David Puttnam: What happens when the media's priority is profit?

Çeviri: burcu taşdemir Gözden geçirme: Ezgisu Karakaya

I'd like to start, if I may,

Müsaadenizle,

konuşmaya Paisley salyangozunun hikayesiyle başlamak isterim.

with the story of the Paisley snail.

On the evening of the 26th of August, 1928,

26 Ağustos 1928 akşamında

May Donoghue took a train from Glasgow

May Donoghue, Glasgow'dan Paisley kentine

to the town of Paisley, seven miles east of the city,

şehrin yedi mil doğusuna, bir tren bileti aldı.

and there at the Wellmeadow Café,

Orada Wellmeadow Cafe'de

she had a Scots ice cream float,

dondurmalı bir Scots içti.

a mix of ice cream and ginger beer

Arkadaşının ısmarladığı

bought for her by a friend.

dondurma ve zencefilli bira karışımı.

The ginger beer came in a brown, opaque bottle

Zencefilli bira; kahverengi, mat bir şişede geldi.

labeled "D. Stevenson, Glen Lane, Paisley."

Etiketinde "D. Stevenson, Glen Lane, Paisley" yazıyordu.

She drank some of the ice cream float,

Dondurmalı birasının birazını içti.

but as the remaining ginger beer was poured

Fakat kalan zencefilli bira

into her tumbler,

bardağına döküldükçe,

a decomposed snail

çürümüş bir salyangoz

floated to the surface of her glass.

bardağın yüzeyine çıktı.

Three days later, she was admitted

Üç gün sonra

to the Glasgow Royal Infirmary

Glasgow Kraliyet Hastanesine sevk edildi.

and diagnosed with severe gastroenteritis

Şiddetli mide, bağırsak iltihabı

and shock.

ve şok teşhisi kondu.

The case of Donoghue vs. Stevenson that followed

Stevenson'a karşı Donoghue davası

set a very important legal precedent:

çok önemli bir yasal örnek oluşturdu:

Stevenson, the manufacturer of the ginger beer,

Zencefilli bira üreticisi Stevenson,

was held to have a clear duty of care

May Donoghue'ya karşı

net bir yasal yükümlülüğe tabi tutuldu.

towards May Donoghue,

even though there was no contract between them,

Aralarında bir sözleşme olmadığı

and, indeed, she hadn't even bought the drink.

ve aslında içeceği satın alan kendisi olmadığı halde.

One of the judges, Lord Atkin, described it like this:

Yargıçlardan biri olan Lord Atkin, bunu şöyle tanımladı:

You must take care to avoid acts or omissions

Komşunuza zarar vermesinin,

which you can reasonably foresee

muhtemel olduğunu öngörebileceğiniz

would be likely to injure your neighbor.

eylemlerden veya ihmallerden kaçınmaya dikkat etmelisiniz.

Indeed, one wonders that without a duty of care,

Yasal yükümlülük olmasa,

how many people would have had to suffer

Stevenson sonunda iflas etmeden önce

from gastroenteritis before Stevenson eventually went out of business.

kaç kişi mide ve bağırsak iltihabından muzdarip olurdu diye insan merak ediyor.

Now please hang on to that Paisley snail story,

Paisley salyangozu hikayesini bir kenarda tutalım.

because it's an important principle.

Çünkü bu önemli bir esas.

Last year, the Hansard Society, a nonpartisan charity

Geçen yıl, Hansard Derneği,

parlamenter demokrasiyi güçlendirmeye ve halkın siyasete katılımını

which seeks to strengthen parliamentary democracy

and encourage greater public involvement in politics

teşvik etmeye çalışan tarafsız bir hayır kurumu,

published, alongside their annual audit

yıllık siyasi katılım denetimlerinin yanı sıra

of political engagement, an additional section

tamamen siyasete ve medyaya ayrılan

devoted entirely to politics and the media.

bir bölüm daha yayınladı.

Here are a couple of rather depressing observations

İşte bu anketten

from that survey.

oldukça iç karartıcı birkaç gözlem.

Tabloid newspapers do not appear

Tabloid gazetelerin,

to advance the political citizenship of their readers,

okuyucularının siyasi vatandaşlığını

relative even to those

geliştirdiği görülmemekte,

who read no newspapers whatsoever.

hiçbir gazete okumayanlara göre bile göreceli.

