a broad range of viruses

လူနာ နမူနာတွေကို နေ့တွင်းချင်း

within a day.

စမ်းသပ်နိုင်တယ်။

Our second pillar is Connect.

ဒုတိယ ထောက်တိုင်ကတော့ Connect ပါ။

Connect everyone and share this information

လူတိုင်းကို ဆက်သွယ်ပြီး ကျန်းမာရေး အသိုက်အဝန်းအနှံ့

across the public health community.

ဒီသတင်းအချက်အလက်ကို မျှဝေတာပါ။

In most outbreaks,

ရောဂါဖြစ်ပွားမှု အများစုမှာ

hospital staff share case information through paper, Excel -- if at all.

ဆေးရုံဝန်ထမ်းတွေဟာ ရောဂါ သတင်းအချက်အလက်ကို စာရွက်ကနေ မျှဝေတယ်၊ လိုအပ်ရင် Excel ပေါ့။

This makes tracking an outbreak through space and time

ဒါက ဖြစ်ပွားမှုတစ်ခုကို နေရာနဲ့ အချိန်ကနေ ခြေရာခံပြီး

and coordinating a response

အလွန်ခက်တဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို

extremely difficult.

ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်တာပါ။

So we're developing a cloud-based system and mobile applications

ဒီတော့ ရပ်ရွာ ကျန်းမာရေး လုပ်သားတွေ၊ ဆရာဝန်တွေနဲ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး

that connect community health workers,

အဖွဲ့တွေကို ဆက်သွယ်ပေးပြီး

clinicians, public health teams -- everyone --

သူတို့ကို ဒေတာတွေ တင်ဖို့၊ စိစစ်မှုတွေလုပ်ဆောင်ဖို့

and allows them to upload data,

အသိတွေ မျှဝေခွင့်ပေးကာ

perform analysis, share insights

အချိန်နဲ့တစ်ပြေးညီ တုံ့ပြန်မှုနဲ့ လုပ်ဆောင်မှု အစီအစဉ်ကို

and coordinate a response and action plan

ညှိနှိုင်းခွင့်ပေးတဲ့ ကလောက် အခြေခံစနစ်၊

in real time.

မိုဘိုင်းအက်ပ် တီထွင်နေတယ်။

CH: Our third pillar is Empower.

တတိယ ထောက်တိုင်က Empower ပါ။

An outbreak surveillance system can only succeed

ရပ်ရွာတွေကို စောင့်ရှောက်ရင်း ရောက်နှင့်ပြီးဖြစ်တဲ့

if we empower frontline health workers that are already out there

ရှေ့တန်း ကျန်းမာရေးလုပ်သားတွေကို လုပ်ခွင့် ပေးရင်ရောဂါဖြစ်ပွားမှု စောင့်ကြည့်တဲ့

taking care of communities.

စနစ်က အောင်မြင်နိုင်ရုံသာရှိတာပါ။

It requires a lot of training.

ဒါက လေ့ကျင့်မှု အများကြီးလိုတယ်။

Pardis and I are very much aware of that.

Pardis နဲ့ ကျွန်တော် ဒါကို အတော်ကြီး သတိပြုမိတယ်။

We've spent the past 10 years

လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်ကို ရာချီတဲ့ အာဖရိကန်

training hundreds of young African scientists and clinicians.

လူငယ် သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ ဆရာဝန်တွေကို သင်တန်းပေးရင်း ကုန်လွန်ခဲ့တယ်။

Over the next five years, we will train an additional 1,000 health workers

နောက် ငါးနှစ်ကျော်တဲ့အခါ နောက်ထပ် ကျန်းမာရေးလုပ်သား ၁၀၀၀ ကို Sentinel

to use Sentinel detection tools

ထောက်လှမ်းရေး ကိရိယာတွေ သုံးဖို့ လေ့ကျင့်ပေးကာ

and empower them to train their colleagues.

သူတို့ရဲ့ ကောလိပ်တွေမှာ သင်တန်းပေးဖို့ အခွင့်ပေးမယ်။

This way, we will improve the original health care system

ဒီနည်းနဲ့ မူလ ကျန်းမာရေးစနစ်ကို တိုးတက်စေပြီး

and integrate surveillance into medical practice.

စောင့်ကြည့်မှုကို ဆေးပညာ အလုပ်မှာ ပေါင်းစပ်ပေးမယ်။

[Since presenting their Audacious plan at TED, the world has changed ...]

[ သူတို့ရဲ့ Audacious အစီအစဉ်ကို TED မှာ တင်ဆက်ကတည်းက ကမ္ဘာဟာ ပြောင်းလဲခဲ့တယ်]

Briar Goldberg: So here we are. We're recording this.

