Michael Green: Why we should build wooden skyscrapers

Translator: Skylar Swe Reviewer: sann tint

This is my grandfather.

ဒါကျွန်တော့်အဖိုးပါ။

And this is my son.

ဒါကတော့ ကျွန်တော့်သားပါ။

My grandfather taught me to work with wood

ကျွန်တော်အဖိုးက ကျွန်တော်ငယ်ငယ်က သစ်သားလေးတွေနဲ့

when I was a little boy,

အလုပ်လုပ်တတ်လာအောင် သင်ပေးခဲ့ဖူးပါတယ်။

and he also taught me the idea that

အတွေးအခေါ် တစ်ခုကိုလည်း သင်ပြပေးခဲ့ဖူးပါတယ် ခင်ဗျ။

if you cut down a tree to turn it into something,

အဲဒါကတော့ သစ်ပင်တစ်ပင်ကို ခုတ်လှဲပြီး တစ်ခုခုဖြစ်လာအောင်

honor that tree's life and make it as beautiful

ဖန်တီးတော့မယ်ဆိုရင် အဲ့ဒီသစ်ပင်ရဲ့ ဘဝကို ဂုဏ်ပြုပြီး

as you possibly can.

တတ်နိုင်သမျှ လှလှပပလေး ဖန်တီးပေးပါတဲ့။

My little boy reminded me

ကျွန်တော့်သားကတော့ နည်းပညာတွေ ကစားစရာတွေ

that for all the technology and all the toys in the world,

ရှိနေသည့်တိုင် သစ်သားတုံးလေး တစ်တုံးကို မြင့်လာအောင်

sometimes just a small block of wood,

စီထားလိုက်ရင် တကယ့်ကို

if you stack it up tall,

အံ့ဖွယ်အရာတစ်ခု ဖြစ်လာတတ်တာကို

actually is an incredibly inspiring thing.

သတိမူစေခဲ့တာပေါ့။

These are my buildings.

ဒါတွေကတော့ ကျွန်တော်ဆောက်ခဲ့တဲ့ အဆောက်အအုံတွေပါ။

I build all around the world

ဗန်ကူးဗါးနဲ့ နယူးယောက်မှာ ရှိတဲ့ရုံးတွေမှာ အခြေစိုက်ပြီးတော့

out of our office in Vancouver and New York.

ကမ္ဘာတစ်လွှားမှာ အဆောက်အအုံတွေ ဆောက်ပါတယ်။

And we build buildings of different sizes and styles

နေရာဒေသပေါ် လိုက်ပြီးတော့ အရွယ်အစားမျိုးစုံ ဟန်ပန်မျိုးစုံ

and different materials, depending on where we are.

အဆောက်အအုံတွေကို ကုန်ကြမ်းမျိုးစုံ သုံးပြီးဆောက်ခဲ့ပါတယ်။

But wood is the material that I love the most,

သို့ပေမယ့်လည်း ကျွန်တော်အမြတ်နိုးဆုံး ကုန်ကြမ်းကတော့ သစ်သားပါပဲ။

and I'm going to tell you the story about wood.

ဒီတော့ သစ်သားနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ပုံပြင်ကို ကျွန်တော်ပြောပြပါ့မယ်။

And part of the reason I love it is that every time

သစ်သားကို ချစ်တဲ့ ကျွန်တော်ရဲ့ အကြောင်းပြချက် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကတော့

people go into my buildings that are wood,

ကျွန်တော့် သစ်သားအဆောက်အအုံထဲကို လူတွေဝင်လာတဲ့ အခါ

I notice they react completely differently.

သူတို့ရဲ့ တုံ့ပြန်မှုက တမူထူးခြားပါတယ်။

I've never seen anybody walk into one of my buildings

သံမဏိချာင်းကြီး ဒါမှမဟုတ် ကွန်ကရစ်တိုင်ကြီးတစ်တိုင်ကို

and hug a steel or a concrete column,

လူတွေလာပြီး သိုင်းဖက်တာ တစ်ခါမှမတွေ့ဖူးပါဘူး၊

but I've actually seen that happen in a wood building.

ဒါပေမယ့် သစ်သားအဆောက်အအုံမှာ အဲဒါကို ကိုယ်တိုင် မျက်မြင်ကြုံတွေ့ဖူးပါတယ်။

I've actually seen how people touch the wood,

လူတွေ သစ်သားကို ထိတွေ့ကိုင်တွယ်ကြတဲ့ ပုံစံကို ကြည့်ပြီး

and I think there's a reason for it.

အကြောင်းအရင်း တစ်ခုခုတော့ ရှိရမယ်လို့ ကျွန်တော်တွေးမိပါတယ်။

Just like snowflakes, no two pieces of wood

နှင်းပွင့်ချပ်လေးတွေလိုပဲ ကမ္ဘာ့ဘယ်နေရာမှာမဆို

can ever be the same anywhere on Earth.

သစ်သား အစိတ်အပိုင်းနှစ်ခုကလည်း ဘယ်လိုမှ မတူညီနိူင်ဘူးပေါ့။

That's a wonderful thing.

တကယ်ကို အံ့ဩစရာပါ။

I like to think that wood

ကျွန်တော်ကတော့ သစ်သားဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အဆောက်အအုံတွေပေါ်မှာ

gives Mother Nature fingerprints in our buildings.

မိခင်သဘာဝတရားကြီးရဲ့ လက်ဗွေရာတွေကို နှိပ်ပေးထားတာနဲ့ တူ့တယ်လို့ ယူဆချင်ပါတယ်။

It's Mother Nature's fingerprints that make

လူသားတွေ တည်ဆောက်ဖန်တီးထားတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဒီအဆောက်အအုံတွေက တစ်ဆင့်

our buildings connect us to nature in the built environment.

