Why do I make art? To build time capsules for my heritage | Kayla Briët

65,095 views ・ 2017-12-08

TED


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung
00:12
When I was four years old,
0
12991
1672
ကျွန်မ လေးနှစ်တုန်းက
00:14
my dad taught me the Taos Pueblo Hoop Dance,
1
14687
2895
အဖေက Taos Pueblo Hoop Dance ကို သင်ပေးခဲ့တယ်၊
00:17
a traditional dance born hundreds of years ago in Southwestern USA.
2
17606
4131
USA တောင်ပိုင်းမှာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်တစ်ရာက မွေးဖွားခဲ့တဲ့ ရိုးရာအကတစ်ခုပါ။
00:22
A series of hoops are created out of willow wood,
3
22508
2920
မိုးမခသားကနေ ဖန်တီးထားတဲ့ ကွင်းတန်းဖြစ်ကာ
00:25
and they're threaded together to create formations of the natural world,
4
25452
3862
သဘာဝ လောကရဲ့ ဖြစ်ပေါ်မှုတွေကို ဖန်တီးဖို့ ဘဝရဲ့ လှပမှုများစွာကို ပြသရင်း
00:29
showing the many beauties of life.
5
29338
2019
၎င်တို့ကို အတူ သီချုပ်ထားတာပါ။
00:31
In this dance, you're circling in a constant spin,
6
31923
2982
ဒီအကမှာ မနားတမ်း လည်နေတဲ့အထဲမှာ သင်ဟာ လည်ပတ်နေပြီး
00:34
mimicking the movement of the Sun
7
34929
2062
နေရဲ့ ရွေ့ရှားမှုနဲ့ အချိန် ကုန်ခြင်းကို
00:37
and the passage of time.
8
37015
1647
အသွင်တုထားပါတယ်။

00:40
Watching this dance was magic to me.
9
40232
3259
ဒီအကကို ကြည့်ခြင်းဟာ ကျွန်မအတွက် မှော်ဆန်ပါတယ်။
00:43
Like with a time capsule,
10
43515
1358
အချိန်ကြုတ် တစ်ခုလို
00:44
I was taking a look through a cultural window to the past.
11
44897
3280
အတိတ်ကို ယဉ်ကျေးမှု ပြတင်းကနေ ဖြတ်ကြည့်နေခဲ့တာပါ။
00:48
I felt a deeper connection
12
48201
1908
ကျွန်မရဲ့ ဘိုးဘေးတွေ သူတို့ဝန်းကျင်က
00:50
to how my ancestors used to look at the world around them.
13
50133
3303
လောကကို ကြည်ခဲ့ဖူးပုံနဲ့ ပိုနက်နဲတဲ့ ဆယ်သွယ်မှုတစ်ခုကို ခံစားရတယ်
00:54
Since then, I've always been obsessed with time capsules.
14
54046
3749
အဲဒီအချိန်တည်းက အချိန်ကြုတ်ကို အမြဲတမ်း စွဲလန်းခဲတာပါ။
00:57
They take on many forms,
15
57819
1628
ဒါတွေက ပုံစံများစွာ ရှိပေမဲ့
00:59
but the common thread is that they're uncontrollably fascinating
16
59471
3085
တွေ့နေကျ ချည်ကတော့ ကျွန်မတို့ လူသားတွေအတွက်
01:02
to us as human beings,
17
62580
2122
ထိန်းမရအောင်ကို စိတ်ဝင်စားစရာပါ၊
01:04
because they're portals to a memory,
18
64726
2166
အကြောင်းက ၎င်းတို့ဟာ မှတ်ဉာဏ်အတွက် မုခ်ဝတွေနဲ့
01:06
and they hold the important power of keeping stories alive.
19
66916
3814
ဇာတ်လမ်းတွေကို ဆက်လက် အသက်ဝင်စေတဲ့ အရေးကြီးတဲ့ အစွမ်းရှိလို့ပါ။
01:11
As a filmmaker and composer,
20
71503
2109
ရုပ်ရင်ရိုက်သူနဲ့ ဂီစာဆိုအဖြစ်နဲ့
01:13
it's been my journey to find my voice,
21
73636
2579
ဒါဟာ ကျွန်မရဲ့ အသံကို ရှာဖွေဖို့ ခရီးဖြစ်ခဲ့တယ်၊
01:16
reclaim the stories of my heritage and the past
22
76239
3369
ကျွန်မရဲ့ အမွေအနှစ်နဲ့ အတိတ် အဖြစ်တွေကို ဆယ်တင်ဖိ့့၊
01:19
and infuse them into music and film time capsules to share.
