What to do when everything feels broken | Daniel Alexander Jones

Translator: Bekhall Peshraw Reviewer: mabbast chato

"I've got people in me."

"خەڵکانێک دۆستمن."

So sang the late Abbey Lincoln.

ئابى لينكۆڵن لە گۆرانيەكەيدا وايگووت.

I take that lyric as mantra.

ئەو وشانە بە دروشمێك دادەنێم.

"I've got people in me."

"خەڵکانێک دۆستمن."

Jomama Jones is the person in me I turn to as a guide.

جۆماما جۆنز ئەو كەسە دۆستمە ڕووى تێدەكەم بۆ ئەوەى ڕێنماييم بكات.

She's my alter ego.

ئەو منێكى ترە.

I've been embodying her in performance since 1995,

لە ساڵى ١٩٩٥ لە نمیاشکردندا بەرجەستەی دەکەم،

and she comes around when she has some insight to offer folks.

كاتێك تێبينيەكى لەگەڵ خەڵك هەيە خۆى بەديار دەخات.

At this time of radical change,

لەو كاتە سەختانەدا،

I'm glad to be the vessel for her message to you.

خۆشحاڵم كە ناوبژىكەرێك بم پەيامەكەى بە ئێوە بگەيەنم.

Jomama Jones: What if I told you

جوماما جۆنز: چى دەبێت ئەگەر پێم گووتيت

it's going to be alright ...

هەموو شتێك باش دەبێت...

but what if I told you not yet?

بە ڵام چى دەبێت ئەگەر وتم كاتى ئەمە نەهاتووە؟

What if I told you there are trials ahead

ئەگەر پێو گووتيت شتى زۆر لەبەردەمت هەيە

beyond your deepest fears?

زياد لە پێويست ترسناكە؟

What if I told you will you fall ...

چى دەبێت ئەگەر بڵێم تۆ دەكەويتە...

down, down, down?

خوارەوە، خوارەوە، خوارەوە؟

But what if I told you you will surprise yourself?

بەڵام چى دەبێت ئەگەر بڵێم سەرتان سوڕماوە؟

What if I told you will be brave enough?

چى دەبێت ئەگەر بڵێم تۆ ئازايت؟

What if I told you

چى دەبێت ئەگەر بڵێم

we won't all make it through?

هەموومان لەمە ڕزگارمان نابێت؟

But what if I told you

بەڵام چى دەبێت ئەگەر بڵێم

that is as it must be?

دەبێت بەو شێوەيە بێت؟

What if I told you I've seen the future?

چى دەبێت ئەگەر بڵێم داهاتووم بينيوە؟

Do you like my hands?

دەستەكانمت بە دڵە؟

They're expressive, yeah?

ئەوان دەربڕن، وايە؟

Now look at your hands -- now go on.

ئێستا سەيرى دەستەكانم بكە -- دەى.

There's so much history recorded through their touches

مێژوويەكى زۆر بەو دەست لێدانە تۆمار كراوە

and marks of the future sketched on their palms.

نيشانەكانى داهاتوو لەسەر لەپى دەست نەخشە دەكێشرێ.

Sometimes hands grip tight,

هەندێكجار دەستەكان بە پتەوى ڕتدەگرێت،

sometimes hands let go.

هەندێكجار دەستت لێ بەردەدەن.

What if I told you

چى دەبێت ئەگەر پێم گووتيت

it's all going to come undone?

هەموو شتێك لە كۆتايدا ئاشكرا دەبێت؟

Hm.

هم.

Ladies and gentlemen

خانمان و بەڕێزان

and otherwise described,

بەم شێوەيە،

I am Jomama Jones.

من جۆماما جۆنزم.

Some call me a soul sonic superstar,

هەندێك پێمدەڵێن ئەستێرەى مۆسيقاى ڕۆح،

and I agree,

و من ڕازيم،

though even in my past that was from the future.

تەنانەت لە رابردوو و لە داهاتووش.

Let me take you back to girlhood.

با بۆ منداڵيم بتانگەڕێنمەوە.