ကျွန်တော်တို့နဲ့ သဘာဝတရားကို ချိတ်ဆက်လာတာက ဒီမိခင်သဘာဝတရားကြီးရဲ့ လက်ဗွေရာတွေပါပဲ။

Now, I live in Vancouver, near a forest

အခုလက်ရှိ ကျွန်တော် ဗန်ကူးဗါးမှာ နေပါတယ်။

that grows to 33 stories tall.

အနီးမှာ ၃၃ ထပ်စာလောက်အမြင့်ရှိတဲ့ သစ်တောကြီးတစ်ခုရှိပါတယ်။

Down the coast here in California, the redwood forest

ကမ်းရိုးတန်း တစ်လျှောက်ဆင်းလာပြီး ဒီ ကယ်လီဖိုးနီးယားကို ရောက်လာရင်တော့

grows to 40 stories tall.

အထပ် ၄၀ စာလောက် အမြင့်ရှိတဲ့ သစ်နီ သစ်တောကြီး တစ်ခုရှိပါတယ်။

But the buildings that we think about in wood

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့တွေးမြင်မိတဲ့ ကမ္ဘာ့နေရာအများစုက

are only four stories tall in most places on Earth.

သစ်သား အဆောက်အအုံတွေကတော့ လေးထပ်လောက်ပဲအမြင့်ရှိပါတယ်။

Even building codes actually limit the ability for us to build

ဒေသတော်တော်များများက အဆောက်အအုံဆိုင်ရာ ဥပဒေတွေက

much taller than four stories in many places,

လေးထပ်ထက် ပိုမြင့်ပြီး ဆောက်လို့မရအောင် တားမြစ်ထားပါတယ်။

and that's true here in the United States.

ဒီအမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာလည်း ထိုနည်းလည်းကောင်းပါပဲ။

Now there are exceptions,

ဒါပေမဲ့ အခုတော့ ခြွင်းချက်တွေရှိလာပါပြီ၊ ဟုတ်ပါတယ်ခင်ဗျ။

but there needs to be some exceptions,

တချို့ခြွင်းချက်တွေ ရှိဖို့လိုအပ်နေသေးပါတယ်

and things are going to change, I'm hoping.

အခြေအနေတွေ ပြောင်းလဲလာမယ်လို့လည်း မျှော်လင့်ပါတယ်။

And the reason I think that way is that

ကျွန်တော် ဒီလိုယူဆရတဲ့ အကြောင်းရင်းကတော့

today half of us live in cities,

ဒီနေ့ ကျွန်တော်တို့လူဦးရေရဲ့ တစ်ဝက်လောက်က မြို့တွေပေါ်မှာ နေကြပါတယ်။

and that number is going to grow to 75 percent.

ဒီအရေအတွက်ဟာ ၇၅ % တိုးတက်လာဖို့ရှိပါတယ်။

Cities and density mean that our buildings

မြို့ပြတွေ သိပ်သည်းလာတာက ဘာကိုပြောနေလဲဆိုရင်

are going to continue to be big,

အဆောက်အအုံတွေလည်း ဆက်ပြီးကြီးမားလာမယ်လို့ ဆိုလိုပါတယ်။

and I think there's a role for wood to play in cities.

မြို့ကြီးတွေမှာ သစ်သားတွေပါဝင်စရာ အခန်းကဏ္ဍ တစ်ရပ်ရှိတယ်လို့ ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်။

And I feel that way because three billion people

ဘာဖြစ်လို့လည်းဆိုတော့ လာမယ့်နှစ် ၂၀ အတွင်းမှာ

in the world today, over the next 20 years,

လူသန်းပေါင်း သုံးထောင်လောက်က

will need a new home.

နေစရာ အိမ်လိုအပ်လာမှာပါ။

That's 40 percent of the world that are going to need

လာမည့်အနှစ် ၂၀ အတွင်း ကမ္ဘာ့လူဦးရေရဲ့ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းက

အဆောက်အအုံသစ် လိုအပ်လာမယ့် သဘောပါ။

a new building built for them in the next 20 years.

Now, one in three people living in cities today

လက်ရှိမြို့နေ လူဦးရေ သုံးပုံတစ်ပုံဟာ

actually live in a slum.

ဆင်းရဲသား ရပ်ကွက်တွေမှာ နေထိုင်နေကြတာပါ။

That's one billion people in the world live in slums.

လူသန်းတစ်ထောင်က ဆင်းရဲသားရပ်ကွက်မှာ နေနေတာပေါ့ခင်ဗျာ။

A hundred million people in the world are homeless.

ကမ္ဘာပေါ်မှာ လူသန်းပေါင်းတစ်ရာဟာ အိမ်ခြေရာမဲ့ဖြစ်နေပါတယ်။

The scale of the challenge for architects

ဗိသုကာပညာရှင်တွေနဲ့ လူအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံး

and for society to deal with in building

ရင်ဆိုင်ရမယ့် စိန်ခေါ်မှု အတိုင်းအဆ ကတော့ ဒီလူတွေအတွက်

is to find a solution to house these people.

အိမ်ရာစီမံပေးနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းဖွေရှာဖို့ပါပဲ။

But the challenge is, as we move to cities,

စိန်ခေါ်မှုကတော့ မြို့တွေကို ရွေ့ပြောင်းလာတာနဲ့ အမျှ

cities are built in these two materials,

မြို့တွေဟာ သံမဏိနဲ့ ကွန်ကရစ် ဆိုတဲ့ ကုန်ကြမ်းနှစ်မျိုးနဲ့ ဆောက်ထားတာပါ။

steel and concrete, and they're great materials.

ဒီနှစ်ခုဟာ တကယ်ကို ကောင်းတဲ့ ကုန်ကြမ်းတွေပါ၊

They're the materials of the last century.

ကျန်ခဲ့တဲ့ ရာစုနှစ်ရဲ့ အကောင်းဆုံး ကုန်ကြမ်းတွေပါ

But they're also materials with very high energy

ဒါပေမဲ့ ဒီပစ္စည်းတွေကို ထုတ်လုပ်ရာမှာ စွမ်းအင်သုံးစွဲမှုနဲ့

and very high greenhouse gas emissions in their process.

