How trees talk to each other | Suzanne Simard

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: hiwa foundation

Imagine you're walking through a forest.

بیهێنەرە بەرچاوی خۆت بەناو دارستانێکدا بڕۆیت.

I'm guessing you're thinking of a collection of trees,

پێموابێت ئێوە بیر لە چەند دارێک دەکەنەوە،

what we foresters call a stand,

ئەوەی ئێمەی لێپرساوانی دارستان پێی دەڵێین کۆمەڵە دار،

with their rugged stems and their beautiful crowns.

بە قەدە ئەستوورەکانی و تاجە جوانەکانیانەوە.

Yes, trees are the foundation of forests,

بەڵێ، درەختەکان دامەزراوەی دارستانەکانن،

but a forest is much more than what you see,

بەڵام دارستانێک زۆر لەوە زیاترە کە دەیبینیت، و

and today I want to change the way you think about forests.

ئەمڕۆ دەمەوێت بیرکردنەوەی ئێوە لەسەر دارستانەکان بگۆڕم.

You see, underground there is this other world,

دەبینن، لەژێر زەویدا ئەم جیهانەی تر هەیە،

a world of infinite biological pathways

جیهانێکی ڕاڕەوی زیندەیی بێکۆتا

that connect trees and allow them to communicate

کە درەختەکان پێکەوە دەبەستێتەوە و ڕێگەیان پێدەدا پەیوەندی بەیەکەوە بکەن و

and allow the forest to behave as though it's a single organism.

ڕێگە بە دارستانەکە دەدات بتوانێت وەک یەک بوونەوەر هەڵسوکەوتکات.

It might remind you of a sort of intelligence.

لەوانەیە وەک جۆرێک لە زیرەکی بیرتبێنێتەوە.

How do I know this?

چۆن ئەمە دەزانم؟

Here's my story.

ئەمە چیرۆکەکەی منە.

I grew up in the forests of British Columbia.

لە دارستانەکانی بریتیش کۆڵۆمبیا گەورەبووم.

I used to lay on the forest floor and stare up at the tree crowns.

زۆرجار لەسەر زەوییەکە پاڵدەکەوتم و سەیری لقوپۆپەکانم دەکرد.

They were giants.

زۆر زەبەلاح بوون.

My grandfather was a giant, too.

باپیریشم زۆر زەبەلاح بوو.

He was a horse logger,

بە ئەسپ داری دەگواستەوە، و

and he used to selectively cut cedar poles from the inland rainforest.

بەتایبەتی لقە سنەوبەرەکانی دەبڕییەوە لە دارستانە بارانەکانی ناوەوە.

Grandpa taught me about the quiet and cohesive ways of the woods,

باپیرم زۆری فێرکردم لەسەر پێکەوە لکاوی و بێدەنگی درەختەکان، و

and how my family was knit into it.

چۆن خێزانەکەم بووین بە بەشێک لەوە.

So I followed in grandpa's footsteps.

بۆیە منیش شوێنپێی باپیرمم گرتەوە.

He and I had this curiosity about forests,

ئەویش و منیش ئەم حەسرەتەمان هەبوو لەسەر دارستانەکان، و

and my first big "aha" moment

یەکەم ساتی بەئاگا هاتنەوەم

was at the outhouse by our lake.

لای تەوالێتە دەرەکییەکەمانەوە بوو لای ڕووبارەکەوە.

Our poor dog Jigs had slipped and fallen into the pit.

سەگە بەسەزمانەکەمان جینگس خزابوو کەوتبووە ناو چاڵی پیساییەکەوە.

So grandpa ran up with his shovel to rescue the poor dog.

بۆیە باپیرم خێرا بە خاکەنازەکەیەوە ڕایکرد بۆ ڕزگارکردنی سەگە بەسەزمانەکە.

He was down there, swimming in the muck.

لە خوارەوە بوو، بەناو پیساییەکەیا مەلەی دەکرد.

But as grandpa dug through that forest floor,

بەڵام باپیرم زەوی دارستانەکەی هەڵکەند،

I became fascinated with the roots,

زۆر سەرسام بووم بە ڕەگەکان، و

and under that, what I learned later was the white mycelium

ئەوەی لەژێرترەوە بینیم کەڕووە سپییەکانی ژێرەوە بوون و

and under that the red and yellow mineral horizons.

لەژێر ئەوەشەوە چینە زەرد و سوورە پڕ کانزاکەی زەوییەکە.

