David Puttnam: What happens when the media's priority is profit?

Tłumaczenie: Anna Snela Korekta: Rysia Wand

I'd like to start, if I may,

Pozwólcie, że zacznę

with the story of the Paisley snail.

od historii ślimaka z Paisley.

On the evening of the 26th of August, 1928,

Wieczorem 26 sierpnia 1928 roku

May Donoghue took a train from Glasgow

May Donoghue pojechała pociągiem

to the town of Paisley, seven miles east of the city,

z Glasgow do miasteczka Paisley, 11 km na wschód od miasta,

and there at the Wellmeadow Café,

gdzie w kawiarni Wellmeadow

she had a Scots ice cream float,

zjadła deser lodowy

a mix of ice cream and ginger beer

składający się z lodów i piwa imbirowego,

bought for her by a friend.

zamówiony dla niej przez przyjaciela.

The ginger beer came in a brown, opaque bottle

Piwo imbirowe podano w brązowej, nieprzezroczystej butelce

labeled "D. Stevenson, Glen Lane, Paisley."

z napisem na etykiecie "D. Stevenson. Glen Lane, Paisley".

She drank some of the ice cream float,

Wypiła część deseru,

but as the remaining ginger beer was poured

ale kiedy resztę piwa

into her tumbler,

nalano do jej szklanki,

a decomposed snail

na powierzchnię wypłynęły

floated to the surface of her glass.

szczątki gnijącego ślimaka.

Three days later, she was admitted

Trzy dni później przyjęto ją

to the Glasgow Royal Infirmary

do szpitala w Glasgow,

and diagnosed with severe gastroenteritis

gdzie zdiagnozowano poważny nieżyt żołądka i jelit

and shock.

oraz oszołomienie.

The case of Donoghue vs. Stevenson that followed

Późniejsza sprawa sądowa Donoghue kontra Stevenson

set a very important legal precedent:

zaowocowała ważnym precedensem.

Uznano, że Stevenson, producent piwa imbirowego,

Stevenson, the manufacturer of the ginger beer,

was held to have a clear duty of care

powinien był dochować należytej staranności

towards May Donoghue,

w stosunku do May Donoghue,

even though there was no contract between them,

choć nie została między nimi zawarta umowa,

and, indeed, she hadn't even bought the drink.

a May nawet nie kupiła napoju osobiście.

One of the judges, Lord Atkin, described it like this:

Jeden z sędziów, Lord Atkin, opisał to następująco.

You must take care to avoid acts or omissions

Należy unikać działań lub zaniechań,

which you can reasonably foresee

co do których można przewidzieć,

would be likely to injure your neighbor.

że mogłyby skrzywdzić bliźniego.

W istocie, można zastanawiać się, ile osób musiałoby się zatruć,

Indeed, one wonders that without a duty of care,

how many people would have had to suffer

zanim Stevenson zwinąłby interes,

from gastroenteritis before Stevenson eventually went out of business.

gdyby nie istniał obowiązek dochowania należytej staranności.

Now please hang on to that Paisley snail story,

Pamiętajcie, proszę, o historii ślimaka z Paisley,

because it's an important principle.

bo mówi o ważnej zasadzie.

Last year, the Hansard Society, a nonpartisan charity

W ubiegłym roku Hansard Society, niepartyjna organizacja,

which seeks to strengthen parliamentary democracy

której celem jest umacnianie demokracji parlamentarnej

and encourage greater public involvement in politics

i zachęcanie ludzi do angażowania się w politykę,

published, alongside their annual audit

w swoim corocznym audycie dotyczącym uczestnictwa w życiu politycznym

of political engagement, an additional section

opublikowała dodatkową sekcję,

devoted entirely to politics and the media.

poświęconą w całości polityce i mediom.

Here are a couple of rather depressing observations

Oto kilka przygnębiających spostrzeżeń

from that survey.

z tego raportu.

Tabloid newspapers do not appear

Tabloidy raczej nie wzmacniają

to advance the political citizenship of their readers,

politycznej postawy obywatelskiej czytelników,

relative even to those

nawet w porównaniu do osób,

who read no newspapers whatsoever.

które w ogóle nie czytają gazet.

