How cults rewire the brain | Diane Benscoter

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Kanhaiya Verma

ဒီနေ့ ဒီကိုရောက်ဖို့ ကျွန်မရဲ့ခရီးကို

၁၉၇၄ ခုနှစ်က စခဲ့တာပါ။

ဒါက ရယ်စရာ လက်အိတ်တွေနဲ့ ကျွန်မပါ။

ကျွန်မက ၁၇ နှစ်။ ငြိမ်းချမ်းရေး လမ်းလျှောက်ပွဲတစ်ခုမှာပါ။

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ မသိခဲ့တာက ကျွန်မနဲ့အတူ ရပ်နေကြတဲ့၊ ဒီလူအများစုက

My journey to coming here today

Moonies တွေဆိုတာပါ။

(ရယ်သံများ)

started in 1974.

That's me with the funny gloves.

တစ်ပတ်အတွင်းမှာပဲ၊

ကျွန်မ ယုံကြည်လာခဲ့တာက

I was 17 and going on a peace walk.

ခရစ်တော်ရဲ့ ဒုတိယ ရောက်ရှိမှု ဖြစ်ပေါ်တယ်၊

What I didn't know though, was most of those people, standing there

ဒါက ဆွန်မြောင်မွန်း ပါ၊

with me, were Moonies.

ဘုရားသခင်က သူ့ရဲ့ နောက်လိုက်ဖြစ်ဖို့ ကျွန်မကို အထူး ရွေးချယ်၊

(Laughter)

ပြင်ဆင်ထားတယ်ဆိုတာပါ။

And within a week

ကဲ ကြားရတဲ့အတိုင်း မိုက်တာက

I had come to believe

ကျွန်မရဲ့ မိသားစုက ဒါကို ပျော်မြူးမနေဘူး။

that the second coming of Christ had occurred,

(ရယ်သံများ)

သူတို့က ကျွန်မကို အဲဒီကနေ ထုတ်ဖို့ တတ်နိုင်သမျှ ကြိုးစားတယ်။

that it was Sun Myung Moon,

ဒီနှစ်တွေအတွင်း မြေအောက်

and that I had been specially chosen and prepared by God

အသင်းအဖွဲ့လိုမျိုး ဆက်ဖြစ်နေတာပါ။ တချို့က ဒါကို မှတ်မိလောက်တယ်။

to be his disciple.

သူတို့ကို မလုပ်ဖို့ ဖျောင်းဖျသူတွေလို့ ခေါ်ကြတယ်။

Now as cool as that sounds,

ငါးနှစ်လောက်ကြာပြီးတဲ့နောက်

my family was not that thrilled with this.

(Laughter)

And they tried everything they could to get me out of there.

မိသားစုက ကျွန်မကို မလုပ်ဖို့ဖျောင်းဖျတယ်။

There was an underground railroad of sorts

ပြီးတော့ ကျွန်မ မလုပ်ဖို့ ဖျောင်းဖျသူ ဖြစ်လာတယ်။

that was going on during those years. Maybe some of you remember it.

They were called deprogrammers.

ဒီကိစ္စတွေကို စတင် လုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်။

And after about five long years

ဒါလုပ်ပြီး ငါးနှစ်လောက်အကြာမှာ

ပြန်ပေးဆွဲမှုကြောင့် အဖမ်းခံခဲ့ရတယ်။

my family had me deprogrammed.

And I then became a deprogrammer.

ကျွန်မ လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့ အမှုအများစုကို

တမင်တကာမလုပ်တာတွေလို့ ခေါ်တယ်။

ဖြစ်ပျက်ခဲ့တာက မိသားစုက ချစ်ခင်တဲ့သူတွေကို

I started going out on cases.

တစ်နည်းနည်းနဲ့ ဘေးကင်းတဲ့ရာမှာ ရှိစေဖို့လိုတာပါ။

And after about five years of doing this,

ဒါကြောင့် သူတို့ကို ဘေးကင်းတဲ့ နေရာကို ခေါ်သွားကြတယ်။

I was arrested for kidnapping.