Tabloid-only readers are twice as likely to agree

Yalnızca tabloid okuyucularının,

siyasetin negatif bir bakış açısıyla hem fikir olma ihtimalleri

with a negative view of politics

than readers of no newspapers.

hiç gazete okumayanlardan iki kat daha fazla.

They're not just less politically engaged.

Politika ile daha az ilgili değiller.

They are consuming media that reinforces

Siyaseti olumsuz değerlendirmelerini

their negative evaluation of politics,

pekiştiren medyayı tüketiyorlar.

thereby contributing to a fatalistic and cynical

Böylece demokrasiye karşı tutum ve içindeki rollerine

attitude to democracy and their own role within it.

kaderci ve alaycı bir tavır katıyorlar.

Little wonder that the report concluded that

Raporun şu bağlamda sonuçlandırılması şaşırtıcı değil:

in this respect, the press, particularly the tabloids,

Basın, özellikle magazin

appear not to be living up to the importance

demokrasimizdeki rollerinin önemine

of their role in our democracy.

uymuyor gibi görünmekte.

Now I doubt if anyone in this room would seriously

Buradaki herhangi birinin

challenge that view.

bu görüşe karşı çıkacağından şüpheliyim.

But if Hansard are right, and they usually are,

Eğer Hansard haklı ise, ki genelde öyleler,

then we've got a very serious problem on our hands,

o zaman elimizde gerçekten büyük bir problem var demektir.

and it's one that I'd like to spend the next 10 minutes

Önümüzdeki 10 dakikayı

focusing upon.

buna ağırlık vererek geçirmek istiyorum.

Since the Paisley snail,

Paisley salyangozundan beri,

and especially over the past decade or so,

özellikle son on yılda,

sivil toplumun çeşitli yönleriyleilgili olduğu için

a great deal of thinking has been developed

around the notion of a duty of care

yasal yükümlülük kavramı etrafında

as it relates to a number of aspects of civil society.

çok fazla düşünce geliştirildi.

Generally a duty of care arises when one individual

Genel olarak yasal yükümlülük,

or a group of individuals undertakes an activity

birey veya bireylerin, bir başkasına zarar verme potansiyeli olan

which has the potential to cause harm to another,

bir faaliyette bulunmasıyla ortaya çıkar.

either physically, mentally or economically.

Fiziksel, zihinsel veya ekonomik olabilir.

This is principally focused on obvious areas,

Bu esas olarak bariz alanlara odaklanır.

such as our empathetic response to children and young people,

Örneğin çocuklara ve gençlere, servis personelimize,

to our service personnel, and to the elderly and infirm.

yaşlılara ve hastalara karşı empatik tepki vermemiz gibi.

It is seldom, if ever, extended to equally important arguments

Nadiren, şayet, mevcut hükümet sitemimizin kırılganlığı etrafında

around the fragility of our present system of government,

eşit önemde argümanlara kadar genişletilirse,

to the notion that honesty, accuracy and impartiality

dürüstlük, kesinlik ve tarafsızlığın

are fundamental to the process of building

bilgili, katılımcı bir demokrasiyi

and embedding an informed,

inşa etme ve yerleştirme süreci için

participatory democracy.

temelini oluşturur.

And the more you think about it,

Hakkında ne kadar düşünürsen

the stranger that is.

o kadar yabancılaşıyor.

A couple of years ago, I had the pleasure

Birkaç yıl önce

yeni bir okul açma zevkine nail oldum.

of opening a brand new school

in the northeast of England.

İngiltere'nin kuzeydoğusundaydı.

It had been renamed by its pupils as Academy 360.

Öğrencileri tarafından Academy 360 olarak yeniden adlandırılmıştı.

As I walked through their impressive,

Etkileyici yollarından geçerken,

glass-covered atrium,

cam kaplı avluda,

in front of me, emblazoned on the wall

karşımda, duvara gömülmüş

in letters of fire

ateşli harflerle

was Marcus Aurelius's famous injunction:

Marcus Aurelius'un ünlü uyarısı vardı:

If it's not true, don't say it;

Eğer gerçek değilse, söyleme;

if it's not right, don't do it.

Eğer doğru değilse, yapma.

The head teacher saw me staring at it,

Başöğretmen beni ona bakarken gördü ve dedi ki:

and he said, "Oh, that's our school motto."