Picture this:

لەگەڵ وە بيهێنە پێش چاوت:

it was Planting Day,

لە ڕۆژى چاندندا،

which was a holiday I invented

ئەم پشوە بوو كە دامهێنا

for the Black youth community group I founded.

بۆ كۆمەڵگاى گەنجە ڕەشپێستەكانم دامەزراند.

I dashed home to put on my gardening ensemble

چوومە ماڵەوە بۆ ئەوەى جلى كێڵگە لەبەر بكەم

when I caught my uncle Freeman red-handed.

مامم فريمانم دۆزيەوە.

He was standing over my piggy bank with his hammer raised high.

لەسەر جانتاى نەختينەكەم بە چەكووشێكەوە ڕاوەەستا بوو.

He was fixing to steal my coins.

دەيويست پارە كانمم ببات.

And you see,

وەك دەبينن،

my uncle Freeman was a handyman.

مام فريمان يارمەتيدەر بوو.

He could fix anything --

دەيتوانى هەموو شتێك چاك بكاتەوە--

a broken chair, a shattered pot --

كورسيەكى شكاو يان مەنجەڵێكى شكاو --

even bring grandmother's plants back to life.

تەنانەت نەمامە سيسبووەكەى داپيرمى زيندوو كردەوە.

He had that magic touch with broken things ...

ئەو دەستلێدانێكى جادووى هەبوو بۆ شتى شكاو ..

and broken people.

و كەسانى تێكشكاو.

He would take me with him on his jobs

منى لەگەڵ خۆى دەبرد بۆ كار

and say, "C'mon Jo,

و پێى دەگووتم: " دەى جۆ،

let's go do something to make this world a better place."

با بڕۆين شتێك بكەين ئەم جيهانە باشتر بكات."

His hands were wide and calloused,

دەستەكانى پان و ڕەق بوون،

and they always reminded me of displaced tree roots.

هەميشە ڕەگى درەختە هەڵتەكاوەكانى بير دەخستمەوە.

As we worked he would talk with folks

لەو كاتەى كارمان دەكرد قسەى لەگەڵ خەڵك دەكرد

about the change he was sure was just around the corner.

دەرباارەى ئەو گۆڕانكايە دڵنيايەى دەورى سووچەكە.

I saw him mend flagging hopes

بينيم ئەو هيوا كەمەكان چارەسەر دەكات

and leave folks with their heads held high.

و خەڵك بە شانازيەوە بەجێدەهێڵێت.

His hands stirred the sunshine.

دەستەكانى ئاماژەى ڕوناكيان دەكرد.

And now he was about to break my piggy bank.

و ئەو دەچوو سندوقى پارەكەم بشكێنێت.

I said "Step back, man, and show me your hands."

پێى گووتم: "بگەڕێوە، دەستتم نيشان بدە."

You know the irony was

نامۆيەكە ئەوەيە

he used to give me all the old coins he'd find under floorboards while working.

هەموو پارە كۆنەكان كە لە ژێر تەختەكە دۆزيبويەوە لە كاتى كار كردن پێيدام.

And I put them in the piggy bank

لە سندەقەكە دامناوە

along with the money I earned through my childhood side hustles.

بەو پارەيەى كە لە منداڵى دروستم دەكرد.

But by the spring of 1970,

بەڵام لە بەهارى ١٩٧٠،

Uncle Freeman had lost his touch ...

مام فريمان دەستى لەدەستدا..

along with most of his jobs.

و زۆربەى كارەكانى تريش.

He saw a heavy future

داهاتوويەكى نابووتى بينى

of civil wrongs and Black power outages in his palms.

لە هەڵەى مەدەنى و نەهێشتنى دەسەڵاتى ڕەشپێستەكان لە لەپى دەستى.

The last straw had come the previous winter

دوا پووش لە زستانى ڕابردوو بوو

when they had gunned down Fred Hampton.

كاتێك تەقەمان لە فرێد هامپتۆن كرد.

Overwhelmed with fear

ئەو لە ترسدايە

and rage

و توڕەيى

and grief,

و دڵتووندى.