ဖန်လုံအိမ် အာနိသင်ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုလည်း သိပ်ကိုမြင့်မားပါတယ်။

Steel represents about three percent

သံမဏိဟာ လူသားတွေဖန်လုံအိမ် အာနိသင်ဓာတ်ငွေ့

of man's greenhouse gas emissions,

ထုတ်လွှတ်မှု ရဲ့ သုံးရာခိုင်နှုန်းရှိပြီး

and concrete is over five percent.

ကွန်ကရစ်ကတော့ ငါးရာခိုင်နှုန်းရှိပါတယ်။

So if you think about that, eight percent

စဉ်းစားကြည့်ကြပါခင်ဗျာ ကျွန်တော်တို့ကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့

of our contribution to greenhouse gases today

ဖန်လုံအိမ် အာနိသင်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုရဲ့ ရှစ်ရာခိုင်နှုန်းဟာ

comes from those two materials alone.

ဒီကုန်ကြမ်း နှစ်မျိုးကတင်လာတာပါ။

We don't think about it a lot, and unfortunately,

ကျွန်တော်တို့ ဒီအချက်ကို သိပ်မတွေးမိကြပါဘူး။

we actually don't even think about buildings, I think,

ကံမကောင်းစွာပဲ အဆောက်အအုံတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့တောင်

as much as we should.

ကျွန်တော်တို့ တွေးသင့်သလောက် မတွေးဖြစ်ကြပါဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။

This is a U.S. statistic about the impact of greenhouse gases.

ဒါကတော့ ဖန်လုံအိမ် အာနိသင်ဓာတ်ငွေ့ရဲ့ သက်ရောက်မှုဆိုင်ရာ အမေရိကန် အချက်အလက်တွေပါ။

Almost half of our greenhouse gases are related to the building industry,

ဖန်လုံအိမ် အာနိသင်ဓာတ်ငွေ့ရဲ့ ထက်ဝက်နီးပါးဟာ အဆောက်အအုံ တည်ဆောက်မှုကဏ္ဍနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်။

and if we look at energy, it's the same story.

စွမ်းအင်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကြည့်လိုက်ရင်လည်း ဒီအတိုင်းပါပဲ။

You'll notice that transportation's sort of second down that list,

သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ကဏ္ဍကတော့ ဒုတိယနေရာလောက်မှာပဲ ရှိတာ တွေ့ရမှာပါ။

but that's the conversation we mostly hear about.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော့်တို့ အများဆုံး ကြားနေရတာက သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးကဏ္ဍပါပဲ။

And although a lot of that is about energy,

စွမ်းအင်အကြောင်းကို အများကြီးပြောကြပေမယ့်

it's also so much about carbon.

ကာဘွန်ဓာတ်ငွေ့နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့လည်း ပြောကြသေးပါတယ်။

The problem I see is that, ultimately,

မြင်နေရတဲ့ ပြဿနာကတော့ နေစရာ အိမ်တစ်လုံးစီ လိုအပ်တဲ့ ဒီလူသန်းပေါင်း သုံးထောင်ကို

the clash of how we solve that problem

ကူညီပေးရမယ့်ပြဿနာကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းမလဲဆိုတဲ့ အချက်နဲ့

of serving those three billion people that need a home,

ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုတို့ရဲ့ ခေါင်းချင်းဆိုင်တဲ့ တိုက်ပွဲဟာ

and climate change, are a head-on collision

တစ်ချိန်မဟုတ် တစ်ချိန်စတော့မှာပါ။

about to happen, or already happening.

ဒါမှမဟုတ် စတောင်စနေပြီလားဆိုတာပါပဲ။

That challenge means that we have to start thinking in new ways,

စိန်ခေါ်မှုကတော့ ကျွန်တော်တို့တတွေ နည်းသစ်တွေနဲ့ စဉ်းစားရတော့မယ်ဆိုတာပါ။

and I think wood is going to be part of that solution,

သစ်သားဟာ ဖြေရှင်းနည်းရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ဒေသ ဖြစ်လာမယ်လို့ ထင်ပါတယ်

and I'm going to tell you the story of why.

ကျွန်တော့ဘာကြောင့် အဲဒီလိုထင်လဲဆိုတဲ့ နောက်ခံဇာတ်ကြောင်းကို ပြောပြပါမယ်။

As an architect, wood is the only material,

ဗိသုကာ တစ်ယောက်အနေနဲ့ ကျွန်တော် ဆောက်လို့ရတဲ့ ကုန်ကြမ်းတွေထဲမှာ

big material, that I can build with

သစ်သားဟာ တစ်ခုတည်းသော နေရဲ့ စွမ်းအားနဲ့

that's already grown by the power of the sun.

ကြီးထွားရှင်သန်လာတဲ့ ကုန်ကြမ်းကြီးပါ။

When a tree grows in the forest and gives off oxygen

သစ်တစ်ပင် သစ်တောထဲမှာ ပေါက်ရောက်လာရင် အောက်ဆီဂျင် ဓာတ်ငွေ့ကို လေထုထဲထုတ်လွှတ်ပြီးတော့

and soaks up carbon dioxide,

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ဒ် ဓာတ်ငွေ့ကို စုပ်ယူပေးပါတယ်။

and it dies and it falls to the forest floor,

အပင်သေသွားရင်တော့ သစ်တော ကြမ်းခင်းပေါ်လဲကျသွားပြီး

it gives that carbon dioxide back to the atmosphere or into the ground.

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ဒ်ဓာတ်ငွေ့ကို လေထုထဲ ဒါမှမဟုတ် မြေကြီးထဲကို ပြန်လည်ထုတ်လွှတ်ပါတယ်။

If it burns in a forest fire, it's going to give that carbon

သစ်တောမီးကြောင့် အပင်လောင် သွားရင်လည်း လေထုထဲကို

back to the atmosphere as well.

ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ပြန်လည်ထုတ်လွှတ်ပါတယ်။

But if you take that wood and you put it into a building

ဒါပေမဲ့ အဲဒီသစ်သားကိုယူပြီး အဆောက်အအုံတစ်ခုထဲ ထည့်သွင်း ဆောက်လိုက်မယ် ဆိုရင်တော့

or into a piece of furniture or into that wooden toy,

ပရိဘောဂတစ်ခုခု ကစားစရာ တစ်ခုခုအဖြစ် ပြောင်းလဲလိုက်ရင်တော့

it actually has an amazing capacity

ကာဗွန်ကို သိုလှောင်ထားနိုင်တဲ့ အံ့ဖွယ်အရည်အသွေးရှိလာပြီး

to store the carbon and provide us with a sequestration.

ကျွန်တော်တို့လိုအပ်နေတဲ့ သိုလှောင် ထိန်းသိမ်းမှုကို ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။

One cubic meter of wood will store

တစ်ကုဗမီတာရှိ သစ်သားတုံးတစ်တုံးဟာ

one tonne of carbon dioxide.

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ဒ် တစ်တန်ကို သိုလှောင်ထားနိုင်ပါလိမ့်မယ်။

Now our two solutions to climate are obviously

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ရာသီဥတုဖောက်ပြန်မှုကို ဖြေရှင်းနည်း နှစ်နည်းကတော့

to reduce our emissions and find storage.

ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုကို လျှော့ချဖို့နဲ့ သိုလှောင်စရာရှာဖို့ပါ။

Wood is the only major material building material

ဒီအချက်နှစ်ခုကို လုပ်ဆောင်နိုင်တဲ့ တစ်ခုတည်းသော

ဆောက်လုပ်ရေးကုန်ကြမ်းကတော့ သစ်သားပဲဖြစ်ပါတယ်။

I can build with that actually does both those two things.

So I believe that we have

မြေကမ္ဘာကြီးက ကျွန်တော်တို့အတွက် စားစရာစိုက်ပျိုးပေးတယ် ဆိုတဲ့

an ethic that the Earth grows our food,

လောကအမြင် တစ်ရပ်ရှိပါတယ်

and we need to move to an ethic in this century

ကျွန်တော်ကတော့ ဒီရာစုနှစ်မှာ မြေကမ္ဘာကြီးက ကျွန်တော်တို့အတွက်

that the Earth should grow our homes.

အိမ်ကိုပါ စိုက်ပျိုးပေးနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ လောကအမြင်ဆီကို ဦးတည် ဖို့လိုတယ် ထင်ပါတယ်။

Now, how are we going to do that

လက်ရှိ မြို့ပြဖြစ်ထွန်းမှု ဒီလောက်မြင့်မားနေချိန်မှာ

when we're urbanizing at this rate

ဒါကိုဘယ်လိုလုပ်ကြမှာလဲ။

and we think about wood buildings only at four stories?

သစ်သားအဆောက်အအုံတွေကို လေးထပ်လောက်ပဲ စဉ်းစားနေကြနေတာလား။

We need to reduce the concrete and steel and we need

ကျွန်တော်တို့က ကွန်ကရစ်နဲ့ သံမဏိကို လျှော့ချသုံးစွဲသလို

to grow bigger, and what we've been working on

အဆောက်အအုံတွေကို ပိုပြီးကြီးကြီး ဆောက်ရပါမယ်။

ကျွန်တော်တို့ အထပ် ၃၀ ပါတဲ့သစ်သား အဆောက်အအုံဆောက်ဖို့ လုပ်နေတာပါ။

is 30-story tall buildings made of wood.

We've been engineering them with an engineer

ဒီလိုအဆောက်အအုံမျိုးတွေအတွက် ဒီလုပ်ငန်းမှာ ကျွန်တော်နဲ့ လက်တွဲလုပ်ကိုင်နေတဲ့

named Eric Karsh who works with me on it,

အင်ဂျင်နီယာ အဲရစ်ကာ့ရှ် နဲ့အတူ အင်ဂျင်နီယာပိုင်းကို လုပ်နေပါပြီ။

and we've been doing this new work because

ဒီလုပ်ငန်းသစ်ကို လုပ်ကိုင်ရတာကတော့

there are new wood products out there for us to use,

အသုံးပြုစရာ ထုတ်ကုန်သစ်တွေရှိလာလို့ပါ။

and we call them mass timber panels.

ကျွန်တော်တို့ကတော့ သစ်မာချပ်ပြားကြီးတွေလို့ ခေါ်ပါတယ်

These are panels made with young trees,

ဒီချပ်ပြားကြီးတွေကို သက်တမ်းနု သစ်ပင်တွေ သစ်ပင်သေးလေးတွေ

small growth trees, small pieces of wood

သစ်သားပိုင်းစလေးတွေကို ကော်နဲ့ကပ်ပြီး

glued together to make panels that are enormous:

ဧရာမ သစ်ချပ်ပြားကြီးတွေ ဖြစ်လာအောင် လုပ်ထားတာပါ။

eight feet wide, 64 feet long, and of various thicknesses.

အနံ ၈ ပေ အလျား ၆၄ ပေ နဲ့ အထူကတော့ အမျိုးမျိုးရှိပါတယ်။

The way I describe this best, I've found, is to say

အကောင်းဆုံး ရှင်းပြရရင်

that we're all used to two-by-four construction

သစ်သားဆိုတာနဲ့ ၂ x ၄ ဆောက်နည်းကိုပဲ

အကျွမ်းတဝင်ရှိကြပါလိမ့်မယ်

when we think about wood.

လူတွေက ဒီလိုပဲ တစ်ခါတည်း ကောက်ချက်ဆွဲတတ်ကြပါတယ်

That's what people jump to as a conclusion.

