David Puttnam: What happens when the media's priority is profit?

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

I'd like to start, if I may,

ကျွန်တော် ပိုင်စ်လေး ခရုကောင်ရဲ့ ပုံပြင်ဖြင့်

with the story of the Paisley snail.

ဒီဟောပြောချက်ကို စတင်ပါရစေ။

On the evening of the 26th of August, 1928,

၁၉၂၈ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၆ ရက်နေ့ရဲ့ ညနေမှာ

May Donoghue took a train from Glasgow

မေ ဒွန်နိုဟူးဟာ ဂလါဇ်ဂိုးမြို့မှ နေပြီး

to the town of Paisley, seven miles east of the city,

အဲဒီမြို့ အရှေ့ဖက်ရှိ ပိုင်စ်လေ မြို့ဆီကို ရထားစီး ထွက်လာခဲ့ရာ၊

and there at the Wellmeadow Café,

အဲဒီက ဝဲလ်မီးဒိုး ကဖေးဆိုင်မှာ၊

she had a Scots ice cream float,

သူမကို စကော့ ရေခဲမုန့်၊

a mix of ice cream and ginger beer

ရေခဲမုန့် နဲ့ ဂျင်ဂျားဘီယာ ရောထားတဲ့ သောက်စရာဖြင့်

bought for her by a friend.

သူ့မိတ်ဆွေ တယောက်က ဧည့်ခံပါတယ်။

The ginger beer came in a brown, opaque bottle

ဂျင်ဂျားဘီယာကို ထိုးဖောက် မြင်မရနိုင်တဲ့ အညိုရောင်ပုလင်းနဲ့ ချပေးထားရာ

labeled "D. Stevenson, Glen Lane, Paisley."

"D. Stevenson, Glen Lane, Paisley" ဆိုပြီး တံဆိပ်တပ်ထားပါတယ်။

She drank some of the ice cream float,

သူမဟာ အရည်ထဲ ပျော်နေတဲ့ ရေခဲမုန့် အနည်းငယ်ကို သောက်လိုက်တယ်၊

but as the remaining ginger beer was poured

။ါပေမယ့် ကျန်နေသေးတဲ့ ဂျင်ဂျားဘီယာကို

into her tumbler,

သူ့ဖန်ခွက်ထဲကို ထည့်ပေးလိုက်တဲ့ အခါမှာတော့

a decomposed snail

သူ့ခွက်ထဲမှာ ပုပ်သိုးနေတဲ့ ခရုကောင်

floated to the surface of her glass.

ပေါလော ပေါ်လာပါတယ်။

Three days later, she was admitted

အဲဒီနောက် သုံးရက်အကြာမှာ သူမကို

to the Glasgow Royal Infirmary

ဂလာဇ်ဂိုး တော်ဝင် ဆေးရုံကို တင်လိုက်ရပါတယ်၊

and diagnosed with severe gastroenteritis

ပြင်းထန်လှတဲ့ အူရောင်ရမ်းနာ နဲ့ စိတ်ချောက်ချားမှု

and shock.

ရောဂါဖြင့် တင်ခံလိုက်ရပါတယ်။

The case of Donoghue vs. Stevenson that followed

အဲဒီနောက်မှာ မြင်ခဲ့ကြရတဲ့ ဒွန်နိုဟူး နဲ့ စတီဗင်ဆန်တို့ရဲ့ အမှုဟာ

set a very important legal precedent:

ဥပဒေရေးရာဆိုင်ရာ အရေးကြီးတဲ့ အစဉ်အလာ တစ်ရပ်ကို ချမှတ်ပေးခဲ့တယ်။

Stevenson, the manufacturer of the ginger beer,

ဂျင်ဂျားဘီယာကို ထုတ်လုပ်ပေးခဲ့သူ၊ စတီဗင်ဆန်ဟာ၊

was held to have a clear duty of care

မေ ဒွန်ဒွန်နိုဟူးကို စောင့်ရှောက်ပေးရန်

towards May Donoghue,

တာဝန်ရှိခဲ့ကြောင်း ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်၊

even though there was no contract between them,

သူတို့နှစ်ဦး အကြားမှာ ဘယ်လို ကန်ထရိုက်စာချုပ် မရှိခဲ့တာတောင်၊

and, indeed, she hadn't even bought the drink.

သူမကိုယ်တိုင် အဲဒီ သောက်စရာကို မဝယ်ခဲ့သည့်တိုင်အောင် တာဝန်ရှိခဲ့ပါတယ်။

One of the judges, Lord Atkin, described it like this:

အဲဒီတူန်းက တရားသူကြီးတွေထဲက တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့တဲ့၊ လော့ အာတ်ကင်က

You must take care to avoid acts or omissions

အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ထောက်ပြသွားပုံက

which you can reasonably foresee

သင်တို့သည် သင့်တို့အိမ်နီးချင်း တစ်ဦးကို ထိခိုက်လာဖွယ်ရာ ရှိတဲ့

would be likely to injure your neighbor.

လုပ်ရပ်များကို သို့မဟုတ် လစ်ဟင်းချက်များကို ရှောင်ရှားဖို့ လိုအပ်တယ်တဲ့။

Indeed, one wonders that without a duty of care,

တကယ်ပါပဲ၊ စဉ်းစားကြည့်ကြမယ်ဆိုရင်

how many people would have had to suffer

စတီဗင်ဆန်က သူ့လုပ်ငန်းကို မပိတ်ခဲ့ဘူးဆိုရင်

from gastroenteritis before Stevenson eventually went out of business.