Tabloid-only readers are twice as likely to agree

Osoby, które czytają tylko tabloidy,

with a negative view of politics

zgadzają się z negatywnymi opiniami na temat polityki

than readers of no newspapers.

dwa razy częściej, niż osoby nie czytające gazet.

They're not just less politically engaged.

Są nie tylko mniej politycznie zaangażowane.

They are consuming media that reinforces

Są konsumentami mediów,

their negative evaluation of politics,

które wzmacniają ich negatywne zdanie na temat polityki,

thereby contributing to a fatalistic and cynical

przyczyniając się do fatalistycznej i cynicznej postawy

attitude to democracy and their own role within it.

w stosunku do demokracji i ich roli w demokracji.

Little wonder that the report concluded that

Nie dziwi więc, że w raporcie stwierdzono,

in this respect, the press, particularly the tabloids,

że prasa, w szczególności tabloidy,

appear not to be living up to the importance

wydają się nie przywiązywać wagi

of their role in our democracy.

do istoty swojej roli w demokracji.

Now I doubt if anyone in this room would seriously

Wątpię, czy ktoś na tej sali

challenge that view.

poważnie kwestionował to zdanie.

But if Hansard are right, and they usually are,

Ale jeśli Hansard, jak zwykle, ma rację,

then we've got a very serious problem on our hands,

to stoimy przed poważnym problemem,

and it's one that I'd like to spend the next 10 minutes

na którym chciałbym skupić się

focusing upon.

przez kolejne 10 minut.

Since the Paisley snail,

Od czasów ślimaka z Paisley,

and especially over the past decade or so,

a zwłaszcza w ciągu ostatniej dekady,

a great deal of thinking has been developed

było wiele przemyśleń na temat należytej staranności,

around the notion of a duty of care

jako że ma ona związek z wieloma aspektami społeczeństwa obywatelskiego.

as it relates to a number of aspects of civil society.

Generally a duty of care arises when one individual

Zasadniczo, obowiązek dochowania należytej staranności pojawia się,

or a group of individuals undertakes an activity

gdy jedna lub więcej osób

podejmuje działalność, która może potencjalnie skrzywdzić innych,

which has the potential to cause harm to another,

either physically, mentally or economically.

czy to w sposób fizyczny, psychiczny, czy ekonomiczny.

This is principally focused on obvious areas,

Dotyczy to przede wszystkim oczywistych kwestii,

such as our empathetic response to children and young people,

takich jak empatia w stosunku do dzieci i młodzieży,

to our service personnel, and to the elderly and infirm.

osób, które nas obsługują oraz osób starszych i chorych.

It is seldom, if ever, extended to equally important arguments

Rzadko, o ile w ogóle, obowiązek ten jest rozciągany

around the fragility of our present system of government,

na równie istotny aspekt kruchości obecnego systemu rządów,

to the notion that honesty, accuracy and impartiality

przekonania o tym, że szczerość, dokładność i bezstronność

are fundamental to the process of building

są fundamentalne w procesie

and embedding an informed,

budowania i ukorzeniania

participatory democracy.

świadomej demokracji partycypacyjnej.

And the more you think about it,

Im bardziej się nad tym zastanowić, tym dziwniejsze się to wydaje.

the stranger that is.

A couple of years ago, I had the pleasure

Kilka lat temu miałem przyjemność

of opening a brand new school

otworzyć nową szkołę w północno-wschodniej Anglii.

in the northeast of England.

It had been renamed by its pupils as Academy 360.

Jej nazwa została przez uczniów zmieniona na Akademię 360.

As I walked through their impressive,

Przechodząc przez imponujące,

glass-covered atrium,

przeszklone atrium,

in front of me, emblazoned on the wall

zobaczyłem przed sobą

in letters of fire

wypisany na ścianie

was Marcus Aurelius's famous injunction:

słynny nakaz Marka Aureliusza:

If it's not true, don't say it;

"Co nie przystoi, nie czyń tego;

if it's not right, don't do it.

Co nie jest prawdą, nie mów tego".

The head teacher saw me staring at it,

Jeden z nauczycieli zobaczył, że się przyglądam,

and he said, "Oh, that's our school motto."

i powiedział: "Ach tak, to motto naszej szkoły".

