What to do when everything feels broken | Daniel Alexander Jones

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Kanhaiya Verma

“ငါ့မှာ လူတွေရှိတယ်”

Abbey Lincolnn ဒီလို သီဆိုခဲ့တယ်။

ကျွန်တော်က ဒီစာသားကို မန္တန်တစ်ခုလို မှတ်ယူပါတယ်။

"I've got people in me."

“ငါ့မှာ လူတွေရှိတယ်။”

So sang the late Abbey Lincoln.

Jomama Jones က လမ်းညွှန်အနေနဲ့ ကျွန်တော် ဦးလှည့်လိုက်တဲ့ ကိုယ်တွင်းက ပုဂ္ဂိုလ်ပါ။

I take that lyric as mantra.

"I've got people in me."

သူက ကျွန်တော့်ရဲ့ ဒုတိယ ကိုယ်ပွားပါ။

၁၉၉၅ ခုနှစ်ကတည်းက ဖျော်ဖြေမှုမှာ ကျွန်တော်က သူ့ကို ပုံဖော်နေခဲ့ပြီး

Jomama Jones is the person in me I turn to as a guide.

သူ့မှာ လူတွေကို ကမ်းလှမ်းဖို့ ထိုးထွင်း အမြင်တချို့ရှိတဲ့အခါ အနားကို ရောက်လာတယ်။

She's my alter ego.

I've been embodying her in performance since 1995,

ဆန်းသစ်တဲ့ အပြောင်းအလဲရဲ့ ဒီအချိန်မှာ

and she comes around when she has some insight to offer folks.

ခင်ဗျားတို့ဆီ သူ့ရဲ့ သတင်းစကား သယ်ဆောင်သူဖြစ်ရတာ ဝမ်းသာပါတယ်။

At this time of radical change,

I'm glad to be the vessel for her message to you.

Jomama Jones: အဆင်ပြေသွားမှာလို့

ကျွန်မ ပြောရင်ကော၊

ဒါပေမဲ့ မပြေသေးဘူးလို့ ပြောရင်ကော။

ရှင်တို့ရဲ့ နက်ရှိုင်းဆုံး ကြောက်ရွံ့မှုအလွန်က ရှေ့မှာ

Jomama Jones: What if I told you

စမ်းသပ်မှုတွေရှိတယ်လို့ ကျွန်မ ပြောရင်ကော။

it's going to be alright ...

but what if I told you not yet?

ရှင် လဲကျ၊ လဲကျ၊ လဲကျ

What if I told you there are trials ahead

သွားမယ်လို့ ကျွန်မ ပြောရင်ကော။

beyond your deepest fears?

ဒါပေမဲ့၊ ရှင့်ကိုယ်ရှင် အံ့သြသွားမယ်လို့ ပြောရင်ကော။

What if I told you will you fall ...

down, down, down?

ရှင်က ရဲရင့်မယ်လို့ ပြောရင်ကော။

But what if I told you you will surprise yourself?

ကျွန်မတို့အားလုံး ဒါကို

မကျော်ဖြတ်နိုင်ဘူးလို့ ပြောရင်ကော။

What if I told you will be brave enough?

ဒါပေမဲ့ ဒီလို

ဖြစ်ကိုဖြစ်ရမယ်လို့ ပြောရင်ကော။

What if I told you

we won't all make it through?

ကျွန်မက အနာဂတ်ကို မြင်ပြီလို့ ရှင့်ကို ပြောရင်ကော။

But what if I told you

that is as it must be?

ကျွန်မရဲ့ လက်တွေကို သဘောကျလား။

What if I told you I've seen the future?

ဒါတွေက အသက်ပါတယ်၊ ဟုတ်လား။

ကဲ ရှင့်ရဲ့ လက်တွေကို ကြည့်ပါ၊ ကဲ၊ ဆက်ကြည့်ပါ။

သူတို့ရဲ့ ထိတွေ့မှုတွေတွေကနေ မှတ်တမ်းတင်ထားတဲ့ သမိုင်းအများကြီးနဲ့

Do you like my hands?

သူတို့ရဲ့ လက်ဖဝါးပေါ်မှာ ပုံကြမ်းဆွဲထားတဲ့ အနာဂတ်ရဲ့ အမှတ်အသားတွေ ရှိတယ်။

They're expressive, yeah?

Now look at your hands -- now go on.

