How to buy happiness | Michael Norton

Translator: Jenny Zurawell

Translator: Tuya Bat Reviewer: Indra Ganzorig

Өнөөдөр би мөнгө ба аз жаргалын тухай ярихыг хүслээ.

So I want to talk today about money and happiness,

Эдгээр нь хэрхэн илүү ихийг олох

which are two things a lot of us spend a lot of our time thinking about,

эсвэл нэмэгдүүлэх вэ гэж

бидний маш их боддог зүйлс.

either trying to earn them or trying to increase them.

Бидний ихэнх нь энэ хэллэгийг сайн мэднэ.

And a lot of us resonate with this phrase,

Үүнийг шашны сургаал, өөртөө туслах номонд их бичдэг.

we see it in religions and self-help books:

money can't buy happiness.

"Мөнгө аз жаргалыг худалдаж авч чадахгүй"

And I want to suggest today that, in fact, that's wrong.

Яг үнэндээ энэ худлаа гэж хэлмээр байна.

(Laughter)

(Инээд)

Бизнесийн сургуулийнх болохоор бид ингэж хэлдэг.

I'm at a business school, so that's what we do.

So that's wrong,

Тэгэхээр энэ бол худлаа,

and in fact, if you think that, you're just not spending it right.

харин мөнгөө зөв зарцуулахгүй байна.

So instead of spending it the way you usually spend it,

Мөнгөө энгийн үед үрдэгээс арай өөрөөр

зарцуулаад үзвэл

maybe if you spent it differently, that might work a little bit better.

илүү үр дүнтэй байж магадгүй.

Яаж зарцуулбал илүү аз жаргалтай болох вэ гэдгийг хэлэхээс өмнө

Before I tell you the ways you can spend it that will make you happier,

бодит байдал дээр яагаад бид аз жаргалтай

let's think about the ways we usually spend it

болдоггүй вэ гэдгийг бодож үзье.

that don't, in fact, make us happier.

Бид багахан туршилт хийсэн юм.

We had a little natural experiment.

CNN саяхан гаргасан нэгэн сонирхолтой нийтлэлдээ

So CNN, a little while ago, wrote this interesting article

сугалаа хожих нь хүмүүст хэрхэн нөлөөлдөг тухай бичжээ.

on what happens to people when they win the lottery.

It turns out people think when they win the lottery

Хүмүүс сугалаа хожсноороо амьдрал нь гайхалтай болно гэж боддог.

their lives will be amazing.

Харин тэр нийтлэлд хэрхэн сүйрсэн тухай бичсэн.

This article's about how their lives get ruined.

Тэгэхээр сугалаа хожсон хүмүүс

What happens when people win the lottery

нэгд, бүх мөнгөө үрээд өрөнд ордог.

is, one, they spend all the money and go into debt;

Хоёрт, найзууд болон өмнө нь таньдаг

and two, all of their friends and everyone they've ever met

байсан бүх хүмүүс нь тэднийг олоод, мөнгө гуйж эхэлдэг.

find them and bug them for money.

Энэ нь тэдний нийгмийн харилцааг муутгадаг.

It ruins their social relationships, in fact.

Ингээд сугалаа хожихын өмнөхөөс

So they have more debt and worse friendships

илүү өртэй, бас найзуудынх нь харилцаа мууддаг.

than they had before they won the lottery.

Хамгийн сонирхолтой нь

What was interesting about the article was,

хүмүүсийн бичсэн сэтгэгдлүүд байсан юм.

people started commenting on the article, readers of the thing.

Мөнгө аз жаргал авчирдаггүйг ухаарсан

And instead of talking about how it made them realize

талаар бичихийн оронд,

that money doesn't lead to happiness,

тэд “Хэрвээ би сугалаа хожсон бол яах

everyone started saying, "You know what I'd do if I won the lottery ...?"

байсан гээч..?” гээд л

юу хийх байсан талаар төсөөлж эхэлцгээжээ.

and fantasizing about what they'd do.

Энд хамгийн сонирхол төрүүлсэн сэтгэгдэлүүд гэвэл

Here's just two of the ones we saw that are interesting to think about.