23
79632
4062
မျှဝေဖို့အတွက် ဒါတွေကို ဂီတနဲ့ ရုပ်ရှင် အချိန်ကြုတ်ထဲကို သွတ်သွင်းဖို့ပါ။
01:24
To tell you a bit about how I found my voice,
24
84838
2326
ကျွန်မရဲ့ အသံ ရှာတွေ့ပုံ နည်းနည်းပြောပြဖို့
01:27
I'd like to share a bit about how I grew up.
25
87188
2270
ကျွန်မ ကြီးပြင်းလာပုံကို နည်းနည်းမျှဝေချင်တယ်။
01:29
In Southern California, I grew up in a multigenerational home,
26
89880
3392
ကယ်လီဖိုးနီးယား တောင်ပိုင်း မျိုးဆက်စုံ အိမ်တစ်လုံးမှာ ကြီးပြင်းခဲ့တယ်
01:33
meaning I lived under the same roof
27
93296
1890
ဆိုလိုတာက ကျွန်မဟာ မိဘတွေ၊ အဒေါ်တွေ၊
01:35
as my parents, aunts, uncles and grandparents.
28
95210
3282
ဦးလေးတွေနဲ့ ဘိုးဘွားတွေလို ခေါင်မိုးတစ်ခုတည်းမှာ နေခဲ့တာပါ။
01:38
My mother is Dutch-Indonesian and Chinese with immigrant parents,
29
98936
4623
ကျွန်မ အမေက နိုင်ငံခြားက လာတဲ့ မိဘတွေနဲ့ ဒတ် အင်ဒိုနီးရှန်းနဲ့ တရုတ်ပါ။
01:43
and my father is Ojibwe
30
103583
1986
အဖေက Ojibwe ဖြစ်ပြီး
01:45
and an enrolled tribal member
31
105593
1604
Kansas အရှေ့မြောက်က
01:47
of the Prairie Band's Potawatomi Tribe in Northeastern Kansas.
32
107221
3390
Prairie Band's Potawatomi Tribe ရဲ့ စာရင်းဝင် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပါ။
01:51
So one weekend I'd be learning how to fold dumplings,
33
111238
2980
ဒီတော့ သီတင်းတစ်ပတ် အဆုံးမှာ ဖက်ထုပ်လိပ်နည်း သင်ပြီး
01:54
and the next, I'd be traditional-style dancing
34
114242
2305
နောက်တစ်ပတ်ဆို ပြင်းထန်တဲ့ ဗုံသံတွေ၊ အဆိုတော်တွေ
01:56
at a powwow,
35
116571
1197
လွှမ်းခြုံနေတဲ့
01:57
immersed in the powerful sounds of drums and singers.
36
117792
3378
powwow ပွဲမှာရိုးရာဟန် ကခုန်နေပါလိမ့်မယ်။
02:02
Being surrounded by many cultures was the norm,
37
122405
2606
ယဉ်ကျေးမှုများစွာ ဝန်းရံခံရခြင်းဟာ စံဖြစ်ခဲ့ပြီ
02:05
but also a very confusing experience.
38
125035
2867
စိတ်ရှုပ်စရာ အတွေ့အကြုံလည်းဖြစ်ခဲ့တယ်။
02:08
It was really hard for me to find my voice,
39
128500
2189
ကျွန်မအတွက် ကိုယ့်အသံကို ရှာဖို့ တကယ်ခက်တယ်
02:10
because I never felt I was enough --
40
130713
2242
အကြောင်းက ပြည့်ဝတယ်လို့ တစ်ခါမှ မခံစားရလို့ပါ၊
02:12
never Chinese, Dutch-Indonesian or Native enough.
41
132979
3843
တရုတ်၊ ဒတ်ချ် အင်ဒိုနီးရှန်း (သို့) ဌာနေရင်း ဘယ်တော့မှ မပြည့်ဝခဲ့ဘူး။
02:17
Because I never felt I was a part of any community,
42
137381
3051
အကြောင်းက ဘယ်အသိုက်အဝန်းရဲ့ အစိတ်အပိုင်းအဖြစ် မခံစားရလို့ပါ။
02:20
I sought to learn the stories of my heritage
43
140456
3433
ကျွန်မရဲ့ အမွေအနှစ်ရဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေကို သင်ယူဖို့ ရှာဖွေခဲ့ကာ
02:23
and connect them together to rediscover my own.
