Psychedelic Science | Fabian Oefner | TED Talks

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

An image is worth more than a thousand words,

ပုံတစ်ပုံဟာ စကားလုံး တစ်ထောင်ထက်ကို ပိုပြီးတန်ပါတယ်။

so I'm going to start my talk

ကျွန်တော်ဟာ ကျွန်တော်ပြောချင်တာကို

by stop talking and show you a few images

စကားနဲ့ပြောမယ့်အစား ပုံတချို့ကို ပြသခြင်းနဲ့စတင်ချင်ပါတယ်။

that I recently captured.

မကြာသေးခင်တုန်းက ရိုက်ခဲ့တဲ့ ပုံတွေပါ။

So by now, my talk is already 6,000 words long,

ဒီလောက် အကြာမှာ ကျွန်တော်ရဲ့ တင်ပြမှုဟာ စကားလုံး ၆.၀၀၀ လောက် တန်နေပါပြီ။

and I feel like I should stop here.

ဒီတော့ ဒါကို ဒီမှာဘဲ ရပ်လို့ရပါပြီ။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

At the same time, I probably owe you

တစ်ချိန်တည်းမှာ၊ ခင်ဗျးတို့ အခုလေးတင် မြင်လိုက်ကြတဲ့

some explanation

ပုံတွေ အကြောင်းကို နည်းနည်းလေး

about the images that you just saw.

ရှင်းပြဖို့တော့ လိုမယ်နဲ့တူပါတယ်။

What I am trying to do as a photographer,

ကျွန်တော်ဟာ ဓါတ်ပုံဆရာ တစ်ယောက် အဖြစ်

as an artist, is to bring the world

အနုပညာရှင် တစ်ယောက် အဖြစ် လုပ်လိုတာက

of art and science together.

အနုပညာ နဲ့ သိပ္ပံဆိုတဲ့ ကမ္ဘာနှစ်ခုကို ပေါင်းစပ်ပေးဖို့ပါပဲ။

Whether it is an image of a soap bubble

ကျွန်တော် ရိုက်ထားတာက ပေါက်ကွဲနေတဲ့ တစ်ခဏမှာ

captured at the very moment where it's bursting,

ရိုက်လိုက်တဲ့ ဆပ်ပြာအမြုပ်ရဲ့ ပုံလား

as you can see in this image,

ဒီမှာ အခုခင်ဗျားတို မြင်နေရတဲ့ဟာ

whether it's a universe made of tiny little beads

ဒါမှမဟုတ် သေးနုပ်တဲ့ ဆီဆေးတွေရဲ့ သေးငယ်တဲ့

of oil paint,

ပုတီးလုံးများတွေနဲ့ ပြုလုပ်ထားတဲ့ ပုံများလား

strange liquids that behave in very peculiar ways,

ဒါမှမဟုတ် သိပ်ကို ထူးဆန်းပြီး နားလည်မရအောင် ပြုမူနေကြတဲ့ အရည်များလား

or paint that is modeled by centrifugal forces,

ဒါမှမဟုတ် ဗဟိုခွာအားရဲ့ တွန်းအားကြောင့် ပေါ်လာတဲ့ ပုံလား

I'm always trying to link those two fields together.

ကျွန်တော်ဟာ ခုနက ပြောခဲ့တဲ့ နယ်ပယ် နစ်ခုကို အတူတူ ချိတ်ဆက်ဖို့ ကြိုးစားနေတာပါ။

What I find very intriguing about those two

အဲဒီ အရာနှစ်ခုနှင့် ပတ်သက်တဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတာက

is that they both look at the same thing:

၎င်းတို့ နှစ်ခုစလုံးဟာ အရာတစ်ခုတည်းကိုပဲ ကြည့်နေကြခြင်းပါပဲ

They are a response to their surroundings.

၎င်းတို့ဟာ ပတ်ဝန်းကျင်ကို တုံ့ပြန်မှု သဘောပါပဲ။

And yet, they do it in a very different way.