တစ်ခါတစ်ရံ လက်တွေက တင်းတင်း ဆုပ်ကိုင်ထားပြီး

There's so much history recorded through their touches

တစ်ခါတစ်ရံ လက်တွေက လွှတ်ပေးလိုက်တယ်။

and marks of the future sketched on their palms.

ဒါတွေအားလုံးက

Sometimes hands grip tight,

ပြိုကွဲသွားတော့မယ်လို့ ငါ ပြောရင်ကော။

sometimes hands let go.

ဟင်း။

ပရိတ်သတ်အပေါင်းတို့

What if I told you

တခြားနည်းနဲ့ ဖော်ပြရရင်၊

it's all going to come undone?

ကျွန်မက Jomama Jones ပါ။

Hm.

တချို့က ကျွန်မကို ဝိညာဉ်ရေးရာ အသံ စူပါစတားလို့ခေါ်ပြီး

Ladies and gentlemen

and otherwise described,

အနာဂတ်မှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့

I am Jomama Jones.

အတိတ်မှာတောင် ကျွန်မ သဘောတူတယ်။

Some call me a soul sonic superstar,

မိန်းကလေးဘဝဆီ ပြန်ခေါ်သွားပါရစေ။

ဒါကို ပုံဖော်ကြည့်ပါ။

and I agree,

ကျွန်မ တည်ထောင်ခဲ့တဲ့

though even in my past that was from the future.

လူမည်း လူငယ် အသိုင်းအဝန်းအတွက် တီထွင်ခဲ့တဲ့

အားလပ်ရက် တစ်ရက်ဖြစ်တဲ့ သစ်ပင်စိုက်တဲ့နေ့ပါ။

Let me take you back to girlhood.

Picture this:

ကျွန်မက ဥယျာဉ် ပစ္စည်းအစု တပ်ဆင်ဖို့ အိမ်ကို အပြေးအလွှားသွားတုန်းက၊

it was Planting Day,

which was a holiday I invented

ကျွန်မ ဦးလေး ဖရီးမန်းကို လက်ပူးလက်ကြပ်မိတာလေ။

for the Black youth community group I founded.

သူက ကျွန်မရဲ့ စုဘူးပေါ်မှာ မိုးရပ်နေပြီး သူ့တူကို မြင့်မြင့် မြှောက်ပြီး ရပ်နေတယ်။

I dashed home to put on my gardening ensemble

when I caught my uncle Freeman red-handed.

သူက ကျွန်မရဲ့ ဒင်္ဂါးတွေကို ခိုးဖို့ ပြင်နေတာလေ။

He was standing over my piggy bank with his hammer raised high.

သိကြတဲ့အတိုင်း၊

ဦးလေး ဖရီးမန်းက တောက်တိုမယ်ရပြင်တတ်သူတစ်ယောက်ပါ။

သူက အကုန်လုံးကို ပြင်တတ်တယ်၊

He was fixing to steal my coins.

ကုလားထိုင်ကျိုးတစ်လုံး၊ အိုးကွဲတစ်လုံး

အဘွားရဲ့ အပင်တွေကိုတောင် ပြန်ရှင်စေတာပါ။

And you see,

my uncle Freeman was a handyman.

သူမှာ ကျိုးပဲ့နေတဲ့အရာတွေ၊ ပြီးတော့ ကျိုးပဲ့နေတဲ့ လူတွေနဲ့

He could fix anything --

a broken chair, a shattered pot --

ဒီမှော်ဆန်တဲ့ လက်ရာ ရှိခဲ့တယ်။

even bring grandmother's plants back to life.

“လာ၊ ဂျိုးရေ၊ ဒီကမ္ဘာကို ပိုကောင်းတဲ့

နေရာတစ်ခု ဖန်တီးဖို့

He had that magic touch with broken things ...

တစ်ခုခု သွားလုပ်ကြရအောင်”လို့ပြောပြီး အလုပ်တွေမှာ ကျွန်မကို ခေါ်သွားလေ့ရှိတယ်။

and broken people.

သူ့လက်တွေက ကျယ်ပြန့်ပြီး အသားမာတက်နေကာ

He would take me with him on his jobs

ဒါတွေက နေရာကနေ ဖယ်ရှားခံရတဲ့ သစ်ပင် အမြစ်တွေကို အမြဲ အမှတ်ရစေတယ်။

and say, "C'mon Jo,

let's go do something to make this world a better place."

His hands were wide and calloused,

ကျွန်မတို့ အလုပ် လုပ်နေတုန်းမှာ သူက အနီးဝန်းကျင်မှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့

and they always reminded me of displaced tree roots.