44
143913
2769
ကိုယ့်ကိုယ်ပိုင်ကို ပြန်ရှာဖွေဖို့ ဒါတွေကို အတူ ဆက်တယ်။
02:27
The first medium I felt gave me a voice was music.
45
147254
3711
ကျွန်မကို အသံတစ်ခု ပေးခဲ့တယ်လို့ ခံစားမိတဲ့ ပထမဆုံးကြားခံက ဂီတပါ။
02:32
With layers of sounds and multiple instruments,
46
152043
3182
အသံတွေ အထပ်ထပ်၊ တူရိယာမျိုးစုံနဲ့
02:35
I could create soundscapes and worlds that were much bigger than my own.
47
155249
3658
ကိုယ်ပိုင်ထက် အများကြီး ပိုကြီးတဲ့ ဂီတတွေနဲ့ ကမ္ဘာတွေကို ဖန်တီးနိုင်ခဲ့တယ်။
02:39
Through music, I'm inviting you into a sonic portal
48
159556
2880
ဂီတကနေ ကျွန်မရဲ့အမှတ်ရမှုနဲ့ ခံစားမှုတွေရဲ့အသံလှိုင်း မုခ်ဝဆီ
02:42
of my memories and emotions,
49
162460
2002
သင်တို့ကို ဖိတ်ကြားနေပြီး
02:44
and I'm holding up a mirror to yours.
50
164486
2183
သင်တို့ကို မှန်တစ်ချပ်ထောင်ပြနေတာပါ။
02:47
One of my favorite instruments to play is the guzheng zither,
51
167538
3200
တီးဖို့ အနှစ်သက်ဆုံး တူရိယာတွေထဲက တစ်ခုက guzheng ဒုံမင်းပါ၊
02:50
a Chinese harp-like instrument.
52
170762
1954
တရုတ်စောင်းလို တူရိယာပါ။
02:53
While the hoop dance is hundreds of years old,
53
173190
2304
ကွင်းအကက နှစ်ရာချီရှိပြီဆိုပေမဲ့
02:55
the guzheng has more than 2,000 years of history.
54
175518
3795
guzheng က နှစ် ၂၀၀၀ ကျော် သမိုင်းရှိပါတယ်။
02:59
I'm playing the styles that greatly influence me today,
55
179337
2675
လျှပ်စစ် ဂီတလို ယနေ့ ကျွန်မကို အများကြီး
03:02
like electronic music,
56
182036
1637
ဩဇာလွှမ်းတဲ့ ဟန်တွေကို တီးနေပါတယ်၊
03:03
with an instrument that was used to play traditional folk music long ago.
57
183697
3982
ရှေးတုန်းက ရိုးရာကျေးလက် ဂီတကို တီးခတ်ဖို့သုံးတဲ့ တူရိယာတစ်ခုနဲ့ပါ။
03:08
And I noticed an interesting connection:
58
188235
2818
စိတ်ဝင်စားဖွယ် ဆက်သွယ်မှုတစ်ခုကို သတိထားမိခဲ့တယ်၊
03:11
the zither is tuned to the pentatonic scale,
59
191077
2431
အမေရိကန် ကျေးလက်သီးချင်းတွေ အပါအဝင်
03:13
a scale that is universally known in so many parts of music
60
193532
3552
တစ်ကမ္ဘာလုံးက ဂီတ အစိတ်အပိုင်းများစွာမှာ
03:17
around the world,
61
197108
1185
လူအများသိကြတဲ့
03:18
including Native American folk songs.
62
198317
2813
သံစဉ်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ ငါးပေါက်သံနဲ့ ဒုံမင်းကို ညှိတဲ့အခါပါ။
03:21
In both Chinese and Native folk,
63
201781
1922
တရုတ်နဲ့ တိုင်းရင်းသားတွေ နှစ်ခုလုံးမှာ
03:23
I sense this inherent sound of longing and holding onto the past,
64
203727
4257
ကျွန်မ ခံစားမိတာက အတိတ်ကို တမ်းတခြင်းနဲ့ စွဲမြဲနေခြင်းရဲ့အမွေအနှစ် အသံ၊
03:28
an emotion that greatly drives the music I create today.