On the train back to London,

W pociągu powrotnym do Londynu

I couldn't get it out of my mind.

nie mogłem o tym zapomnieć.

I kept thinking, can it really have taken us

Myślałem: czy naprawdę

over 2,000 years to come to terms

pogodzenie się z tą prostą ideą

with that simple notion

jako minimum wzajemnych oczekiwań

as being our minimum expectation of each other?

mogło nam zająć ponad 2 tysiące lat?

Isn't it time that we develop this concept

Czy nie nadszedł czas,

żebyśmy rozwinęli pojęcie należytej staranności

of a duty of care

and extended it to include a care

i rozszerzyli je na ochronę wspólnych,

for our shared but increasingly endangered democratic values?

a jednak coraz bardziej zagrożonych wartości demokratycznych?

After all, the absence of a duty of care

Koniec końców, brak należytej staranności

within many professions

w przypadku wielu zawodów

can all too easily amount to accusations of negligence,

może łatwo doprowadzić do oskarżeń o niedbalstwo.

and that being the case, can we be really comfortable with the thought

A skoro tak, to czy naprawdę możemy dobrze czuć się z myślą,

that we're in effect being negligent

że w rezultacie zaniedbujemy

in respect of the health of our own societies

zdrowie społeczeństwa i wartości,

and the values that necessarily underpin them?

które są jego niezbędnymi filarami?

Could anyone honestly suggest, on the evidence,

Czy ktoś mógłby na serio twierdzić,

that the same media which Hansard so roundly condemned

że te same media, które tak otwarcie potępił Hansard,

have taken sufficient care to avoid behaving

wystarczająco starały się unikać takich zachowań,

in ways which they could reasonably have foreseen

co do których mogły podejrzewać,

would be likely to undermine or even damage

że podważą a nawet uszkodzą

our inherently fragile democratic settlement.

z natury kruchy system demokratyczny?

Now there will be those who will argue

Niektórzy uznają,

that this could all too easily drift into a form

że to wszystko zbyt łatwo

może przekształcić się w formę cenzury, czy też autocenzury,

of censorship, albeit self-censorship,

but I don't buy that argument.

ale ja tego nie kupuję.

It has to be possible

Musi istnieć możliwość

to balance freedom of expression

pogodzenia wolności słowa

with wider moral and social responsibilities.

z szerzej pojętymi moralnymi i społecznymi obowiązkami.

Let me explain why by taking the example

Pozwólcie, że wyjaśnię, dlaczego,

from my own career as a filmmaker.

na podstawie mojej kariery jako filmowca.

Throughout that career, I never accepted

W trakcie tej kariery

that a filmmaker should set about putting

nigdy nie godziłem się z tym,

their own work outside or above what he or she

że filmowiec powinien przekładać swoją pracę nad to,

believed to be a decent set of values

jakie wartości uważa za właściwe

for their own life, their own family,

w swoim życiu, dla swojej rodziny

and the future of the society in which we all live.

i dla przyszłości społeczeństwa, w którym wszyscy żyjemy.

I'd go further.

Pójdę dalej.

A responsible filmmaker should never devalue their work

Odpowiedzialny filmowiec nie powinien nigdy dewaluować swojej pracy tak,

to a point at which it becomes less than true

aby przestała odzwierciedlać świat,

to the world they themselves wish to inhabit.

w którym on sam chciałby żyć.

As I see it, filmmakers, journalists, even bloggers

Moim zdaniem, filmowcy, dziennikarze, a nawet blogerzy

are all required to face up to the social expectations

mają obowiązek sprostać oczekiwaniom społeczeństwa,

that come with combining the intrinsic power of their medium

które wynikają z połączenia siły właściwej ich mediom

with their well-honed professional skills.

z ich dobrze wyrobionymi profesjonalnymi zdolnościami.

Obviously this is not a mandated duty,

Nie jest to oczywiście usankcjonowany obowiązek,

but for the gifted filmmaker and the responsible journalist

ale dla utalentowanego filmowca, odpowiedzialnego dziennikarza

or even blogger, it strikes me as being utterly inescapable.

a nawet blogera, to całkowicie nieuniknione.