နောက်ထပ် ပြည်သူ ဘယ်လောက်အထိ အူရောင်ရမ်းနာ ရောဂါ ဖြစ်လာခဲ့ကြလိမ့်မလဲ။

Now please hang on to that Paisley snail story,

ဒီနေရာမှာ၊ အရေးကြီးတဲ့ အခြေခံမူ တစ်ရပ်ဖြစ်တာမို့လို့၊

because it's an important principle.

အဲဒီ ပိုင်စ်လေး ခရုကောင် ဖြစ်ရပ်ကို ဆက်လေ့လာရန် လိုပါတယ်။

Last year, the Hansard Society, a nonpartisan charity

မနှစ်တုံးက၊ ဟန်စားရ်ဒ် အဖွဲ့ဆိုတဲ့

which seeks to strengthen parliamentary democracy

ပါလီမန် ဒီမိုကရေစီ ခိုင်ခန့်လာရေးကို၊

and encourage greater public involvement in politics

ပြီးတော့ နိုင်ငံရေးထဲမှာ ပြည်သူတွေ တိုးပြီး ဝင်ပါလာရေးကို ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ပါတီစုံ ပရဟိတအဖွဲ့က

published, alongside their annual audit

အဖွဲ့ရဲ့ နှစ်စဉ် အစီရင်ခံစာနဲ့အတူ

of political engagement, an additional section

နိုင်ငံရေးထဲ ပါဝင်လှုပ်ရှားမှုဆိုင်ရာ စစ်တမ်းကို၊

devoted entirely to politics and the media.

နိုင်ငံရေး နဲ့ မီဒီယာများကိုသာ ရည်စူးထားတဲ့ ဖြည့်စွက် အခန်းကို ထည့်သွင်းတင်ပြခဲ့တယ်။

Here are a couple of rather depressing observations

အဲဒီ စစ်တမ်းထဲက အတော့်ကို စိတ်ပျက်စရာကောင်းတဲ့

from that survey.

လေ့လာတွေ့ရှိချက်တွေကို တင်ပြပါရစေ။

Tabloid newspapers do not appear

လူပြိန်းကြိုက် သတင်းစာများဟာ

to advance the political citizenship of their readers,

သူတို့ စာဖတ်ပရိသတ်ကြီးရဲ့ နိုင်ငံရေး အသိစိတ်ကို မြှင့်တင်နိုင်ခဲ့ခြင်း မရှိပါ၊

relative even to those

ဘယ်သတင်းစာကိုမှ မဖတ်ကြတဲ့ သူတွေနဲ့တောင်

who read no newspapers whatsoever.

နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ရင် အဲဒီလို တွေ့နိုင်တယ်။

Tabloid-only readers are twice as likely to agree

လူပြိန်းကြိုက် သတင်းစာများ ဖတ်ကြသူတို့ဟာ၊

with a negative view of politics

သတင်းစာကို မဖတ်ကြတဲ့ သူတွေနဲ့နှိုင်းစာကြည့်ပါက၊

than readers of no newspapers.

နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ အဆိုးမြင် ရှုဒေါင့်များကို နှစ်ဆထိတောင်ပိုပြီး သဘောတူနိုင်ပါတယ်။

They're not just less politically engaged.

သူတို့ဟာ နိုင်ငံရေးကို စိတ်ဝင်စားမှု နည်းပါးကြရုံသာမက၊

They are consuming media that reinforces

သူတို့ဟာ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ သူတို့ရဲ့ အဆိုးမြင်မှုများကို

their negative evaluation of politics,

အားပေးနေကြတဲ့ မီဒီယာတွေကို သုံးစွဲနေခြင်းဖြင့်

thereby contributing to a fatalistic and cynical

ဒီမိုကရေစီဆိုင်ရာ ကံသာပဓာန စိတ်ကို၊

attitude to democracy and their own role within it.

ပြီးတော့ သံသယဝင်စိတ်တွေကို ဖြန့်ဖြူးသလို ဖြစ်နေပါတယ်။

Little wonder that the report concluded that

အဲဒီ အစီရင်ခံစာရဲ့ ကောက်နှုတ်ချက်ဟာ အံ့အားသင့်စရာပါပဲ။

in this respect, the press, particularly the tabloids,

စာနယ်ဇင်းတွေ၊ အထူးသဖြင့် လူပြိန်းကြိုက် သတင်းစာတွေဟာ၊

appear not to be living up to the importance

ဒီမိုကရေစီ အရေးတော်ပုံထဲက အရေးပါတဲ့ သူတို့ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို

of their role in our democracy.

ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ကြပုံ မရပါဘူး။

Now I doubt if anyone in this room would seriously

ဒီခန်းမကြီးထဲက တယောက်ယောက်က

challenge that view.

အဲဒီလို ရှုဒေါင့်ကို လေးလေးနက်နက် ချေပနိုင်မယ်လို့ ကျွန်တော် မထင်ပါဘူး။

But if Hansard are right, and they usually are,

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဟန်စားရ်ဒ် အဖွဲ့ကသာ မှန်တယ်ဆိုရင်၊ အများအားဖြင့် သူတို့ မှန်တတ်ကြပါတယ်၊

then we've got a very serious problem on our hands,

ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ တကယ့်ကို ရင်လေးဖွယ်ရာ ပြဿနာကြီး ရှိနေပါပြီ၊

and it's one that I'd like to spend the next 10 minutes

အဲဒီအကြောင်းကိုမှ လာမယ့် ၁၀ မိနစ်အတွင်းမယ်

focusing upon.