ဒါပေမဲ့၊ ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် သူတို့ဟာ အဲဒါကို လုပ်ပုံလုပ်နည်း မတူပါဘူး။

If you look at science on one hand,

ခင်ဗျားတို့ဟာ သိပ္ပံပညာကို ဘက်တစ်ဘက်မှ ကြည့်မယ်ဆိုရင်

science is a very rational approach

သိပ္ပံပညာ ဆိုတာ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ရှိတာတွေကို

to its surroundings,

စနစ်တစ်ကျ ချဉ်းကပ်မှုပါ။

whereas art on the other hand

ဒါပေမဲ့ အနုပညာကျတော့ လုံးဝမတူတော့ပဲ

is usually an emotional approach to its surroundings.

၎င်းရဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ရှိတာကို လှုပ်ရှားနေတဲ့ စိတ်ဖြင့် ကြည့်ရှုမှုပါ။

What I am trying to do is I'm trying

ကျွန်တော် ကြိုးစားနေတာက အဲဒီလို မြင်ကွင်း နှစ်ခုကို

to bring those two views into one

တစ်ခုဖြစ်အောင် လုပ်ပေးလိုက်ခြင်းဖြင့်

so that my images both speak to the viewer's heart

ပုံတွေက ကြည့်ရှုသူရဲ့ နှလုံးသားကိုရော

but also to the viewer's brain.

ဦးနှောက်ကိုပါ တစ်စုံတစ်ခု ပြပေးဖို့ကိုပါပဲ။

Let me demonstrate this based on three projects.

အဲဒီ အကြောင်းကို ပရိုဂျက် သုံးခုကို အခြေခံပြီး ပြပေးပါရစေ။

The first one has to do with making sound visible.

ပထမ တစ်ခုက အသံကို မြင်အောင်လုပ်ပေးမှုနဲ့ ဆက်စပ်ပါတယ်။

Now as you may know,

ခင်ဗျားတို့ အားလုံး သိကြသလို

sound travels in waves,

အသံဟာ လှိုင်းပုံစံနဲ့ ရွေ့ရှားတာပါ

so if you have a speaker,

ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ စပီကာ ရှိတယ်ဆိုရင်

a speaker actually does nothing else

တကယ်တော့ စပီကာ ဆိုတာဟာ

than taking the audio signal,

အသံရဲ့ အချက်ပေးမှုကို ယူလိုက်ကာ

transform it into a vibration,

တုန်ခါမှု အဖြစ်ကို ပြောင်းလဲပေးလိုက်တာပါ

which is then transported through the air,

တဖန် အဲဒါကို လေမှတစ်ဆင့် နားဆီကို ရောက်အောင် ပို့လိုက်တဲ့ အခါမှာ

is captured by our ear,

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ နားမှာ ကြားလာရခြင်းဖြစ်ပြီး

and transformed into an audio signal again.

အဲဒါကို ထပ်ပြိးတော့ အသံရဲ့ အချက်ပေးမှုအဖြစ် ပြောင်းလဲ ပေးလိုက်ပြန်တာပါပဲ။

Now I was thinking,

အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော် စဉ်းစားလာခဲ့တာက

how can I make those sound waves visible?

အဲဒီလို အသံလှိုင်းတွေကို မြင်ရအောင်ဘယ်လို လုပ်ပေးနိုင်မလဲ။

So I came up with the following setup.

အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော်ဟာ ဒီလို စမ်းသပ်မှုကို ကြံဆလိုက်ပါတယ်။

I took a speaker, I placed a thin foil

ကျွန်တော်ဟာ စပီကာ တစ်ခုကို ယူလိုက်တယ်၊ ပလပ်စတစ် အပါးလေးကို

of plastic on top of that speaker,

အဲဒီ စပီကာရဲ့ အပေါ်မှာ တင်လိုက်ပါတယ်

and then I added tiny little crystals

အဲဒီနောက်မှာ ကျွန်တော်ဟာ ရောင်စုံ ဓါတ်ဆားပွင့်တွေကို

on top of that speaker.