ကျွန်မတို့က အများအားဖြင့် တစ်ပတ်လောက် သူတို့နဲ့ လာစကားပြောတယ်။

Most of the cases I went out on

ဒါနဲ့ ဒီလိုဖြစ်ပြီးတဲ့နောက်

were called involuntary.

What happened was that the family

ဒီအလုပ်ကို ကျောခိုင်းဖို့ အချိန်ကောင်းပဲလို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

had to get their loved ones some safe place somehow.

And so they took them to some safe place.

အနှစ် ၂၀ လောက် ကြာခဲ့တာပေါ့။

And we would come in and talk to them, usually for about a week.

ကျွန်မဆီကနေ ထွက်မသွားမယ့် ပြင်းပြတဲ့ မေးခွန်းတစ်ခုရှိတယ်။

And so after this happened,

ဒါကတော့ “ဘယ်လိုဖြစ်ပြီး ငါ ဒီလို ကြုံခဲ့တာလဲ“ပေါ့။

I decided it was a good time to turn my back on this work.

တကယ်တော့ ကျွန်မရဲ့ ဦးနှောက် ဘာဖြစ်သွားသလဲ။

တစ်ခုခုလုပ်ခဲ့တာကြောင့်ပါ။

And about 20 years went by.

ကျွန်မ ဘဝရဲ့ ဒီဆယ်စုနှစ်အကြောင်း စာအုပ်၊

မှတ်တမ်းတစ်အုပ်ရေးဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။

There was a burning question though that would not leave me.

ဒီစာအုပ်ကို ရေးသားတာရဲ့ အဆုံးလောက်မှာ

And that was, "How did this happen to me?"

ထွက်လာတဲ့ မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်တစ်ကား ရှိတယ်။

And in fact, what did happen to my brain?

ဒါက ဂျုံးစ်တောင်းမှာပါ။

ဒါက ကျွန်မအပေါ် ကျောချမ်းစရာ သက်ရောက်မှုတစ်ခုရှိခဲ့တယ်။

Because something did.

And so I decided to write a book, a memoir,

ဒါတွေဟာ ဂျုံးစ်တောင်းမှာ သေဆုံးသွားသူတွေပါ။

about this decade of my life.

အဲဒီနေ့မှာ လူ ၉၀၀ လောက် သေဆုံးသွားပြီး

And toward the end of writing that book

အများစုက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်သတ်သေခဲ့တာပါ။

there was a documentary that came out.

It was on Jonestown.

အမျိုးသမီးတွေက ကလေးတွေကို အဆိပ်ပေးပြီး

And it had a chilling effect on me.

သေဆုံးသွားတဲ့အချိန်မှာ သူတို့ရဲ့ပါးစပ်ကနေ အမြှုပ်ထွက်လာတာကို စောင့်ကြည့်ခဲ့တယ်။

These are the dead in Jonestown.

ထိပ်ဆုံးပုံက မေရှိယက

About 900 people died that day,

most of them taking their own lives.

ကောင်းချီးပေးထားတဲ့ Moonies အုပ်စုတစ်စုပါ။

Women gave poison to their babies,

သူတို့အတွက် သူတို့ရဲ့ အဖော်တွေ ရွေးချယ်ခံရတယ်။

အောက်ပုံကတော့ ဟစ်တလာ လူငယ်တွေပါ။

and watched foam come from their mouths as they died.

ဒါက အသေခံ ဗုံးခွဲသူရဲ့ ခြေထောက်ပါ။

The top picture is a group of Moonies

အင်မတန် စက်ဆုပ်မှုနဲ့အတူ

that have been blessed by their messiah.

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဝန်ခံရမှာကတော့

Their mates were chosen for them.

ဒါကို ကျွန်မ နားလည်တာပါ။

The bottom picture is Hitler youth.

ဒီလို ဖြစ်လာနိုင်ပုံကို ကျွန်မ နားလည်တယ်။

တစ်ယောက်ယောက်ရဲ့ ဦးနှောက်၊

This is the leg of a suicide bomber.

တစ်ယောက်ယောက်ရဲ့စိတ်က ယုတ္တိတန်လာနိုင်ပုံကို

The thing I had to admit to myself,

ကျွန်မ နားလည်ပါတယ်။

with great repulsion,

တကယ်တော့ မှားသွားမှာက၊ လူမျိုုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုကနေ

was that I get it.