''Bu bizim okul sloganımız."

On the train back to London,

Londra'ya giden trende

I couldn't get it out of my mind.

bunu aklımdan atamadım.

I kept thinking, can it really have taken us

Durmadan düşündüm,

over 2,000 years to come to terms

birbirimizden minimum beklentimiz olarak

with that simple notion

bu basit düşünceyi kabul etmemiz

as being our minimum expectation of each other?

gerçekten 2 bin yılımızdan fazlasını alabilir mi?

Isn't it time that we develop this concept

Yasal yükümlülük konseptini geliştirmenin,

of a duty of care

paylaşılan ama gittikçe tehlikede olan

and extended it to include a care

demokratik değerlerimizin korunmasını içermesi için

for our shared but increasingly endangered democratic values?

genişletmemizin zamanı gelmedi mi?

After all, the absence of a duty of care

Sonuçta birçok meslekte

within many professions

yasal yükümlülüğün olmaması

can all too easily amount to accusations of negligence,

kolayca ihmal suçlamalarına yol açabilir.

and that being the case, can we be really comfortable with the thought

Durum böyle olunca,

that we're in effect being negligent

kendi toplumlarımızın sağlığı

in respect of the health of our own societies

ve onları destekleyecek değerler konusunda

aslında ihmalkar olduğumuz düşüncesiyle gerçekten rahat olabilir miyiz?

and the values that necessarily underpin them?

Could anyone honestly suggest, on the evidence,

Herhangi biri dürüstçe,

that the same media which Hansard so roundly condemned

yerleşik demokrasimizi muhtemelen sarsabilecek

have taken sufficient care to avoid behaving

kırılgan demokrasimize zarar verebileceğini

in ways which they could reasonably have foreseen

öngörebildikleri şekillerde davranmaktan kaçınmak için

would be likely to undermine or even damage

Hansard'ın şiddetle kınadığı bazı medyaların

our inherently fragile democratic settlement.

yeterince özen gösterdiği bulgusunu öne sürebilir mi?

Now there will be those who will argue

Şimdi, bunun otosansür de olsa

that this could all too easily drift into a form

bir sansür biçimine kolayca sürüklenebileceğini

of censorship, albeit self-censorship,

iddia edenler olacak.

but I don't buy that argument.

Buna inanmıyorum.

It has to be possible

İfade özgürlüğünü daha geniş ahlaki

to balance freedom of expression

ve sosyal sorumluluklarla dengelemek

with wider moral and social responsibilities.

mümkün olmak zorunda.

Let me explain why by taking the example

Size bir film yapımcısı olarak

from my own career as a filmmaker.

kendi kariyerimden bir örnekle açıklamama izin verin.

Throughout that career, I never accepted

Bu kariyer boyunca,

that a filmmaker should set about putting

bir film yapımcısının,

their own work outside or above what he or she

kendi işlerini, dışarıda tutması ya da kendi hayatı, kendi ailesi

believed to be a decent set of values

ve hepimizin içinde yaşadığı toplum için

for their own life, their own family,

uygun olduğuna inandığı değer kümesinin üzerinde tutması gerektiğini

and the future of the society in which we all live.

asla kabul etmedim.

I'd go further.

Daha ileri giderdim.

A responsible filmmaker should never devalue their work

Sorumlu bir film yapımcısı

işlerinin değerini kendisinin içinde yaşamak istediği dünyayı

to a point at which it becomes less than true

to the world they themselves wish to inhabit.

daha az gerçek olacak dereceye kadar asla düşürmemelidir.

As I see it, filmmakers, journalists, even bloggers

Gördüğüm üzere, film yapımcıları, gazeteciler hatta blog yazarları

are all required to face up to the social expectations

hepsinin; iyi geliştirilmiş profesyonel yetenekleriyle birleştirdikleri

that come with combining the intrinsic power of their medium

ortalama içsel güçleriyle ortaya çıkan

with their well-honed professional skills.

sosyal beklentilerle yüzleşmesi gerekmekte.

Obviously this is not a mandated duty,

Açıkçası bu zorunlu bir görev değil,

but for the gifted filmmaker and the responsible journalist

ama yetenekli film yapımcısı ve sorumlu gazeteci hatta blog yazarı için,

or even blogger, it strikes me as being utterly inescapable.

bana tamamen kaçınılmaz gibi geliyor.