စပီကာရဲ့ အပေါ်မှာ ထည့်ပေးလိုက်ပါတယ်။

And now, if I would play a sound through that speaker,

အဲဒီနောက်မှာ၊ ကျွန်တော်က အဲဒီစပီကာမှ တစ်ဆင့် အသံကို ဖွင့်လိုက်မယ်ဆိုရင်

it would cause the crystals to move up and down.

အသံဟာ ခုနကဓါတ်ဆားပွင်တွေကို အပေါ်အောက် လှုပ်ခါစေပါမယ်။

Now this happens very fast,

ဒါပေမဲ့၊ အဲဒါဟာ

in the blink of an eye,

မျက်တောင် တစ်ခတ်ကာလ အတွင်းမှာ ဖြစ်ပျက်တာကို

so, together with LG, we captured this motion

ကျွန်တော်တို့ဟာ LG နဲ့အတူ အဲဒီလို လှုပ်ခါမှုကို

with a camera that is able

တစ်စက္ကန့်မှာ ပုံ ၃.၀၀၀ ကို ရိုက်ကူးနိုင်စွမ်း ရှိတဲ့

to capture more than 3,000 frames per second.

ကင်မရာနဲ့ ရိုက်ကူးယူခဲ့ကြပါတယ်။

Let me show you what this looks like.

အဲဒါနဲ့ ဘာနဲ့ တူတယ်ဆိုတာကို အခု ပြပေးချင်ပါတယ်။

(Music: "Teardrop" by Massive Attack)

(ဂီတ: Massive Attack အဖွဲ့ရဲ့ "Teardrop" တေး)

(Applause)

(လက်ခုပ်တီးသံများ)

Thank you very much.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

I agree, it looks pretty amazing.

အတော်လေးကို အံ့အားသင့်စရာ ကောင်းတာကို ကျွန်တော် သဘောတူပါတယ်။

But I have to tell you a funny story.

ကျွန်တော် ရယ်စရာကောင်းတဲ့ အဖြစ်ကိုပြောပြရဦးမယ်။

I got an indoor sunburn doing this

ဒါကို လုပ်ကိုင်နေစဉ် ကျွန်တော်ဟာ အခန်းထဲမှာကို နေလောင်မိပါတယ်

while shooting in Los Angeles.

လော့အိန်းဂျလီးစ်မြို့မှာ အဲဒီပုံတွေကို ရိုက်နေတုန်းကပါ။

Now in Los Angeles, you could get a decent sunburn

အခုအချိန်မှာတော့ ခင်ဗျားတို့ဟာ လော့အိန်းဂျလီးစ်မြို့မှာ

just on any of the beaches,

ဘယ် ပင်လယ်ကမ်းခြေမှာ မဆို နေလောင်နိုင်ပါတယ်

but I got mine indoors,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်ကျတော့ အခန်းထဲမှာနေထိုင်ရင်းနဲ့ လောင်လာတာပါ

and what happened is that,

ဖြစ်ပုံက ဒီလိုလေ။

if you're shooting at 3,000 frames per second,

ခင်ဗျားဟာ တစ်စက္ကန့်ကို ပုံ ၃.၀၀၀ နှုန်းနဲ့ ရိုက်နေရင်

you need to have a silly amount of light, lots of lights.

