David Puttnam: What happens when the media's priority is profit?

Translator: Nhu PHAM Reviewer: Son Nguyen

I'd like to start, if I may,

Tôi muốn bắt đầu bằng câu chuyện

with the story of the Paisley snail.

về con ốc sên ở Paisley

On the evening of the 26th of August, 1928,

Vào buổi tối ngày 26/08/1928,

May Donoghue took a train from Glasgow

May Donoghue đi tàu từ Glasgow đến thị trấn Paisley,

to the town of Paisley, seven miles east of the city,

cách thành phố 7 dặm về phía đông.

and there at the Wellmeadow Café,

Ở quán cà phê Wellmeadow,

she had a Scots ice cream float,

cô dùng 1 cốc Scots với kem nổi.

a mix of ice cream and ginger beer

Món này gồm có kem và bia gừng.

bought for her by a friend.

Một người bạn đã mua nó cho cô ấy

The ginger beer came in a brown, opaque bottle

Người ta mang đến chai bia gừng màu nâu đục

labeled "D. Stevenson, Glen Lane, Paisley."

mang nhãn "D. Stevenson, Glen Lane, Paisley

She drank some of the ice cream float,

Cô uống một ít kem nổi,

but as the remaining ginger beer was poured

nhưng khi đổ chỗ bia gừng còn lại

into her tumbler,

vào cốc

a decomposed snail

một con ốc đang phân hủy

floated to the surface of her glass.

nổi lên trên bề mặt cốc bia.

Three days later, she was admitted

Ba ngày sau, cô được đưa vào

to the Glasgow Royal Infirmary

Bệnh viện Hoàng gia Glasgow

and diagnosed with severe gastroenteritis

được chẩn đoán bị viêm dạ dày

and shock.

và bị sốc.

The case of Donoghue vs. Stevenson that followed

Việc May Donoghue khởi kiện hãng Stevenson sau sự cố trên

set a very important legal precedent:

đã thiết lập một tiền lệ pháp lý rất quan trọng:

Stevenson, the manufacturer of the ginger beer,

Toà án phát quyết hãng bia gừng Stevenson

was held to have a clear duty of care

phải chịu trách nhiệm chăm sóc

towards May Donoghue,

đối với May Donoghue

even though there was no contract between them,

dù giữa họ không hề có hợp đồng ràng buộc nào,

and, indeed, she hadn't even bought the drink.

và thực tế May còn không phải là người mua đồ uống.

One of the judges, Lord Atkin, described it like this:

Một trong các thẩm phán, Ngài Atkin, có nói rằng:

You must take care to avoid acts or omissions

Mọi người phải cẩn thận để tránh các hành vi hay thiết sót

which you can reasonably foresee

mà có thể nhìn thấy trước là

would be likely to injure your neighbor.

sẽ gây hại cho những người xung quanh.

Indeed, one wonders that without a duty of care,

Người ta lo rằng nếu không có nghĩa vụ quan tâm

how many people would have had to suffer

thì sẽ có bao nhiêu người có thể mắc

from gastroenteritis before Stevenson eventually went out of business.

bệnh viêm dạ dày ruột trước khi Stevenson ngừng kinh doanh.

Now please hang on to that Paisley snail story,

Bây giờ hãy bám vào câu chuyện ốc Paisley,

because it's an important principle.

bởi vì nó là một nền tảng quan trọng.

Last year, the Hansard Society, a nonpartisan charity

Năm ngoái, Hansard Society, một tổ chức từ thiện phi đảng phái

which seeks to strengthen parliamentary democracy

với nỗ lực tăng cường dân chủ nghị viện

and encourage greater public involvement in politics

và khuyến khích công chúng quan tâm nhiều hơn đến chính trị

published, alongside their annual audit

đã công bố bản đánh giá hàng năm của họ

of political engagement, an additional section

về cam kết chính trị, cùng với một phần phụ lục

devoted entirely to politics and the media.

về chính trị và các phương tiện truyền thông.

Here are a couple of rather depressing observations

Dưới đây là một vài kết quả khá thất vọng

from that survey.

từ cuộc khảo sát đó

Tabloid newspapers do not appear

Báo lá cải dường như không thúc đẩy

to advance the political citizenship of their readers,

các quyền chính trị của độc giả của họ

relative even to those

cũng như của những người

who read no newspapers whatsoever.

không đọc bất kì tờ báo nào.

Tabloid-only readers are twice as likely to agree

Những người chỉ đọc báo lá cải có xu hướng đồng ý

with a negative view of politics

với quan điểm chính trị tiêu cực

than readers of no newspapers.

nhiều gấp 2 lần so với những người không đọc báo.