Two-by-four construction is sort of like the little

တကယ်တော့ ၂ x ၄ ဆောက်နည်းဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ငယ်ငယ်က ကစားတဲ့

eight-dot bricks of Lego that we all played with as kids,

ရှစ်စက်လီဂိုတုံးလေးတွေနဲ့ အလားတူမျိုးပါ

အဲဒီအရွယ် လီဂိုတုံးလေးတွေ ၂ x ၄ ဘလော့တုံးလေးတွေနဲ့

and you can make all kinds of cool things out of Lego

at that size, and out of two-by-fours.

အမိုက်စား ပစ္စည်းတွေမျိုးစုံ ဆောက်လို့ရပါတယ်

But do remember when you were a kid,

ဒါပေမဲ့ ကလေးဘဝတုန်းက

and you kind of sifted through the pile in your basement,

မြေအောက်ခန်းထဲက ပစ္စည်းပုံတွေထဲ လျှောက်မွှေပြီး

၂၄ ဘလော့တုံး တစ်ခုလောက် တွေ့သွားပြီးဆိုရင်တော့

and you found that big 24-dot brick of Lego,

and you were kind of like,

“ ဟန်ကျတာပဲကွာ ငါတော့

"Cool, this is awesome. I can build something really big,

တကယ့်အကြီးစားကြီး ဆောက်လို့ရပြီ လုံးဝမိုက်မှာပဲ ”

and this is going to be great."

လို့ဖြစ်သွားတတ်ပါတယ်။

That's the change.

အဲဒါဟာ ခြားနားချက်ပါပဲ။

Mass timber panels are those 24-dot bricks.

သစ်မာချပ်ပြားကြီးတွေဟာ ၂၄ စက်ဘလော့တုံးမျိုးပါပဲ။

They're changing the scale of what we can do,

သူတို့က ကျွန်တော်တို့လုပ်နိုင်တဲ့ ပမာဏကို ပြောင်းလဲစေပါတယ်။

and what we've developed is something we call FFTT,

ကျွန်တော်တို့ FFTT လို့အမည်ပေးထားတဲ့ လုပ်ငန်းတစ်ခုကို စတင်နေပါပြီ

which is a Creative Commons solution

တကယ့်ကို ပြောင်းလွယ်ပြင်လွယ်တဲ့ Creative Commons

to building a very flexible system

ဆောက်လုပ်ရေး နည်းလမ်းတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။

of building with these large panels where we tilt up

ဒီပျဉ်ချပ်ကြီးတွေကို သုံးပြီး ဆောက်လုပ်မှာဖြစ်ပြီး

six stories at a time if we want to.

အလိုရှိတိုင်း အထပ် ၆ ထပ်ကို ထောင်မတ်လို့ရမှာပါ။

This animation shows you how the building goes together

ဒီသရုပ်ဖော် ကာတွန်းလေးက အဆောက်အအုံတွေ ဘယ်လို ဆောက်လုပ်မလဲဆိုတာကို

in a very simple way, but these buildings are available

ရိုးရိုးရှင်းရှင် းပြနေပေမယ့် ဒီအဆောက်အအုံတွေကို ကမ္ဘာပေါ်က

for architects and engineers now to build on

ယဉ်ကျေးမှုအမျိုးမျိုး ဗိသုကာ ဟန်ပန်အမျိုးမျိုး

for different cultures in the world,

ဝိသေသလက္ခဏာ အမျိုးမျိုး အတွက် ဗိသုကာပညာရှင်တွေ

different architectural styles and characters.

အင်ဂျင်နီယာတွေ ဆောက်လုပ်နိုင်ပါသေးတယ်။

In order for us to build safely,

ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ ဘေးကင်းလုံခြုံစွာ ဆောက်လုပ်နိုင်ဖို့အတွက်

we've engineered these buildings, actually,

ဒီဇ်ိုင်းဆွဲ ဆောက်လုပ်နေပါပြီ။

to work in a Vancouver context,

ဗန်ကူးဗါးအနေနဲ့ဆို အထပ် ၃၀

where we're a high seismic zone,

အဆောက်အအုံ တစ်ခုအတွက်တောင်

even at 30 stories tall.

ငလျင် ဘေးအန္တရာယ်မြင့် ဇုန်ထဲကို ရောက်နေပါပြီ

Now obviously, every time I bring this up,

ဒီအကြောင်းတွေ ပြောတိုင်း ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာတောင်

people even, you know, here at the conference, say,

လူတွေက “ အတည်ပြောနေတာလား ။ အထပ် ၃၀၊

"Are you serious? Thirty stories? How's that going to happen?"

ဘယ်လိုလုပ် ဖြစ်နိုင်မှာလဲ? ” ဆိုတာမျိုးဖြစ်သွားကြပါတယ်

And there's a lot of really good questions that are asked

တကယ့်ကို ကောင်းတဲ့မေးခွန်းတွေက မေးကြပါတယ်။

and important questions that we spent quite a long time

အရေးကြီးတဲ့ ပုစ္ဆာတွေကို ကျွန်တော်တို့ အချိန်ယူ အဖြေရှာခဲ့ပြီး

working on the answers to as we put together

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စာတမ်းနဲ့ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်တွေ

our report and the peer reviewed report.

အကဲဖြတ်ထားတဲ့ စာတမ်းတွေမှာ ပေါင်းစည်းတင်ပြထားပါတယ်

I'm just going to focus on a few of them,

အဲဒီထဲက အနည်းငယ်ကို အလေးပေး ပြောပါမယ်ခင်ဗျာ။

and let's start with fire, because I think fire

မီးပြဿနာနဲ့ စတင်ပါ့မယ်၊ မီးအကြောင်းကတော့ ခင်ဗျားတို့

is probably the first one that you're all thinking about right now.