ခင်ဗျားဟာ အလင်းရောင် အများကြီး၊ အရမ်းကိုများတဲ့ အလင်းရောင်ကို လိုအပ်ပါတယ်။

So we had this speaker set up,

ကျွန်တော်တို့ဟာ စပီကာကို ခုနက ပြောခဲ့သလို စီမံလိုက်ပါတယ်

and we had the camera facing it,

အဲဒီနောက်မှာ အဲဒီဖက်ကို မျက်နှာမူထားတဲ့ ကင်မရာ ရှိခဲ့ပါတယ်

and lots of lights pointing at the speaker,

ပြီးတော့ စပီကာဖက်ကို ထိုးပေးထားတဲ့ အလင်းရောင်က အများကြီးပဲ။

and I would set up the speaker,

ကျွန်တော်က စပီကာကို လိုသလို ထားပေးတယ်။

put the tiny little crystals on top of that speaker,

သေးနုပ်တဲ့ ဓါတ်ဆားပွင့်တွေကို စပီကာ အပေါ်မှာ တင်ပေးတယ်

and we would do this over and over again,

အဲဒါကို ကျွန်တော်တို့ဟာ ထပ်တလဲလဲ အကြိမ်ပေါင်းများစွာ လုပ်ခဲ့ရတယ်။

and it was until midday that I realized

နေ့လယ်လောက်ကျမှ ကျွန်တော် သိနားလည်လိုက်တာက

that I had a completely red face

ကျွန်တော့် မျက်နှာဟာ လုံးဝကို နီရဲနေခဲ့တယ်

because of the lights pointing at the speaker.

စပီကာဆီကို ထိုးပေးထားတဲ့ အလင်းရောင်ကြောင့်ပါ။

What was so funny about it was that

အဲဒီ ဖြစ်ရပ်ထဲမျာ နောက် တစ်ခု ရယ်စရာ ကောင်းလိုက်သေးတာက

the speaker was only coming from the right side,

အလင်းရောင်ဟာ ညာဖက်ကနေပြီးတော့သာ လာနေခဲ့တာ၊

so the right side of my face was completely red

အဲဒါကြောင့် ကျွန်တော့်မျက်နှာ ညာဖက်ဟာ လုံးဝကို နီနေခဲ့ပါတယ်

and I looked like the Phantom of the Opera

ကျွန်တော်ဟာ Phantom of the Opera ထဲက အတိုင်းပါပဲ၊

for the rest of the week.

တပတ်လုံး အဲဒီလို မျက်နှာ နီရဲရဲနဲ့ နေခဲ့ရပါတယ်။

Let me now turn to another project

အခုတော့ ကျွန်တော်ဟာ နောက် ပရိုဂျက် တစ်ခုဆီကို ဦးလှည့်လိုပါတယ်။

which involves less harmful substances.

အဲဒီထဲမှာ ပါဝင်ကြတဲ့ အရာတွေဟာ ခုနကလောက် အန္တရာယ် မများပါဘူး။

Has anyone of you heard of ferrofluid?

ခင်ဗျားတို့ထဲမှာ ဖဲရိုအရည် ဆိုတာကို ကြားဘူးခဲ့သူ ရှိလား။

Ah, some of you have. Excellent.

အော်ဟုတ်လား၊ တချို့တို့ဆီမှာ ရှိတယ်တဲ့။ သိပ်ကောင်းပါတယ်။

Should I skip that part?

ဒီလိုဆို ဒီအပိုင်းကို ကျွန်တော်တို့ ကျော်လိုက်ရမလား။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

Ferrofluid has a very strange behavior.

အဲဒီ ဖဲရိုအရည်တွေ ပြုမူပုံဟာ သိပ်ကို ဆန်းပါတယ်။

It's a liquid that is completely black.

အပြင်ပမ်းအားဖြင့် အဲဒါဟာ လုံးဝ မည်းနက်နေတဲ့ အရည်ပါ။

It's got an oily consistency.

ဆီလို အနေအထားပါ။

And it's got tiny little particles of metal in it,

၎င်းထဲမှာ သေးနုပ်တဲ့ သတ္ထုစလေးတွေ ရှိပါတယ်

which makes it magnetic.

