Jarrett J. Krosoczka: Why lunch ladies are heroes

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

When my first children's book was published

(၂၀၀၁)ခုနှစ်မှာ ကျွန်တော့ရဲ့ ပထမဆုံးကလေးစာအုပ်

in 2001,

ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေလိုက်တော့

I returned to my old elementary school

ကျွန်တော့ရဲ့ မူလတန်းကျောင်းဟောင်းကို ပြန်သွားပြီး

to talk to the students about being an author

ကျောင်းသူ၊ကျောင်သားတွေကို စာရေးဆရာနဲ့ သရုပ်ဖော်ပုံတွေရေးဆွဲသူ ပန်းချီဆရာတစ်ယောက်ရဲ့

and an illustrator,

ဘဝအကြောင်းကို ပြောပြခဲ့ပါတယ်။

and when I was setting up my slide projector

မုန့်စားတန်း ခန်းမကျယ်ထဲမှာ ကျွန်တော့ရဲ့

in the cafetorium,

ဆလိုက်ပရိုဂျက်တာကို ဆင်နေတုန်းမှာ

I looked across the room,

အခန်းထဲကို ဝေ့ဝဲကြည့်မိလိုက်တယ်။

and there she was:

ပြီးတော့ သူမက အဲဒီမှာရှိနေတာပေါ့။

my old lunch lady.

ကျွန်တော့ရဲ့ အရင်တုန်းက နေ့လည်စာ စီစဉ်ပေးသူ အမျိုးသမီးကြီးပါ။

She was still there at the school

သူမဟာ အခုထက်ထိ ကျောင်းမှာရှိနေတုန်းပါပဲ။

and she was busily preparing lunches for the day.

ပြီးတော့ တစ်နေ့တာအတွက် နေ့လည်စာတွေကို မနေမနား စီစဉ်နေတုန်းပဲလေ။

So I approached her to say hello,

ဒါကြောင့် သူ့ကို နှုတ်ခွန်းဆက်ဖို့ သူမအနားကပ်သွားလိုက်ပြီး ပြောလိုက်တာက

and I said, "Hi, Jeannie! How are you?"

"ဟိုင်း၊ ဂျင်းနီရေ၊ နေကောင်းတယ်နော်" လို့ပေါ့။

And she looked at me, and I could tell

ဒီမှာ သူမက ကျွန်တော့ကို ကြည့်လိုက်ပါတယ်၊

that she recognized me,

သူမ ကျွန်တော့ကို မှတ်မိတယ်ဆိုတာ ကျွန်တော်ပြောရဲတယ်ဗျာ။

but she couldn't quite place me, and she looked at me and she said,

ဒါပေမဲ့ သူမဟာ ကျွန်တော့ကို သိပ်ပြီး မမှတ်မိဘူးဖြစ်နေတယ်။ ဒါနဲ့ သူမက ကျွန်တော့ကို ကြည့်ပြီးပြောလိုက်တာက "

"Stephen Krosoczka?"

" Stephen Krosoczka လား"တဲ့။

And I was amazed that she knew I was a Krosoczka,

ဒီတော့ ကျွန်တော် Krosoczka ဆိုတာကို သူမသိတယ်ဆိုတော့ ကျွန်တော် အံ့အားသင့်သွားတာပေါ့ဗျာ။

but Stephen is my uncle who is 20 years older than I am,

ဒါပေမဲ့ စတီဖန်ဆိုတာက ကျွန်တော့ထက် အသက်(၂၀)ပိုကြီးတဲ့ ကျွန်တော့ဦးလေးပါ။

and she had been his lunch lady when he was a kid.

သူရဲ့ ကလေးဘဝတုန်းကလည်း သူမက နေ့လည်စာ စီစဉ်ပေးတဲ့သူ ဖြစ်ခဲ့တာကိုး။

And she started telling me about her grandkids,

နောက်ပြီးတော့ သူမရဲ့ မြေးတွေအကြောင်းကို ကျွန်တော့ကို စတင်ပြီး ပြောနေတော့တာပေါ့။

and that blew my mind.