We should always remember that our notion

Şunu her zaman hatırlamalıyız;

of individual freedom and its partner, creative freedom,

bireysel özgürlük ve partneri

is comparatively new

yaratıcı özgürlük anlayışımız

in the history of Western ideas,

Batı fikirleri tarihinde nispeten yeni.

and for that reason, it's often undervalued

Bu sebeple genellikle azımsanır

and can be very quickly undermined.

ve çok çabuk zarar görebilir.

It's a prize easily lost,

Bu kolayca kaybedilen bir ödül.

and once lost, once surrendered,

Bir kez kaybolduğunda ve teslim olunduğunda

it can prove very, very hard to reclaim.

geri kazanılması çok, çok zor olabilir.

And its first line of defense

İlk savunma hattı

has to be our own standards,

kendi standartlarımız olmalı.

not those enforced on us by a censor or legislation,

Bir sansür veya mevzuat tarafından tarafımıza uygulananlar değil;

our own standards and our own integrity.

kendi standartlarımız ve doğruluğumuz.

Our integrity as we deal with those

Birlikte çalıştığımız kişilerle

with whom we work

ilgilenirkenki dürüstlüğümüz.

and our own standards as we operate within society.

Toplum içinde faaliyet gösterdiğimizdeki standartlarımız.

And these standards of ours

Bu standartlarımızın

need to be all of a piece with a sustainable social agenda.

sürdürülebilir sosyal bir gündem ile bütün bir parça olması gerekir.

They're part of a collective responsibility,

Bunlar kolektif bir sorumluluğun parçası;

the responsibility of the artist or the journalist

sanatçının veya gazetecinin sorumluluğu

to deal with the world as it really is,

dünyayla olduğu gibi başa çıkmak.

and this, in turn, must go hand in hand

Bu da, sırasıyla,

with the responsibility of those governing society

toplumu yönetenlerin sorumluluğuyla el ele gitmeli,

to also face up to that world,

o dünyayla da yüzleşmeleri,

and not to be tempted to misappropriate

ve onun neden olduğu hastalıkların

the causes of its ills.

kötüye kullanılmasını özendirmemeleri için.

Yet, as has become strikingly clear

Yine de, çarpıcı bir şekilde netleştiği gibi

over the last couple of years,

son birkaç yılda,

such responsibility has to a very great extent

bu sorumluluk medyanın geniş kesimleri tarafından

been abrogated by large sections of the media.

büyük ölçüde ortadan kaldırılmıştır.

And as a consequence, across the Western world,

Sonuç olarak, Batı dünyasında,

the over-simplistic policies of the parties of protest

protesto partilerinin aşırı basit politikaları

and their appeal to a largely disillusioned,

ve onların büyük ölçüde hayal kırıklığına uğramış,

older demographic,

daha yaşlı nüfusa itirazları,

along with the apathy and obsession with the trivial

ilgisizlik ve en azından bazı gençleri

that typifies at least some of the young,

temsil eden önemsiz takıntıyla

taken together, these and other similarly

birlikte ele alındığında,

contemporary aberrations

bu ve benzeri çağdaş sapmalar,

are threatening to squeeze the life

aktif, bilgili tartışma ve katılımdan

out of active, informed debate and engagement,

kurtulmak için tehdit oluşturmakta.

and I stress active.

Aktif sözcüğünü vurgularım.

The most ardent of libertarians might argue

Liberteryenlerden en kızgın olanı,

that Donoghue v. Stevenson should have been thrown out of court

Donoghue ve Stevenson'ın mahkemeden atılması gerektiğini

and that Stevenson would eventually have gone out of business

ve eğer içinde salyangoz olan zencefilli bira satmaya devam ederse,

if he'd continued to sell ginger beer with snails in it.

Stevenson'ın sonunda iflas edeceğini iddia edebilir.

But most of us, I think, accept some small role

Ama çoğumuz, devletin yasal yükümlülüğünü yerine getirmesi için

for the state to enforce a duty of care,

bence küçük bir rol kabul ediyoruz.

and the key word here is reasonable.

Buradaki anahtar kelime makul.

Judges must ask, did they take reasonable care

Hakimler sormalı; makul özeni gösterdiler mi

and could they have reasonably foreseen

ve eylemlerinin sonuçlarını,

the consequences of their actions?

makul bir şekilde öngörebildiler mi?