သူ သေချာနေတဲ့ ပြောင်းလဲမှု အကြောင်း လူတွေနဲ့ ပြောဆိုခဲ့တယ်။

သူ့က မျှော်လင့်ချက်တွေ မြှင့်တင်ပေးပြီး

As we worked he would talk with folks

လူတွေကို စိတ်ချ၊ ဂုဏ်ယူစေတာကို ကျွန်မ တွေ့လိုက်ရတယ်။

about the change he was sure was just around the corner.

သူ့လက်တွေက နေရောင်ခြည်ကို နှိုးဆွပေးတယ်။

I saw him mend flagging hopes

အခုတော့ သူက ကျွန်မရဲ့ စုဗူးကို ခွဲတော့မယ်။

and leave folks with their heads held high.

ကျွန်မက “နောက်ဆုတ်၊ လူကြီး၊ ကျွန်မကို လက်တွေပြ” လို့ပြောလိုက်တယ်။

His hands stirred the sunshine.

ရယ်စရာကောင်းတာက၊ အလုပ် လုပ်နေတုန်း

And now he was about to break my piggy bank.

ကြမ်းပြင်အောက်မှာ သူ တွေ့တဲ့ ဒင်္ဂါးဟောင်း အားလုံးကို ကျွန်မကို ပေးခဲ့ဖူးတာပါ။

I said "Step back, man, and show me your hands."

ကျွန်မက ကလေးဘဝက ဘေးပန်း

You know the irony was

အလုပ်တွေကနေ ရတဲ့ ပိုက်ဆံနဲ့အတူ ဒါတွေကို စုဘူးထဲ ထည့်လိုက်တယ်။

he used to give me all the old coins he'd find under floorboards while working.

ဒါပေမဲ့ ၁၉၇၀ ခုနှစ် နွေဦးရာသီ အရောက်မှာ

And I put them in the piggy bank

ဦးလေး ဖရီးမန်းရဲ့ ထိတွေ့မှု ဆုံးၡုံးသွားပြီ...

along with the money I earned through my childhood side hustles.

သူအလုပ်အများစုနဲ့အတူပေါ့။

But by the spring of 1970,

သူက တရားရေး မှားယွင်းမှုတွေရဲ့ လေးလံတဲ့

Uncle Freeman had lost his touch ...

အနာဂတ်နဲ့ လူမည်း အာဏာ ပျက်ယွင်းမှုတွေကို သူ့လက်ဖဝါးတွေမှာ မြင်ခဲ့တယ်။

along with most of his jobs.

He saw a heavy future

နောက်ဆုံး အကြောင်းခံဖြစ်လာခဲ့တာက အစိုးရက ဖရက်ဒ် ဟမ်တန်ကို

of civil wrongs and Black power outages in his palms.

သေနတ်နဲ့ ပစ်သတ်ခဲ့တဲ့ အရင် ဆောင်းရာသီမှာပါ။

ကြောက်စိတ်၊ ဒေါသနဲ့

The last straw had come the previous winter

ကြေကွဲမှုတွေ

when they had gunned down Fred Hampton.

ဖိစီးနေတဲ့

ဦးလေး ဖရီးမန်းဟာ သူ့ အနာဂတ်ကို ကစားဖို့ ကြိုးစားခဲ့တယ်။

Overwhelmed with fear

သူက တင်းကျပ်နေလွန်းလို့

and rage

နံပါတ်တွေကို စကစားခဲ့တယ်။

and grief,

“ကဲ၊ ဒီဂဏန်းတွေထဲက တစ်ခုကို ရိုက်တော့မယ် ၊ မိန်းကလေးငယ်ပါ။

Uncle Freeman tried to game his future.

ဦးလေး ဖရီးအတွက် တစ်မတ်ရတယ်၊

He gripped too tight,

-အခု အားလုံးထဲက တချို့ မှာ အဲဒီဆွေမျိုး ရှိတယ်။

and he started playing the numbers.

ဒါပေမဲ့ ဒီအချိန်မှာပဲ ကျွန်မ သိသွားပြီး အဲဒီမှာ တစ်ခုခုလုပ်ရတော့မယ်။

"Well, one of these numbers is gonna hit, little girl.

You got a quarter for your uncle Free -- "

ကျွန်မ ထခုန်လိုက်ပြီး တူကို ဆုပ်ကိုင်ကာ

ယူလာပြီး ဒီစူဘူးကို ရိုက်ခွဲလိုက်တယ်။

Now some of y'all have that relative.