ကျွန်တော် အလေးထားပြီး ပြောချင်ပါတယ်။

Since the Paisley snail,

အထက်ပါ ပိုက်စလေး ခရုကောင်ရဲ့ နောက်မှာ

and especially over the past decade or so,

အထူးသဖြင့် လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်အတွင်းမှာ

a great deal of thinking has been developed

စဉ်းစား တွေးခေါ်ပုံဟာ အတော့်ကို တိုးတက်ပြောင်းလဲလာခဲ့ပါတယ်

around the notion of a duty of care

စောင့်ရှောက်မှု တာဝန်နဲ့ပတ်သက်တာကို ဆိုလိုပါတာယ်

as it relates to a number of aspects of civil society.

အဲဒါဟာ အရပ်ဖက်လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ မျက်နှာစာ တသီကြီးနဲ့ သက်ဆိုင်နေလို့ပါ။

Generally a duty of care arises when one individual

ယေဘူယျအားဖြင့်၊ လူပုဂ္ဂိုလ် တစ်ယောက် သို့မဟုတ် လူတစ်စုက

or a group of individuals undertakes an activity

လုပ်ကိုင်နေတဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်တာဟာ အခြားသူတို့အား ထိခိုက်နစ်နာစေနိုင်တဲ့

which has the potential to cause harm to another,

အလားအလာ၊ ရုပ်ပိုင်းအရ၊ စိတ်ပိုင်းအရ သို့မဟုတ် စီးပွားရေးအရ ရှိနေပါက၊

either physically, mentally or economically.

စောင့်ရှောက်ပေးမှုဆိုင်ရာ တာဝန်ဆိုတာ ပေါ်ပေါက်လာတတ်ပါတယ်။

This is principally focused on obvious areas,

အဲဒါကို ကျွန်တော်တို့ဟာ အခြေခံသဘောအရကိုက

such as our empathetic response to children and young people,

ကလေးငယ်များ နဲ့ လူငယ်များအားဆိုင်ရာ၊ ဝန်ဆောင်ပေးကြတဲ့ ဝန်ထမ်းများဆိုင်ရာ။

to our service personnel, and to the elderly and infirm.

အသက်ကြီးရင့်ကြသူများ နဲ့ ချိနဲ့ကြသူများဆိုင်ရာ မျက်နှာစာများ ဖြစ်ကြတာ ထင်ရှားပါတယ်။

It is seldom, if ever, extended to equally important arguments

ဒါတွေကို ကျွန်တော်တို့ဟာ တိုးချဲ့ကျင့်သုံးပြီး

around the fragility of our present system of government,

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အစိုးရစနစ်ရဲ့ အားနည်းချက်တွေကို၎င်း၊

to the notion that honesty, accuracy and impartiality

ဒီမိုကရေစီ အရေးတော်ထဲမှာ သိရှိနားလည် ယုံကြည်စိတ်ဖြင့်

are fundamental to the process of building

ပြည်သူတို့ ပါဝင်လာရေးကို ထူထောင် တည်ဆောက်ရာမှာ

and embedding an informed,

ရိုးသားမှု၊ တိကျမှု နှင့် ဘက်မလိုက်မှုတို့ကို ရည်စူးလျက်၎င်း၊

participatory democracy.

လုပ်ဆောင်ရန် တန်းတူ အရေးကြီးလှပါတယ်။

And the more you think about it,

ပြီးတော့ ဒီအကြောင်းကို ပိုပိုစဉ်းစားလေလေ၊

the stranger that is.

ပိုပိုပြီး နားလည်မရ ဖြစ်လာလေလေ ပါပဲ။

A couple of years ago, I had the pleasure

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်တုံးက ကျွန်တော်ဟာ

of opening a brand new school

အင်္ဂလန် အနောက်မြောက်ပိုင်းမှာ အသစ်စက်စက် ကျောင်းတစ်ကျောင်း

in the northeast of England.

ဖွင့်ပွဲထဲမှာ ဝမ်းသာစွာ ပါဝင်ခွင့် ရရှိခဲ့ပါတယ်။

It had been renamed by its pupils as Academy 360.

ကျောင်းသားတွေဟာ အဲဒီကျောင်းကို အကယ်ဒမီ ၃၆၀ ဆိုပြီး နာမည်ပြောင်းခဲ့ကြပါတယ်။

As I walked through their impressive,

တကယ့်ကို အားရစရာ ကောင်းတဲ့

glass-covered atrium,

မှန်တွေနဲ့ ဝိုင်းအုပ်ထားတဲ့ ခန်းမကြီးက ကျွန်တော်ရဲ့ ရှေ့မှာ

in front of me, emblazoned on the wall

နံရံပေါ်မှာကျတော့

in letters of fire

မီးတောက်နေတဲ့ စာလုံးတွေနဲ့ပေါ့။

was Marcus Aurelius's famous injunction:

မားကာစ် ဩရေးလီအူစ်ရဲ့ နာမည်ကြီး စာတမ်းကို ကမ္မည်းထိုးပါတယ်၊

If it's not true, don't say it;

"မဟုတ်တာကို မပြောနဲ့၊"

if it's not right, don't do it.