Far from signifying overbearing state power,

Zorlayıcı devlet iktidarını belirtmekten çok,

it's that small common sense test of reasonableness

ne de olsa medyada demokratik söylemimizin

that I'd like us to apply to those in the media

çoğunun tonunu

who, after all, set the tone and the content

ve içeriğini belirleyenlere yönelik

for much of our democratic discourse.

uygulamak istediğim sağduyu mantıklılık testi.

Democracy, in order to work, requires that

Demokrasi, işe yaraması için şunu gerektirir:

reasonable men and women take the time to understand and debate

mantıklı erkekler ve kadınlar zor, bazen karmaşık konuları

difficult, sometimes complex issues,

anlamak ve tartışmak için zaman ayırırlar.

and they do so in an atmosphere which strives

Bunu, anlaşma olmasa bile,

for the type of understanding that leads to,

en azından üretken

if not agreement, then at least a productive

ve uygulanabilir bir uzlaşmaya yol açan

and workable compromise.

anlayış türüne çabalayan bir atmosferde yaparlar.

Politics is about choices,

Politika seçimlerle ilgili,

and within those choices, politics is about priorities.

ve bu seçimler içinde politika, önceliklerle ilgili.

It's about reconciling conflicting preferences

Bu, çelişen tercihleri gerçeğe dayalı olarak

wherever and whenever possibly based on fact.

her yerde ve her zaman uzlaştırmakla ilgili.

But if the facts themselves are distorted,

Fakat gerçeklerin kendileri çarpıtılırsa,

the resolutions are likely only to create further conflict,

kararların, kaçınılmaz olarak takip eden toplum üzerindeki

with all the stresses and strains on society

tüm stres ve gerginliklerle

that inevitably follow.

sadece daha fazla çatışma yaratması muhtemeldir.

The media have to decide:

Medya karar vermek zorunda:

Do they see their role as being to inflame

Rollerini kışkırtıcı mı

or to inform?

bilgilendirici olarak mı görüyorlar?

Because in the end, it comes down to a combination

Çünkü sonunda

of trust and leadership.

güven ve liderliğin birleşimine gelir.

Fifty years ago this week, President John F. Kennedy

Elli yıl önce bu hafta, Başkan John F. Kennedy

made two epoch-making speeches,

iki çığır açan konuşma yaptı.

the first on disarmament and the second on civil rights.

İlki silahsızlanma, ikincisi de sivil haklar üzerine.

The first led almost immediately

Birincisi hemen

Nükleer Test Yasağı Anlaşması'na yol açtı.

to the Nuclear Test Ban Treaty,

and the second led to the 1964 Civil Rights Act,

İkincisi 1964 Sivil Haklar Yasası'na yol açtı.

both of which represented giant leaps forward.

Her ikisi de dev sıçramaları temsil eder.

Democracy, well-led and well-informed,

İyi yönetilen ve bilgili demokrasi,

can achieve very great things,

çok güzel şeyler başarabilir

but there's a precondition.

ama bir ön koşul var.

We have to trust that those making those decisions

Karar vericilere güvenmek zorundayız.

are acting in the best interest not of themselves

Kendilerinin değil,

but of the whole of the people.

herkesin çıkarına yönelik hareket ettiklerine.

We need factually-based options,

Açıkça ortaya konuldu:

clearly laid out,

Gerçeğe dayalı seçeneklere ihtiyacımız var,

not those of a few powerful

birkaç güçlü

and potentially manipulative corporations

ve sık sık kendi dar gündemlerini takip eden

pursuing their own frequently narrow agendas,

potansiyel olarak manipülatif şirketlere değil.

but accurate, unprejudiced information

Ancak kendi kararlarımızı verebileceğimiz

with which to make our own judgments.

doğru, ön yargısız bilgilere.

If we want to provide decent, fulfilling lives

Saygın, tatmin hayatlar sağlamak istiyorsak

for our children and our children's children,

çocuklarımız ve onların çocukları için

we need to exercise to the very greatest degree possible

yasal yükümlülüğü, canlı

that duty of care for a vibrant,

ve umarım kalıcı bir demokrasi için

and hopefully a lasting, democracy.

mümkün olan en üst düzeyde uygulamalıyız.

Thank you very much for listening to me.

Dinlediğiniz için çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)