“Би сугалаа хожихоороо өөртөө жижигхэн уул худалдаж аваад

One person wrote, "When I win, I'm going to buy my own little mountain

орой дээр нь жижиг байшинтай болно” гэжээ.

and have a little house on top."

(Инээд)

(Laughter)

And another person wrote, "I would fill a big bathtub with money

Бас нэг хүн бичихдээ “Би том ванныг мөнгөөр дүүргээд

and get in the tub while smoking a big fat cigar

том навчин тамхи татангаа

оргилуун дарс ууна” гэсэн.

and sipping a glass of champagne."

This is even worse: "... then I'd have a picture taken

Энэ юу ч биш. “Би зургаа авахуулж

олон хувь хэвлүүлээд

and dozens of glossies made.

Anyone begging for money or trying to extort from me

надаас мөнгө гуйсан эсвэл

салгахыг оролдсон бүх хүмүүст үүнээс өөр юу ч өгөхгүй”.

would receive a copy of the picture and nothing else."

(Инээд)

(Laughter)

Сэтгэгдлүүдийн ихэнх нь ийм утгатай байсан.

And so many of the comments were exactly of this type,

Хүмүүст мөнгө өгснөөр

where people got money and, in fact, it made them antisocial.

тэднийг нийтэч биш болгож байлаа.

So I told you it ruins people's lives and their friends bug them.

Мөнгөнөөс болж амьдрал нь сүйрч найзууд нь зовоож эхэлдэг байх нь.

Also, money often makes us feel very selfish

Мөн бид хувиа хичээсэн зантай болж

өөрсөддөө л зарцуулдаг.

and we do things only for ourselves.

We thought maybe the reason money doesn't make us happy

Мөнгө аз жаргалтай болгодоггүй нь бид

үргэлж буруу зүйлд, өөрөөр хэлбэл

is that we're spending it on the wrong things;

зөвхөн өөртөө зардагт учир байж болох юм.

in particular, we're always spending it on ourselves.

Ингээд бид хүмүүсийг бусдад мөнгөө зориулж

And we wondered what would happen

if we made people spend more of their money on others.

эхэлбэл яах бол гэж бодлоо.

Нийтэч биш байхын оронд

So instead of being antisocial with your money,

what if you were more pro-social with it?

нийгмийн төлөө мөнгөө зарцуулдаг бол яах вэ?

We thought, let's make people do it and see what happens.

Ингээд ийм зүйл хийлгээд яахыг нь мэдэхээр болов.

Зарим хүмүүсийг ердийнх шигээ

Let's have some people do what they usually do,

өөртөө зориулж,

spend money on themselves,

заримыг нь хандив өгүүлж,

and let's make some people give money away,

аз жаргалтай мэдрэмж төрсөн эсэхийг хэмжихээр шийдсэн.

and measure their happiness and see if, in fact, they get happier.

Эхлээд дараахь байдлаар хийсэн.

The first way we did this was, one Vancouver morning,

Ванкувер хотын нэг өглөө

we went out on the campus at University of British Columbia,

Британийн Колумбийн Их Сургууль дээр

approached people and said, "Do you want to be in an experiment?"

хүмүүст нэг туршилтанд орохыг санал болгоход

тэд ч зөвшөөрлөө.

They said, "Yes."

Тэднээс хэр их аз жаргалтай байгааг асууж дугтуй өгөв.

We asked them how happy they were, and then gave them an envelope.

Нэг хэсэг нь “Энэ мөнгийг өнөөдөр оройн

One of the envelopes had things in it that said,

5 цагаас өмнө өөртөө зориулаарай” гэсэн байв.

"By 5pm today, spend this money on yourself."

Юунд зарцуулж болохыг нь санал болгосон.

We gave some examples of what you could spend it on.

Бусад дугтуйн дээрх бичиг

Other people got a slip of paper that said,

“Энэ мөнгийг өөр хэн нэгэнд зориулаарай” гэсэн байлаа.

"By 5pm today, spend this money on somebody else."

Мөн дугтуйн дотор мөнгө байсан юм.

Also inside the envelope was money.