They're not just less politically engaged.

Họ không chỉ ít quan tâm chính trị,

They are consuming media that reinforces

mà còn đang sử dụng loại phương tiện truyền thông

their negative evaluation of politics,

có xu hướng làm tăng những đánh giá tiêu cực về chính trị,

thereby contributing to a fatalistic and cynical

qua đó góp phần tạo ra một thái độ buông xuôi và hoài nghi

attitude to democracy and their own role within it.

về nền dân chủ và vai trò của mình trong đó.

Little wonder that the report concluded that

Không có gì ngạc nhiên khi bản báo cáo kết luận rằng:

in this respect, the press, particularly the tabloids,

báo chí, đặc biệt là các tờ báo lá cải

appear not to be living up to the importance

dường như không thấy được tầm quan trọng

of their role in our democracy.

của họ trong nền dân chủ của chúng ta.

Now I doubt if anyone in this room would seriously

Giờ thì tôi ngờ rằng liệu có ai trong phòng này

challenge that view.

sẽ nghiêm túc thách thức quan điểm đó.

But if Hansard are right, and they usually are,

Nhưng nếu Hansard đúng, và thường là như vậy,

then we've got a very serious problem on our hands,

thì chúng ta có một vấn đề rất nghiêm trọng,

and it's one that I'd like to spend the next 10 minutes

và tôi sẽ dành 10 phút tiếp theo

focusing upon.

tập trung vào vấn đề đó.

Since the Paisley snail,

Kể từ vụ Ốc sên ở Paisley,

and especially over the past decade or so,

và đặc biệt là trong thập kỷ vừa qua,

a great deal of thinking has been developed

khái niệm về nghĩa vụ quan tâm

around the notion of a duty of care

đã được phát triển thêm nhiều

as it relates to a number of aspects of civil society.

vì nó liên quan đến một số khía cạnh của xã hội dân sự.

Generally a duty of care arises when one individual

Nhìn chung, nghĩa vụ quan tâm phát sinh khi

or a group of individuals undertakes an activity

hành động của một cá nhân hoặc một nhóm

which has the potential to cause harm to another,

có khả năng gây ra thiệt hại cho người khác,

either physically, mentally or economically.

về thể chất, tinh thần hay kinh tế.

This is principally focused on obvious areas,

Nghĩa vụ này chủ yếu tập trung vào một vài lĩnh vực như:

such as our empathetic response to children and young people,

sự đồng cảm của chúng ta với trẻ em và thanh thiếu niên,

to our service personnel, and to the elderly and infirm.

với nhân viên phục vụ, với người già và người ốm yếu.

It is seldom, if ever, extended to equally important arguments

Chúng ta hiếm khi tranh luận về những vấn đề quan trọng không kém

around the fragility of our present system of government,

xung quanh sự yếu kém của chính phủ hiện tại

to the notion that honesty, accuracy and impartiality

tới những quan điểm mà sự trung thực, chính xác và khách quan

are fundamental to the process of building

là nền tảng cơ bản trong quá trình xây dựng

and embedding an informed,

và áp dụng rộng rãi

participatory democracy.

vào những vấn đề liên quan tới dân chủ.

And the more you think about it,

Và càng nghĩ nhiều về nó,

the stranger that is.

bạn càng thấy kì lạ hơn.

A couple of years ago, I had the pleasure

Vài năm trước, tôi đã có vinh dự

of opening a brand new school

tham gia khánh thành một trường học mới

in the northeast of England.

ở đông bắc nước Anh

It had been renamed by its pupils as Academy 360.

Nó đã được các học sinh đổi tên thành Học viện 360.

As I walked through their impressive,

Khi tôi bước qua cái cổng trường phủ kín cỏ

glass-covered atrium,

rất ấn tượng của học viện.

in front of me, emblazoned on the wall

Trên bức tường trước mặt tôi

in letters of fire

là dòng chữ sáng lóa

was Marcus Aurelius's famous injunction:

trích dẫn lới dạy nổi tiếng của Marcus Aurelius:

If it's not true, don't say it;

Đừng nói những điều không đúng sự thật,

if it's not right, don't do it.

đừng làm những điều không hợp lẽ phải.

The head teacher saw me staring at it,

Thấy tôi nhìn chằm chằm vào câu trích, ngài hiệu trưởng nói:

and he said, "Oh, that's our school motto."

"Ồ, đó là phương châm của trường chúng tôi."

On the train back to London,

Trên chuyến tàu trở lại London,

I couldn't get it out of my mind.

tôi đã không thể ngừng nghĩ về điều đó.

