Talking and squawking | Einstein the parrot and Stephanie White

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Stephanie White: I'm going to let her introduce herself to everybody.

SW: သူကိုယ်တိုင်ပဲ မိတ်ဆက်ခိုင်းပါ့မယ်။

Can you tell everybody your name?

နာမည်လေး ပြောနိုင်လား

Einstein: Einstein.

Einstein: Einstein ပါ

SW: This is Einstein. Can you tell everyone "hi"?

SW: ဒါ Einstein ပါ။ အားလုံးကို ဟိုင်းလို့ နှုတ်ဆက်လို့ရလား။

E: Hello.

E ဟယ်လို။

SW: That's nice. Can you be polite?

SWးယဉ်ကျေးစွာ ဆိုရင်

E: Hi, sweetheart.

E: ဟိုင်း အသည်းလေးရေ။

SW: Much better.

SW: အများကြီး ပိုကောင်းတယ် အင်း TED 2006 မှာ ရှိရတာ Einstein က ဂုဏ်ယူပါတယ်။

Well, Einstein is very honored to be here at TED 2006,

amongst all you modern-day Einsteins.

အားလုံးအလယ်က ခေတ်သစ် Einstein တကယ်က သိပ် စိတ်လှုပ်ရှားနေတာပါ။

In fact, she's very excited.

E: Woo.

E: ဝူး

SW: Yeah.

SW: ရေး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Since we've arrived, there's been a constant buzz

ရောက်တည်းက ကွန်ဖရင့်အတွက် စိတ်လှုပ်ရှားစရာ

about all the exciting speakers here for the conference.

ဟောပြောသူတွေ အားလုံးအကြောင်း အတောမသတ် စီစီညံနေတယ်။

This morning we've heard a lot of whispers about Tom O'Reilly's wrap-up on Saturday.

မနက်က Tom Reilly ရဲ့ စနေနေ့ အပိတ်အကြောင်း

တီးတိုးသံအတော်ကြားတယ်။ Einstein၊ တီးတိုးသံတွေ ကြားခဲ့လား။

Einstein, did you hear whispers?

E: [Squawks]

E: (စူးရှစွာအော်နေ)

SW: Yeah.

SW: ရေး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Einstein's especially interested in Penelope's talk.

Einstein က Penelope ရဲ့ဟောပြော ချက်ကို အထူးစိတ်ဝင်စားတယ်။

သုသေသနအတော်များများက ဥမင် တွေထဲ သွားတော့ အတော်ဖုန်ထူနိုင်တယ်။

A lot of her research goes on in case, which can get pretty dusty.

E: ဟတ်ချိုး

E: Achoo!

SW: It could make her sneeze.

သူ့ကို နှာချေစေတယ်၊ ဒါပေမဲ့ ပိုအရေးကြီးတာ က သုသေသနကနေ

But more importantly, her research could help Einstein

အမြဲယားနေတဲ့ လည်ချောင်း ကုသဖို့ Einstein ကို ကူရှာနိုင်တာပါ။

find a cure for her never-ending scratchy throat.

Einstein: [Coughs]

E: (ချောင်းဆိုးသည်)

SW: Yeah.

SW: ရေး။

(Laughter)

Well, Bob Russell was telling us about his work on nanotubes

(ရယ်သံများ)

Bob Russell က အသေးစိတ်အဆင့် သုသေသနေထဲက

in his research at the microscopic level.

နာနိုပြွန်တွေက သူ့အလုပ်အကြောင်းပြောနေတယ်။

ဒါက တော်တော်မိုက်ပေမဲ့ Einstein တကယ်မျှော်လင့်နေတာက

Well, that's really cool, but what Einstein's really hoping

is that maybe he'll genetically engineer a five-pound peanut.

သူဟာ ငါးပေါင် မြေပဲကို ဗီဇပိုင်းအရ စီမံဖို့ ဖြစ်လောက်တယ်။

E: Oh, my God! My God! My God!

E: ဘုရား၊ ဘုရား။

SW: Yeah. She would get really, really excited.

SW: ဟုတ်တယ် သူ အရမ်းကို စိတ်လှုပ်ရှားနေတာ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

That is one big peanut.

ဒါမြေပဲကြီးတစ်တောင့်ပါ၊ Einstein က ငှက်တစ်ကောင်ဆိုတော့

Since Einstein is a bird,

she's very interested in things that fly.

ပျံတာတွေကို သိပ်စိတ်ဝင်စားတာပေါ့။

She thinks Burt Rutan is very impressive.