ဒါက ကျွန်တော့ကို ဘဝင်ခိုက်သွားစေတာပေါ့ဗျာ။

My lunch lady had grandkids,

ကျွန်တော့ရဲ့ နေလည်စာ စီစဉ်ပေးသူ အမျိုးသမီကြီးမှာ မြေးတွေရှိခဲ့တယ်၊

and therefore kids,

ဒါကြောင့် ကလေးတွေဟာ ၊

and therefore left school at the end of the day?

ဒါကြောင့်ပဲ အဆုံးမှာ ကျောင်းက ထွက်သွားတတ်တာကိုး။

I thought she lived in the cafeteria

ကျွန်တော်ထင်ထားမိတာက သူမဟာ မုန့်စားတန်းထဲမှာ

with the serving spoons.

ဇွန်းတွေ တည်ခင်းပေးရင်း နေထိုင်ခဲ့တယ်ဆိုတာပဲ။

I had never thought about any of that before.

အဲဒီမတိုင်မှီက ဒီအကြောင်းကို ကျွန်တော် တစ်ခါကလေးမှ မတွေးမိခဲ့ဖူးပါဘူးဗျာ။

Well, that chance encounter inspired my imagination,

ကောင်းပြီဗျာ၊ အဲဒီ အကြောင်းတရားနဲ့ ကြုံတွေလိုက်ရတာက ကျွန်တော့ရဲ့ စိတ်ကူးစိတ်သန်းတွေကို ကွန့်မြူးစေခဲ့တာပေါ့။

and I created the Lunch Lady graphic novel series,

ကျွန်တော် Lunch Lady ဆိုတဲ့ ရုပ်ပြဝတ္ထုတွဲတွေကို ဖန်တီးခဲ့ပါတယ်။

a series of comics about a lunch lady

နေ့လည်စာ စီစဉ်ပေးတဲ့ အမျိုးသမီးဟာ မကောင်းဆိုးဝါး

who uses her fish stick nunchucks

လူသားစက်ရုပ်ကြီးတွေ၊ ကျောင်းကားမှာရှိတဲ့ သတ္တဝါကြီးတစ်ကောင်၊

to fight off evil cyborg substitutes,

သန္ဓေပြောင်း သင်္ချာပြိုင်ပွဲဝင်တွေကို သူမရဲ့ ငါးတုတ်ချောင်း နန်ချပ်ကူကိုသုံးပြီး

a school bus monster, and mutant mathletes,

တိုက်ထုတ်တဲ့ ကာတွန်းဇာတ်လမ်းတွဲတွေပေါ့။

and the end of every book,

ပြီးတော့ စာအုပ်အဆုံးသတ်တိုင်းမှာ

they get the bad guy with their hairnet,

သူတို့တွေဟာ လူဆိုးကို ဆံထုံးအုပ်နဲ့ဖမ်းပြီး

and they proclaim, "Justice is served!"

ကြေညာလိုက်တာက "တရားမျှတမှုကို ထမ်းဆောင်လိုက်ပါတယ် ဗျို့"တဲ့။

(Laughter) (Applause)

(ရယ်သံများ) (လက်ခုပ်သံများ)

And it's been amazing, because the series

ပြီးတော့ ဒါဟာ အံ့ဩစရာကောင်းနေခဲ့တာပေါ့။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒီဇာတ်လမ်းတွဲကို

was so welcomed into the reading lives of children,

ကလေးတွေရဲ့ စာဖတ်ခြင်း လောကမှာ အရမ်းကြီး ကြိုဆိုလက်ခံကြပြီး

and they sent me the most amazing letters

သူတို့တွေက အံ့ဩစရာအကောင်းဆုံး စာတွေ၊

and cards and artwork.