Мөн бид хүмүүст хэр их мөнгө очихыг зохицуулсан.

And we manipulated how much money we gave them;

Зарим нь зурвас болон 5 доллар авсан бол

some people got this slip of paper and five dollars,

зарим нь зурвас болон 20 доллар авсан.

some got this slip of paper and 20 dollars.

Тэднийг өдрөө өнгөрүүлдэгээр нь өнгөрүүлэхээр явуулсан.

We let them go about their day and do whatever they wanted.

Тэд бидний хэлсэнчлэн зориулалтын дагуу мөнгөө зарцуулсан байсан.

We found out they did spend it in the way we asked them to.

Орой нь тэдэн рүү утасдаж

We called them up and asked them, "What did you spend it on?

юунд мөнгөө үрсэн, хэр аз жаргалтай болсныг нь асуув.

How happy do you feel now?"

Тэд мөнгөө юунд зарцуулсан бэ?

What did they spend it on?

These are college undergrads;

Тэд коллежийн оюутнууд учир ихэнх нь өөртөө,

a lot of what they spent it on for themselves

ээмэг, энгэсэг зэрэгт зарцуулсан байлаа.

were things like earrings and makeup.

Нэг эмэгтэй дүүдээ чихмэл тоглоом авсан байв.

One woman said she bought a stuffed animal for her niece.

Хүмүүс бас гэр оронгүй хүмүүст мөнгө өгсөн.

People gave money to homeless people.

Старбакс маш их нөлөө үзүүлсэн байх.

Huge effect here of Starbucks.

(Laughter)

(Инээд)

So if you give undergraduates five dollars,

Оюутнуудад 5 доллар өгвөл кофе нүдэнд нь харагдан

it looks like coffee to them,

and they run over to Starbucks and spend it as fast as they can.

Старбакс руу гүйж очоод мөнгөө хурдхан үрнэ.

Гэхдээ зарим нь ердийх шигээ өөртөө кофе авсан байхад

Some people bought coffee for themselves, the way they usually would,

зарим нь өөр хүнд авсан байв.

but others bought coffee for somebody else.

Яг ижил юм авсан ч

So the very same purchase,

нэг нь өөртөө, нөгөө нь

just targeted toward yourself or targeted toward somebody else.

өөр хүнд авсан байлаа.

Өдрийн эцэст эдгээр хүмүүс рүү утасдахад юу болсон гээч?

What did we find when we called at the end of the day?

Бусдад мөнгөө зориулсан нь илүү аз жаргалтай болж,

People who spent money on others got happier;

өөртөө зориулсан нь өөрчлөгдсөнгүй.

people who spent it on themselves, nothing happened.

Ямар нэг сөрөг нөлөө байгаагүй ч өөрчлөлт мэдрэгдээгүй.

It didn't make them less happy, it just didn't do much for them.

Бас нэг ажиглагдсан зүйл нь мөнгөн дүн тийм ч чухал биш байв.

The other thing we saw is the amount of money doesn't matter much.

Хүмүүс 20 доллартай байх нь 5 доллараас илүү гэж бодож байсан.

People thought 20 dollars would be way better than five.

Үнэндээ хэр их мөнгө зарцуулсан нь хамаагүй байсан юм.

In fact, it doesn't matter how much money you spent.

Гол нь өөрөөсөө илүү өөр хэн нэгэнд

What really matters is that you spent it on somebody else

зарцуулах нь чухал байлаа.

rather than on yourself.

Бид үүнийг өөр хүмүүст зориулахыг хүсч

We see this again and again

when we give people money to spend on others instead of on themselves.

мөнгө өгөх бүрт байнга ажиглаж байсан юм.

Of course, these are undergraduates in Canada --

Мэдээж эд бол Канадын оюутнууд,

дэлхийн хүн амын бүрэн төлөөлөл биш.

not the world's most representative population.

Тэднийг мөн харьцангуй чинээлэг гэж хэлж болно.

They're also fairly wealthy and affluent and other sorts of things.

Бид дэлхийн хаана ч, эсвэл зөвхөн чинээлэг

We wanted to see if this holds true everywhere in the world

улсад ийм байдаг эсэхийг шалгахыг хүссэн.

or just among wealthy countries.