Eventually, grandpa and I rescued the poor dog,

دەرئەنجام من و باپیرم سەگە بەسەزمانەکەمان ڕزگارکرد،

but it was at that moment that I realized

بەڵام لەو ساتەدا بوو درکم بەوە کرد

that that palette of roots and soil

ئەو نیگارە لە ڕەگەکان و خۆڵ

was really the foundation of the forest.

بناغەی دامەزراوەی دارستانەکەیە.

And I wanted to know more.

ویستم زیاتر بزانم.

So I studied forestry.

بۆیە چوومە بواری دارستانەوە.

But soon I found myself working alongside the powerful people

بەڵام زۆری پێنەچوو خۆمم لەپاڵ کەسە بەهێزەکان بینییەوە

in charge of the commercial harvest.

کە بەرپرسیارن لە داربڕینەوەی بازرگانی.

The extent of the clear-cutting

زۆری داربڕینەوە

was alarming,

بەئاگاهێنەرەوە بوو، و

and I soon found myself conflicted by my part in it.

زۆری پێنەچوو بینیم تووشی پێکدادان بووم وەک بەشێک لەوە.

Not only that, the spraying and hacking of the aspens and birches

نەک هەر ئەوە، بڕینەوە و نەهێشتنی دار ئەسپنەکان و دارە سپییەکان

to make way for the more commercially valuable planted pines and firs

بۆ ڕێگەکردنەوە بۆ درەختە بازرگانییەکانی وەک سنۆبەر

was astounding.

زۆر زیادیکردبوو.

It seemed that nothing could stop this relentless industrial machine.

لەوە دەچوو هیچ ناتوانێت ئەم ئامێرە پیشەسازییە بێبەزەییە بووەستێنێت.

So I went back to school,

بۆیە گەڕامەوە بۆ قوتابخانە، و

and I studied my other world.

زیاترم خوێند لەسەر جیهانەکەی ترم.

You see, scientists had just discovered in the laboratory in vitro

زانایان لە تاقیگەدا بۆیان دەرکەوتووە لە دەرەوەدا

that one pine seedling root

یەک تۆوی چەکەرەکراوی سۆنبەر

could transmit carbon to another pine seedling root.

دەتوانێت کاربۆن بگوێزێتەوە بۆ چەکەرەیەکی تری سنۆبەر.

But this was in the laboratory,

بەڵام ئەمە لە تاقیگەیا بووە، و

and I wondered, could this happen in real forests?

بیرم کردەوە دەکرێت ئەمە لە دارستانە ڕاستەقینەکانیشدا ڕووبات؟

I thought yes.

بیرمکردەوە بەڵێ.

Trees in real forests might also share information below ground.

درەختەکان لە دارستانە ڕاستییەکانیشدا لەوانەیە لەژێر زەوییەوە زانیاری هاوبەشکەن.

But this was really controversial,

بەڵام ئەمە بەڕاستی جێی مشتومڕ بوو، و

and some people thought I was crazy,

هەندێک خەڵک وایان دەزانی شێتم، و

and I had a really hard time getting research funding.

بەڕاستی کاتێکی قورسم هەبوو لە دەستەبەرکردنی سەرچاوەی دارایی توێژینەوەکە

But I persevered,

بەڵام بەردەوام بووم، و

and I eventually conducted some experiments deep in the forest,

دەرئەنجام چەند تاقیکردنەوەیەکم کرد لە قوڵایی دارستانەکەدا،

25 years ago.

٢٥ ساڵ لەمەوبەر.

٨٠ دارم لە سێ جۆر چاند:

I grew 80 replicates of three species:

paper birch, Douglas fir, and western red cedar.

دارەسپی کاغەزی، سۆنبەری دۆگلاس، و سۆنبەری نەرزی خۆرئاوایی.

I figured the birch and the fir would be connected in a belowground web,

بۆم دەرکەوت دارەسپییەکان و سۆنبەرەکان لە تۆڕێکی ژێرزەمینیدا پەیوەندییان دەبێت،

but not the cedar.

بەڵام سنۆبەرە نەرزییەکە نا.

It was in its own other world.

ئەو جیهانێکی تری خۆی هەبوو.

And I gathered my apparatus,

ئامرازەکانی خۆمم کۆکردەوە، و

and I had no money, so I had to do it on the cheap.

هیچ پارەیەکم نەبوو، بۆیە ئەبوو بەشێوەیەکی هەرزانانە بیکەم.

So I went to Canadian Tire --

بۆیە چووم بۆ کۆمپانیای کەنەیدیان تایەر --

(Laughter)

(پێکەنین)

and I bought some plastic bags and duct tape and shade cloth,

چەند عەلاگەیەک و تیپ و خێمەی سێبەر، و

a timer, a paper suit, a respirator.