၎င်းတို့ကြောင့် အဲဒီအရည်ဟာ သံလိုက်ကို ခံစားနိုင်ပါတယ်။

So if I now put this liquid into a magnetic field,

အဲဒီတော့ အဲဒီလို အရည်ကို သံလိုက်စက်ကွင်းထဲကို ထည့်လိုက်ရင်

it would change its appearance.

၎င်းရဲ့ အသွင်အပြင်ဟာ ပြောင်းလဲလာပါမယ်။

Now I've got a live demonstration over here

ကျွန်တော်ဟာ အဲဒါကို ခင်ဗျားတို့ကို ပြပေးဖို့

to show this to you.

ဟိုဖက်မှာ စီစဉ်ထားပါတယ်။

So I've got a camera pointing down at this plate,

ဒီတော့ ကျွန်တော်ရဲ့ ကင်မရာဟာ ဒီပန်းကန်ဖက်ကို မျက်နှာမူထားပါတယ်

and underneath that plate, there is a magnet.

အဲဒီ ပန်းကန်ရဲ့ အောက်ဖက်မှာကျတော့ သံလိုက်ရှိပါတယ်။

Now I'm going to add some of that ferrofluid

အခုတော့ ကျွန်တော်ဟာ ခုနက ပြောပြခဲ့တဲ့

to that magnet.

အရည် နည်းနည်းလေးကို အဲဒီကို ထည့်ပေးပါမယ်။

Let's just slightly move it to the right

ဒီတစ်ခုလုံးကို ညာဖက်ကို မသိမသာ ရွှေ့လိုက်မယ်

and maybe focus it a little bit more. Excellent.

ပြီးတော့ ဆုံချက်ကို နည်းနည်းလေး ညှိပေးမယ်။ သိပ်ကောင်း။

So what you can see now is that

ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့ အားလုံး မြင်နိုင်ကြသလို

the ferrofluid has formed spikes.

ဖဲရိုအရည်ဟာ စုစည်းလျက် ဆူးချွန်ပုံစံမျိုးနဲ့ ထိုးထွက်နေပါတယ်။

This is due to the attraction and the repulsion

အဲဒါကတော့ အရည်ထဲက အပိုင်းအစလေး တစ်ခုချင်းစီရဲ့

of the individual particles inside the liquid.

ဆွဲဆောင်မှု နဲ့ ကန်ထုတ်မှု အားတွေကြောင့်ပါ။

Now this looks already quite interesting,

အခု ကျွန်တော်တို့ မြင်လာရတာဟာ အတော်ကလေး စိတ်ဝင်စားစရာပါပဲ

but let me now add some watercolors to it.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်ဟာ အဲဒီထဲကို ရေဆေးကို နည်းနည်းလေး ထည့်ပေးပါဦးမယ်။

Those are just standard watercolors

ဒါတွေဟာ သာမန် ရေဆးတွေပါ။

that you would paint with.

ပုံဆွဲဖို့ ခင်ဗျားတို့ သုံးကြတာမျိုးပါ။

You wouldn't paint with syringes,

ခင်ဗျားတို့ကတော့ ဆေးထိုးအပ်သုံးပြီး ပုံဆွဲမှာ မဟုတ်ပေမဲ့

but it works just the same.

ရလာတဲ့ ရလဒ်ကတော့ အတူတူပါပဲ။

So what happened now is,

ဒီတော့ အခု ဘယ်လို ဖြစ်လာသလဲဆိုတော့

when the watercolor was flowing into the structure,

ရေဆေးက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စနစ်ထဲကို စီးဝင်လာရာတွင်

the watercolors do not mix with the ferrofluid.

အဲဒီ ရေဆေးဟာ ဖဲရိုအရည်တွေနဲ့ မရောနှောနိုင်ပါဘူး။

That's because the ferrofluid itself

အဲဒါက ဖဲရိုအရည် ကိုယ်တိုင်ကိုက

is hydrophobic.

ရေနဲ့ မရောစပ်နိုင်လို့ပါ။

That means it doesn't mix with the water.