So we went to Uganda and ran a very similar experiment.

Ингээд Угандад очиж төстэй туршилт явуулсан.

Зөвхөн Канад хүмүүсээс

Imagine, instead of just people in Canada, we say,

"Хамгийн сүүлд өөртөө болон бусдад хэзээ мөнгө зарцуулсан бэ?

"Name the last time you spent money on yourself or others.

Хэр аз жаргалтай болсон бэ?"

Describe it. How happy did it make you?"

Эсвэл Угандад "Хамгийн сүүлд өөртөө эсвэл

Or in Uganda, "Name the last time you spent money on yourself or others

бусдад мөнгө яаж зориулсанаа дүрсэлнэ үү?

and describe that."

Хэр их аз жаргалтай байна вэ? гэж асуув.

Then we asked them how happy they are, again.

Бидний харсан зүйл гайхалтай байсан юм.

And what we see is sort of amazing,

Учир нь эндээс хүмүүсийн мөнгө зарцуулах төстэй байдал,

because there's human universals on what you do with your money,

бас өөр соёлуудын ялгааг нэгэн зэрэг харж болно.

and real cultural differences on what you do as well.

Жишээ нь,

So for example, one guy from Uganda says this:

нэгэн Уганда залуу хэлэхдээ:

"Би хайрлахыг хүссэн охин руугаа яриад

"I called a girl I wished to love."

болзоонд явсан боловч,

They basically went out on a date,

and he says at the end that he didn't "achieve" her up till now.

одоог хүртэл зорьсондоо хүрээгүй" гэсэн байна.

Нэг Канад залуу

(Laughter)

Here's a guy from Canada.

тун төстэй зүйл ярьсан.

Very similar thing.

"Би найз охиноо оройн хоолонд оруулаад,

"I took my girlfriend out for dinner.

кино үзэж байгаад эрт гарч

We went to a movie, we left early,

and then went back to her room for ... cake," just cake.

өрөөнд нь очоод... бялуу л идсэн” гэжээ. Ганц зүсэм бялуу.

(Laughter)

Хүмүүсийн төстэй чанар бол бусдад мөнгөө зориулах,

Human universal:

тэдэнд сайхан хандах.

you spend money on others, you're being nice.

Өөр зүйл бодсон ч байж болно, үгүй ч байж болно.

Maybe you have something in mind, maybe not.

Гайхмаар том ялгаа мөн харагдсан.

But then we see extraordinary differences.

Энэ хоёрыг харъя.

So look at these two.

This is a woman from Canada.

Энэ бол нэг Канад эмэгтэй.

We say, "Name a time you spent money on somebody else."

Бид “Бусдад мөнгө зориулсан тухайгаа ярихгүй юу?” гэлээ.

She says, "I bought a present for my mom.

Тэр "Би ээждээ бэлэг авсан.

I drove to the mall, bought a present, gave it to my mom."

Машинтайгаа дэлгүүр орж бэлэг аваад ээждээ өгсөн" гэжээ.

Маш сайхан зүйл хийсэн байна.

Perfectly nice thing to do.

It's good to get gifts for people you know.

Таньдаг хүндээ бэлэг авах нь сайхан.

Харин үүнийг Уганда эмэгтэйтэй харьцуулъя.

Compare that to this woman from Uganda:

"Би явж байгаад эртний танилтайгаа таарсан юм.

"I was walking and met a longtime friend whose son was sick with malaria.

Хүү нь хумхаа өвчнөөр өвдсөн байв.

Тэд мөнгөгүй, хүү нь эмнэлэгт байсан учир энэ мөнгийг өгсөн."

They had no money, they went to a clinic and I gave her this money."

Энэ 10,000 доллар биш л дээ. Дотоодын мөнгөн тэмдэгт.

This isn't $10,000, it's the local currency.

So it's a very small amount of money, in fact.

Үнэндээ маш бага мөнгө байсан ч

But enormously different motivations here.

сэдэл нь асар их ялгаатай.