"မမှန်တာကို မပြောနဲ့။"

The head teacher saw me staring at it,

ကျောင်းအုပ်ကြီးက ကျွန်တော် အဲဒီလို ငေးကြည့်နေတာကို

and he said, "Oh, that's our school motto."

သတိထားမိလို့၊ "အို အဲဒါ ကျွန်တော်တို့ ကျောင်းရဲ့ ဆောင်ပုဒ်ပဲ။"

On the train back to London,

လန်ဒန်ကို အပြန် မီးရထားပေါ်မှာ

I couldn't get it out of my mind.

ကျွန်တော့် ဦးနှောက်ထဲမှာ အဲဒါကို မေ့မရနိုင်ခဲ့ပါ။

I kept thinking, can it really have taken us

နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်လွန်လာခဲ့တဲ့ နောက်မှာတောင်

over 2,000 years to come to terms

ကျွန်တော်တို့ဟာ ကျွန်တော်တို့အားလုံး

with that simple notion

တစ်ယောက်က တစ်ယောက်ဆီက နေပြီး မျှော်လင့်နိုင်တာ အတွက်

as being our minimum expectation of each other?

မှတ်ယူရမယ့် အချက်ဟာ အဲဒီလောက်ကို နည်းလှပါကလား။

Isn't it time that we develop this concept

ဒီတော့ စောင့်ရှောက်မှု တာဝန်ဆိုင်ရာ အဲဒီလို ယူဆချက်ကို

of a duty of care

တိုးတက်ပြုစုပေးပြီး ကျွန်တော်တို့ အားလုံး မျှဝေ သုံးနေကြရကာ

and extended it to include a care

တချိန်တည်းမှာ ပိုပို အန္တရာယ်များ ရင်ဆိုင်လာနေရတဲ့

for our shared but increasingly endangered democratic values?

ဒီမိုကရေစီ အနှစ်သာရများဆီကိုပါ တိုးချဲ့စောင့်ရှောက်ပေးရမယ့် အချိန်ပါ။

After all, the absence of a duty of care

တကယ်တော့၊ အသက်မွေးမှု လုပ်ငန်းအမျိုးမျိုးထဲမှာ

within many professions

စောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာ တာဝန်ကို နားမလည်ကြခြင်းဟာ

can all too easily amount to accusations of negligence,

ဖြစ်ကတတ်ဆန်း လုပ်နေကြတယ်ဆိုပြီး အလွယ်တကူ စွပ်စွဲစရာ ဖြစ်လာန်ုိင်ပြီး

and that being the case, can we be really comfortable with the thought

ကျွန်တော်တို့ မြင်ခဲ့ကြရတဲ့ အမှုမှာလိုပဲ

that we're in effect being negligent

ကျွန်တော်တို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် အရေးကြီး လိုအပ်လှကြတဲ့

in respect of the health of our own societies

အနှစ်သာရတွေကိုတောင်မှ ကျွန်တော်တို့ဟာ

and the values that necessarily underpin them?

ဂရုမစိုက်ကြသလို ဖြစ်နေပါတယ်။

Could anyone honestly suggest, on the evidence,

တစ်ယောက်ယောက်က၊ အထောက်အထားတွေနဲ့အတူ၊

that the same media which Hansard so roundly condemned

ဟန်စားရ်ဒ် အဖွဲ့က ရစရာမရှိအောင် ရှုတ်ချထားတဲ့ မီဒီယာတွေဟာ

have taken sufficient care to avoid behaving

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အမွေရ ခံစားနေကြရတဲ့ ထိခိုက်ပျက်စီးလွယ်တဲ့

in ways which they could reasonably have foreseen

ဒီမိုကရေစီ လုပ်နည်းလုပ်ဟန်တွေကို ထိုးနှက်နိုင်တဲ့

would be likely to undermine or even damage

သို့မဟုတ် ပျက်ပြားထိပါးနိုင်စေတဲ့ အရာများကို ရှောင်ရှားဖို့အတွက်

our inherently fragile democratic settlement.

အရေးယူ လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြတာကို ထောက်ပြနိုင်ပါသလား။

Now there will be those who will argue

ဒီလိုပြောလိုက်လို့ ဒီလို ပြောဆိုမှုတွေဟာ

that this could all too easily drift into a form

လွယ်လွယ်နဲ့ ဆင်ဆာလုပ်ရေးဆီကို၊

of censorship, albeit self-censorship,

တနည်း မိမိကိုမိမိ ဆင်ဆာလုပ်ရေးဆီကို ဆိုက်ရောက်လာမယ်လို့ ဆင်ခြေပေးနိုင်ကြပါတယ်၊

but I don't buy that argument.

ကျွန်တော်ကတော့ အဲဒါမျိုးကို လက်မခံပါ။

It has to be possible

တကယ်တော့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖေါ် ပြောဆိုခွင့်ကို

to balance freedom of expression

ပိုပြီးကျယ်ပြန့်တဲ့ စိတ်ဓါတ်ရေး နဲ့ လူမှုရေး တာဝန်တွေနဲ့

with wider moral and social responsibilities.

ချိန်ခွင်လျှာ မျှတအောင် လုပ်နိုင်ကြရပါမယ်။

Let me explain why by taking the example

ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတာကို ကျွန်တော်ဟာ

from my own career as a filmmaker.

ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်ရေး ကျွန်တော့်ကိုယ်တိုင်ရဲ့ သာဓကဖြင့် ရှင်းပြပါရစေ။

Throughout that career, I never accepted

ကျွန်တော်ဟာ အဲဒီလို အသက်မွေး လုပ်ကိုင်ရာမှာ

that a filmmaker should set about putting

ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်လိုသူဟာ သူရဲ့ အလုပ်ကို၊

their own work outside or above what he or she

သူကိုယ်တိုင်ရဲ့ ဘဝအတွက်၊ သူ့မိသားစုအတွက်၊

believed to be a decent set of values

ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ အားလုံး နေထိုင်နေကြရတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကြီးရဲ့ အနာဂါတ်အတွက်၊

for their own life, their own family,

သင့်တင့်တယ်လို့ ခံယူထားကြတဲ့ တန်ဖိုးများရဲ့ ဘောင်အပြင်မှာ၊

and the future of the society in which we all live.

ဒါမှမဟုတ် အထက်မှာ ထားရှိရမယ်ဆိုတာကို ကျွန်တော် လက်မခံခဲ့ပါ။

I'd go further.

ကျွန်တော်ဟာ အဲဒါထက်ကိုတောင် ရှေ့ကို သွားလိုက်တယ်။

A responsible filmmaker should never devalue their work

တာဝန်သိတတ်တဲ့ ရုပ်ရှင် ထုတ်လုပ်သူ တစ်ဦးဟာ သူရဲ့ အလုပ်ကို

to a point at which it becomes less than true

သူကိုယ်တိုင် နေထိုင်ချင်တဲ့ ကမ္ဘာကြီးအတွက် ဟုတ်မှန်တယ်လို့ ပြောမရနိုင်တော့တဲ့

to the world they themselves wish to inhabit.

အဆင့်မျိုးဆီကို တန်ဖိုးလျှောကျသွားတာမျိုးကို ဘယ်တော့မှ ခွင့်မပြုသင့်ပါဘူး။

As I see it, filmmakers, journalists, even bloggers

ဒီတော့ ကျွန်တော့် အမြင်ကို ပြောရရင်၊ ရုပ်ရှင် ထုတ်လုပ်သူတွေ၊ သတင်းစာဆရာတွေ၊

are all required to face up to the social expectations

ဘလော့ရေးကြသူတွေတောင်၊ အားလုံးတို့ဟာ သူတို့ မီဒီယာတွေရဲ့ ပင်ကိုယ် စွမ်းပကားတွေကို

that come with combining the intrinsic power of their medium

သူတို့ရဲ့ ထက်မြက်တဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုများနဲ့ပေါင်းစပ် လုပ်ကိုင်ပေးကြမယ် ဆိုတဲ့

with their well-honed professional skills.

လူမှုရေး မျှော်လင့်ချက်များကို ရင်ဆိုင်တုံ့ပြန်ပေးရန် လိုအပ်ပါတယ်။

Obviously this is not a mandated duty,

ဒါဟာ မလုပ်မနေရ တာဝန်ပါလို့ ပြောမရတာ မှန်ပေမဲ့၊

but for the gifted filmmaker and the responsible journalist

ပါရမီရှိကြတဲ့ ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်သူ၊ တာဝန်သိတတ်တဲ့ သတင်းစာဆရာ

or even blogger, it strikes me as being utterly inescapable.

ဒါမှမဟုတ် ဘလော့ဂါး တယောက်တောင်၊ လုံးဝကို ရှောင်ပြေးလို့ မရနိုင်တာ ရှင်းနေပါတယ်။

We should always remember that our notion

ကျွန်တော်တို့ အမြဲတမ်း သတိရနေကြရန် လိုတာက၊

of individual freedom and its partner, creative freedom,

ပုဂ္ဂိုလ်ရေး လွတ်လပ်ခွင့် နဲ့ အဲဒါရဲ့ မိတ်ဖက်ဖြစ်တဲ့ ဖန်တီးရေး လွတ်လပ်ခွင့် ဆိုတာတွေဟာ

is comparatively new

အနောက်တိုင်း အယူအဆတွေထဲမှာ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ကြတာ

in the history of Western ideas,

သိပ်မကြာလှသေးပါဘူး၊

and for that reason, it's often undervalued

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ မကြာခဏဆိုသလို အဲဒါကို သိပ်အရေး မထားကြပါဘူး၊

and can be very quickly undermined.

အဲဒါကြောင့်ပဲ လျင်မြန်စွာ တန်ဖိုးကျဆင်းသွားနိုင်ပါတယ်။

It's a prize easily lost,

အဲဒါဟာ လွယ်လွယ်နဲ့ ပျောက်ဆုံးသွားနိုင်တဲ့ ဆုလာဘ်ပါ၊

and once lost, once surrendered,

ပျောက်သွားပြီဆိုရင်တော့၊

it can prove very, very hard to reclaim.

ပြန်ပြီး ရယူရေးဟာ သိပ်သိပ်ကို ခဲယဉ်းမှာ သေချာပါတယ်။

And its first line of defense

ဒီတော့ အဲဒါကို ခုခံကာကွယ်ဖို့အတွက် ပထမဦးဆုံး အချက်က

has to be our own standards,

ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်တိုင်ရဲ့ စံနှုန်းတွေပဲ ဖြစ်ရပါမယ်၊

not those enforced on us by a censor or legislation,

ဆင်ဆာအဖွဲ့ ဒါမှမဟုတ် ဥပဒေပြုလွှတ်တော်မှ ပြဌာန်းထားတာ မဟုတ်ဘဲ

our own standards and our own integrity.

ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်တိုင်ရဲ့စံနှုန်းများ နှင့် ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်တိုင်ရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာ ဖြစ်ရပါမယ်။

Our integrity as we deal with those

အတူတူ အလုပ်လုပ်ကြရသူတို့နဲ့ ဆက်ဆံနေစဉ်မှာ၊

with whom we work

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာ

and our own standards as we operate within society.

လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲမှာ လုပ်ကိုင်ကြရာမှာ လိုက်နာကြတဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် စံနှုန်းတွေပါပဲ။

And these standards of ours

ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အဲဒီလို စံနှုန်းများဟာ

need to be all of a piece with a sustainable social agenda.

ရေရှည် လူမှုရေး ရည်မှန်းချက်များနဲ့ ဆက်စပ်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

They're part of a collective responsibility,

အဲဒါတွေဟာ စုပေါင်း တာဝန်ယူကြရမှုရဲ့ အပိုင်းတစ်ပိုင်းပါ။၊

the responsibility of the artist or the journalist

အနုပညာရှင် ဒါမှမဟုတ် သတင်းစာဆရာက

to deal with the world as it really is,

ကမ္ဘာကြီးကို အရှိကိုအရှိအတိုင်း ဆက်ဆံရန် တာဝန်ရှိပါတယ်၊

and this, in turn, must go hand in hand

ပြီးတော့ အဲဒါကျပြန်တော့၊

with the responsibility of those governing society

လူ့အဖွဲ့အစည်းကို စီမံအုပ်ချုပ်နေကြသူတို့ရဲ့တာဝန်များနဲ့

to also face up to that world,

အချိတ်အဆက် ကိုက်ညီမှသာ၊ အဲဒီလို ကမ္ဘာကြီးကို ရင်ဆိုင်နိုင်မှာဖြစ်ပြီး

and not to be tempted to misappropriate

ကမ္ဘာကြီးရဲ့ ပြဿာနတွေကို လွဲမှားစွာ စီရင်ဆုံးဖြတ်ပေးတာမျိုး

the causes of its ills.

လုံး၀ မဖြစ်သင့်ပါဘူး။

Yet, as has become strikingly clear

ဒါပေမဲ့၊ နောက်ဆုံး နှစ်နှစ်လောက် အတွင်းမှာ ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်း

over the last couple of years,

မြင်လာကြရသလို၊

such responsibility has to a very great extent

အဲဒီလို တာဝန်သိစိတ် တော်တော်များဟာ မီဒီယာ တော်တော်များတို့ရဲ့

been abrogated by large sections of the media.

လက်ချက်ကြောင့် လျော့ရဲကျဆင်း သွားခဲ့ပါတယ်။

And as a consequence, across the Western world,

အဲဒါ ရဲ့ အကျိုးဆက်တစ်ခုအဖြစ် အနောက်နိုင်ငံများမှာ၊

the over-simplistic policies of the parties of protest

အတိုက်အခံတို့က သိပ်ကို အလွယ်မြင်လိုတဲ့ မူဝါဒများကို ကျင့်သုံးနေကြကာ

and their appeal to a largely disillusioned,

အတော်ကလေးကို စိတ်ပျက်နေကြတဲ့

older demographic,

သက်ကြီး မျိုးဆက်များအား သူတို့ရဲ့ တင်ပြချက်တွေဟာ

along with the apathy and obsession with the trivial

အနည်းဆုံးအားဖြင့် ဒီနေ့လူငယ် တချို့တို့ရဲ့အကြားမှာ တွေ့မြင်ရတတ်တဲ့

that typifies at least some of the young,

ဘာကိုမှ စိတ်မဝင်စားမှု နှင့် သမရိုးကျ စွဲလမ်းမှုများနဲ့အတူ

taken together, these and other similarly

အလားတူ နဲ့ အခြားသော မျက်မှောက်ခေတ် ဖောက်ပြန်မှုတွေ

contemporary aberrations

ပူးပေါင်းမိကြတဲ့ အခါမှာ၊

are threatening to squeeze the life

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဘဝကို တက်ကြွစွာ၊ သိရှိနားလည်လျက်

out of active, informed debate and engagement,

လက်တွဲပါ၀ကြမယ့် အစား အပြင်ကို တွန်းထုတ်ပစ်နေပါတယ်၊

and I stress active.

ကျွန်တော်ဟာ အဲဒါကို အလေးပေး ထောက်ပြလိုပါတယ်။

The most ardent of libertarians might argue

လွတ်လပ်ခွင့်အတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေကြတဲ့ အတက်ကြွဆုံး သူတို့က

that Donoghue v. Stevenson should have been thrown out of court

ဒွန်နိုဟူး နဲ့ စတီဗင်ဆန်တို့ရဲ့ အမှုကို တရားရုံးထဲမှာ ထည့်စဉ်းစားဖို့တောင် မလိုဘူး

and that Stevenson would eventually have gone out of business

သူဟာ ဂျင်ဂျားဘီယာကို ဆက်ပြီး ရောင်းနေခဲ့မယ်ဆိုရင်

if he'd continued to sell ginger beer with snails in it.