کات ڕاگرێک، جلێکی کاغەز، و دەمامکێکی هەناسەدانم کڕی.

And then I borrowed some high-tech stuff from my university:

ئینجا چەند شتێکی پێشکەوتووشم لە زانکۆکەی خۆم وەرگرت:

a Geiger counter, a scintillation counter, a mass spectrometer, microscopes.

پێوەری گیگەر، پێوەری تیشکی ئایۆنی، ئامێری تۆمارکردنی تیشک، و مایکرۆسکۆپ.

And then I got some really dangerous stuff:

ئینجا چەند شتێکی مەترسیداریشم هەڵگرت:

syringes full of radioactive carbon-14 carbon dioxide gas

چەند سرنجێکی پڕ لە دوانە ئۆکسیدی کاربۆنی، کاربۆنی ١٤ی چالاک لەڕووی تیشکییەوە و

and some high pressure bottles

ئینجا چەند پتڵێکی پەستان بەرزی

of the stable isotope carbon-13 carbon dioxide gas.

ئایزۆتۆپی کاربۆن ١٣ی گازی دوانە ئۆکسیزی کاربۆنی سەقامگیرەوە.

But I was legally permitted.

بەڵام لەڕووی یاساییەوە ڕێگەم پێدرابوو.

(Laughter)

(پێکەنین)

Oh, and I forgot some stuff,

ئاه، چەند شتێکیشم بیرچوو،

important stuff: the bug spray,

شتی گرنگ: سپرای مێروو،

the bear spray, the filters for my respirator.

سپرای ورچ، فیلتەر بۆ دەمامکی هەناسەدانەکەم.

Oh well.

ئاه باشە.

The first day of the experiment, we got out to our plot

ڕۆژی یەکەمی تاقیکردنەوەکە چووینە سەر شوێنەکە و

and a grizzly bear and her cub chased us off.

ورچێکی ڕەش و بێچووەکانی شوێنمان کەوتن. و

And I had no bear spray.

سپرای ورچەکەشم پێنەبوو.

But you know, this is how forest research in Canada goes.

بەڵام ئەزانن، توێژینەوەی ناو دارستان لە کەنەدا هەر ئاواهی ئەبێت.

(Laughter)

(پێکەنین)

So I came back the next day,

بۆیە ڕۆژی دواتر هاتمەوە، و

and mama grizzly and her cub were gone.

ورچە دایکەکە و بێچووەکانی لێنەمابوو.

So this time, we really got started,

بۆیە ئەمجارە، بەڕاستی دەستمان پێکرد، و

and I pulled on my white paper suit,

جلە کاغەزە سپییەکانم لەبەر کرد،

I put on my respirator,

دەمامکی هەناسەدانەکەم بەست، و

and then

ئینجا

I put the plastic bags over my trees.

عەلاگە نایلۆنەکانم کرد بە درەختەکانمەوە.

I got my giant syringes,

ئینجا سرنجە گەورەکانمم هێنا، و

and I injected the bags

عەلاکەکانم کرد بە

with my tracer isotope carbon dioxide gases,

گازەکانی ئایزۆتۆپی دوانە ئۆکسیدی کاربۆن،

first the birch.

یەکەمجار دارەسپییەکان.

I injected carbon-14, the radioactive gas,

کاربۆنی ١٤م تێکرد، کە گازێکی چالاکە لەڕووی تیشکییەوە،

into the bag of birch.

کردمە ناو عەلاگەی دارە سپییەکەوە.

And then for fir,

ئینجا سنۆبەرەکە،

I injected the stable isotope carbon-13 carbon dioxide gas.

گازی دوانە ئۆکسیدی کاربۆنی کاربۆنە ئایسۆتۆپ ١٣ سەقامگیرەکەم تێکرد.

I used two isotopes,

دوو ئایزۆتۆپی جیام بەکارهێنا،

because I was wondering

چونکە ئەمویست بزانم

whether there was two-way communication going on between these species.

ئایا پەیوەندی دوو لایەنە هەیە لەنێوان ئەم جۆرە ڕووەکانەدا.

I got to the final bag,

چوومە سەر دوا عەلاگە،

the 80th replicate,

هەشتاهەمین درەخت، و

and all of a sudden mama grizzly showed up again.

لەناکاو ورچە دایکەکە دەرکەوتەوە. و

And she started to chase me,

دەستیکرد بە ڕاونانم، و

and I had my syringes above my head,

سرنجەکانم خستبووە سەر سەرم، و

and I was swatting the mosquitos, and I jumped into the truck,

مێشوولەکانم دەکوشت، و ڕامکردە ناو ئوتومبێلەکە، و

and I thought,

بیرمکردەوە،

"This is why people do lab studies."