Энэ бол бодит эрүүл мэндийн хэрэгцээ,

This is a real medical need, literally a lifesaving donation.

амь нас аврах хандив.

Above, it's just kind of, I bought a gift for my mother.

Өмнөх нь зүгээр л ээждээ авсан бэлэг.

Энд мөн мөнгийг

What we see again, though,

хэрхэн яаж зарцуулсан гэдэг нь

is that the specific way you spend on other people isn't nearly as important

өөр хүнд зарцуулсан явдлын хажууд

as the fact that you spend on other people in order to make yourself happy,

тийм ч чухал биш гэдгийг харж болно.

Аз жаргалтай болохын тулд шүү дээ.

which is really quite important.

Энэ бол маш чухал

Мөнгөөр заавал гайхалтай зүйл хийснээр аз жаргалтай болно гэсэн үг биш.

So you don't have to do amazing things with your money

to make yourself happy.

Та энгийн, багахан зүйл хийсэн ч адилхан тус хүртэж болно.

You can do small, trivial things and still get the benefits from doing this.

Энэ бол хоёрхон улсын жишээ.

These are only two countries.

Бид илүү өргөн хүрээнд авч үзэн дэлхийн бүх улс орны

We wanted to look at every country in the world if we could,

мөнгө болон аз жаргалын харьцааг мэдэхийг хүссэн.

to see what the relationship is between money and happiness.

We got data from the Gallup Organization,

Бид мэдээллээ Gallup гэх улс төрийн санал

which you know from all the political polls happening lately.

асуулгаар олонд танигдаад байгаа байгууллагаас авсан юм.

They asked people, "Did you donate money to charity recently?"

Тэд “Та сүүлийн үед мөнгө хандивласан уу?

Та амьдралдаа хэр сэтгэл хангалуун байдаг вэ?” гэж асуужээ.

and, "How happy are you with life in general?"

Эндээс хоорондын хамаарлыг нь харах боломжтой.

We can see what the relationship is between those two things.

Эерэг хамааралтай юу? Мөнгө өгөх нь жаргалтай болгох уу?

Are they positively correlated, giving money makes you happy?

Эсвэл эсрэг хамааралтай юу?

Or are they negatively correlated?

Энэ газрын зураг дээр ногооноор эерэг,

On this map, green will mean they're positively correlated,

улаанаар сөрөг хамаарлыг харуулсан.

red means they're negatively correlated.

Энд дэлхий "аймшигтай" ногоон байгааг харж болно.

And you can see, the world is crazily green.

Судалгаанд хамрагдсан

So in almost every country in the world where we have this data,

бараг бүх улсад

people who give money to charity are happier people

мөнгө хандивладаг хүмүүс, хандивладаггүй хүмүүсээс

илүү аз жаргалтай байна.

than people who don't give money to charity.

Та нар бүгд тэр улаан улсыг харж байгааг би мэдэж байна.

I know you're looking at the red country in the middle.

I would be a jerk and not tell you what it is,

Энийг ярихгүй бол би муу хүн болно.

Энэ бол Төв Африкийн Нэгдсэн Улс.

but it's Central African Republic.

You can make up stories.

Юу ч гэж болно. Ямар нэг учиртай болоод л өөр байгаа.

Maybe it's different there for some reason.

Харин доохон талд нь Руанда байна.

Just below that to the right is Rwanda, though,

Тэр гайхалтай ногоон байна.

which is amazingly green.

Тэгээд хаашаа ч харсан

So almost everywhere we look,

we see that giving money away makes you happier

мөнгөө хандивлах нь өөртөө үлдээснээс

илүү аз жаргалтай болгож байна.

than keeping it for yourself.

What about work, which is where we spend the rest of our time,

Харин таньдаг хүмүүстэйгээ байхаас бусад үед,

when we're not with the people we know.

ажил дээрээ яадаг бол?

We decided to infiltrate some companies and do a very similar thing.

Зарим компанийг судалж төстэй зүйл хийхээр шийдсэн юм.

Эд бол Бельги дахь худалдааны хэлтсийнхэн.

These are sales teams in Belgium.