ကမ္ဘာကို ကယ်တင်ဖို့ မကြိုးစားနဲ့လို့ ဦးနှောက်က လုပ်ဆောင်နေတဲ့အခါပါ။

I understand how this could happen.

I understand how someone's brain,

ဒီတော့ ဒါက ဘာလဲ။ ဒါက ဘယ်လို လုပ်ဆောင်တာလဲ။

how someone's mind can come to the place

ကျွန်မ ကြုံခဲ့ရတာကို မြင်မိလာတာက

where it makes sense --

in fact it would be wrong, when your brain is working like that --

တုပထားတဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်လို ကူးစက်မှုတစ်ခုပါ။

not to try to save the world through genocide.

တုပထားတာတွေနဲ့ အကျွမ်းတဝင်မရှိသူတွေအတွက်

လူတွေထဲမှာ ပုံတူပွားတဲ့၊

ဗိုင်းရပ်စ်တစ်ခုလို၊ ဦးနှောက်တစ်ခုကနေ

And so what is this? How does this work?

နောက်တစ်ခုကိုရွေ့လျားတဲ့ အယူအဆတစ်ခုလို့ သတ်မှတ် ထားပါတယ်၊

And how I've come to view what happened to me

ဗိုင်းရပ်ဆန်ပါတယ်။ ဗှိင်းရပ် လုပ်ဆောင်ပုံက

is a viral, memetic infection.

လိုက်လျောတတ်တဲ့ ကိုယ်ခံအား စနစ် ရှိသူတစ်ယောက်ကို ကူးစက်ပြီး

For those of you who aren't familiar with memetics,

a meme has been defined as

an idea that replicates in the human brain

အများဆုံး ပျက်စီးမှု လုပ်နိုင်တာပါ။

and moves from brain to brain like a virus,

၁၉၇၄ ခုနှစ်၊ ကျွန်မ ငယ်ငယ်တုန်းက နုံအပြီး

much like a virus. The way a virus works is --

ကိုယ်ပိုင်ကမ္ဘာထဲမှာ အတော်လေး ပိတ်မိနေတယ်။

it can infect and do the most damage to someone

ကျွန်မဟာ တကယ့်ကို စိတ်ကူးယဉ်ဆန်သူပါ။

ရှုပ်ထွေးတဲ့ မေးခွန်းတွေအတွက် ဒီလွယ်ကူတဲ့ အယူအဆတွေက စိတ်ပိုင်းအရ

who has a compromised immune system.

အားနည်းနေတဲ့အခါ အလွန်ဆွဲဆောင်မှုရှိပါတယ်။

In 1974, I was young, I was naive,

ဖြစ်သွားတာက ကရွတ်ကင်းလျှောက်

and I was pretty lost in my world.

ဆင်ခြင်တုံတရားက လွှမ်းမိုးသွားတာပါ။

I was really idealistic.

“မွန်းက ဘုရားသခင်နဲ့ တစ်ခုတည်းပဲ။

ဘုရားသခင်က ကမ္ဘာ့ပြဿနာ အားလုံးကို ဖြေရှင်းပေးမယ်။

These easy ideas to complex questions are very appealing

လုပ်စရာဆိုလို့ နှိမ့်ချစွာ လိုက်နာရုံပါ။

when you are emotionally vulnerable.

ဘုရားသခင်က စစ်ပွဲနဲ့ ဆာလောင်မှုကို

What happens is that

တားဆီးမှာမို့ ကျွန်မ လုပ်ချင်တာဆိုလို့

နှိမ့်ချစွာ လိုက်နာဖို့ပဲလိုတာပါ။

circular logic takes over.

နောက်ဆုံး ဘုရားက မေရှိယကနေ လုပ်ဆောင် နေလို့ပါ။ အားလုံးကို ပြင်တော့မယ်။”

"Moon is one with God.

God is going to fix all the problems in the world.

ဒါက ပိတ်ဆီးလာတယ်။

အန္တရာယ်အရှိဆုံး အပိုင်းက

All I have to do is humbly follow.