"لەبەر ئەمەیە خەڵک لە تاقیگە توێژینەوە دەکەن."

(Laughter)

(پێکەنین)

I waited an hour.

کاتژمێرێک چاوەڕێمکرد.

I figured it would take this long

دەمزانی ئەمەنەی پێدەچێت

for the trees to suck up the CO2 through photosynthesis,

بۆ درەختەکان ئەو دوانە ئۆکسیدە کاربۆنە لەڕێی ڕۆشنە پێکهاتنەوە هەڵمژن

turn it into sugars, send it down into their roots,

بیکەن بە شەکر، بە ڕەگەکانیانا بیبەنە خوارەوە، و

and maybe, I hypothesized,

ئینجا گریمانەی ئەوەم دانا

shuttle that carbon belowground to their neighbors.

لەوانەیە ئەو کاربۆنە لەخوارەوە بگوێزنەوە دەرختەکانی تر.

After the hour was up,

دوای تەواوبوونی کاتژمێرەکە،

I rolled down my window,

چوومە لای جامەکە، و

and I checked for mama grizzly.

سەیرمکرد بزانم ورچەکە ڕۆشتووە.

Oh good, she's over there eating her huckleberries.

ئاه باشبوو، دووربوو خەریکی خواردنی توتڕک بوو.

So I got out of the truck and I got to work.

بۆیە لە ئوتومبێلەکە چوومە دەر و چوومە سەر کارکردن.

I went to my first bag with the birch. I pulled the bag off.

چوومە لای یەکەم عەلاگەی سەر دارەسپیەکە. عەلاگەکەم لابرد.

I ran my Geiger counter over its leaves.

پێوەرە گیگەرە تیشکەکەم خستە سەر گەڵاکانی.

Kkhh!

ککخخخ!

Perfect.

زۆرباشە.

The birch had taken up the radioactive gas.

دارەسپییەکە گازە تیشکدەرەکەی هەڵمژیبوو.

Then the moment of truth.

ئینجا ساتی یەکلاکردنەوە.

I went over to the fir tree.

چوومە لای درەختی سنۆبەرەکە.

I pulled off its bag.

عەلاگەکەی سەریم لابرد.

I ran the Geiger counter up its needles,

بێوەرە تیشکە گیگەرەکەم خستە سەر دەزوولەکانی، و

and I heard the most beautiful sound.

گوێم لە خۆشترین دەنگ بوو.

Kkhh!

ککخخخ!

It was the sound of birch talking to fir,

دەنگی دارەسپییەکە بوو قسەی لەگەڵ سنۆبەرەکە دەکرد، و

and birch was saying, "Hey, can I help you?"

دارەسپییەکە دەیوت، هێی، دەتوانم یارمەتیت بەم؟"

And fir was saying, "Yeah, can you send me some of your carbon?

سنۆبەرەکەش دەیوت، "بەڵێ، دەتوانی هەندێک لە کاربۆنەکانتم بۆ بنێری؟

Because somebody threw a shade cloth over me."

چونکە یەکێک چەتری هەڵکردووە بەسەرما."

I went up to cedar, and I ran the Geiger counter over its leaves,

چوومە لای سنۆبرە نەرزەکە، و پێوەرە گیگەرەکەم خستە سەر گەڵاکانی و

and as I suspected,

وەک گومانم کردبوو،

silence.

بێدەنگی.

Cedar was in its own world.

سنۆبەرە نەرزەکە لە جیهانی خۆیدا بوو.

It was not connected into the web interlinking birch and fir.

لەو تۆڕی پەیوەندیەی نێوان دارە سپییەکە و سنۆبەرە ئاساییەکەیا نەبوو.

I was so excited,

زۆر دڵخۆش بووم،

I ran from plot to plot and I checked all 80 replicates.

لە شوێنێکەوە ڕامدەکرد بۆ شوێنێکی تر و سەیری هەر ٨٠ نەمامەکەم کرد.

The evidence was clear.

بەڵگەکە ڕوون بوو.

The C-13 and C-14 was showing me

کاربۆنی ئایسۆتۆپی ١٣ و کاربۆنی ئایسۆتۆپی ١٤ ئەوەیان نیشاندام

that paper birch and Douglas fir were in a lively two-way conversation.

کە دارەسەپی و سنۆبەری ئاسایی دۆگلاس لە گفتوگۆیەکی زیندووی دوو لایەنەدان.