ကျွန်မက ငွေဒင်္ဂါးအားလုံးကို ကောက်တဲ့အခါ၊ ဦးလေး ဖရီးမန်းက စငိုတယ်။

But I knew right then and there I had to do something.

“ကျွန်မတို့ ထီလက်မှတ် မဝယ်တော့ဘူး၊ ဦးလေး ဖရီးမန်း။

I jumped up and I grabbed that hammer

and I brought it crashing down on that pig.

လာပါ။”

And Uncle Freeman started to weep as I gathered up all the coins.

နောက်ဆုံး ပြားစေ့တိုင်းကို မျိုးစေ့ဆိုင်မှာ ကျွန်မတို့ သုံးခဲ့တာပါ။

"We're not buying no lottery ticket, Uncle Freeman.

C'mon."

ကျွန်မရဲ့ ဥယျာဉ်စိုက်ပျိုးရေး အုပ်စုထဲက ကလေးတွေလား။

We spent every last cent at the seed store.

ဦးလေး ဖရီးမန်းက ဆင်းလာပြီး

သူ့လက်တွေကို မြေကြီးပေါ်မှာ ပြန်တင်ကာ

မျိုးစေ့တွေအတွက် မြေကို ပေါက်လိုက်တဲ့အခါ၊ သူတို့က မအံ့ဩကြဘူး။

You know, the kids in my gardening group?

They didn't bat an eye when I had Uncle Freeman get down

ကျွန်မရဲ့ မိတ်ဆွေလေး တေရှာကတောင် ရောက်လာပြီး သူ့ကျောကို ပုတ်ပြီး ပြောတာက၊

and put his hands in the earth again

“ငိုချလိုက်ပါ၊ ဦးလေး ဖရီးမန်း၊

and start breaking up that soil for our seeds.

ငိုချလိုက်ပါတဲ့။”

And my little friend Taesha even came over and started slapping him on the back

“ငါ ဒါကို မပြင်နိုင်ဘူး” လို့ သူက ငိုပြီးပြောတယ်။

saying, "Cry it out, Uncle Freeman.

ဒါက ရှေးဟောင် အနာဂတ် အမှန်တရားတစ်ခုပါ။

Cry it out."

"I can't fix this," he sobbed.

သူက ဒီလိုခံစားရတဲ့ ပထမဆုံးသူမဟုတ်ဘူး၊ နောက်ဆုံးလည်း ဟုတ်မှာမဟုတ်ဘူး။

It's an ancient-future truism, that.

အခုအချိန်မှာတော့ အရာရာက ပြုပြင်လို့ မရနိုင်အောင် ပြိုကွဲနေတယ်လို့ ခံစားရတယ်။

He wasn't the first to feel that way, and he wouldn't be the last.

ဟုတ်ပါတယ်။

Right now, it feels as though everything is breaking beyond repair.

ဒါပေမဲ့ တစ်စစီ ပြိုကွဲတာက၊ ဘယ်လောက်ပဲ ကြမ်းတမ်း၊

မရေရာ၊ ကြောက်စရာကောင်းပုံရပါစေ၊

It is.

ပေါက်ကွဲ ပွင့်ထွက်တာတစ်ခုဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

But that breaking apart can be a breaking open,

အဓိကက...

ဒါကို ကျွန်မတို့ချည်း မလုပ်နိုင်တာပါ။

no matter how violent and uncertain

and fearsome it seems.

အဲ့ဒီနေ့က ဦးလေး ဖရီးမန်းက ကျွန်မတို့ရဲ့ မျိုးစေ့တွေကို စိုက်ပျိုးခဲ့တာကြောင့်၊

The thing is ...

we can't do it alone.

သူက ကျွန်မတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် ဆည်မြောင်းစနစ်ပါ။

Uncle Freeman cried so much that day as we planted our seeds,

“ငါ ဘယ်သူလဲဆိုတာ မသိတော့ဘူး၊ ကောင်မလေးရေ” လို့

he was our very own irrigation system.

နေဝင်ချိန်မှာ ကျွန်မကို သူပြောတယ်။

“ကောင်းတယ်၊ ဦးလေး ဖရီးမန်း။

"I don't know who I am anymore, little girl,"

ကောင်းတယ်။

he said to me at sundown.

ဦးလေးက အသစ်ပြန်ဖြစ်တာပါ၊

ဒါက ကျွန်မတို့ ဦးလေးကို လိုအပ်နေပုံပါ။”

"Good, Uncle Freeman.

Good.

You're new again,

and that's just how we need you."