Talking and squawking | Einstein the parrot and Stephanie White

Translator: Niyan Abdulla Reviewer: Daban Q. Jaff

Stephanie White: I'm going to let her introduce herself to everybody.

ستێڤانێی وایت: من ڕێگەی ئەدەم خۆی پێتان بناسێنێ.

Can you tell everybody your name?

دەتوانی ناوتی خۆت بڵێی؟

Einstein: Einstein.

ئاینستێین: ئاینستێین.

SW: This is Einstein. Can you tell everyone "hi"?

س و: ئەوە ئاینستێینە. دەتوانی پێیان بڵێی “سڵاو؟

E: Hello.

سڵاو.

SW: That's nice. Can you be polite?

س و: زۆر جوانە. دەتوانی بەڕێزتر بیت؟

E: Hi, sweetheart.

ئ: سڵاو، ئازیزان.

SW: Much better.

س و: ئێستا باشترە.

Well, Einstein is very honored to be here at TED 2006,

باشە، ئانستێین زۆر خۆشحاڵە کە لێرەیە لە تێدی ۲۰۰٦،

amongst all you modern-day Einsteins.

لێرە لەنێو ئێووە ئامادەیە.

In fact, she's very excited.

لەڕاستیدا، ئەو زۆر دڵخۆشە.

E: Woo.

ئ: ئوو.

SW: Yeah.

س و: بەڵێ.

(Laughter)

(پێکەنین)

Since we've arrived, there's been a constant buzz

لەوەتەی هاتوین، قسەوقسەڵـۆک هەبوو

about all the exciting speakers here for the conference.

لەسەر هەموو ئەو قسەکەرانەی ئەمڕۆ لێرەن لە کۆنفرانسەکە.

This morning we've heard a lot of whispers about Tom O'Reilly's wrap-up on Saturday.

ئەم بەیانیە ئێمە گوێمان لە هەندێک چرپە بوو.

Einstein, did you hear whispers?

ئاینستێین، گوێبیستی ئەو چرپانە بووی؟

E: [Squawks]

ئ:[قیڕاندن]

SW: Yeah.

س و:بەڵێ.

(Laughter)

(پێکەنین)

Einstein's especially interested in Penelope's talk.

ئاینستێین بەتایبەت حەزی لە قسەکردنی پینۆلپە.

A lot of her research goes on in case, which can get pretty dusty.

زۆر بەی توێژینەوەکانی لەسەر ئەو شتانەیە، کە لەسەر تۆزن.

E: Achoo!

ئ: ئەکوو!

SW: It could make her sneeze.

س و: ئەوە وای لێدەکات بپشمێ.

But more importantly, her research could help Einstein

لە هەمووی گرینگتر، توێژینەوەکەی یارمەتی ئانستێین ئەدات

find a cure for her never-ending scratchy throat.

بۆ چارەسەرکردنی وروژانە درێژخایەنەکەی قوڕگی.

Einstein: [Coughs]

ئاینستێین:[کۆکین]

SW: Yeah.

س.و:بەڵێ.

(Laughter)

Well, Bob Russell was telling us about his work on nanotubes

(پێکەنین)

باشە، ڕۆب ڕوسل بە ئێمەی وت دەربارەی کارکردنی لە نانۆتیوبس

in his research at the microscopic level.

لە توێژینەوەکەی لەسەر ئاستی وردبینی مایکرۆسکۆپیک

Well, that's really cool, but what Einstein's really hoping

باشە، بەڕاستی ئەوە باشە، بەڵام ئاینستێین ئاواتی ئەوە ئەخوازێ

is that maybe he'll genetically engineer a five-pound peanut.

کە ئەو ببێت بە ئەندازیاری پێنج پاوەند پاقلە.

E: Oh, my God! My God! My God!

ئ: ئۆۆ، خوایە! خوایە! خوایە!

SW: Yeah. She would get really, really excited.

س و: بەڵێ. ئەو بەڕاستی دڵخۆش ئەبێت بەوە.

(Laughter)

(پێکەنین)

That is one big peanut.

ئەوە پاقلەیەکی گەورەیە

Since Einstein is a bird,

لەبەر ئەوەی ئاینستێین باڵندەیە،

she's very interested in things that fly.

زۆر حەزی بەو شتانەیە کە دەفڕن.

She thinks Burt Rutan is very impressive.

پێی وایە کە زۆر سەرسوڕهێنەرە.

E: Ooh.