I kept thinking, can it really have taken us

Tôi cứ nghĩ, chúng ta thực sự phải cần đến hơn 2.000 năm

over 2,000 years to come to terms

để chấp nhận rằng quan điểm đơn giản trên của Marcus

with that simple notion

as being our minimum expectation of each other?

là kỳ vọng tối thiểu của mỗi con người với người khác hay sao?

Isn't it time that we develop this concept

Chẳng phải bây giờ là lúc để chúng ta phát triển

of a duty of care

khái niệm về nghĩa vụ quan tâm

and extended it to include a care

và thêm vào đó nghĩa vụ quan tâm

for our shared but increasingly endangered democratic values?

đến những giá trị dân chủ vốn phổ biến nhưng đang dần mất đi sao?

After all, the absence of a duty of care

Sau cùng, sự bất cẩn trong nhiều ngành nghề

within many professions

can all too easily amount to accusations of negligence,

có thể dễ dàng dẫn đến việc bị buộc tội vô trách nhiệm.

and that being the case, can we be really comfortable with the thought

Trong trường hợp đó, liệu chúng ta có thể thực sự thoải mái khi nghĩ đến việc

that we're in effect being negligent

thực tế chúng ta đang cẩu thả

in respect of the health of our own societies

với chính sức khỏe của cộng đồng

and the values that necessarily underpin them?

và những giá trị nền tảng của cộng đồng không?

Could anyone honestly suggest, on the evidence,

Dựa vào các bằng chứng, có ai có thể nói một cách trung thực rằng

that the same media which Hansard so roundly condemned

các phương tiện truyền thông mà Hansard đã thẳng thắn lên án

have taken sufficient care to avoid behaving

đã đủ lưu tâm để tránh những hành động

in ways which they could reasonably have foreseen

mà họ có thể đoán trước là có khả năng

would be likely to undermine or even damage

làm suy yếu hoặc thậm chí phá hoại

our inherently fragile democratic settlement.

sự ổn định vốn đã mong manh của nền dân chủ.

Lúc này sẽ có những người sẽ cho rằng

Now there will be those who will argue

that this could all too easily drift into a form

điều này sẽ dễ dàng biến tường thành

of censorship, albeit self-censorship,

hình thức kiểm duyệt, dù là tự kiểm duyệt.

but I don't buy that argument.

Nhưng tôi không đồng ý với lập luận đó.

It has to be possible

Chúng ta hoàn toàn có thể

to balance freedom of expression

cân bằng giữa tự do ngôn luận

with wider moral and social responsibilities.

và những trách nhiệm đạo đức và xã hội to lớn hơn.

Let me explain why by taking the example

Hãy để tôi giải thích rõ hơn bằng ví dụ

from my own career as a filmmaker.

từ chính sự nghiệp làm phim của tôi.

Throughout that career, I never accepted

Trong suốt sự nghiệp, tôi chưa bao giờ đồng ý rằng

that a filmmaker should set about putting

1 nhà làm phim nên đặt công việc của họ

their own work outside or above what he or she

ở ngoài hoặc ở trên những giá trị sống

believed to be a decent set of values

mà họ tin là đúng đắn

for their own life, their own family,

cho chính cuộc đời mình, cho gia đình mình

and the future of the society in which we all live.

và cho tương lai của cộng đồng

I'd go further.

Tôi sẽ nói rõ hơn.

A responsible filmmaker should never devalue their work

Một nhà làm phim có trách nhiệm không bao giờ hạ thấp giá trị công việc của họ

to a point at which it becomes less than true

xuống mức ít trung thực hơn

to the world they themselves wish to inhabit.

so với thế giới mà họ muốn sống ở đó.

As I see it, filmmakers, journalists, even bloggers

Theo tôi, các nhà làm phim, nhà báo, thậm chí các blogger

are all required to face up to the social expectations

đều phải đối mặt với những kỳ vọng của xã hội

that come with combining the intrinsic power of their medium

cùng với việc phải kết hợp được sức mạnh nội tại của môi trường

with their well-honed professional skills.

với các kỹ năng chuyên nghiệp được mài dũa của họ.

Obviously this is not a mandated duty,

Rõ ràng họ không bắt buộc phải làm điều đó,

but for the gifted filmmaker and the responsible journalist

nhưng đối với các nhà làm phim tài năng, các nhà báo có trách nhiệm

or even blogger, it strikes me as being utterly inescapable.

hoặc thậm chí blogger, đó là việc không thể không làm.