ကတ်ပြားတွေ၊ သရုပ်ဖော်ပုံတွေကို ကျွန်တော့ဆီကို ပို့ခဲ့ကြတယ်လေ။

And I would notice as I would visit schools,

နောက်ပြီး ကျောင်းတွေကို ကျွန်တော်သွားသွားနေတုန်း သတိထားမိလိုက်တာက

the lunch staff would be involved in the programming

နေ့လည်စာ ဝန်ထမ်းတွေဟာ အစီအစဉ်မှာ အင်မတန်ကိုမှ အဓိပ္ပါယ်ရှိလှတဲ့

in a very meaningful way.

နည်းလမ်းတစ်ခု ပါဝင်ပတ်သက်နေနေတာပါပဲ။

And coast to coast,

နောက်ပြီးတော့ တစ်နံတစ်လျားမှာရှိတဲ့

all of the lunch ladies told me the same thing:

နေ့လည်စာဝန်ထမ်း အမျိုးသမီးတွေအားလုံးက တစ်လေသံတည်း ကျွန်တော့ကို ပြောပြကြတာက

"Thank you for making a superhero in our likeness."

"ကျွန်မတို့နဲ့ ဆင်တဲ့ ထိပ်တန်းလူစွမ်းကောင်းတစ်ဦးကို ဖန်တီးပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်"တဲ့လေ။

Because the lunch lady has not been treated

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ဗျာ ကြာလာတော့ ခေတ်သစ်ယဉ်ကျေးမှုမှာ

very kindly in popular culture over time.

နေ့လည်စာဝန်ထမ်း အမျိုးသမီးကို ဖော်ဖော်ရွေရွေနဲ့ မဆက်ဆံကြတော့ဘူးလေ။

But it meant the most to Jeannie.

ဒါပေမဲ့ ဒါက ဂျင်းနီအတွက် အရမ်းကို အဓိပ္ပါယ်အရှိဆုံးဖြစ်နေတယ်လေ။

When the books were first published,

စာအုပ်တွေပထမဆုံး ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေတော့

I invited her to the book launch party,

စာအုပ်မိတ်ဆက်ပွဲမှာ သူမကိုဖိတ်ကြားခဲ့ပါတယ်။

and in front of everyone there,

လူတိုင်းရဲ့ရှေ့မှောက်မှာ၊

everyone she had fed over the years,

သူမနှစ်ပေါင်းများစွာ ကျွေးမွေးပြုစုခဲ့တဲ့ သူတွေရဲ့ရှေ့မှောက်မှာပေါ့၊

I gave her a piece of artwork and some books.

ကျွန်တော် သူမကို ပန်းချီလက်ရာတစ်ခုနဲ့ စာအုပ်တစ်ချို့ကို ပေးခဲ့ပါတယ်။

And two years after this photo was taken,

ဒီဓါတ်ပုံရိုက်ပြီး နောက်(၂)နှစ် အကြာမှာတော့

she passed away,

သူမ ကွယ်လွန်သွားရှာခဲ့ပါတယ်။

and I attended her wake,

သူမရဲ့ အသုဘ ညစောင့်အိပ်တာကို ကျွန်တော်တက်ရောက်တော့

and nothing could have prepared me for what I saw there,

ကျွန်တော်မြင်လိုက်ရတာက ကျွန်တော်လုံးဝ မမျှော်လင့်ထားခဲ့တဲ့အရာပါ။

because next to her casket was this painting,

အကြောင်းကတော့ သူမရဲ့ ခေါင်းဘေးမှာရှိခဲ့တာက ဒီပန်းချီကားလေးဗျာ။

and her husband told me it meant so much to her

ပြီး သူမရဲ့ အမျိုးသားကပြောတာက ကျွန်တော် အသိအမှတ်ပြုခဲ့မိလိုက်တဲ့

that I had acknowledged her hard work,

သူမရဲ့ အလုပ်ကြိုးစားမှု၊ ကျွန်တော် သက်သေပြုခဲ့လိုက်တဲ့ သူမလုပ်ခဲ့တာတွေဟာ

I had validated what she did.