SW: Yeah. She especially likes his latest achievement, SpaceShipOne.

ئ: ئۆۆ.

س و: بەتایبەت حەزی لە کۆتا داهێنانیەتی، کەشتی ئاسمانی.

Einstein, would you like to ride in Burt's spaceship?

ئاینستێین، حەزەکەی سواری کەشتیە ئاسمانیەکەی بەرت بیت؟

E: [Spaceship noise]

ئ: [دەنگی کەشتیە..]

SW: Even if it doesn't have a laser?

س و: تەنانەت ئەگەر لیزەریشی نەبێت؟

E: [Laser noise]

ئ: [دەنگی لیزەر]

(Laughter)

(پێکەنین)

SW: Yeah, yeah. That was pretty funny, Einstein.

س و: بەڵێ، بەڵێ. ئەوە تەواو پێکەنیناوی بوو، ئاینستێین.

Now, Einstein also thinks, you know,

ئێستا، ئاینستێینیش بیر ئەکاتەوە، دەزانن،

working in caves and travelling through space --

کارکردن لە ئەشکەوتەکان یان گەشت کردن بە بۆشایدا--

it's all very dangerous jobs.

زۆر کارێکی ترسناکە.

It would be very dangerous if you fell down.

زۆر مەترسیدار ئەبێت ئەگەر بکەویتە خوارەووە.

E: Wheeeeeee! [Splat]

ئ: ویییییییی!

SW: Yeah.

س و: بەڵێ.

(Laughter)

(پێکەنین)

Little splat at the end there. Einstein, did that hurt?

کەمێک دەنگە دەنگ دێت . ئەوە ئازار بەخشە؟

E: Ow, ow, ow.

SW: Yeah. It's all a lot of hard work.

ئ: ئۆو، ئۆو، ئۆو.

س و: بەڵێ. ئەوە کارێکی سەختە.

E: [Squawks]

ئ:[بۆڵەبۆڵکردن]

SW: Yeah. It can get a bird like Einstein frustrated.

س و: بەڵێ. ئەوە باڵندەی وەک ئەو وەڕەس ئەکات.

E: [Squawks]

ئ:[بۆڵەبۆڵکردن]

SW: Yeah, it sure can.

س و: بەڵێ، بێگومان.

But when Einstein needs to relax from her job educating the public

کاتێک ئاینستێین دەیەوێت بحەسێتەوە لە کاتی فێرکردنی خەڵکی

she loves to take in the arts.

ئەو حەزی لە وەرگرتنی دەرسی هونەریە.

If the children of the Uganda need another dance partner,

ئەگەر مناڵانی ئوگاندا پێویستیان بەیەکێک بێت سەمایان لەگەڵ بکات

Einstein could sure fit the bill, because she loves to dance.

ئاینستێین بۆ ئەوە زۆر باشە، لەبەر ئەوەی حەزی لەسەمایە.

دەتوانی خۆت بچەمێنیتەوە؟

Can you get down?

E: [Bobbing head] (Laughter)

ئ:[جوڵەی سەر] (پێکەنین)

SW: Let's get down for everybody. Come on now.

س و: خۆت بچەمێنەوە بۆ هەمووان. یاڵە دەی.

She's going to make me do it, too. Ooh, ooh.

وا ئەکات ئەوە بکەم،منیشش. ئۆو، ئۆو.

Einstein: Ooh, ooh, ooh, ooh.

ئاینستێین : ئۆ، ئۆ، ئۆ.

SW: Do your head now.

س و: ئێستا سەرت.

E: Ooh, ooh, ooh, ooh, ooh.

ئ: ئۆ، ئۆ، ئۆ، ئۆ.

(Laughter)

(پێکەنین)

SW: Or maybe Sirena Huang would like to learn some arias on her violin,

س و: یان لەوانەیە سێرینا هوانگ بیەوێ هەندێ ئالەتی کەمانەکەی فێربێت،

and Einstein can sing along with some opera?

ئاینستێین ئەتوانێت گۆرانی بڵێ لەگەڵ ئۆپێرا؟

E: [Operatic squawk]

ئ:[ قیڕە قیڕی ئۆپێرا]

SW: Very good.

س و: زۆر چاکە.

(Laughter)

(پێکەنین)

Or maybe Stu just needs another backup singer?

یان لەوانەیە ستو پێویستی بە گۆرانیبێژێکی تر هەبێت؟

Einstein, can you also sing?