65
208008
3395
ယနေ့ ကျွန်မ ဖန်တီးတဲ့ ဂီတကို ကြီးမားစွာ မောင်းနှင်တဲ့ စိတ်ခံစားမှုပါ။
03:32
At the time, I wondered if I could make this feeling of immersion
66
212603
3538
ဒီအချိန်မှာ လွှမ်းခြုံခြင်း ခံစားချက်ကို ဂီတအပေါ် မှာ
03:36
even more powerful,
67
216165
1158
မြင်ကွင်း၊ ရုပ်ပုံတွေနဲ့
03:37
by layering visuals and music --
68
217347
2212
အမြင်ပိုင်း၊ ဂီတပိုင် အလွှာတွေထပ်ရင်း
03:39
visuals and images on top of the music.
69
219583
2747
ပိုအားပြင်းအောင် ဖန်တီနိုင်မလားလို့ တွေးမိတယ်။
03:42
So I turned to internet tutorials to learn editing software,
70
222870
3578
ဒါနဲ့ တည်းဖြတ်ရေး ဆော့ဖ်ဝဲကို သင်ယူဖို့ အင်တာနက် သင်ခန်းစာတွေဆီ လှည့်တယ်။
03:46
went to community college to save money
71
226472
2097
ငွေစုဖို့၊ ရုပ်ရှင်တွေ ဖန်တီးဖို့
03:48
and created films.
72
228593
1320
ဒေသကောလိပ်ကို တတ်ခဲ့တယ်။
03:51
After a few years experimenting,
73
231012
1739
နှစ်အနည်းငယ် စမ်းသပ်ပြီးနောက်မှာ
03:52
I was 17 and had something I wanted to tell and preserve.
74
232775
3398
ကျွန်မက ၁၇ နှစ်၊ ကိုယ်ပြောပြချင်၊ ထိန်းသိမ်းချင်တာ တစ်ခုရှိခဲ့တယ်။
03:56
It started with a question:
75
236197
1628
မေးခွန်းတစ်ခုနဲ့ စခဲ့တာပါ။
03:58
What happens when a story is forgotten?
76
238692
3070
ဇာတ်လမ်းတစ်ခု မေ့ပျောက်ခံရရင် ဘာဖြစ်တတ်လဲ။
04:02
I lead with this in my latest documentary film,
77
242985
2670
ကျွန်မနောက်ဆုံး မှတ်တမ်းရုပ်ရှင် "Smoke That Travels" မှာ
04:05
"Smoke That Travels,"
78
245679
1517
ဒါနဲ့ ဦးဆောင်ခဲ့ပါတယ်။
04:07
which immerses people into the world of music, song, color and dance,
79
247220
5285
ဒါက ဂီတ၊ သီချင်း၊ အရောင်နဲ့ အက ကမ္ဘာက လူတွေကို လွမ်းခြုံထားတယ်၊
04:12
as I explore my fear that a part of my identity, my Native heritage,
80
252529
5312
ကိုယ်ပိုင် လက္ခဏာတစ်ပိုင်း၊ အမွေအနှစ်ဟာ အချိန်ကာလထဲမှာမေ့လျော့ခံရမှာဆိုတဲ့
04:17
will be forgotten in time.
81
257865
2005
ကျွန်မရဲ့ ကြောက်စိတ်ကို စူးစမ်းခိုက်မှာပါ။
04:20
Many indigenous languages are dying due to historically forced assimilation.
82
260728
4489
များစွာသော ဒေသခံ ဘာသာစကားတွေဟာ သမိုင်းအရ အတင်းသမူဟပြုခံရလို့ တိမ်ကောနေပါတယ်။
04:25
From the late 1800s to the early 1970s,
83
265619
3618
၁၈၀၀ နှောင်းပိုင်းကနေ ၁၉၇၀ နှစ်ဦးအထိ
04:29
Natives were forced into boarding schools,
84
269261
2435
တိုင်းရင်းသားတွေ ဘော်ဒါ ကျောင်းတွေဆီ အတင်းပို့ခံရတယ်
04:31
where they were violently punished if they practiced traditional ways
85
271720
3596
အဲဒီမှာ သူတို့ ရိုးရာနည်းလမ်းတွေ ကျင့်သုံး ရင်၊ သူတို့ဘာသာစကားပြောရင်
04:35
or spoke their native language,
86
275340
1722
ပြင်းထန်စွာ အပြစ်ပေးခံရတယ်၊
04:37
most of which were orally passed down.