အခု ပထမဆုံးတွေးမိမယ့် အကြောင်းအရာဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ထင်လို့ပါ

တွေးလည်းတွေးသင့်ပါတယ်လေ။

Fair enough.

And the way I describe it is this.

ကျွန်တော်ပြောပြပါမယ်ဗျ။

If I asked you to take a match and light it

ခင်ဗျားတို့ မီးခြစ်တစ်လုံးယူပြီး မီးညှိလိုက်ပါ။

and hold up a log and try to get that log to go on fire,

သစ်သားတုံးတစ်တုံးကို ကောက်ကိုင်ပြီး မီးရှို့ကြည့်လိုက်။ မီးလောင်မှာမဟုတ်ပါဘူး။

it doesn't happen, right? We all know that.

ဟုတ်တယ်မလားခင်ဗျာ။ လူတိုင်းသိပါတယ်။

But to build a fire, you kind of start with small pieces

ဒါပေမယ့် မီးအရင်မွှေးလိုက်ပြီးတော့

of wood and you work your way up,

သစ်သားပိုင်းစလေးတွေကို မီးထဲထည့်လိုက်ရင်တော့

and eventually you can add the log to the fire,

နောက်ဆုံးမှာ သစ်သားတုံးကြီးကိုပါ မီးထဲ ထည့်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။

and when you do add the log to the fire, of course,

သေချာပေါက် မီးလည်းလောင်သွားပါလိမ့်မယ်။

သို့တိုင်အောင် မီးလောင်တာ နှေးပါတယ်

it burns, but it burns slowly.

Well, mass timber panels, these new products

အဲ အခုကျွန်တော်တို့ သုံးနေတဲ့ ထုတ်ကုန်သစ်ဖြစ်တဲ့

that we're using, are much like the log.

သစ်မာချပ်ပြားကြီးတွေ ဆိုတာကလည်း ထိုနည်းလည်းကောင်းပါပဲ။

It's hard to start them on fire, and when they do,

သူတို့ကို မီးရှို့ဖို့ခက်ပါတယ်။ တကယ်လို့လောင်သွားရင်တောင်မှ

they actually burn extraordinarily predictably,

တကယ်ကို ခန့်မှန်းတိုင်းဆနိုင်တဲ့ နှုန်းနဲ့လောင်တာပါ။

and we can use fire science in order to predict

ခန့်မှန်းတိုင်းဆတဲ့ အလုပ်ကိုတော့ မီးဘေးကာကွယ်မှုသိပ္ပံ

and make these buildings as safe as concrete

သုံးပြီးတော့ ကွန်ကရစ်နဲ့ သံမဏိလိုမျိုး ဘေးအန္တရာယ်ကင်းတဲ့

and as safe as steel.

အဆောက်အအုံတွေ ဖြစ်လာအောင်လုပ်လို့ ရပါတယ်။

The next big issue, deforestation.

နောက်ပြဿနာကြီး တစ်ခုကတော့ သစ်တော ပြုန်းတီးမှုပါပဲ။

Eighteen percent of our contribution

ကျွန်တော်တို့ ဖန်လုံအိမ် အာနိသင် ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုရဲ့

to greenhouse gas emissions worldwide

၁၈ ရာခိုင်နှုန်းက သစ်တောပြုန်းတီးမှုရဲ့

is the result of deforestation.

အကျိုးဆက်ပေါ့။

The last thing we want to do is cut down trees.

ကျွန်တော်တို့ မလုပ်ချင်ဆုံးကလည်း သစ်ပင် အမျိုးအစားတွေ မှားခုတ်မိမှာကိုပါပဲ

Or, the last thing we want to do is cut down the wrong trees.

ဒါမှမဟုတ် သစ်ပင်တွေ မှားခုတ်မိတာလို့ပဲ ပြောရမလား။

There are models for sustainable forestry

သစ်ပင်တွေကို အထိုက်အလျောက် ခုတ်ခွင့်ပေးထားတဲ့

that allow us to cut trees properly,

ရေရှည် သစ်တောဖွံ့ဖြိုးဆိုင်ရာ စံချိန်စံညွှန်းတွေ ရှိပါတယ်။

and those are the only trees appropriate

ဒီစနစ်မှာ သင့်တော်ကလည်း ဒီအပင်မျိုးတွေပါပဲ။

to use for these kinds of systems.

ဒီစိတ်ကူးစိတ်သန်းတွေဟာ သစ်တောပြုန်းတီးမှုဆိုင်ရာ

Now I actually think that these ideas

သီအိုရီသဘောထားကို ပြောင်းလဲပစ်လိုက်နိုင်တယ်လို့

will change the economics of deforestation.

တကယ်ကိုယူဆမိပါတယ်။

In countries with deforestation issues,

သစ်တော ပြုန်းတီးမှုဖြစ်ပွားနေတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ သစ်တောတွေရဲ့တန်ဖိုး

we need to find a way to provide

ပိုမိုမြင့်မားလာအောင် လုပ်ဖို့ နည်းလမ်းရှာပြီး

better value for the forest

ပြည်သူတွေကို လျင်လျှင် မြန်မြန်နဲ့ သစ်တောဖြစ်ထွန်းမှု ဖြစ်စဉ် ကနေတစ်ဆင့်

and actually encourage people to make money

ဝင်ငွေရှာလာအောင် လုပ်ဖို့ အားပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

through very fast growth cycles --

၁၀ နှစ် ၁၂ နှစ် ၁၅ နှစ် သက်တမ်းရှိတဲ့ သစ်ပင်တွေကနေ

10-, 12-, 15-year-old trees that make these products

ကျွန်တော်တို့ လိုအပ်နေတဲ့ ကုန်ကြမ်းပစ္စည်းတွေကို ထုတ်လုပ်ပြီး

and allow us to build at this scale.