We should always remember that our notion

Powinniśmy zawsze pamiętać,

że pojęcie wolności jednostki i towarzyszącej jej wolności tworzenia

of individual freedom and its partner, creative freedom,

is comparatively new

jest dość nowe

in the history of Western ideas,

w historii idei Zachodu,

and for that reason, it's often undervalued

a w związku z tym jest często niedoceniane

and can be very quickly undermined.

i może zostać szybko podważone.

It's a prize easily lost,

To nagroda, którą można łatwo stracić,

and once lost, once surrendered,

a po jej utracie, po rezygnacji z niej,

it can prove very, very hard to reclaim.

może się okazać bardzo trudna do odzyskania.

And its first line of defense

Pierwszą linią obrony

has to be our own standards,

muszą być nasze własne standardy,

not those enforced on us by a censor or legislation,

nie te wymuszone na nas przez cenzora albo ustawodawcę.

our own standards and our own integrity.

Własne standardy i uczciwość.

Our integrity as we deal with those

Uczciwość musimy zachować

with whom we work

w kontaktach z osobami, z którymi pracujemy,

and our own standards as we operate within society.

a standardy, kiedy działamy w społeczeństwie.

And these standards of ours

Te standardy powinny być w zgodzie

need to be all of a piece with a sustainable social agenda.

ze zrównoważonym planem społecznym.

They're part of a collective responsibility,

Są częścią zbiorowej odpowiedzialności,

the responsibility of the artist or the journalist

odpowiedzialności artysty czy dziennikarza

to deal with the world as it really is,

za branie świata takim, jaki jest naprawdę,

and this, in turn, must go hand in hand

a to z kolei musi iść ramię w ramię

with the responsibility of those governing society

z odpowiedzialnością rządzących

to also face up to that world,

za konfrontowanie się z tym światem,

and not to be tempted to misappropriate

a nie uleganie pokusie

the causes of its ills.

defraudowania przyczyn jego chorób.

Yet, as has become strikingly clear

Jednak w ostatnich latach stało się jasne,

over the last couple of years,

że ta odpowiedzialność została w znacznym stopniu

such responsibility has to a very great extent

been abrogated by large sections of the media.

porzucona przez dużą część mediów.

And as a consequence, across the Western world,

W rezultacie w świecie Zachodu

the over-simplistic policies of the parties of protest

nadmiernie proste programy polityczne

and their appeal to a largely disillusioned,

partii sprzeciwiających się obecnemu systemowi

przyciągają poparcie rozczarowanych osób starszych,

older demographic,

along with the apathy and obsession with the trivial

oraz apatię i obsesję na punkcie spraw trywialnych,

that typifies at least some of the young,

która cechuje część młodych ludzi.

taken together, these and other similarly

contemporary aberrations

Te i inne współczesne zaburzenia

are threatening to squeeze the life

grożą zduszeniem

out of active, informed debate and engagement,

aktywnej, podkreślam, aktywnej,

poinformowanej debaty i społecznego zaangażowania.

and I stress active.

Najbardziej zajadli libertarianie może stwierdziliby,

The most ardent of libertarians might argue

that Donoghue v. Stevenson should have been thrown out of court

że sprawa Donoghue kontra Stevenson powinna zostać oddalona,

and that Stevenson would eventually have gone out of business

i że Stevenson w końcu zwinąłby interes,

if he'd continued to sell ginger beer with snails in it.

gdyby nadal sprzedawał piwo imbirowe ze ślimakami.

But most of us, I think, accept some small role

Ale chyba większość z nas akceptuje niewielką potrzebę

for the state to enforce a duty of care,

wymuszenia przez państwo należytej staranności.

and the key word here is reasonable.

Kluczową sprawą jest rozsądek.

Judges must ask, did they take reasonable care

Sędziowie muszą stwierdzić, czy dołożono należytej staranności,

and could they have reasonably foreseen

i czy można było przewidzieć

the consequences of their actions?

konsekwencje podjętych działań.