It turns out at that time of the year,

دەرکەوت لەوکاتەی ساڵدا،

in the summer,

لە هاویندا،

that birch was sending more carbon to fir than fir was sending back to birch,

دارەسپییەکە کاربۆنی زیاتری دەنارد بۆ سنۆبەرەکە وەک بە پێچەوانەوە،

especially when the fir was shaded.

بەتایبەتی ئەوکاتەی سنۆبەرەکە لەبەر سێبەردا دەبوو.

And then in later experiments, we found the opposite,

ئینجا لە تاقیکردنەوەکانی دواتردا، پێچەوانەکەمان دۆزییەوە،

that fir was sending more carbon to birch than birch was sending to fir,

کە سنۆبەرەکە کاربۆنی زیاتر دەنێرێت بۆ دارەسپییەکە وەک بە پێچەوانەوە، و

and this was because the fir was still growing while the birch was leafless.

ئەویش لەبەر ئەوەی بە زستان سنۆبەرەکە هەر سەوزبوو بەڵام دارەسپییەکە گەڵای پێوە نەمابوو.

So it turns out the two species were interdependent,

بۆیە دەرکەوت ئەو دوو جۆرە درەختە پێکەوە گرێدراون،

like yin and yang.

وەک ین و یانگ.

And at that moment, everything came into focus for me.

لەو ساتەشدابوو، هەموو شتێک ڕوون بۆوە بۆم.

I knew I had found something big,

دەمزانی شتێکی گەورەم دۆزیوەتەوە،

something that would change the way we look at how trees interact in forests,

شتێک گۆڕانکاری دەکات لە سەیرکردنمان بۆ پەیوەندی درەختەکان لە دارستاندا

from not just competitors

نەک تەنیا ڕکابەری یەکن

but to cooperators.

بەڵکو هاوکاری یەکیشن.

And I had found solid evidence

بەڵگەی یەکلاکەرەوەشم دۆزییەوە

of this massive belowground communications network,

لەسەر ئەم تۆڕە پەیوەندییە ژێرزەمینییە فراوانە،

the other world.

جیهانەکەی تر.

Now, I truly hoped and believed

هیوادارم بووم و باوەڕم وابوو

that my discovery would change how we practice forestry,

کە دۆزینەوەکەم گۆڕانکاری بکات لە پەیڕەوکردنی دارستان زانی،

from clear-cutting and herbiciding

لە بڕینەوەی تەواوەتی و لەناوبردنی ڕووەک

to more holistic and sustainable methods,

بۆ شێوازە بەرگەگرتر و گشتگیریانەترەکان،

methods that were less expensive and more practical.

شێوازەکانی کەمتر گرانبوون و زیاتر دەکرا پەیڕەو بکرێن.

What was I thinking?

بیرم لەچی دەکردەوە؟

I'll come back to that.

دەگەڕێمەوە سەر ئەوە.

So how do we do science in complex systems like forests?

کەواتە لە سیستمە ئاڵۆزەکانی وەک دارستانەکاندا چۆن پەیڕەوی زانست دەکەین؟

Well, as forest scientists, we have to do our research in the forests,

وەک زانایانی دارستان، پێویستە توێژینەوەکان لە دارستانەکان بکەین، و

and that's really tough, as I've shown you.

وەک نیشانمدان ئەوە کارێکی زۆر قورس دەبێت. و

And we have to be really good at running from bears.

پێویستە زۆر باشبین لە ڕاکردن لەدەست ورچەکان.

But mostly, we have to persevere

بەڵام بەزۆری، پێویستە بەرگەبگرین

in spite of all the stuff stacked against us.

سەرباری ئەوەی هەموو ئەگەرەکان دژمانن. و

And we have to follow our intuition and our experiences

پێویستە شوێن هەستی ناوەکی و ئەزموونەکانی خۆمان بکەوین و

and ask really good questions.

پرسیاری زۆر باش بکەین. و

And then we've got to gather our data and then go verify.

ئینجا پێویستە بچین زانیاری خۆمان کۆبکەینەوە و دڵنیابینەوە لێی.

For me, I've conducted and published hundreds of experiments in the forest.

من خۆم، سەدان تاقیکردنەوەم کردووە لە دارستاندا و بڵاوم کردوونەتەوە.

Some of my oldest experimental plantations are now over 30 years old.

هەندێک لە کۆنترین درەختەکانی ناشتوومن بۆ تاقیکردنەوە ٣٠ ساڵن ئێستا.

You can check them out.

دەتوانن بچن سەیریان بکەن.

That's how forest science works.

زانستی دارستان بەو شێوەیەیە.

So now I want to talk about the science.

کەواتە ئێستا ئەمەوێ قسە لەسەر زانستەکە بکەم.