Uncle Freeman tried to game his future.

مام فريمان هەوڵيدا داهاتوى بخاتە مەترسيەوە.

He gripped too tight,

زۆر بە توندى بەستاى،

and he started playing the numbers.

دەستى بە بەشدارى كردن لە تير و پشكەكە كرد.

"Well, one of these numbers is gonna hit, little girl.

"يەكێك لەمانە قازانج مسۆگەر دەكات, ئازيزم.

You got a quarter for your uncle Free -- "

چارەگێكت هەيە بۆ مامت فري--"

Now some of y'all have that relative.

هەندێكتان خزمى وەهاتان هەيە.

But I knew right then and there I had to do something.

بەڵام دواتر دڵنيا بووم كە دەبێت شتێك بكەم.

I jumped up and I grabbed that hammer

خۆم هەڵدا و چەكووشەكەم گرت

and I brought it crashing down on that pig.

و بردم و خستمە ناو جزدانەكە.

And Uncle Freeman started to weep as I gathered up all the coins.

لە كاتێكدا من دراوەكانم كۆدەكردەوە مام فريمان دەستى كردە گريان.

"We're not buying no lottery ticket, Uncle Freeman.

"ئێمە يارى بەخت ناكڕين، مام فريمان.

C'mon."

دەى."

We spent every last cent at the seed store.

هەموو پارەكەمان لە دووكانى تۆو خەرج كرد.

You know, the kids in my gardening group?

دەزانن، منداڵەكان لە گروپى جوتيارى لەگەڵ منن؟

They didn't bat an eye when I had Uncle Freeman get down

كاتێك مام فريمان لەگەڵمان هاتە خوارەوە ئەوان سەرسوڕماو نەبوون

and put his hands in the earth again

دەستيشە خستەوە سەر زەوى

and start breaking up that soil for our seeds.

دەستى بە خاك هەڵكەندن كرد تاوەكو تۆوەكانمان بچێنين.

And my little friend Taesha even came over and started slapping him on the back

هاوڕێ بچووكەكەم، تايشا لێى نزيك بۆوە و لە پشتيدا

saying, "Cry it out, Uncle Freeman.

و دەڵێت، " مامە فريمان بگرى.

Cry it out."

بۆ پشوودان بگرى."

"I can't fix this," he sobbed.

گريا و گووتى "ناتوانم ئەمە چاك بكەم".

It's an ancient-future truism, that.

ئەمە ڕاستيەكى ئاشكراى كۆن و داهاتووە.

He wasn't the first to feel that way, and he wouldn't be the last.

ئەو يەكەم كەس نەبوو بەم شێوە هەستى دەكرد، و دواهەمين كەسيش نابێت.

Right now, it feels as though everything is breaking beyond repair.

ئێستا وادەر دەكەوێت هەموو شتێك بەشێوەيەكى ناڕێك تێكشكابێت.

It is.

بەم شێوەيە.

But that breaking apart can be a breaking open,

بەڵام ئەم داڕوخانە لەوانە ببێتە هۆ کردنەوەیەک،

no matter how violent and uncertain

گرينگ نييە شتەكان چەند تووندوتيژ و نادڵنيا

and fearsome it seems.

و ترسناك دەردەكەون.

The thing is ...

گرفتەکە ئەوەيە...

we can't do it alone.

ناتوانين بەتەنها بيكەين.

Uncle Freeman cried so much that day as we planted our seeds,

كاتێك تۆوەكانمان چەند مام فريمان زۆر گريا،

he was our very own irrigation system.

ئەو سيستەمى ئاودێريمان بوو.

"I don't know who I am anymore, little girl,"

"کچی بچکۆڵانە، چیتر نازانم من کێم،"

he said to me at sundown.

لە کاتی خۆرئاوابوون پێگووتم،.

"Good, Uncle Freeman.

"باشە، مام فريمان.

Good.

باشە.

You're new again,

دووبارە کەسێکی نوێیت،

and that's just how we need you."

هەربۆیە پێویستمان پێتە."