ئاینستێین تۆ دەتوانی گۆرانیش بڵێی؟

دەزانم، پێویستە پاقلەکە قوت دەی. گۆرانی دەڵێی؟

I know, you need to get rid of that seed first. Can you sing?

E: La, la.

ئ: لا، لا.

SW: There you go.

س و: ئافەرین.

هەروەها، بێگومان، ئەگەر بەو شێوەیەش نەبوو،

And, of course, if all else fails,

she can just run off and enjoy a fun fiesta.

ئەو دەڕوات و خۆشی وەردەگرێت لە چەژنەکە.

E: [Squawks]

ئ: [بۆڵەبۆڵکردن]

SW: All right.

س و: زۆر باشە.

Well, Einstein was pretty embarrassed to admit this earlier,

باشە، ئاینستێین شەرمی ئەکرد تا دان بەوەیا بنێ پێشووتر،

but she was telling me backstage that she had a problem.

لە پشتی پەردەکەوە پێی وتم کە کێشەیەکی هەیە.

E: What's the matter?

ئ: چ کێشەیەک هەیە؟

SW: No, I don't have a problem. You have the problem, remember?

س و: نا، من کێشەم نیە. تۆکێشەت هەبوو، بیرته؟

You were saying that you were really embarrassed,

تۆ وتت کە زۆر شەرمت کردووە،

because you're in love with a pirate?

چونکە چەتەیەکت خۆش دەوێت؟

E: Yar.

ئ:یاار.

SW: There we go. And what do pirates like to drink?

س و: ئەوەتانێ. ئەی باشە چەتەکان حەزیان بە چ خواردنەوەیەکە؟

E: Beer.

ئ:بیرە.

SW: Yeah, that's right.

س و: بەڵێ ئەوە ڕاستە.

But you don't like to drink beer, Einstein.

بەڵام تۆ حەزت لە بیرە نییە، ئاینستێین.

You like to drink water.

حەزت بە خواردنەوەی ئاوە.

E: [Water sound]

ئ:[دەنگی ئاو]

SW: Very good. Now, really, she is pretty nervous.

س و: زۆر باشە. ئێستا،بەڕاستی، ئەو تەواو شڵەژاوە.

Because one of her favorite folks from back home is here,

چونکە یەکێک له هەوادارەکانی نیشتیمانەکەی لێرەیە،

and she's pretty nervous to meet him.

ئاینستێین تەواو شڵەژاوە بە بینینی ئەو.

She thinks Al Gore is a really good-looking man.

وا بیر ئەکاتەوە کە ئەل گۆر نێرەیەکی قۆزە.

What do you say to a good-looking man?

چی دەڵێی لەسەر پیاوێکی قۆز؟

E: Hey, baby.

ئ: هێی، ئازیزم.

(Laughter)

(پێکەنین)

SW: And so do all the folks back home in Tennessee.

س و: کەوایە هەموو کەس و کارەکەت هی تێنسێن.

E: Yee haw.

ئ: ییی هاو.

(Laughter)

(پێکەنین)

SW: And since she's such a big fan,

س و: لەو کاتەوەی کە هەوادارێکی گەورەی ئەوە،

she knows that his birthday is coming up at the end of March.

دەزانێ کە لە دایک بوونی نزیکە لە کۆتای مانگی سێیە.

And we didn't think he'd be in town then,

پێمان وا نەبوو ئەو کاتە لە شارۆچکەکە بێت،

so Einstein wanted to do something special for him.

بۆیە ئاینستێین ویستی شتێکی تایبەتی بۆ بکات.

So let's see if Einstein will sing "Happy Birthday" to Al Gore.

با ببینین ئاینستێین گۆرانی” چەژنی لەدایکبوون”بۆ ئەل گۆری دەڵێ.

Can you sing "Happy Birthday" to him?

دەتوانی گۆرانی” چەژنی لە دایک بوون” بڵێیت بۆ ئەو؟

E: Happy birthday to you.

ئ: لە دایکبوونت پیرۆز بێت.

SW: Again.

س و: دوبارە.

E: Happy birthday to you.

ئ: لە دایکبوونت پیرۆز بێت.

SW: Again.

س و: دوبارە.

E: Happy birthday to you.

ئ: لە دایکبوونت پیرۆز بێت.

SW: Big finish.

س و: کۆتا جار.

E: Happy birthday to you.

ئ: لە دایکبوونت پیرۆز بێت.

SW: Good job!

س و: کارێکی باشە!