Briar Goldberg ကျွန်မတို့က ဒါကို ရိုက်ကူးနေတာပါ။

It's April 7th, 2020,

ဒါက ၂၀၂၀ ဧပြီ ၇ ရက်ပါ။

and obviously, we are in the throes of this crazy global pandemic

ရှင်းတာက ကျွန်မတို့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကြောင့် ဖြစ်တဲ့ ဒီကြောင်တောင်တောင်

caused by this new coronavirus.

ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကို ရင်ဆိုင်နေရတယ်။

So you two have been working together forever,

ဒီတော့ ရှင်တို့နှစ်ယောက်က အမ​ြဲ အတူ တွဲလုပ်နေခဲ့ပြီး

and you really came together pretty aggressively

၂၀၁၄ တုန်းက အီဘိုလာကပ်ဘေးနဲ့ အတော် တက်ကြွစွာ အတူတူ

with the Ebola crisis back in 2014.

အတူတူ ဖြစ်ခဲ့တယ်း

What does it feel like from your perspective?

ရှင်တို့ရဲ့ ရှုထောင့်ကနေ ဘယ်လိုမျိုး ခံစားရလဲ။

CH: Pretty much six years after the Ebola outbreak,

CH: အီဘိုလာ ဖြစ်ပွားပြီး ခြောက်နှစ်နီးနီးမှာ

we're really facing another crisis,

နောက်အကျပ်အတည်းကို တကယ် ရင်ဆိုင်နေရပြီး

and we still pretty much, like, we never learned from the previous crisis.

ကျွန်တော်တို့ဟာ အရင် အကျပ်အတည်းကနေ လုံးဝနီးနီး မသင်ယူခဲ့သလို ရှိဆဲပါ။

And that, really, for me, is heartbreaking.

ဒါက ကျွန်တော့အတွက်တော့ ကြေကွဲစရာပါ။

PS: I think that this pandemic has shown us how unprepared we are

PS: ဒီကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ကမ္ဘာ့နေရာတိုင်းက ကျွန်မတို့တွေ ဘယ်လောက်ကို ပြင်ဆင်မထားဘူး

everywhere in the world.

ဆိုတာကိုပြတာလို့ ထင်တယ်။

Christian and our partners together had diagnostics at our hospital sites

Christian နဲ့ အဖွဲ့တွေဟာ ဖေဖော်ဝါရီ အစမှာ Nigeria Sierra Leone နဲ့ Senegal က

in Nigeria, Sierra Leone and Senegal in early February.

ကျွန်မတို့ရဲ့ဆေးရုံနေရာတွေမှာ အတူတူ ရောဂါစစ်ဆေးမှုတွေ ရှိခဲ့တယ်။

Most states in the United States didn't have it until far later.

အမေရိကန် ပြည်ထေင်စုက ပြည်နယ်အများစုမှာ နောက်အတော်ကြာတဲ့အထိ မရှိခဲ့ဘူး။

It tells us that we are all in this together,

ဒါကို ပြောပြတာက ကျွန်မတို့အားလုံး အတူတူဖြစ်ပြီး

and we are all very much behind the curve.

အားလုံးဟာ လက်ရှိအခြေအနေမှာ အတော်နောက်ကျနေတာပါ

BG: So, this Sentinel system is amazing,

BG: ဒီတော့ ဒီ Sentinel စနစ်က အံဩစရာဆိုပေမဲ့

but I know that the question that's on everybody's mind is:

လူတိုင်းရဲ့စိတ်ထဲမှာ မေးခွန်းရှိနေတာ ကျွန်မ သိတယ်။

How is that playing into the here and now?

ဒါက လက်ရှိ ဒီနေရာမှာ ဘယ်လို လုပ်ဆောင်နေလဲ။

PS: You know, we describe Sentinel as a pandemic preemption system,

PS: Sentinel ကို ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ကြိုတင်သတိပေးစနစ်အဖြစ်သရုပ်ဖော်ပြီး

and here we are in a pandemic.

အခု ကျွန်မတို့က ကပ်ရောဂါထဲမှာပါ

But what's great is that, actually, the same tools you need

ဒါပေမဲ့ ထူးကဲတာက တကယ်က ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကို ကြိုတင်တားဖို့

to preempt a pandemic

လိုတဲ့ အလားတူ ကိရိယာတွေက

are the ones that you need to respond to one.