၎င်းဟာ ရေနဲ့ ရောနှောမှု မရှိုနိုင်လို့ ဖြစ်ရပါတယ်။

And at the same time, it tries to maintain its position

အဲဒီ တစ်ချိန်တည်းဟာ ၎င်းဟာ

above the magnet,

သံလိုက် အထက်မှာ အခြေအနေကိုတော့ ထိန်းထားချင်ပါတယ်

and therefore, it creates those amazing-looking

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ဒီလို အံ့အားသင့်ဖွယ်

structures of channels and tiny little ponds

မြောင်းလိုင်းတွေ နဲ့ သေးငယ်တဲ့ အိုင်တွေကို

of colorful water paint.

ရေဆေးဖြင့် ရေးချယ်ထားတာကို မြင်နေရပါတယ်။

So that was the second project.

အဲဒါကတော့ ဒုတိယမြောက် ပရိုဂျက်ပဲ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

Let me now turn to the last project,

အခုတော့ နောက်ဆုံး ပရိုဂျက်ဆီကို သွားကြရအောင်

which involves

အဲဒီမှာပါဝင်တာက

the national beverage of Scotland.

စကော့လန်ရဲ့ နာမည်ကြီး အမျိုးသား ယမကာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

This image, and also this one,

ဟောဒီပုံကို၊ ပြီးတော့ ဒီပုံကို

were made using whiskey.

ဝီစကီကို အသုံးပြုပြီး ရယူခဲ့ပါတယ်။

Now you might ask yourself,

ဒီလိုပြောလိုက်လို့

how did he do that?

ဘယ်လိုလုပ်ပြီး ရယူနိုင်ခဲ့တာလဲလို့ မေးနိုင်ကြပါတယ်။

Did he drink half a bottle of whiskey

ဒီလူ ဝီစကီ ပုလင်းဝက်လောက်ကို သောက်ပြီးတဲ့နောက်မှာ

and then draw the hallucination he got

စိတ်ချောက်ချားနေတုန်း အာရုံထဲ ပေါ်လာတာတွေကို

from being drunk onto paper?

စက္ကူပေါ်ကို ရေးဆွဲလိုက်တာများလား။

I can assure you I was fully conscious

ကျွန်တော်ဟာ ခုနက ပုံတွေကို ရိုက်နေစဉ်

while I was taking those pictures.

လုံးဝကို သတိရလျက် ရှိနေခဲ့တာကို အာမခံနိုင်ပါတယ်။

Now, whiskey contains 40 percent of alcohol,

ကောင်းပြီ၊ ကျွန်တော်တို့ သိကြသလို ဝီစကီထဲမှာ အရက်ပျံ (၄၀) ရာခိုင်နှုန်း ပါရှိပါတယ်၊

and alcohol has got some very interesting properties.

ပြီးတော့ အရက်ပျံနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အရည်အချင်း အချို့ဟာ စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းလှပါတယ်။

Maybe you have experienced

ခင်ဗျားတို့ကလည်း ခုနက ကျွန်တော်တို့ ပြောမိခဲ့ကြတဲ့

some of those properties before,

အရည်အချင်းတွေကို အရင်တုန်းက ခံစားချင်ခံစားခဲ့ဘူးကြမှာပါ

but I am talking about the physical properties,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော် အခု ပြောပြချင်တာက ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အရည်အချင်းတွေကိုပါ

not the other ones.

ခုနကဟာမျိုးကို မဟုတ်ပါဘူး။

So when I open the bottle, the alcohol molecules

ကျွန်တော်က ပုလင်းကို ဖွင့်လိုက်တဲ့ အခါမှာ

would spread in the air,

အရက်ပျံ မော်လီကြူးတွေဟာ လေထဲကို ပျံ့နှံ့လာကြပါမယ်

and that's because alcohol is a very volatile substance.

အရက်ပျံဟာ သိပ်ကိုပေါ့ပါးပြီး လျင်မြန်စွာ ရွေ့ရှားနိုင်လို့ပါ

And at the same time, alcohol is highly flammable.