သူမအတွက်အတော်ကို အရေးပါခဲ့တယ်တဲ့လေ။

And that inspired me to create a day

နောက်ပြီးတော့ ဒါက နိူင်ငံတလွှားမှာရှိတဲ့

where we could recreate that feeling

မုန့်စားတန်းတွေမှာရှိတဲ့ ခံစားချက်ကို ကျွန်တော်တို့ ပြန်လည်ထူထုတ်ဖော်နိူင်တဲ့

in cafeterias across the country:

နေ့တစ်နေ့ကို ဖန်တီးဖို့ ကျွန်တော့ကို စေ့ဆော်ပေးခဲ့ပါတယ်။

School Lunch Hero Day, a day where kids

"ကျောင်းမုန့်စာတန်း လူစွမ်းကောင်းများနေ့"။ ကျောင်းက ကလေးတွေ သူတို့ရဲ့ နေလည်စာ ဝန်ထမ်းတွေအတွက်

can make creative projects for their lunch staff.

ထိုးထွင်းဖန်တီးထားတဲ့ ပရောဂျက်တွေ ပြုလုပ်နိူင်တဲ့ နေ့တစ်နေ့ပေါ့ဗျာ။

And I partnered with the School Nutrition Association,

ကျွန်တော် "ကျောင်းအဟာရ အဖွဲ့အစည်းနဲ့ တွဲဖက်လိုက်ပါတယ်။

and did you know that a little over 30 million kids

နေ့စဉ်နေ့တိုင်း ကျောင်းနေ့လည်စာ အစီအစဉ်မှာ ကလေးပေါင်း

participate in school lunch programs every day.

သန်း (၃၀)ကျော်ကျော် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ကြတယ်ဆိုတာ သင်သိပါသလား။

That equals up to a little over five billion lunches

ဒါဟာဆိုရင် ကျောင်းစာသင်နှစ်တိုင်းမှာ ပြုလုပ်တဲ့ နေ့လည်စာ သန်း(၅၀၀၀)ကျော်ကျော်

made every school year.

အရေအတွက်နဲ့ ညီမျှတာပေါ့။

And the stories of heroism go well beyond

သူရဲကောင်း ဆန်တဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေဟာ ကလေးတစ်ယောက်က သူတို့ရဲ့ လင်ပန်းပေါ်မှာ

just a kid getting a few extra chicken nuggets

အပိုကြက်သားတုံးကလေး အနည်းငယ်ကိုတင်လိုက်တယ် ဆိုတာထက်ကို

on their lunch tray.

အများကြီးကျော်လွန် သွားပါတယ်။

There is Ms. Brenda in California,

ကယ်လီဖိုးနီးယားမှာ Ms. Brenda ဆိုတဲ့ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ရှိတယ်။

who keeps a close eye on every student that comes through her line

သူမဟာဆိုရင် သူမရဲ့ လိုင်းကို ဖြတ်လျှောက်လာတဲ့ ကလေးတိုင်းကို

and then reports back to the guidance counselor

အနီးကပ်စောင့်ကြည့်ပြီး၊ တစ်ခုခုလွဲချော်သွားရင် လမ်းညွှန်ချက်ပေးတဲ့

if anything is amiss.

အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်ကို အစီရင်ခံပါတယ်။

There are the lunch ladies in Kentucky

ကျောင်းသာ(၆၇)ရာခိုင်နှုန်းဟာ နေ့တိုင်းပဲ ဒီနေ့လည်စာတွေကို

who realized that 67 percent of their students

မှီခိုနေရတယ်ဆိုတာကို နားလည်သဘောပေါက်သူတွေကတော့

relied on those meals every day,

ကန်တပ်ကီမှာရှိတဲ့ နေ့လည်စာဝန်ထမ်း အမျိုးသမီးတွေပါ။

and they were going without food over the summer,

သူတို့တွေဟာ နွေရာသီမှာ မစားမသောက်ပဲနေခဲ့မှာဆိုတော့

so they retrofitted a school bus

သူတို့တွေဟာ ရွေ့လျား ကျွေးမွေးခြင်း ယူနစ်တစ်ခုကို ဖန်တီးဖို့

to create a mobile feeding unit,

ကျောင်းကားတစ်စီးကို ပြန်လည်ပံ့ပိုးပေးခဲ့ပါတယ်။

and they traveled around the neighborhoods

နောက်ပြီး နွေရာသီကာလအတွင်းမှာ အနီးပတ်ဝန်းကျင်မှာရှိတဲ့ ရပ်ကွက်တွေကို

feedings 500 kids a day during the summer.

ခရီးဆန့်ပြီး တစ်နေ့ကို ကလေး(၅၀၀) ကျွေးမွေးခဲ့ပါတယ်။

And kids made the most amazing projects.

နောက်ပြီးတော့ ကလေးတွေဟာ အံ့ဩဖွယ်ရာ အကောင်းဆုံး ပရောဂျက်တွေကို ဖန်တီးခဲ့ကြပါတယ်။

I knew they would.

သူတို့လုပ်လိမ့်မယ်လို့ ကျွန်တော်သိနေတယ်လေ။

Kids made hamburger cards

ကလေးတွေဟာ ရောင်စုံ ကတ်ထူစက္ကူတွေကိုသုံးပြီး

that were made out of construction paper.

ဟန်ဘာဂါ ကတ်ပြားတွေလုပ်ခဲ့ကြတယ်။

They took photos of their lunch lady's head

သူတို့ရဲ့ နေ့လည်စာ ဝန်ထမ်းအမျိုးသမီးရဲ့ ဦးခေါင်းကို ဓာတ်ပုံရိုက်ယူပြီး၊

and plastered it onto my cartoon lunch lady

ကျွန်တော့ရဲ့ ကာတွန်းရုပ်ပေါ်မှာလာကပ်၊

and fixed that to a milk carton

ပြီးတော့ နွားနို့ဘူးတစ်ဘူးပေါ်မှာ တပ်ဆင်လိုက်ပြီး

and presented them with flowers.

သူတို့ကို ပန်းပွင့်တွေနဲ့အတူ လက်ဆောင်ပေးလိုက်ကြတယ်။

And they made their own comics,

နောက်ပြီး သူတို့ကိုယ်ပိုင် ရုပ်ပြောင်တွေဖန်တီးခဲ့ကြတယ်၊

starring the cartoon lunch lady

ကာတွန်း နေ့လည်စာ ဝန်ထမ်းအမျိုးသမီးနဲ့

alongside their actual lunch ladies.

တကယ့် နေ့လည်စာ ဝန်ထမ်းအမျိုးသမီးတို့ ယှဉ်တွဲ သရုပ်ဆောင်နေတဲ့ပုံတွေပေါ့။

And they made thank you pizzas,

နောက်ပြီး ကျေးဇူးတင်ချီးမွမ်းတဲ့ ပီဇာတွေ သူတို့လုပ်ကြပါတယ်၊

where every kid signed a different topping

ဒီမှာ ရောင်စုံ ကတ်ထူစက္ကူ ပီဇာရဲ့ အပေါ်က လောင်းထားတဲ့ အလွှာအမျိုးမျိုးမှာ

of a construction paper pizza.

ကလေးတိုင်းက လက်မှတ်ထိုးထားကြတယ်လေ။

For me, I was so moved by the response

ကျွန်တော့အဖို့ကတော့ဗျာ နေ့လည်စာ တည်ခင်းတဲ့ အမျိုးသမီးတွေဆီကလာတဲ့

that came from the lunch ladies,

တုံ့ပြန်မှုကြောင့် အရမ်းကြီးကို စိတ်လှုပ်ရှားမိခဲ့တာပေါ့။

because one woman said to me, she said,

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ဗျာ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်က ကျွန်တော့ကို ပြောလိုက်လို့ပါ၊ သူပြောလိုက်တာက

"Before this day, I felt like I was

"ဒီနေ့မတိုင်ခင်က ကျွန်မဟာ ဒီကျောင်းမှာရှိတဲ့

at the end of the planet at this school.