Far from signifying overbearing state power,

Chodzi mi o niewielki zdroworozsądkowy test,

it's that small common sense test of reasonableness

daleki od przytłaczającej siły państwa,

that I'd like us to apply to those in the media

który chciałbym zaaplikować ludziom w mediach.

who, after all, set the tone and the content

Koniec końców to oni wyznaczają ton i treść

for much of our democratic discourse.

znaczącej części naszej demokratycznej debaty.

Democracy, in order to work, requires that

Aby demokracja działała,

reasonable men and women take the time to understand and debate

rozsądni ludzie muszą poświęcić czas na zrozumienie i debatę

difficult, sometimes complex issues,

trudnych, czasem złożonych kwestii,

and they do so in an atmosphere which strives

i robić to w atmosferze takiego zrozumienia,

for the type of understanding that leads to,

które nawet jeśli nie prowadzi do zgody,

if not agreement, then at least a productive

to chociaż do produktywnego kompromisu,

and workable compromise.

pozwalającego na dalszą pracę.

Politics is about choices,

W polityce ważne są wybory

and within those choices, politics is about priorities.

i ustalanie wśród nich priorytetów.

It's about reconciling conflicting preferences

Chodzi o pogodzenie przeciwnych preferencji,

wherever and whenever possibly based on fact.

opierając się na faktach tam, gdzie i kiedy tylko to możliwe.

But if the facts themselves are distorted,

Ale jeśli same fakty są wypaczone,

the resolutions are likely only to create further conflict,

ich rozwiązania będą prowadzić tylko do dalszych konfliktów,

with all the stresses and strains on society

które w nieunikniony sposób

that inevitably follow.

odbiją się napięciami w społeczeństwie.

The media have to decide:

Media muszą podjąć decyzję.

Do they see their role as being to inflame

Czy ich rolą jest bycie zapalnikiem

or to inform?

czy dostarczanie informacji.

Because in the end, it comes down to a combination

Ponieważ tak naprawdę

of trust and leadership.

jest to kwestia połączenia zaufania i przywództwa.

Fifty years ago this week, President John F. Kennedy

W tym tygodniu mija 50 lat odkąd prezydent John F. Kennedy

made two epoch-making speeches,

wygłosił dwa epokowe przemówienia.

the first on disarmament and the second on civil rights.

Pierwsze na temat rozbrojenia, a drugie na temat praw obywatelskich.

The first led almost immediately

Pierwsze niemal natychmiast doprowadziło

to the Nuclear Test Ban Treaty,

do podpisania traktatu o zakazie prób nuklearnych,

and the second led to the 1964 Civil Rights Act,

a drugie do powstania w 1964 roku Aktu Praw Obywatelskich.

both of which represented giant leaps forward.

Obydwa stanowiły ogromne kroki naprzód.

Democracy, well-led and well-informed,

Dobrze prowadzona i poinformowana demokracja

can achieve very great things,

może prowadzić do wielu wspaniałych rzeczy,

but there's a precondition.

ale pod pewnym warunkiem.

We have to trust that those making those decisions

Musimy wierzyć, że ci, którzy podejmują decyzje

are acting in the best interest not of themselves

działają w najlepszym interesie,

but of the whole of the people.

nie swoim, ale ogółu.

We need factually-based options,

Potrzebujemy opinii popartych faktami,

clearly laid out,

dobrze wyłożonych.

not those of a few powerful

Nie tych pochodzących od kilku potężnych

and potentially manipulative corporations

i potencjalnie manipulatorskich korporacji

pursuing their own frequently narrow agendas,

realizujących własne plany, często wąsko zdefiniowane.

but accurate, unprejudiced information

Ale dokładnych, niestronniczych informacji,

with which to make our own judgments.

które pozwolą nam dokonywać własnych sądów.

If we want to provide decent, fulfilling lives

Jeśli chcemy zapewnić naszym dzieciom i wnukom

for our children and our children's children,

godne, dające satysfakcję życie,

we need to exercise to the very greatest degree possible

musimy jak najsilniej egzekwować tę należytą staranność

that duty of care for a vibrant,

dla żywej, i oby trwałej, demokracji.

and hopefully a lasting, democracy.

Thank you very much for listening to me.

Dziękuję bardzo za wysłuchanie.

(Applause)

(Brawa)