We should always remember that our notion

Chúng ta luôn phải nhớ tới quan điểm của chúng ta

of individual freedom and its partner, creative freedom,

về tự do cá nhân và tự do sáng tạo,

is comparatively new

là khái niệm tương đối mới

in the history of Western ideas,

trong lịch sử hệ tư tưởng phương Tây;

and for that reason, it's often undervalued

và vì lý do đó, nó thường bị đánh giá thấp

and can be very quickly undermined.

và có thể bị phá hoại rất nhanh chóng.

It's a prize easily lost,

Đó là một ước vọng dễ dàng mất đi,

and once lost, once surrendered,

và một khi mất đi, một khi đầu hàng

it can prove very, very hard to reclaim.

thì rất khó để tìm lại.

And its first line of defense

Và việc đầu tiên để bảo vệ nó là

has to be our own standards,

phải có các tiêu chuẩn của riêng chúng ta,

not those enforced on us by a censor or legislation,

không phải những biện pháp kiểm duyệt hay luật lệ,

our own standards and our own integrity.

mà là các chuẩn mực và sự cầu toàn của chính chúng ta.

Our integrity as we deal with those

Sự cầu toàn khi chúng ta

with whom we work

làm việc với người khác,

and our own standards as we operate within society.

và những chuẩn mực riêng mà chúng ta áp dụng khi sống trong xã hội.

And these standards of ours

Và các tiêu chuẩn này

need to be all of a piece with a sustainable social agenda.

cần phải phù hợp với một chương trình nghị sự xã hội lâu dài.

They're part of a collective responsibility,

Chúng là một phần của trách nhiệm tập thể,

the responsibility of the artist or the journalist

trách nhiệm của người nghệ sĩ hoặc của nhà báo

to deal with the world as it really is,

là phải ứng xử với thế giới như những gì nó thực sự là.

and this, in turn, must go hand in hand

Và điều này phải song hành với

with the responsibility of those governing society

trách nhiệm của các nhà lãnh đạo:

to also face up to that world,

phải đối mặt với thực tế xã hội

and not to be tempted to misappropriate

và không để bị cám dỗ mà tham ô

the causes of its ills.

nguyên nhân cho sự yếu kém của xã hội.

Yet, as has become strikingly clear

Tuy nhiên, rõ ràng là

over the last couple of years,

trong vài năm gần đây,

such responsibility has to a very great extent

nhiều bộ phận lớn trong mảng truyền thông

been abrogated by large sections of the media.

đã làm ngơ với trách nhiệm này.

And as a consequence, across the Western world,

Hệ quả là ở phương Tây,

the over-simplistic policies of the parties of protest

những chính sách quá đơn giản của các đảng đối lập,

and their appeal to a largely disillusioned,

cùng với việc họ cố lôi kéo

older demographic,

những người già đã vỡ mộng,

along with the apathy and obsession with the trivial

và một bộ phận giới trẻ thờ ơ

that typifies at least some of the young,

bị ám ảnh bởi những suy nghĩ tầm thường;

taken together, these and other similarly

và những suy nghĩ lệch lạc

contemporary aberrations

đang đe dọa sẽ khiến cho cuộc sống

are threatening to squeeze the life

thiếu đi sự chủ động,

out of active, informed debate and engagement,

những cuộc tranh luận chuyên môn và sự gắn kết.

and I stress active.

Và tôi xin nhấn mạnh vào sự chủ động.

The most ardent of libertarians might argue

Ngay cả những nhà tự do hăng hái nhất cũng cho rằng

that Donoghue v. Stevenson should have been thrown out of court

lẽ ra vụ kiện giữa Donoghue và Stevenson phải bị quăng ra khỏi tòa án

and that Stevenson would eventually have gone out of business

và rằng cuối cùng Stevenson phải ngừng kinh doanh

if he'd continued to sell ginger beer with snails in it.

nếu họ vẫn tiếp tục bán bia gừng với sên.

But most of us, I think, accept some small role

Nhưng tôi nghĩ phần lớn chúng ta đều chấp nhận, ở một mức độ nhất định,

for the state to enforce a duty of care,

việc chính quyền thực thi nghĩa vụ quan tâm.

and the key word here is reasonable.

Và từ khóa ở đây là hợp lý.

Judges must ask, did they take reasonable care

Quan tòa phải hỏi rằng: liệu họ đã quan tâm đúng mức chưa

and could they have reasonably foreseen

và liệu họ có nhìn thấy trước được

the consequences of their actions?

hậu quả từ những hành vi của họ hay không?