(Applause)

( چەپڵە لێدان)

Well, before we wrap it up, she would like to give a shout out

باشە، بەر لەوەی کۆتای پێبێنین، ئەو ئەیەوێت هەندێک شتان پێ بڵێ

to all our animal friends back at the Knoxville Zoo.

لەسەر هاوڕێ گیانلەبەرەکانی باخچەی ئاژەڵانی نۆخڤایل.

Einstein, do you want to say "hi" to all the owls?

ئاینستێین، ئەتەوێ “سڵاو” لە کوندە پەپوەکان بکەی؟

E: Woo, woo, woo.

ئ: ئوو، ئوو، ئوو.

SW: What about the other birds?

س و:چی دەربارەی باڵندەکانی ناوی؟

E: Tweet, tweet, tweet.

ئ: تویت، تویت، تویت.

SW: And the penguin?

س و: ئەی بەتریق؟

E: Quack, quack, quack.

SW: There we go.

ئ: کویک کویک کویک.

س و: ئەوەتانێ.

(Laughter)

(پێکەنین)

Let's get that one out of there. How about a chimpanzee?

با ئەوەیان لێ گەڕێین. چی دەربارەی شامپازیا؟

E: Ooh, ooh, ooh. Aah, aah, aah.

ئ: ئوو، ئوو، ئوو. ئاا، ئاا، ئاا.

SW: Very good.

س و: زۆر باشە.

(Laughter)

(پێکەنین)

What about a wolf?

ئەی گورگ؟

E: Ooooowww.

SW: And a pig?

ئ:ئؤووو.

E: Oink, oink, oink.

س و: ئەی بەراز؟

ئ: ئۆینک، ئۆینک، ئۆینک.

SW: And the rooster?

س و: ئەی کەڵەشێر؟

E: Cock-a-doodle-doo!

ئ: ئەی-ئ-ئوو-ئەئوو؟

SW: And how about those cats?

س و: ئەی پشیلەکان؟

E: Meow.

ئ: میاوو.

(Laughter)

(پێکەنین)

SW: At the zoo we have big cats from the jungle.

س و: لە باخچەکە پشیلەی گەوری جەنگەڵمان هەبوو.

E: Grrrrr.

ئ: گڕڕڕڕ.

(Laughter)

(پێکەنین)

SW: What about a skunk?

س و: ئەی گیانلەبەرە بۆن ناخۆشەکە؟

E: Stinker.

ئ: بۆنی ناخۆشە.

(Laughter)

(پێکەنین)

SW: She's a comedian. I suppose you think you're famous? Are you famous?

س و: پێکەنیناویە. دەمەوێ بیر بکەیەوە بەناوبانگی؟ بەناوبانگی؟

E: Superstar.

ئ: ئەستێرەی سینەمای.

SW: Yeah. You are a superstar.

س.و:تۆ ئەستێرەی سینەمای.

(Laughter)

(پێکەنین)

Well, we would like to encourage all of you

باشە، ئێمه ئەمانەوێت هانتان بدەین

to do your part to help protect Einstein's animal friends,

بەیەکەوە یارمەتی پاراستنی هاوڕیێ گیان لەبەرەکانی ئاینستێین بدەین،

and to do your part to help protect their homes that they live [in].

یارمەتی پاراستنی نیشتیمانەکەیان دەین کە لێی [دەژین].

Now, Einstein does say it best when we ask her.

ئێستا، ئاینستێین باشترین ئەڵێت کاتێک پرسیاری لێ ئەکەین.

Why do we want to protect your home?

بۆچی ئەمانەوێت نیشتیمانت بپارێزین؟

E: I'm special.

ئ: من تایبەتم.

SW: You are very special.

س و: تۆ زۆر تایبەتی.

What would you like to say to all these nice people?

حەز ئەکەی چ شتێک بڵێی بۆ ئەو خەڵکە خۆشەویستە؟

E: I love you.

ئ: خۆشم ئەوێن.

SW: That's good. Can you blow them a kiss?

س و: باشە. ماچێکیان بۆ هەڵدە؟

E: [Kissing noise]

[ماچی توت]

SW: And what do you say when it's time to go?

س و: چی دەڵێیت لە ڕۆیشتندا؟

E: Goodbye.

ئ:خواحافیز.

SW: Good job. Thank you all.

س و:کارێکی باشبوو. سوپاس بۆ هەمووان.

(Applause)

( چەپڵە لێدان)