87
277086
2231
အများစုကတော့ နှုတ်အားဖြင့် လက်ဆင့်ကမ်းခဲ့တာပါ။
04:39
As of now, there are 567 federally recognized tribes in the United States,
88
279892
5675
အခု US မှာ ပြည်ထောင်စု အစိုးရ အကူအညီနဲ့ အသိအမှတ်ပြုခံရသူ လူမျိုးစု ၅၆၇ စုရှိပါတယ်။
04:45
when there used to be countless more.
89
285591
1861
အရင်က မရေမတွက်နိုင်အောင် ရှိဖူးတာပါ။
04:48
In my father's words,
90
288179
1600
ကျွန်မအဖေ စကားနဲ့ဆို
04:49
"Being Native is not about wearing long hair in braids.
91
289803
3559
"တိုင်းရင်းသားဖြစ်ခြင်းဟာ ကျစ်ဆံမြီးနဲ့ ဆံပင်ရှည်ထားတာ မဟုတ်ဘူး။
04:53
It's not about feathers or beadwork.
92
293386
2416
ငှက်မွှေးတွေနဲ့ အလှဆင်ပုတီး မဟုတ်ဘူး။
04:56
It's about the way we all center ourselves in the world as human beings."
93
296244
4390
လူသားတွေအဖြစ်နဲ့ ကမ္ဘာထဲမှာ မိမိကိုယ်ကိုယ် ဗဟိုပြုထားပုံပါ။"
05:01
After traveling with this film for over a year,
94
301776
2299
ဒီရုပ်ရှင်နဲ့အတူ တစ်နှစ်ကျော်လောက် ခရီးထွက်အပြီး
05:04
I met indigenous people from around the world,
95
304099
2401
ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက ဒေသခံ လူမျိုးတွေကို တွေ့ဆုံခဲ့ပါတယ်၊
05:06
from the Ainu of Japan,
96
306524
1629
ဂျပန်ရဲ့ Ainu ကနေ
05:08
Sami of Scandinavia,
97
308177
1450
စကင်ဒီနေးဗီးယားက Sami
05:09
the Maori
98
309651
1175
Maori လူမျိုး
05:10
and many more.
99
310850
1234
နောက် အများကြီးပါ။
05:12
And they were all dealing with the exact same struggle
100
312108
3859
၎င်းတို့အားလုံးဟာ ၎င်းတို့ ဘာသာစကားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကိုထိန်းသိမ်းဖို့
05:15
to preserve their language and culture.
101
315991
2060
ထပ်တူကျတဲ့ ရုန်းကန်မှုနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။
05:19
At this moment, I not only realize the power storytelling has
102
319168
3590
ဒီအခိုက်မှာ ပုံပြောခြင်းမှာရှိတဲ့ အစွမ်းက ကျွန်မတို့အားလုံးကို
05:22
to connect all of us as human beings
103
322782
2392
လူသားတွေအဖြစ် ဆက်သွယ်ဖို့သာမက
05:25
but the responsibility that comes with this power.
104
325198
2805
ဒီအစွမ်းနဲ့အတူပါလာတဲ့ တာဝန်ကိုပါ သဘောပေါက်လာခဲ့တယ်။
05:28
It can become incredibly dangerous when our stories are rewritten or ignored,
105
328480
4298
ဇာတ်လမ်းတွေ ပြန်ရေး(သို့)လျစ်လျှူရှုခံရတဲ့ အခါ မယုံနိုင်အောင် အန္တရာယ်ဖြစ်လာနိုင်ကာ
05:32
because when we are denied identity,
106
332802
1986
ကိုယ့်ရဲ့ ပင်ကိုလက္ခဏာ ငြင်းပယ်ခံရတဲ့အခါ
05:34
we become invisible.
107
334812
1541
ကျွန်မတို့ ပျောက်ကွယ်သွားလို့ပါ။
05:36
We're all storytellers.
108
336890
2153
ကျွန်မတို့အားလုံး ပုံပြောသူတွေပါ။
05:39
Reclaiming our narratives and just listening to each other's
109
339705
4636
ကျွန်မတို့ ဇာတ်လမ်းတွေကို ပြန်ဆယ်ခြင်းနဲ့ အြခားသူတွေရဲ့ဇာတ်လမ်းတွေ နားထောင်ခြင်းက
05:44
can create a portal that can transcend time itself.
110
344365
3452
အချိန်ကာလကို ကျော်လွန်နိုင်တဲ့ မုခ်ဝကို ဖန်တီးပေးနိုင်ပါတယ်။
05:48
Thank you.
111
348397
1183
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
05:49
(Applause)
112
349604
3348
(လက်ခုပ်သံများ)
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7