ဒီအရွယ်အစားလောက် ဆောက်ခွင့် ရနိုင်ဖို့ပါ

We've calculated a 20-story building:

လက်ရှိမှာတော့အထပ် ၂၀ အဆောက်အအုံ အတွက် တွက်ချက်ထားပြီးပါပြီ။

We'll grow enough wood in North America every 13 minutes.

မြောက်အမေရိကမှာ ၁၃ မိနစ်တိုင်း လုံလောက်တဲ့ သစ်ပမာဏကို စိုက်ပျိုးနိုင်ပါတယ်။

That's how much it takes.

အချိန်က အဲဒီလောက်ပဲလိုတာပါ။

The carbon story here is a really good one.

ကာဗွန်အကြောင်းကလည်း ဒီကိစ္စမှာ တော်တော်ကို အရေးပါပါတယ်။

If we built a 20-story building out of cement and concrete,

ဘိလပ်မြေနဲ့ ကွန်ကရစ်သုံးထားတဲ့ အထပ် ၂၀ အဆောက်အအုံ တစ်လုံး

the process would result in the manufacturing

ဆောက်မယ်ဆိုရင် ဘိလပ်မြေ ထုတ်တဲ့နေရာမှာ

of that cement and 1,200 tonnes of carbon dioxide.

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် တန် ၁၂၀၀ ထွက်ရှိနိုင်ပါတယ်။

If we did it in wood, in this solution,

သစ်သားနဲ့သာ ဆောက်လိုက်မယ်ဆိုရင်တော့

we'd sequester about 3,100 tonnes,

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် တန် ၃၁၀၀ ကို သိုလှောင်ထားနိုင်မှာမို့လို့

for a net difference of 4,300 tonnes.

အသားတင် တန်ပေါင်း ၄၃၀၀ လောက် ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှု လျော့ကျသွားမှာပါ။

That's the equivalent of about 900 cars

ဒီပမာဏဟာ တစ်နှစ်ကို ကားအစီးရေ ၉၀၀ လောက်ကို

removed from the road in one year.

လမ်းပေါ်ကနေ ဖယ်ရှားလိုက်တာနဲ့ ညီမျှပါတယ်။

Think back to that three billion people

အိမ်တွေလိုအပ်နေတဲ့ လူသန်းပေါင်း သုံးထောင်ကို

that need a new home,

ပြန်စဉ်းစားကြည့်လိုက်ပါ။

and maybe this is a contributor to reducing.

ဒီလိုအပ်ချက်ကတောင် ဓာတ်ငွေ့လျှော့ချမှုကို အထောက်အကူပေးနိုင်ပါတယ်။

We're at the beginning of a revolution, I hope,

တော်လှန် ပြောင်းလဲရေး နိဒါန်းအစမှာ ကျွန်တော်တို့ ရောက်နေတယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။

in the way we build, because this is the first new way

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါဟာ နှစ် ၁၀၀ အတွင်း ဒါမှမဟုတ် ဒီထက်ပိုရှည်တဲ့

သမိုင်းကာလအတွင်း မိုးမျှော်တိုက် ဆောက်လုပ်နည်းသစ် တစ်ခု ဖြစ်နေလို့ပါ။

to build a skyscraper in probably 100 years or more.

But the challenge is changing society's perception

ရင်ဆိုင်ရမယ့် စိန်ခေါ်မှုက လူအဖွဲ့အစည်း တစ်ခုလုံးရဲ့ ဖြစ်နိုင်ပါ့မလား ဆိုတဲ့

of possibility, and it's a huge challenge.

အမြင်ကို ပြောင်းလဲရေးပါ၊ တကယ့်ကို ကြီးမားတဲ့ စိန်ခေါ်မှုပါ။

The engineering is, truthfully, the easy part of this.

ရိုးရိုးသားသား ပြောရရင် အင်ဂျင်နီယာ အပိုင်းကတော့ လွယ်တဲ့အပိုင်းပါ။

And the way I describe it is this.

ကျွန်တော် ရှင်းပြပါချင်တာက ဒီလိုပါ။။

The first skyscraper, technically --

အင်ဂျင်နီယာ ပညာရပ်အရ မိုးမျှော်တိုက် တစ်လုံးဟာ ၁၀ ထပ်ပဲမြင့်ပါတယ်။

and the definition of a skyscraper is 10 stories tall, believe it or not —

ယုံချင်မှယုံပါလိမ့်မယ်။

but the first skyscraper was this one in Chicago,

ကမ္ဘာ့ပထမဦးဆုံး မိုးမျှော်တိုက်ကတော့ ရှီကာဂိုမြို့က ဒီတစ်ခုပါပဲ။

လူတွေဟာ အဲ့ဒီအဆောက်အအုံအောက်က ဖြတ်လျှောက် ရတာကိုပဲ ရင်တုန်နေခဲ့ကြပါတယ်။

and people were terrified to walk underneath this building.

But only four years after it was built,

ဒါပေမဲ့ ဒီအဆောက်အအုံဆောက်ပြီး လေးနှစ်အကြာမှာပဲ

Gustave Eiffel was building the Eiffel Tower,

Gustave Eiffel က အိုင်ဖယ်မျှော်စင်ကြီးကို ဆောက်နေပါပြီ။

and as he built the Eiffel Tower,

သူလည်း အိုင်ဖယ်မျှော်စင်ကြီးကို ဆောက်လို့လည်းပြီးရော

he changed the skylines of the cities of the world,

ကမ္ဘာ့မြို့ကြီးတွေရဲ့ မိုးကုပ်စက်ဝိုင်း အနားသတ်မျဉ်းဟာ မြင့်သထက်မြင့်လာခဲ့တော့တယ်။

changed and created a competition

နယူးယောက်မြို့လို ရှီကာဂိုမြို့လိုနေရာမျိုးတွေမှာ

between places like New York City and Chicago,

ဆောက်လုပ်ရေး လုပ်ငန်းရှင်တွေဟာ ပိုမြင့်သထက်မြင့်အောင် ဆောက်လာကြပြီး

where developers started building bigger and bigger buildings

ပိုကောင်းသထက် ကောင်းတဲ့ အင်ဂျင်နီယာ စွမ်းပကားတွေနဲ့

အကန့်အသက် အတားအဆီးတွေကို ကျော်လွှားသည်ထက် ကျော်လွှားပြီး

and pushing the envelope up higher and higher

with better and better engineering.