ဂြိုဟ်ကမ္ဘာရဲ့ အစွန်းကိုရောက်သလိုမျိုး ခံစားမိပါတယ်ရှင်။

I didn't think that anyone noticed us down here."

ကျွန်မတို့ ဟောဒီမှာရှိနေတာကို ဘယ်သူကမှ သတိထားမိခဲ့တယ်လို့တောင် မထင်မိခဲ့ဘူးရှင်"တဲ့လေ။

Another woman said to me,

နောက်ထပ် အမျိုးသမီးတစ်ယောက် ပြောတာက

"You know, what I got out of this

"ရှင်သိတဲ့အတိုင်းပဲလေ၊ ကျွန်မ ဒီကနေ ရရှိလိုက်တဲ့ အကျိုးကျေးဇူးက

is that what I do is important."

ကျွန်မလုပ်ဆောင်တာဟာ အရေးပါတယ်ဆိုတာပါပဲရှင်"တဲ့။

And of course what she does is important.

သူမလုပ်ဆောင်တာဟာ အရေးပါတယ်ဆိုတာ မှန်တာပေါ့ဗျာ။

What they all do is important.

သူတို့အားလုံး လုပ်ဆောင်တာတွေဟာ အရေးပါပါတယ်ဗျာ။

They're feeding our children every single day,

သူတို့တွေဟာ ကျွန်တော့တို့ ကလေးတွေကို နေ့တိုင်း ကျွေးမွေးနေကြတာဖြစ်ပြီးတော့

and before a child can learn,

ကလေးတစ်ယောက်ဟာ စာမသင်ခင်

their belly needs to be full,

သူတို့ရဲ့ ဗိုက်တွေပြည့် နေဖို့လိုတာပေါ့။

and these women and men

ရှေ့တန်းမျက်နှာစာတွေမှာ အလုပ်လုပ်နေကြတဲ့

are working on the front lines to create

ဒီအမျိုးသမီး၊ အမျိုးသားတွေဟာ ပညာတတ်

an educated society.

လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကို ဖန်တီးဖို့ပါ။

So I hope that

ဒါကြောင့်မို့လို့ ခင်ဗျားတို့ရဲ့ နေ့လည်စာ ဝန်ထမ်းအမျိုးသမီးတွေကို

you don't wait for School Lunch Hero Day

ကျေးဇူးတင်စကားပြောဖို့ "ကျောင်းနေ့လည်စာ လူစွမ်းကောင်းများနေ့"

to say thank you to your lunch staff,

အထိရောက်တဲ့အထိကို စောင့်နေကြမှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ကျွန်တော်မျှော်လင့်မိပါတယ်။

and I hope that you remember

ကျေးဇူးတင်မှုတစ်ခုဟာ ဘယ်လိုအစွမ်းထက်မြက်တယ်ဆိုတာကို

how powerful a thank you can be.

ခင်ဗျားတို့ မှတ်မိကြမယ်လို့လည်း ကျွန်တော်မျှော်လင့်မိပါတယ်။

A thank you can change a life.

ကျေးဇူးတင်မှုတစ်ခုဟာ ဘဝတစ်ခုကို ပြောင်းလဲနိူင်ပါတယ်။

It changes the life of the person who receives it,

ဒါကို လက်ခံရရှိသူ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ယောက်ရဲ့ ဘဝကို ပြောင်းလဲစေပါတယ်။

and it changes the life of the person

ဒါကို နှုတ်မြွက်ပြောဆိုသူတစ်ယောက်ရဲ့

who expresses it.

ဘဝကို ပြောင်းလဲစေပါတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ဗျာ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)