How were paper birch and Douglas fir communicating?

چۆن دارەسپی و سنۆبەری دۆگلاس پەیوەندی بەیەکەوە دەکەن؟

Well, it turns out they were conversing not only in the language of carbon

دەرکەوت کە لە گفتوگۆیا بوون نەک تەنیا بە زمانی کاربۆن

but also nitrogen and phosphorus

بەڵکو نایترۆجین و فسفۆڕ و

and water and defense signals and allele chemicals and hormones --

ئاو و ئاماژەکانی بەرگری و ماددە کیمیایی و هۆرمۆنە چوونیەکەکانیشیان --

information.

زانیاری.

And you know, I have to tell you, before me, scientists had thought

وە دەشزانن، دەبێ پێتان بڵێم، پێش من، زانایان وایان دەزانی

that this belowground mutualistic symbiosis called a mycorrhiza

لەم پێکەوە ژیانە ژێرزەمینییەدا شتێکی تر بەشدارە تێیدا

was involved.

پێی دەوترێ مایکۆرهیزا.

Mycorrhiza literally means "fungus root."

مایکۆرهیزا واتە ڕەگی کەڕوو.

You see their reproductive organs when you walk through the forest.

ئەندامەکانی زاوزێیان دەبینیت کاتێک بە دارستاندا دەڕۆیت.

They're the mushrooms.

کە قارچکەکانە.

The mushrooms, though, are just the tip of the iceberg,

بەڵام قارچکەکان، تەنیا لووتکەی شاخە سەهۆڵەکەن،

because coming out of those stems are fungal threads that form a mycelium,

چونکە ئەوەی لەو قەدانەوە یەتە دەر تەزوی کەڕوون مایسیلیەم پێکدەهێنن، و

and that mycelium infects and colonizes the roots

ئەو مایسیلییەمە دەچێتە سەر ڕەگەکانی

of all the trees and plants.

هەموو درەختەکان و ڕووەکەکان.

And where the fungal cells interact with the root cells,

لە شوێنی بەیەک گەشتنی خانە کەڕووەکان و خانەی ڕەگەکان،

there's a trade of carbon for nutrients,

ئاڵوگۆڕی کاربۆن هەیە بۆ پێکهاتە خۆراکییەکان، و

and that fungus gets those nutrients by growing through the soil

ئەو کەڕووەش بە گەشەکردن بەناو خۆڵەکەدا و دەوردانی

and coating every soil particle.

هەموو بەشێکی خۆڵەکە ئەو پێکهاتانەی دەست دەکەوێت.

The web is so dense that there can be hundreds of kilometers of mycelium

تۆڕەکە ئەوەندە چڕە لەوانەیە سەدان کیلۆمەتر مایسیلیەم هەبێت

under a single footstep.

لەژێر پێیەکدا.

And not only that, that mycelium connects different individuals in the forest,

نەک هەر ئەوەش، ئەو مایسیلیەمە تاکە جیاکانی دارستانەکە پێکەوە دەبەستێتەوە،

individuals not only of the same species but between species, like birch and fir,

نەک ڕووەکەکانی هەمان جۆر بەڵکو لەنێوان جۆرەکانیشدا، وەک سنۆبەر و دارەسپی، و

and it works kind of like the Internet.

بەجۆرێک وەک ئینتەرنێت کار دەکات.

You see, like all networks,

دەبینن، وەک هەموو تۆڕێکی تر

mycorrhizal networks have nodes and links.

تۆڕی کەڕووەکانیش گرێ و بەستەریان هەیە.

We made this map by examining the short sequences of DNA

ئەم نەخشەیەمان درووستکرد بە پشکنینی زنجیرە کورتەکانی دی ئێن ئەی

of every tree and every fungal individual in a patch of Douglas fir forest.

هەر یەکێک لە درەختەکان و کۆمەڵە کەڕوەکانی بەشە سنۆبەرە دۆگلاسەکەی دارستانەکە.

In this picture, the circles represent the Douglas fir, or the nodes,

لەم وێنەیەدا، بازنەکان ئاماژەیە بۆ سنۆبەرە دۆگلاسەکان، یان گرێکان، و

and the lines represent the interlinking fungal highways, or the links.

هێڵەکان پەیوەندییە کەڕووییەکانە، یان پێکەوە بەستنەکانە.

The biggest, darkest nodes are the busiest nodes.

گەورەترین، و تۆخترین گرێکان ئەوانەن کە سەرقاڵترینن.