Because God is going to stop war and hunger --

“ငါတို့” နဲ့ “သူတို့“၊”အမှန်” နဲ့ “အမှား“၊

all these things I wanted to do --

“အကောင်း” နဲ့ “အဆိုး” ကို

all I have to do is humbly follow.

ဖန်တီးတာပါ။

Because after all, God is [working through] the messiah. He's going to fix all this."

It becomes impenetrable.

ဒါက အရာတိုင်းကို ဖြစ်နိုင်စေတယ်၊

And the most dangerous part of this

အရာတိုင်းကို ကျိုးကြောင်းပြပေးစေတယ်။

is that is creates "us" and "them,"

"right" and "wrong,"

"good" and "evil."

ဒါပေမဲ့ အဓိကက၊

မနေ့က Ray Kurzweil ပြော ခဲ့သလိုပဲ၊

And it makes anything possible,

Moonies တွေထဲကဒီနှစ်တွေအတွင်းမှာ

ကျွန်မရဲ့ ဦးနှောက်ကို ကြည့်မိရင်၊ အာရုံကြောသိပ္ပံက ဆပွား

makes anything rationalizable.

တိုးချဲ့နေတာပါ။ သိပ္ပံပညာက တိုးချဲ့နေတယ်။

ဦးနှောက်အတွင်းကို ကျွန်မတို့ စကြည့်နေတယ်။

ဒီတော့ ကျွန်မရဲ့ ဦးနှောက် ဒါမှမဟုတ် ဒီလို

And the thing is, though,

ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံနေရတဲ့ ဦးနှောက်တိုင်းကို ကြည့်ပြီး

if you looked at my brain

during those years in the Moonies --

ဒီအခန်းထဲက လူတိုင်းနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင်၊

neuroscience is expanding exponentially,

ပုံမှန် ဝေဖန်တွေးခေါ်မှုကို သုံးတဲ့ လူတိုင်းနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင်၊

as Ray Kurzweil said yesterday. Science is expanding.

အတော့ကို ခြားနားသွားမယ်လို့ ကျွန်မ ယုံကြည်တယ်။

We're beginning to look inside the brain.

ဒါက ထူးဆန်းပုံရပြီး

And so if you looked at my brain, or any brain that's infected with

a viral memetic infection like this,

ကျွန်မကို မျှော်လင့်ချက်ပေးတယ်။

မျှော်လင့်ချက်ပေးတဲ့ အကြောင်းရင်းက၊

and compared it to anyone in this room,

ပထမ ကျွန်မတို့မှာ ပြဿနာရှိတာကို ဝန်ခံဖို့ပါ။

or anyone who uses critical thinking on a regular basis,

I am convinced it would look very, very different.

ဒါပေမဲ့ ဒါက လူသား ပြဿနာပါ။

သိပ္ပံဆိုင်ရာပြဿနာတစ်ခုပါ။ ဆန္ဒရှိရင်၊ လူ့ဦးနှောက်ထဲမှာ ဖြစ်တာပါ။

And that, strange as it may sound,

ဒါက ကျွန်မတို့ကို ခေါ်ထုတ်ဖို့ မကောင်းတဲ့ အင်အားမရှိဘူး။

gives me hope.

And the reason that gives me hope

ဒီတော့ ဒါက သုတေသနနဲ့ ပညာရေးကနေ ကျွန်မတို့ ဖြေရှင်းနိုင်တယ်လို့

is that the first thing is to admit

ယုံကြည်တဲ့ အရာတစ်ခုပါ။

that we have a problem.

But it's a human problem. It's a scientific problem, if you will.

ဒီတော့ ပထမခြေလှမ်းက

It happens in the human brain. There is no evil force out there to get us.

And so this is something that, through research and education,

ဒါကို အတူတူလုပ်ဆောင်နိုင်တယ်၊

“ငါတို့” နဲ့ “သူတို့” မရှိဘူးဆိုတာ သဘောပေါက်ဖို့ပါ။

I believe that we can solve.

ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။ (လက်ခုပ်သံများ)

And so the first step is to realize

that we can do this together,

and that there is no "us" and "them."

Thank you very much. (Applause)