They work in teams, go out and sell to doctors

Тэд багаар ажиллан эмч нартай уулзаж,

тэдэнд эм зардаг.

and try to get them to buy drugs.

Тэднийг багийн гишүүний хувьд хэр сайн

We can look and see how well they sell things

as a function of being a member of a team.

зарж байгааг харж болно.

Зарим багийн гишүүдэд мөнгө өгөөд

We give people on some teams some money

“Хүссэнээрээ өөртөө зарцуулаарай” гэв.

"Spend it however you want on yourself,"

Яг Канадын оюутнуудад өгсөнтэй адилхан.

just like we did with the undergrads in Canada.

Харин бусдад нь “Энэ 15 еврог аваад

To other teams we say, "Here's 15 euro. Spend it on one of your teammates.

өөрийн багийн хэн нэгэнд энэ 7 хоногт зориулаарай.

Тэдэнд бэлэг авч өгөөрэй" гэсэн юм.

Buy them something as a gift and give it to them.

Ингээд бид мөнгийг өөртөө зарцуулдаг болон

Then we can see, we've got teams that spend on themselves

нийгмийн төлөө, багаа сайжруулахад

and these pro-social teams who we give money to make the team better.

мөнгөө зарцуулдаг багуудтай боллоо.

The reason I have a ridiculous pinata there

Энд инээдтэй пиньята байгаа шалтгаан нь

is one team pooled their money and bought a pinata,

нэг баг мөнгөөрөө пиньята авсан юм.

Тэгээд хамтдаа тойрч байгаад пиньятаг хагалахад чихэрнүүд нь унаад л.

they smashed the pinata, the candy fell out and things like that.

Тэнэг гэмээр энгийн зүйл,

A silly, trivial thing to do,

but think of the difference on a team that didn't do that at all,

гэхдээ огт тэгээгүй багтай харьцуулаарай.

15 еврогоо халаасандаа хийгээд

that got 15 euro, put it in their pocket, maybe bought themselves a coffee,

магадгүй кофе авсан байх.

or teams that had this pro-social experience

Мөн хамтдаа нийтэч арга хэмжээ зохион

where they bonded together to buy something and do a group activity.

юм худалдан авч бүтээлч ажил зохиосон баг.

Бидний харснаар нийтэч баг илүү бараа зарж байлаа.

What we see is that the teams that are pro-social sell more stuff

Өөртөө мөнгө авсан багаас хамаагүй илүү.

than the teams that only got money for themselves.

Нөгөө талаас

One way to think of it is: for every 15 euro you give people for themselves,

15 евро өөрсдөд нь зарцуулахаар өгөхөд

тэд халаасандаа хийгээд ажлаа урьдынхаараа л хийж байлаа.

they put it in their pocket and don't do anything different than before.

Тэндээс ямар нэг ашиг гарахгүй.

You don't get money from that;

Үнэндээ мөнгө алдана, учир нь тэднийг идэвхижүүлж чадахгүй.

you lose money, since it doesn't motivate them to perform better.

Харин 15 еврог багтаа зарцуулсан нь

But when you give them 15 euro to spend on their teammates,

илүү сайн ажилласнаар

they do so much better on their teams

иймэрхүү хөрөнгө оруулалтаас илүү их мөнгө хожиж байна.

that you actually get a huge win on investing this kind of money.

Та нар дор бүрнээ ингэж бодож байж магадгүй:

You're probably thinking to yourselves, this is all fine,

“Энэ бол сайн хэрэг л дээ,

but there's a context that's incredibly important for public policy,

гэхдээ нийгмийн бодлого тийм ч амаргүй,

үүнийг тэнд хэрэгжинэ гэж бодохгүй байна.

and I can't imagine it would work there.

Үүнийг хэрэгжих боломжтойг харуулахгүй бол

And if he doesn't show me that it works here,

нэг ч үгэнд нь итгэхгүй" гэж бодож байгаа байх.

I don't believe anything he said.

Та нар яг одоо дожболл багийн тухай бодож байгаа биз?

I know what you're all thinking about are dodgeball teams.