စတီဗင်ဆန်ဟာ သူ့လုပ်ငန်းကို ပိတ်ပစ်ခဲ့ရမှာ ရှင်းနေတယ်လို့ ဆင်ခြေပေးနိုင်ပါတယ်။

But most of us, I think, accept some small role

ဒါပေမဲ့ အစိုးရဟာ ကိစ္စမျိုးအတွက် စောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာ တာဝန်ကို

for the state to enforce a duty of care,

ချမှတ်ပေးဖို့ တာဝန်လေး ရှိတယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ အများစုက ထင်မြင်ကြပြီး

and the key word here is reasonable.

အဲဒါအတွက် သော့ချက်စကားလုံးက သင့်တော်မှုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

Judges must ask, did they take reasonable care

ထိုသူတို့ဟာ တာဝန်ကို သင့်တင့်စွာ ယူခဲ့ကြသလား၊

and could they have reasonably foreseen

သူတို့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေရဲ့ အကျိုးဆက်များကို

the consequences of their actions?

တင်ကြိုထည့်တွက်ခဲ့ကြသလား ဆိုတာကို တရားသူကြီးတို့က ဆန်းစစ်ကြရပါမယ်။

Far from signifying overbearing state power,

အစိုးရက အားလုံးကို လွန်ကဲစွာ ချုပ်ကိုင်ထားတာကို လက်ညှိုးထိုးပြကြမယ့်အစား

it's that small common sense test of reasonableness

ဒီနေ့တွင် ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဒီမိုကရေစီကို ခံယူချက်တွေရဲ့

that I'd like us to apply to those in the media

အနှစ်သာရများ နဲ့ လေသံကို ချမှတ်ပေးနေကြတဲ့

who, after all, set the tone and the content

မီဒီယာထဲက ပုဂ္ဂိုလ်တွေ အပေါ်မှာပါ ခုနက ကျွန်တော်တို့ ပြောခဲ့ကြတဲ့

for much of our democratic discourse.

တာဝန်သိတတ်မှု သတ်မှတ်ချက်များကို ကျင့်သုံးကြရန် လိုပါတယ်။

Democracy, in order to work, requires that

ဒီမိုကရေစီဆိုတာ လက်တွေ့ အလုပ်လုပ်နိုင်ဖို့အတွက်

reasonable men and women take the time to understand and debate

တာဝန်သိ အမျိုးသားများ နဲ့ အမျိုးသမီးများက အချိန်ယူပြီး

difficult, sometimes complex issues,

ခက်ခဲ့တဲ့၊ ရံဖန်ရံခါမှာ ရှုပ်ထွေးတဲ့ ပြဿနာများကို သိနားလည်ဖို့ နဲ့ ငြင်းခုံဖို့လိုပါတယ်၊

and they do so in an atmosphere which strives

သူတို့ရဲ့ အဲဒီလို နားလည်မှုရရှိဖို့ ကြိုးပမ်းအားထုတ်ကြတဲ့

for the type of understanding that leads to,

ဝန်းကျင်အခြေအနေဟာ၊

if not agreement, then at least a productive

သဘောတူညီရေးဆီကို မဟုတ်တောင်၊ ယုတ်စွအားဖြင့်

and workable compromise.

အလုပ်ဖြစ်ထွန်းရေး နဲ့ အပေးယူပြုလုပ်ရေးဆီကို ရှေ့ရှုဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

Politics is about choices,

နိုင်ငံရေးဆိုတာ ရွေးချယ်မှုများပါပဲ၊

and within those choices, politics is about priorities.

တဖန် အဲဒီလို ရှိနေကြတဲ့ ရွေးချယ်မှုများ အတွင်းမှာကျတော့ နိုင်ငံရေးဟာ ဦးစားပေးမှုများ ဖြစ်ပါတယ်။

It's about reconciling conflicting preferences

အဲဒါဟာ ဘယ်နေရာမှာပဲဖြစ်ဖြစ် ဘယ်အချိန်မှာပဲဖြစ်ဖြစ် ပဍိပက္ခဖြစ်နေကြတဲ့ ဦးစားပေးမှုများကို

wherever and whenever possibly based on fact.

လက်တွေ့အချက်များကို အခြေခံလျက် စေ့စပ်ပေးမှု ဖြစ်ပါတယ်

But if the facts themselves are distorted,

ဒါပေမဲ့ အချက်အလက်တွေ ကိုယ်နှိုက်ကိုက လွဲမှားနေကြတယ်ဆိုရင်၊

the resolutions are likely only to create further conflict,

ချမှတ်ကြမယ့် ဆုံးဖြတ်ချက်တွေဟာဖြင့် ပြဿနာကို ပိုလို့ကို ရှုပ်ထွေးလာစေပါမယ်၊

with all the stresses and strains on society

အဲဒီနောက်မှာ့ ဖိစီးမှုများနဲ့ တင်းမာမှုများဟာ

that inevitably follow.

လူ့အဖွဲ့အစည်း အပေါ်ကို မလွှဲမရှောင် ကျရောက်လာမှာပါ။

The media have to decide:

မီဒီယာများအနေနဲ့ ဆုံးဖြတ်ဖို့ လိုတာက၊

Do they see their role as being to inflame

သူတို့ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍဟာ ဆွပေးရန်လား

or to inform?