Burt Rutan ဟာ သိပ်အထင်ကြီးစရာလို့ သူထင်တယ်

E: အိုး

E: Ooh.

SW: Yeah. She especially likes his latest achievement, SpaceShipOne.

SW: အထူးသဖြင့် သူရဲ့ နောက်ဆုံးအောင်မြင် မှု SpaceShipOne ကို သူကြိုက်တယ်။

Einstein, would you like to ride in Burt's spaceship?

Einstein Burt ရဲ့ အာကာသယဉ်ကို စီးချင်လား။

E: [Spaceship noise]

E: (အာကာသယဉ်သံ)

SW: Even if it doesn't have a laser?

SW: လေဆာမရှိတာတောင်၊

E: ( လေဆာသံ)

E: [Laser noise]

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

SW: ဒါက တော်တော်လေး ရယ်စရာ ကောင်းတယ် Einstein ရေ။

SW: Yeah, yeah. That was pretty funny, Einstein.

Now, Einstein also thinks, you know,

ကဲ Einstein လည်းတွေးမိတာက ဥမင်တွေထဲ မှာ လုပ်တာနဲ့ အာကာသခရီးသွားတာတွေဟာ

working in caves and travelling through space --

အကုန်လုံး အန္တရာယ်များတဲ့ အလုပ်တွေလို့ပါ။

it's all very dangerous jobs.

It would be very dangerous if you fell down.

ကျသွားရင် သိမ်အန္တရယ်များမှာလေ။

E: Wheeeeeee! [Splat]

E: ဝှီး(ဖျပ်ကနဲမြည်သံ)

SW: Yeah.

SW: ​ရေး

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Little splat at the end there. Einstein, did that hurt?

ဆုံးတော့ဖျပ်ကနဲ နာလား

E: အား၊ အား။

E: Ow, ow, ow.

SW: Yeah. It's all a lot of hard work.

SW: တော်တော် ခက်တဲ့အလုပ်ပါ။

E: [Squawks]

E: (စူးရှာစွာအော်နေ)

SW: Yeah. It can get a bird like Einstein frustrated.

SW: Einstein လိုငှက် စိတ်ပျက်နိုင်တယ်။

E: [Squawks]

E: (စူးရှစွာအော်နေ)

SW: Yeah, it sure can.

SW: သေချာတယ်၊ဒါပေမဲ့ Eistein လူတွေကိုပညာပေးတဲ့ အလုပ်က

But when Einstein needs to relax from her job educating the public

အပန်းဖြေဖို့လိုတဲ့အခါ အနုပညာဘက် ဝင်ချင်တယ်။

she loves to take in the arts.

If the children of the Uganda need another dance partner,

Uganda က ကလေးတွေ နောက်ထပ် အကဖော်လိုရင်

Einstein could sure fit the bill, because she loves to dance.

Einstein က အံကိုက်ဖြစ်မှာကျိန်းသေပဲ၊ သူက ကတာကြိုက်တာကိုး။

ကတတ်လား။

Can you get down?

E: [Bobbing head] (Laughter)

E: (ခေါင်းဆတ်ရင်း)

SW: Let's get down for everybody. Come on now.

SW: လူတွေကို ကပြရအောင်၊ ကဲလာ။

She's going to make me do it, too. Ooh, ooh.

သူ ကျွန်မကိုပါလုပ်ခိုင်းတော့မယ်၊ အိုး ဝိုး

Einstein: Ooh, ooh, ooh, ooh.

Einstein: အိုး ဝိုး ဝိုး ဝိုး

SW: Do your head now.

SW: မင်းခေါင်းကိုလုပ်

E: Ooh, ooh, ooh, ooh, ooh.

E: အိုး ဝိုး ဝိုး ဝိုး

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

SW: Or maybe Sirena Huang would like to learn some arias on her violin,

SW: Sirena Huang သူမရဲ့ တယောမှာ အဆိုတွေသင်ချင်မှာဖြစ်ပြီး

Einstein က အော်ပရာနဲ့ တွဲဆိုနိုင်တယ်။

and Einstein can sing along with some opera?

E: [Operatic squawk]

E: (အဆိုနဲ့ အော်သံ)

SW: Very good.

SW: သိပ်ကောင်းတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Or maybe Stu just needs another backup singer?

ဒါမှမဟုတ် Stu ဟာ နောက်ထပ် နောက်ခံအဆိုများ လိုနိုင်လား။

Einstein, can you also sing?

Einstein သီချင်းရော ဆိုတတ်လား။

I know, you need to get rid of that seed first. Can you sing?