We call those hub trees,

بەوانە دەڵێین درەختە ناوچەقەکان،

or more fondly, mother trees,

یان ڕوونتر بڵێین، درەختە دایکەکان،

because it turns out that those hub trees nurture their young,

چونکە دەرکەوتووە ئەو درەختە چەقانە خواردن دەدەن بە درەختە تازەکان،

the ones growing in the understory.

ئەوانەی لە بنی دارەکاندا گەشە دەکەن.

And if you can see those yellow dots,

ئەگەر سەیری ئەو خاڵە زەردانە بکەن،

those are the young seedlings that have established within the network

ئەوانە تۆوە نوێکانن کە لەنێو تۆڕی درەختە دایکە پیرەکاندا

of the old mother trees.

خۆیان پێکهێناوە.

In a single forest, a mother tree can be connected to hundreds of other trees.

لە دارستانێکدا، یەک درەختی دایک دەتوانێت بە سەدان درەختی ترەوە ببەسترێتەوە.

And using our isotope tracers,

بە بەکارهێنانی شوێنکەوتنی ئایسۆتۆپی،

we have found that mother trees

بۆمان دەرکەوت درەختە دایکەکان

will send their excess carbon through the mycorrhizal network

کاربۆنە زیادەکەی خۆیان لەڕێگەی تۆڕە کەڕووەکەوە دەنێرن

to the understory seedlings,

بۆ تۆ و چەکەرەکانی بنی دارستانەکە، و

and we've associated this with increased seedling survival

توانیشمان ئەمە گرێبەینەوە بە زیادبوونی ئەگەری ڕزگاربوونی نەوەکانی

by four times.

بۆ چوار ئەوەندە.

Now, we know we all favor our own children,

ئێستا، هەموومان زیاتر گرنگی بە مناڵی خۆمان دەدەین، و

and I wondered, could Douglas fir recognize its own kin,

بیرمکردەوە تۆبڵێی سنۆبەری دۆگلاس جۆرەکەی خۆی بناسێتەوە،

like mama grizzly and her cub?

وەک دایکە ورچەکە و بێچووەکانی؟

So we set about an experiment,

بۆیە تاقیکردنەوەیەکمان دەستپێکرد، و

and we grew mother trees with kin and stranger's seedlings.

گەشەمان بە درەختی دایک دا لەگەڵ تۆوی خۆی و درەختی تریشدا. و

And it turns out they do recognize their kin.

دەرکەوت کە تۆوەکانی جۆری خۆی دەناسێتەوە.

Mother trees colonize their kin with bigger mycorrhizal networks.

درەختە دایکەکان تۆڕێکی گەورەتری کەڕوو ئەیەن بە جۆرەکەی خۆیان.

They send them more carbon below ground.

لەژێر زەویدا کاربۆنی زیاتریان بۆ دەنێرن.

They even reduce their own root competition

تەنانەت ڕەگەکانی خۆشیان کەم دەکەنەوە

to make elbow room for their kids.

بۆ ئەوەی شوێنی ڕەگی نەوەکانیان بکەنەوە.

When mother trees are injured or dying,

کاتێک درەختە دایکەکان بریندار دەبن یان دەمرن،

they also send messages of wisdom on to the next generation of seedlings.

دوا پەیام بۆ نەوەی دواتری درەختە تازەکان دەنێرن.

So we've used isotope tracing

شوێنکەوتنی ئایسۆتۆپیمان بەکارهێنا

to trace carbon moving from an injured mother tree

بۆ شوێنکەوتنی جوڵاندنی کاربۆن درەختێکی دایکی برینارەوە

down her trunk into the mycorrhizal network

هەتا خوارەوە بۆ قەدەکەی و تۆڕە کەڕووەکە و

and into her neighboring seedlings,

چەکەرەکانی چواردەوری،

not only carbon but also defense signals.

نەک تەنیا کاربۆن بەڵکو ئاماژەی بەرگریشی ناردووە. و

And these two compounds

ئەم دوو ماددەیەش

have increased the resistance of those seedlings to future stresses.

بەرگری ئەو چەکەرانەی زیاد کردووە بۆ فشارە دەرەکییەکانی داهاتوو.

So trees talk.

کەواتە درەختەکان قسە دەکەن.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Thank you.

زۆر سوپاس.

Through back and forth conversations,

لەڕێگەی پەیوەندی بەردەوامەوە،

they increase the resilience of the whole community.

بەرگری هەموو کۆمەڵگاکەیان زیاد دەکەن.

It probably reminds you of our own social communities,

لەوانەیە ئەوە کۆمەڵگا کۆمەڵایەتییەکانی خۆمان و

and our families,

خێزانەکانی خۆمانتان بیرخاتەوە،

well, at least some families.