ဒါကို တုံ့ပြန်ဖို့ သင် လိုအပ်တာတွေပါ။

And so all of the technologies that we have laid out --

ဒီတော့ ကျွန်မတို့ တင်ပြထားတဲ့ နည်းပညာအားလုံးဟာ

the point-of-care testing, the multiplex testing,

ချက်ချင်း စမ်းသပ်မှု၊ အစုံ စမ်းသပ်မှု

the discovery and tracking of the virus as it's changing,

ဗိုင်းရပ်စ် ပြောင်းလဲစေစဉ်မှာ ရှာဖွေမှုနဲ့ ခြေရာခံမှု၊

and the overlay of the mobile applications to dashboard --

ဒိုင်ခွက်မှာ မိုဘိုင်း အက်ပ်ကို ထပ်လွှာတာ

are all critical.

အားလုံးက အလွန်အရေးပါတယ်။

CH: For us, it is a war.

CH:ကျွန်တော်တို့အတွက် ဒါက စစ်ပွဲတစ်ပွဲပါ။

We are basically committed for 24 hours' turnaround time

အခြေခံအားဖြင့် ရလဒ်တွေကို ပေးဖို့ ၂၄ နာရီ အချိန်ပြည့်

in order to give results,

မြှုပ်နှံထားတယ်။

and that requires for us to work around the clock nonstop.

ကျွန်တော်တို့ ၂၄ နာရီ မရပ်မနား အလုပ်လုပ်ဖို့ လိုတယ်။

So it's a pretty challenging moment.

ဒီတော့ အတော် စိန်ခေါ်နေတဲ့ ကာလတစ်ခုပါ။

We are away from family.

မိသားစုနဲ့ ဝေးနေတယ်။

At least I have the privilege to see family today,

အနည်းဆုံး ဒီနေ့ မိသားစုကို တွေ့ဖို့ အခွင့်ရှိပြီး

and then I'm sure tomorrow I'm heading back in the trenches.

မနက်ဖြန်မှာ ကတုတ်ကျင်းတွေဆီ ဦးတည်ရမှာ ကျိန်းသေတယ်။

In my lab, we sequenced the first COVID-19 genome

ကျွန်တော့ ဓာတ်ခွဲခန်းမှာ ပထမဆုံCOVID-19 ဂျီနူမ်းကို

on the African continent,

အာဖရိကတိုက်မှာ အစဉ်ချတယ်။

and that really was done within 48 hours.

တကယ်တော့ ဒါက ၄၈ နာတွင်း လုပ်ထားတာပါ။

This is revolutionary coming from Africa

ဒါက အာဖရိကမှ လာနေတဲ့ တော်လှန်ရေးဖြစ်ပြီး

and then making this information available for the global health community

ဒီနောက် သတင်းအချက်အလက်ကို ကမ္ဘာ့ကျန်မာရေး အသိုက်အဝန်းအတွက်ရရှိအောင် လုပ်တာက

to see what the virus within Africa looks like.

ဒီဗိုင်းရပ်စ် အာဖရိကမှာ ဘယ်လိုဆိုတာသိဖို့ပါ။

I believe that with technologies and knowledge

နည်းပညာတွေ၊ အသိသုတတွေနဲ့ သတင်းအချက်အလက် မျှဝေခြင်းနဲ့ဆို

and then sharing information,

ပိုကောင်းကောင်း လုပ်နိုင်ပြီး

we can do better and then we can overcome.

ကျော်လွှားနိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်တယ်။

PS: The whole idea of Sentinel

PS: Sentinel စိတ်ကူးတစ်ခုလုံးက

is that we all stand guard over each other.

အားလုံး အချင်းချင်း သတိနဲ့ ကာကွယ်ကြတာပါ။

We all watch.

အားလုံး စောင့်ကြည်တာပါ။

Each one of us is a sentinel.

တစ်ဦးစီဟာ ကင်းသမားပါ။

Each one of us, being able to monitor what is making us sick,

တစ်ဦးစီဟာ ကိုယ့်ကို ဖျားနေစေတာကို ထောက်လှမ်းနိုင်ခြင်းက

can share that with the rest of our community.

ကျန်တဲ့ လူစုတွေနဲ့ မျှဝေနိုင်ပါတယ်။

And I think that is what I profoundly want,

ကျွန်မ နက်ရှိုင်းစွာ လိုချင်တာက ကျွန်မတို့အတွက် အားလုံးက

is for us to all stand guard

သတိနဲ့ ကာကွယ်ကာ အချင်းချင်း

and watch over each other.

စောင့်ကြည့်တာလို့ ထင်တယ်။

[Dr. Pardis Sabeti and Dr. Christian Happi]

[Dr. Pardis Sabeti နဲ့ Dr. Christian Happi]¶

[Ingenious scientists.

ထွင်တဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ

Courageous partners.

ရဲရင့်တဲ့ လက်တွဲဖော်တွေ

Global heroes.]

ကမ္ဘာ့ သူရဲကောင်းတွေပါ။]