အစေ့အရင်ရှင်းဖို့လိုတယ်၊ သီချင်းဆိုတတ်လား။

E: La, la.

E: လာ၊ လာ။

SW: There you go.

SW: ရပြီ၊ တကယ်တော့ ကျန်တာ အားလုံး ပျက်သွားရင်

And, of course, if all else fails,

she can just run off and enjoy a fun fiesta.

ပြေးထွက်ပြီး ပျော်ပွဲ ဆင်နိုင်တာပေါ့။

E: [Squawks]

E: (စူးရှာစွာအော်နေ)

SW: All right.

SW: ကောင်းပြီ၊ Einstein က အစောက ဒါကို ဝန်ခံဖို့ နည်းနည်း ရှက်နေတာ၊

Well, Einstein was pretty embarrassed to admit this earlier,

ဒါပေမဲ့ သူ့မှာ ပြဿနာရှိတယ်လို့ စင်နောက်မှာ ကျွန်မကို ပြောနေတာ။

but she was telling me backstage that she had a problem.

E: ဘာဖြစ်တာလဲ။

E: What's the matter?

SW: No, I don't have a problem. You have the problem, remember?

SW: နိုး၊ငါ့မှာ ပြဿနာမရှိဘူး။ မင်းမှာရှိတာ

You were saying that you were really embarrassed,

မင်းရှက်တယ်လို့ မင်းပြောနေတာလေ။

because you're in love with a pirate?

မင်းက ပင်လယ်ဓါးပြနဲ့ ကြိုက်နေလို့ဆို။

E: Yar.

E: ရာ။

SW: There we go. And what do pirates like to drink?

SW: ရပြီ၊ ပင်လယ်ဓါးပြတွေက ဘာသောက်တာကြိုက်ကြလဲ။

E: Beer.

E: ဘီယာ။

SW: Yeah, that's right.

SW: မှန်တယ်၊ဒါပေမဲ့ ဘီယာသောက်တာ မင်းမကြိုက်ဘူးလေ၊ Einstein

But you don't like to drink beer, Einstein.

You like to drink water.

မင်းက ရေကြိုက်တယ်။

E: [Water sound]

E: (ရေသံ)

SW: Very good. Now, really, she is pretty nervous.

SW: သိပ်ကောင်းတယ်၊ တကယ်သူ စိတ်ရှုပ်နေတယ်။

Because one of her favorite folks from back home is here,

ဘာလို့ဆို့ ကျွန်မတို့ဆီက သူ့အချစ်တော်က ဒီမှာရောက်နေပြီး

and she's pretty nervous to meet him.

သူ့ကိုတွေဖို့ စိတ်ရှုပ်နေတယ်။

She thinks Al Gore is a really good-looking man.

Al Gore ဟာ တကယ့် လူချော တစ်ယောက်လို့ သူထင်တယ်။

လူချောချော တစ်ယောက်ကို မင်းဘာပြောလဲ။

What do you say to a good-looking man?

E: Hey, baby.

E: ဟေး ဘေဘီ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

SW: And so do all the folks back home in Tennessee.

SW: Tenesse လူတွေအားလုံး ဒီလိုပြောလား။

E: Yee haw.

E: ယီး ဟော။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

SW: And since she's such a big fan,

SW: သူမက ဒီလောက် လေးစားသူကြီးဆိုတော့

she knows that his birthday is coming up at the end of March.

သူ့မွေးနေ့ မတ်လအဆုံးမှာ ဆိုတာကို သိတယ်လေ။

And we didn't think he'd be in town then,

အဲဒီအချိန် မြို့မှာ သူရှိမယ်တော့ မထင်ဘူး။

so Einstein wanted to do something special for him.

ဒါနဲ့ Einstein က သူ့အတွက် တစ်ခုခု ထူးခြားတာ လုပ်ချင်တယ်။

So let's see if Einstein will sing "Happy Birthday" to Al Gore.

Einstein ကနေ Al Gore အတွက် မွေးနေ့သီချင်း ဆိုမလားကြည့်ရအောင်။​

Can you sing "Happy Birthday" to him?

သူ့အတွက် မွေးနေ့သီချင်း ဆိုတတ်လား။

E: Happy birthday to you.

E: ပျော်စရာ မွေးနေ့ဖြစ်ပါစေ။

SW: Again.

SW: နောက်တစ်ခေါက်၊

E: Happy birthday to you.

E: ပျော်စရာ မွေးနေ့ပါ

SW: Again.

SW: နောက်တစ်ခေါက်၊

E: Happy birthday to you.