တစ်ချိန်တည်းမှာ အရက်ပျံဟာ သိပ်ကို မီးလောင်လွယ်တဲ့ အရာပါ။

And it was with those two properties

အဲဒီ အရည်အချင်း နှစ်ခုကို အသုံးချပြီး

that I was able to create the images

ကျွန်တော်ဟာ ခင်ဗျားတို့ အခု မြင်နေကြရတဲ့ ပုံတွေကို

that you're seeing right now.

ဖန်တီးနိုင်ခဲ့တာပါ။

Let me demonstrate this over here.

အဲဒါကို ဒီမှာကို လက်တွေ့ လုပ်ပြပါရစေ။

And what I have here is an empty glass vessel.

ဒီတော့ ဒါက ဖန်ပုလင်းကြီးပါ။

It's got nothing in it.

၎င်းရဲ့ အထဲမှာ ဘာမှ မရှိပါဘူး။

And now I'm going to fill it with oxygen

အခုတော့ ကျွန်တော်ဟာ အဲဒီထဲကို အောင်စီဂျင်ကို မှုတ်သွင်းပါမယ်

and whiskey.

အဲဒီနောက်မှာဝီစကီကိုလည်း

Add some more.

အနည်းငယ် ထည့်ပေးဦးမယ်။

Now we just wait for a few seconds

အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ စက္ကန့်အနည်းငယ်ကြာ စောင့်ပါမယ်။

for the molecules to spread inside the bottle.

မော်လီကြူးတွေ ပုလင်းထဲမှာ ပျံ့နှံ့လာဖို့အတွက်ပါ။

And now, let's set that on fire.

ကောင်းပြီ ဒါကို မီးရှိုကြည့်ကြပါစို့။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

So that's all that happens.

အဲဒီမှာ ဖြစ်ပျက်တာတွေက အဲဒါအားလုံးပါပဲ။

It goes really fast, and it's not that impressive.

သိပ်ကို မြန်လှပါတယ်၊ သိပ်အထင်ကြီးစရာ မဟုတ်သလိုပါပဲ။

I could do it again to show it one more time,

ကျွန်တောဟာအဲဒါကို နောက်တစ်ကြိမ် ထပ်ပြီး လုပ်ပြလို ရပါသေးတယ်

but some would argue that this is a complete waste

ဒါပေမဲ့ အဲဒါဟာ ဝီစကီကို လုံး၀ အဓိပ္ပါယ်မဲ့စွာ ဖြုန်းမှု ဖြစ်တယ်

of the whiskey, and that I should rather drink it.

အဒါ့အစား ၎င်းကို သောက်ဖို့ လိုတယ်လို့ ခင်ဗျားတို့ထဲက တချို့တို့က ဆိုကြပါမယ်။

But let me show you a slow motion

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်ဟာ ခုနက ဖြစ်ပျက်ခဲ့တာကို အနှေးရုပ်ရှင် ပြပါရစေ

in a completely darkened room

လုံးဝကို မှောင်နေတဲ့ အခန်းထဲမှာ ပြဖို့ လိုပါတယ်

of what I just showed you in this live demonstration.

ခုနက ကျွန်တော် လုပ်ပြခဲ့တာကိုပဲ ခင်ဗျားတို့ ပြန်မြင်ကြရမှာပါ။

So what happened is that the flame

အဲဒီတော့ ဖြစ်လာခဲ့တာက မီးလျှံဟာ

traveled through the glass vessel from top to bottom,

ဖန်ပုလင်းထဲကို ထိပ်မှအောက်အထိကို ကျဆင်းသွားစဉ်

burning the mix of the air molecules

လေထဲမှာ ရှိနေခဲ့ကြတဲ့ မော်လီကြူးတွေကို မီးရှိုပေးလိုက်ပါတယ်။

and the alcohol.