ဒါမှမဟုတ် သတင်းတွေကို ဖေါ်ပြပေးဖို့လား ဆိုတာပါပဲ။

Because in the end, it comes down to a combination

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့၊ နောက်ဆုံး ရရှိလာမှာက

of trust and leadership.

ယုံကြည်အားကိုးမှု နဲ့ ရှေ့ဆောင်မှု ရလဒ်တပုံစံ ခုခုပါပဲ။

Fifty years ago this week, President John F. Kennedy

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ငါးဆယ်တုန်းက၊ သမ္မတ ဂျွန် အက်ဖ် ကနေဒီဟာ

made two epoch-making speeches,

သမိုင်းဝင် မိန့်ခွန်း နှစ်ရပ်ကို မြွက်ကြားခဲ့ပါတယ်၊

the first on disarmament and the second on civil rights.

ပထမတခုက လက်နက်ဖျက်သိမ်းရေး ဖြစ်ကာ ဒုတိယက လူ့ရပိုင်ခွင့်များနဲ့ သက်ဆိုင်ခဲ့ပါတယ်။

The first led almost immediately

ပထမ မိန့်ခွန်းက ချက်ချင်းဆိုသလိုပဲ

to the Nuclear Test Ban Treaty,

ညူကလီယား လက်နက် စမ်းသပ်မှု ပိတ်ပင်ရေးကို ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့တယ်။

and the second led to the 1964 Civil Rights Act,

ဒုတိယတစ်ခုကျတော့ ၁၉၆၄ လူ့ရပိုင်ခွင့်များ ဥပဒေဆီ ဦးတည်ခဲ့ပါတယ်

both of which represented giant leaps forward.

နှစ်ခုစလုံးဟာ ရှေ့ကို တက်လှမ်းလိုက်တဲ့ ဧရာမ ခြေလှမ်းကြီးတွေပါပဲ။

Democracy, well-led and well-informed,

ဒီမိုကရေစီဟာ၊ ဦးဆောင်မှု ကောင်းမယ် ပြီးတော့ ကောင်းမွန်စွာ အသိပေးရှင်းပြထားမယ်ဆိုရင်၊

can achieve very great things,

ဧရာမ အရာများကို တက်လှမ်းယူနိုင်ပါတယ်၊

but there's a precondition.

ဒါပေမဲ့ အဲဒါ့အတွက် လိုက်နာရမယ့် စည်းကမ်းချက် တစ်ရပ် ရှိပါတယ်။

We have to trust that those making those decisions

အဲဒီလို ဆုံးဖြတ်ချက် ချပေးကြသူတွေ အဲဒီလို လုပ်ကိုင်နေကြတာဟာ

are acting in the best interest not of themselves

သူတို့ ကိုယ်နှိုက်ရဲ့ အကျိုးစီးပွားများအတွက် မဟုတ်ဘဲ

but of the whole of the people.

ပြည်သူ တရပ်လုံး အတွက် ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ယုံကြည်မှု ရှိဖို့လိုပါတယ်။

We need factually-based options,

ကျွန်တော်တို့ဟာ လက်တွေ့အချက်များကို အခြေခံထားကြတဲ့

clearly laid out,

ရှင်းလင်းပြတ်သားစွာ ချပြထားတဲ့ ရွေးစရာများ လိုအပ်ပါတယ်။

not those of a few powerful

လိုရင်လိုသလို ချယ်လှယ်နိုင်စွမ်း ရှိကြတဲ့

and potentially manipulative corporations

ကော်ပိုးရေးရှင်းကြီးတွေက တွန်းအားပေးနေကြတဲ့ ကျဉ်းမြောင်းလှတဲ့

pursuing their own frequently narrow agendas,

အကျိုးစီးပွားများ မဟုတ်ဘဲ ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့

but accurate, unprejudiced information

ကိုယ်ပိုင် ဆုံးဖြတ်ချက်များကို ချမှတ်ရမှာ အသုံးပြုနိုင်ကြမယ့်

with which to make our own judgments.

တိကျပြတ်သားသော ဖက်လိုက်ခြင်း မရှိသော အချက်အလက်များ ဖြစ်ဖို့ လိုပါတယ်။

If we want to provide decent, fulfilling lives

ကျွန်တော်တို့ဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကလေးများအတွက် ပြီးတော့ ကလေးများရဲ့ ကလေးများအတွက်

for our children and our children's children,

သင့်တင့်ပြီး ကျေနပ်ဖွယ်ကောင်းတဲ့ ဘဝမျိုးကို စီမံပေးလိုကြပါက

we need to exercise to the very greatest degree possible

တက်ကြွလှုပ်ရှားနေကာ၊ တာရှည်ကြာမယ်လို့ မျှော်လင့်ရမယ့် ဒီမိုကရေစီမျိုးကို

that duty of care for a vibrant,

ကျွန်တော်တို့ ထူထောင်ပေးလိုကြပါက ကျွန်တော်တို့ဟာ

and hopefully a lasting, democracy.

စောင့်ရှောက်မှု တာဝန်ကို အတတ်နိုင်ဆုံး အစွမ်းကုန် ကျင့်သုံးကြရန် လိုအပ်လှပါတယ်။

Thank you very much for listening to me.

အခုလို ကျွန်တော့်ကို နားဆင်အားပေးကြတာကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်တီးသံများ)