E: ပျော်စရာ မွေးနေ့ဖြစ်ပါစေ။

SW: Big finish.

E: ကြီးကြီး ဆုံးလိုက်

E: Happy birthday to you.

E: ပျော်စရာ မွေးနေ့ဖြစ်ပါစေ။

SW: Good job!

SW: တော်တယ်ဟေ့။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Well, before we wrap it up, she would like to give a shout out

အင်း အဆုံးမသတ်ခင် Knoxville Zoo က သူမရဲ့ တိရိစ္ဆာန် မိတ်ဆွေတွေ

to all our animal friends back at the Knoxville Zoo.

အားလုံးဆီ သူမ အကျယ်ကြီး အော်ချင်ပါတယ်။

Einstein, do you want to say "hi" to all the owls?

Einstein ဇီးကွက်တွေကို နှုတ်ဆက်ချင်လား။

E: Woo, woo, woo.

E: ဝူး ဝူး ဝူး

SW: What about the other birds?

အခြား ငှက်တွေကိုရော။

E: Tweet, tweet, tweet.

E: တွိ တွိ တွိ

SW: And the penguin?

SW: ပင်ဂွင်းတွေကိုရော

E: Quack, quack, quack.

SW: There we go.

E: ဂတ် ဂတ် ဂတ်

SW: ရပါပြီ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Let's get that one out of there. How about a chimpanzee?

ဒီတစ်ခုကို ထုတ်ရအောင်၊ မျောက်ဝံလေးကိုရော

E: Ooh, ooh, ooh. Aah, aah, aah.

E: အိုး အိုး အိုး အား အား အား

SW: Very good.

SW: သိပ်တော်တာပဲ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

What about a wolf?

ဝံပုလွေကျတော့ရော၊

E: Ooooowww.

SW: And a pig?

E: အူးဝူး...

E: Oink, oink, oink.

SW: ဝက်ဆိုရင်

E: (အွန့်)၃

SW: And the rooster?

SW: ကြက်ဖကိုရော

E: Cock-a-doodle-doo!

E: အောက်အီးအီးအွတ်။

SW: And how about those cats?

SW: ဒီကြောင်တွေဆိုရင်

E: Meow.

E: ညောင်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

SW: At the zoo we have big cats from the jungle.

SW: တိရိစ္ဆာန်ရုံမှာ တောထဲက ကြောင်ကြီးတွေ။

E: Grrrrr.

E: ဂရား...။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

SW: နံစော်ဖျံကျတော့ရော၊

SW: What about a skunk?

E: Stinker.

E: နံဟောင်နေတဲ့ကောင်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

SW: She's a comedian. I suppose you think you're famous? Are you famous?

SW: သူမက လူရွှင်တော်၊ မင်းက နာမည်ကျော် ထင်တယ်၊ မင်းကနာမည်ကျော်လား။

E: Superstar.

E: စူပါစတားပါ။

SW: Yeah. You are a superstar.

SW: မင်းက စူပါစတားပဲ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Well, we would like to encourage all of you

ကဲ အားလုံးကို တိုက်တွန်း ချင်တာက Einstein ရဲ့

to do your part to help protect Einstein's animal friends,

တိရိစ္ဆာန် မိတ်ဆွေအားလုံး ကူညီကာကွယ်ပေးကြပါ။

and to do your part to help protect their homes that they live [in].

သူတို့နေအိမ်တွေကို ကူညီကာကွယ်ပေးကြပါ။

Now, Einstein does say it best when we ask her.

Einstein က သူမကို မေးရင်အကောင်းဆုံးပါတဲ့။

Why do we want to protect your home?

မင်းအိမ်ကို ဘာလို့ တို့တွေ ကာကွယ်ချင်တာလဲ။

E: I'm special.

E: ကျွန်မက ထူးလို့လေ။

SW: You are very special.

SW: မင်းဟာ အရမ်းထူးတယ်၊ ဒီလူကြီးလူကောင်း

What would you like to say to all these nice people?

တွေကို ဘာပြောမလဲ။

E: I love you.

E: ချစ်ပါတယ်။

SW: ကောင်းတယ်၊ လေထဲကို နမ်းပြပါဦး။

SW: That's good. Can you blow them a kiss?

E: [Kissing noise]

E: (နမ်းရှုံ့သံ)

SW: And what do you say when it's time to go?

SW: ပြန်တော့မယ်ဆိုရင်

E: Goodbye.

E: နှုတ်ဆက်ပါတယ်။

SW: Good job. Thank you all.

SW: တော်တယ်၊ အားလုံးကို ကျေးဇူးပါ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)