ယှဉ်ပြိုင်မှု တစ်ရပ်ပေါ်ပေါက် လာပါတော့တယ်။

We built this model in New York, actually,

ဒီအဆောက်အအုံပုံ စံနမူနာကို နယူးယောက်မြို့မှာ ဆောက်ခဲ့ပါတယ်

as a theoretical model on the campus

အမှန်တော့ မကြာခင်ပေါ်ပေါက်လာမယ့် နည်းပညာ တက္ကသိုလ်တစ်ခုရဲ့

of a technical university soon to come,

ပရဝုဏ်အတွင်းမှာ သီအိုရီနမူနာအနေနဲ့ ဆောက်ခဲ့တာပါ။

and the reason we picked this site

ဒါကို ဘာလို့ ရွေးပြတာလဲဆိုတော့

to just show you what these buildings may look like,

သစ်သား အဆောက်အအုံတွေဖြစ်လာမယ့် ပုံစံကိုပြချင်လို့ပါ။

because the exterior can change.

အပြင်ဒီဇိုင်းကတော့ ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။

It's really just the structure that we're talking about.

ကျွန်တော်တို့ အဓိကပြောနေတာက အခြေခံဖွဲ့စည်းပုံအပိုင်းပါ

The reason we picked it is because this is a technical university,

ဒါကိုရွေးချယ်လိုက်ရတဲ့ အကြောင်းကတော့ နည်းပညာ တက္ကသိုလ်ဖြစ်နေတာရယ်။

and I believe that wood is the most

သစ်သားကသာလျှင် တစ်ခုတည်းသော နည်းပညာအမြင့်မားဆုံး

technologically advanced material I can build with.

ဆောက်လုပ်ရေး ကုန်ကြမ်းဖြစ်တယ်လို့ ယုံကြည်တာကြောင့်ရယ်ပါ။

It just happens to be that Mother Nature holds the patent,

မူပိုင်ခွင့်ကတော့ မိခင်သဘာဝကြီး ပိုင်ဆိုင်ပါတယ်

and we don't really feel comfortable with it.

ဒီအချက်က တကယ့်ကိုတစ်မျိုးကြီးပါပဲ။

But that's the way it should be,

ဒါပေမဲ့ ဖြစ်သင့်တဲ့အချက်ပါ။

nature's fingerprints in the built environment.

ကျွန်တော်တို့ ဆောက်လုပ်ထားတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ သဘာဝရဲ့ လက်ဗွေရာတွေ ပါနေတာကိုးခင်ဗျ

I'm looking for this opportunity

ကျွန်တော်ကတော့ ဒီအခွင့်အရေးကို ဆုပ်ကိုင်ပြီး “ အိုင်ဖယ်မျှော်စင်ခေတ် ”လို့

to create an Eiffel Tower moment, we call it.

ကျွန်တော်တို့ အမည်ပေးထားတဲ့ ခေတ်တစ်ခုကို ဖန်တီးချင်ပါတယ်။

Buildings are starting to go up around the world.

ကမ္ဘာတစ်လွှားက သစ်သား အဆောက်အအုံတွေ မြင့်သထက်မြင့်လာပါပြီ

There's a building in London that's nine stories,

လန်ဒန်မှာ ၉ ထပ်အဆောက်အအုံ တစ်လုံးရှိပါတယ်။

a new building that just finished in Australia

ဩစတြေးလျမှာ မကြာခင်ကပြီးသွားတဲ့ အဆောက်အအုံသစ်ဟာ

that I believe is 10 or 11.

၁၀ ထပ် သို့မဟုတ် ၁၁ ထပ် ရှိတယ်ထင်ပါတယ်။

We're starting to push the height up of these wood buildings,

ဒီသစ်သား အဆောက်အအုံတွေရဲ့ အမြင့်ကို မြင့်သထက်မြင့်လာအောင် စဆောင်ရွက်နေပါပြီ။

and we're hoping, and I'm hoping,

ကျွန်တော်တို့အဖွဲ့ မျှော်လင့်ထားပါတယ်၊ ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင်လည်း မျှော်လင့်ထားပါတယ်။

that my hometown of Vancouver actually potentially

ကျွန်တော့် ဇာတိမြေ ဗန်ကူးဗါးမှာ ကမ္ဘာ့အမြင့်ဆုံး အထပ် ၂၀ ပါ

announces the world's tallest at around 20 stories

သစ်သား အဆောက်အအုံတစ်လုံးကို မဝေးတော့တဲ့အနာဂတ်မှာ

in the not-so-distant future.

ဆောက်လုပ်ဖို့ ကြေညာနိုင်ချေရှိတယ်လို့ပါ။

That Eiffel Tower moment will break the ceiling,

ဒီ “ အိုင်ဖယ်မျှော်စင်ခေတ် ” က မျက်နှာကျက် အတားအဆီးကို ကျော်လွှားသွားမှာပါ။

these arbitrary ceilings of height,

မျက်နှာကျက် အမြင့်ဆိုင်ရာ ဘောင်ကို လွန်မြောက်သွားတော့မှာပါ။

and allow wood buildings to join the competition.

သစ်သား အဆောက်အအုံတွေလည်း ဒီယှဉ်ပြိုင်မှုမှာ ပါဝင်လာစေမှာပါ။

And I believe the race is ultimately on.

ပြိုင်ပွဲက မကြာခင်စတော့မယ်လို့ ကျွန်တော်ကတော့ ယုံကြည်ပါတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ခင်ဗျာ။

(Applause)

( လက်ခုပ်သံများ )