၎င်းတို့နဲ့အတူ အရက်ပျံလည်း မီးလောင်လာပါတယ်။

So the images that you saw at the beginning,

ဒါကြောင့်မို့လို့ အစပိုင်းမှာ ခင်ဗျားတို့ မြင်လိုက်ရတဲ့ ပုံတွေဟာ

they are actually a flame stopped in time

တကယ်တော့ အဲဒါတွေဟာ အချိန်ပိုင်းအရ ရပ်ပစ်ခံလိုက်ရတဲ့ မီးလျှံပါပဲ

while it is traveling through the bottle,

ပုလင်း တစ်လျှောက် သွားနေတဲ့ ပုံပါ။

and you have to imagine

ပြီးတော့ အဲဒီလို ပုံကိုယူပြီး စိတ်ကူးဖြင့်

it was flipped around 180 degrees.

၁၈၀ ဒီဂရီ လှည့်ပေးလိုက်ရင် ဒီလိုပုံကို ရလာမှာပါ။

So that's how those images were made.

ဒီတော့ ဟိုဖက်က ပုံတွေ ရရှိခဲ့တာက အဲဒီလိုနည်းနဲ့ပါ။

(Applause)

(လက်ခုပ်တီးသံများ)

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

So, I have now showed you three projects,

ဒီတော့ ကျွန်တော်ဟာ ခင်ဗျားတို့ကို ပရိုဂျက် သုံးခုကို ပြခဲ့ပါတယ်

and you might ask yourself, what is it good for?

ဒါနဲ့ ဒါတွေဟာ ကောင်းတာ ဘာများ ရှိပါသလဲ ဆိုပြီး ခင်ဗျားတို့မေးနိုင်ကြပါတယ်။

What's the idea behind it?

ဒါတွေရဲ့ နောက်ကွယ် အတွေးအခေါ်က ဘာများလဲ?

Is it just a waste of whiskey?

အဲဒါဟာ ဝီစကီကို အလကား ဖြုန်းမှုများလား။

Is it just some strange materials?

ထူးဆန်းတဲ့ အရာတွေကို ပြလိုတာများလား။

Those three projects, they're based on very simple

ခုနက ပရိုဂျက် သုံးခစလုံးတို့ဟာ သိပ်ကို ရိုးရှင်းနေတဲ့

scientific phenomena,

သိပ္ပံပညာဆိုင်ရာ အချင်းအရာတွေကို အခြေခံထားပါတယ်၊

such as magnetism, the sound waves,

သံလိုက်ဓါတ်၊ အသံလှိုင်းများ

or over here, the physical properties of a substance,

ဒါမှမဟုတ် ဒီကိစ္စထဲမှာဆိုရင်၊ အရာဝတထ္ထု တစ်ခုရဲ့ ရုပ်ပိုင်း လက္ခဏာ တစ်ခုကို သုံးထားတယ်

and what I'm trying to do

တကယ်တမ်းတော့ ကျွန်တော် ကြိုးစားနေတာက

is I'm trying to use these phenomena

အဲဒီလို အချင်းအရာတွေကို အသုံးပြုပြီး

and show them in a poetic and unseen way,

အဲဒါတွေကို ကဗျာဆန်ပြီး ဘယ်သူတွေ+မှ မမြင်ဘူးတဲ့ ပုံစံမျိုးဖြင့် ပြသပေးလိုတာပါ

and therefore invite the viewer

အဲဒီလိုနည်းနဲ့ ဒါတွေကို ကြည့်ရှုကြသူတို့ကို

to pause for a moment

ခဏလေး ရပ်လိုက်ကြပါ

and think about all the beauty

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ တစ်ချိန်လုံး ဝန်းရံလျက်ပြီး ရှိနေတဲ့

that is constantly surrounding us.

အလှတရားကို စောင့်မျှော် ကြည့်လာကြဖို့ အတွက်ပါပဲ။

Thank you very much.

သိပ်ကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်တီးသံများ)