(Инээд)

(Laughter)

This was a huge criticism that we got,

Биднийг нэг ноцтой шүүмжилсэн нь

үүнийг дожболлын баг дээр харуулж чадахгүй бол энэ бүгд тэнэг зүйл гэсэн.

that if you can't show it with dodgeball teams, this is all stupid.

Ингээд дожболлын хэдэн баг олоод

So we went and found these dodgeball teams and infiltrated them,

тэднийг судлахаар шийдэн

яг ижил зүйл хийв.

and did the exact same thing as before.

Зарим багийн хүмүүс мөнгө аваад өөртөө зарцууллаа.

So we give people on some teams money to spend on themselves.

Бусад багуудад мөнгө өгөхдөө

Other teams, we give them money to spend on their dodgeball teammates.

багийхандаа зориул гэсэн юм.

The teams that spend money on themselves

Хувьдаа мөнгө зарцуулсан баг

have the same winning percentages as before.

өмнөхтэйгээ ижил амжилт үзүүлж байхад

багийхандаа мөнгө зарцуулсан баг

The teams we give the money to spend on each other

өөрчлөгдөн

become different teams;

they dominate the league by the time they're done.

лиг дуусахад тэргүүлж эхэлсэн юм.

Энэ бүх өөр нөхцөлүүдэд

Across all of these different contexts --

хувийн амьдрал, ажил дээр,

your personal life, you work life, even things like intramural sports --

тэр бүү хэл энгийн нэг спортоос харахад

we see spending on other people has a bigger return for you

өөртөө биш бусдад мөнгөө зарцуулахад

илүү өгөөжтэй байгааг харж байна.

than spending on yourself.

Мөнгөөр аз жаргал худалдан авч чадахгүй гэж бодож байгаа бол

So if you think money can't buy happiness, you're not spending it right.

та зөв зарцуулахгүй байна.

The implication isn't you should buy this product instead of that product,

Эцэст нь энэ юмны оронд тэрийг авбал

өөрийгөө аз жаргалтай болно гэхийн оронд,

and that's the way to make yourself happier.

өөртөө алийг нь авах вэ

It's that you should stop thinking about which product to buy for yourself,

гэж бодохоо болиод

зарим мөнгөө бусад хүмүүст өгөх хэрэгтэй.

and try giving some of it to other people instead.

And we luckily have an opportunity for you.

Аз болоход танд ийм боломж байна.

DonorsChoose.org is a nonprofit for mainly public school teachers

DonorsChoose.org нь ашгийн бус,

бага орлоготой улсын сургуулийн багш нарт чиглэсэн байгууллага.

in low-income schools.

They post projects like,

Тэд төслүүдээ танилцуулдаг, жишээ нь

"I want to teach Huckleberry Finn and we don't have the books,"

"Хаклберри Финн-ыг заах гэсэн ч бидэнд ном байхгүй" эсвэл

"Сурагчиддаа шинжлэх ухаан заах гэсэн ч

or, "I want a microscope to teach my students science

микроскоп байхгүй" гэх мэт.

and we don't have a microscope."

Бид тэдгээрийг нь авч өгч болно.

You and I can go on and buy it for them.

Багш нь танд талархлын зурвас бичнэ. Хүүхдүүд бас бичнэ.

The teacher and the kids write you thank-you notes,

Заримдаа тэд микроскопоо ашиглаж байгаа зургаа явуулна.

sometimes they send pictures of them using the microscope.

Энэ бол гайхалтай зүйл.

It's an extraordinary thing.

Вэбсайт руу нь ороод,

Go to the website and start yourself on the process of thinking

"Өөртөө мөнгөө яаж зарцуулж болох вэ?" гэж бодохоо багасгаад,

less about "How can I spend money on myself?"

оронд нь "5 эсвэл 15 доллар байвал

and more about "If I've got five dollars or 15 dollars,

бусдад ямар тус хүргэж болох билээ?" гэж илүү бодоорой.

what can I do to benefit other people?"

Учир нь эцсийн дүнд та ингэснээрээ өөртөө илүү тус хүргэх болно.

Ultimately, when you do that, you'll find you benefit yourself much more.

Баярлалаа

Thank you.

(Алга ташилт)

(Applause)