Far from signifying overbearing state power,

Khác với việc áp dụng quyền lực nhà nước,

it's that small common sense test of reasonableness

tôi muốn chúng ta hãy cùng áp dụng một bài kiểm tra nhỏ về sự đúng mực

that I'd like us to apply to those in the media

lên các phương tiện truyền thông,

who, after all, set the tone and the content

những người đã đặt ra những thái độ và nội dung

for much of our democratic discourse.

cho nhiều cuộc thảo luận về dân chủ của chúng ta.

Democracy, in order to work, requires that

Để dân chủ thực sự có hiệu lực,

reasonable men and women take the time to understand and debate

thì những người đàn ông và những người phụ nữ biết suy nghĩ

difficult, sometimes complex issues,

cần dành thời gian để hiểu và tranh luận về những vấn đề khó khăn phức tạp.

and they do so in an atmosphere which strives

Và họ làm những việc ấy

for the type of understanding that leads to,

với nỗ lực đạt được sự thấu hiểu,

if not agreement, then at least a productive

để dù nếu có không đồng ý được với nhau,

and workable compromise.

họ cũng sẽ cho ra được một thỏa hiệp có tính khả thi.

Politics is about choices,

Chính trị là về những sự lựa chọn,

and within those choices, politics is about priorities.

và trong những lựa chọn đó, chính trị là về những ưu tiên.

It's about reconciling conflicting preferences

Đó là việc hòa giải các mâu thuẫn về lợi ích, dựa trên sự thật,

wherever and whenever possibly based on fact.

ở bất cứ nơi nào và bất cứ khi nào có thể.

But if the facts themselves are distorted,

Nhưng nếu sự thật bị bóp méo,

the resolutions are likely only to create further conflict,

thì các giải pháp chỉ khiến cho mâu thuẫn sâu hơn

with all the stresses and strains on society

và các áp lực và căng thẳng cho xã hội.

that inevitably follow.

là điều không thể tránh được.

The media have to decide:

Các phương tiện truyền thông phải quyết định:

Do they see their role as being to inflame

Họ nhìn nhận vai trò của mình là châm ngòi

or to inform?

hay cung cấp tin tức?

Because in the end, it comes down to a combination

Vì cuối cùng thì là sự kết hợp

of trust and leadership.

giữa lòng tin và sự lãnh đạo.

Fifty years ago this week, President John F. Kennedy

Năm mươi năm trước, Tổng thống Kennedy đã có

made two epoch-making speeches,

2 bài phát biểu mang tính lịch sử,

the first on disarmament and the second on civil rights.

bài thứ nhất về giải trừ quân bị và bài thứ hai là về nhân quyền.

The first led almost immediately

Bài phát biểu đầu tiên gần như ngay lực tức dẫn đến

to the Nuclear Test Ban Treaty,

Hiệp ước cấm thử vũ khí hạt nhân,

and the second led to the 1964 Civil Rights Act,

và bài phát biểu thứ hai dẫn đến Đạo Luật Nhân Quyền năm 1964.

both of which represented giant leaps forward.

Cả hai đều là những bước tiến quan trọng.

Democracy, well-led and well-informed,

Nếu hiểu rõ và được dẫn dẵn đúng đắn,

can achieve very great things,

dân chủ có thể đạt được những điều rất tuyệt vời,

but there's a precondition.

với một điều kiện tiên quyết.

We have to trust that those making those decisions

Chúng ta phải tin tưởng rằng những người đưa ra những quyết định

are acting in the best interest not of themselves

đang hành động để vì lợi ích dân tộc

but of the whole of the people.

chứ không phải vì bản thân họ.

We need factually-based options,

Chúng ta cần những lựa chọn dựa trên thực tế,

được vạch ra rõ ràng,

clearly laid out,

not those of a few powerful

chứ không phải những lựa chọn

and potentially manipulative corporations

đưa ra bởi một vài tập đoàn quyền lực

pursuing their own frequently narrow agendas,

luôn theo đuổi những kế hoạch hạn hẹp.

but accurate, unprejudiced information

nhưng những thông tin chính xác, khách quan

with which to make our own judgments.

mà chúng ta dựa trên đó để đưa ra quyết định của riêng mình.

If we want to provide decent, fulfilling lives

Nếu muốn con cháu mình

for our children and our children's children,

có một cuộc sống đầy đủ và tốt đẹp,

we need to exercise to the very greatest degree possible

chúng ta cần phải thực hiện

that duty of care for a vibrant,

nghĩa vụ quan tâm ở mức cao nhất có thể

and hopefully a lasting, democracy.

vì một nền dân chủ mạnh mẽ và hi vọng là sẽ kéo dài.

Thank you very much for listening to me.

Cảm ơn các bạn đã lắng nghe!

(Applause)

(Vỗ tay)