با بڵێین هەندێک لە خێزانەکان.

(Laughter)

(پێکەنین)

So let's come back to the initial point.

کەواتە با بچینەوە سەر خاڵی سەرەتا.

Forests aren't simply collections of trees,

دارستانەکان تەنیا کۆکراوەی درەختەکان نین،

they're complex systems with hubs and networks

سیستمێکی ئاڵۆزن کە چەندین چەقی پەیوەندی و تۆڕی هەیە

that overlap and connect trees and allow them to communicate,

کە دارەکان پێکەوە دەبەستنەوە و ڕێگەیان پێدەدەن پەیوەندی بەیەکەوە بکەن، و

and they provide avenues for feedbacks and adaptation,

چەندین ڕاڕەو دابین دەکەن بۆ بەیەکتر ڕاگەیاندن و خۆگونجاندن، و

and this makes the forest resilient.

ئەمەش وا لە دارستانەکە دەکات بەرگەگرتر بێت.

That's because there are many hub trees and many overlapping networks.

ئەوە لەبەر ئەوەی چەندین درەخت وەک ناوچەق وان و چەندین تۆڕیان هەیە.

But they're also vulnerable,

بەڵام لەهەمان کاتیشدا لەبەردەم کێشەدان،

vulnerable not only to natural disturbances

لەبەردەم کێشەدان نەک تەنیا بۆ کێشە سرووشتییەکان

like bark beetles that preferentially attack big old trees

وەک قالۆنچەی توێکڵەدارەکان بەتایبەتی هێرشدەکەنە سەر درەختە پیرە گەورەکان

but high-grade logging and clear-cut logging.

بەڵکو لێکردنەوەی چەند دانەیەک و لێکردنەوەی کۆمەڵێکی زۆریش.

You see, you can take out one or two hub trees,

دەبینن، دەتوانن یەک دوو درەختی ناوەند لێکەنەوە،

but there comes a tipping point,

بەڵام خاڵێکی یەکلاکەرەوە یەت،

because hub trees are not unlike rivets in an airplane.

چونکە درەختە ناوەندەکان جیاوازیان نییە لەگەڵ بڕغووەکانی فڕۆکەیەکدا.

You can take out one or two and the plane still flies,

دەتوانی یەک دوانێکی دەرکەیت و فڕۆکەکە هەر دەفڕێت،

but you take out one too many,

بەڵام ئەگەر زۆر دەرکەیت،

or maybe that one holding on the wings,

یان ئەوانەی باڵەکانی ڕاگرتووە، و

and the whole system collapses.

هەموو سیستمەکە هەرەس دەهێنێت.

So now how are you thinking about forests? Differently?

کەواتە ئێستا چۆن بیر لە دارستانەکان دەکەنەوە؟ جیاواز؟

(Audience) Yes.

(ئامادەبووان) : بەڵێ.

Cool.

زۆرباشە.

I'm glad.

پێمخۆشە.

So, remember I said earlier that I hoped that my research,

بیرتانە پێشتر وتم هیواداربووم توێژینەوەکەم،

my discoveries would change the way we practice forestry.

دۆزینەوەکانم گۆڕانکاری بێنن بەسەر دیاردەی بڕینەوەی دارستان،

Well, I want to take a check on that 30 years later here in western Canada.

ئەمەوێت دوای ٣٠ ساڵ بچمەوە سەر ئەوە لە خۆرئاوای کەنەدا.

This is about 100 kilometers to the west of us,

ئەمە نزیکەی ١٠٠ کیلۆمەتر لە خۆرئاوای خۆمانە،

just on the border of Banff National Park.

لەسەر سنوری پارکی نەتەوەیی بانف.

That's a lot of clear-cuts.

چەندین شوێنی بڕدراو هەیە.

It's not so pristine.

وەک دۆخی جارانی نییە.

In 2014, the World Resources Institute reported that Canada in the past decade

ساڵی ٢٠١٤، پەیمانگای سەرچاوە سرووشتیەکانی جیهان ڕایان گەیاند کە ١٠ ساڵی پێشوو

has had the highest forest disturbance rate of any country worldwide,

کەنەدا لە هەر وڵاتێکی تر زیاتر ڕێژەی شێواندنی دارستانەکانی هەبووە، و

and I bet you thought it was Brazil.

دڵنیام واتان دەزانی بەرازیلە.

In Canada, it's 3.6 percent per year.

لە کەنەدا، ساڵی لەسەدا ٣.٦ە.

Now, by my estimation, that's about four times the rate that is sustainable.

ئێستا، بەپێی خەمڵاندن، ئەوە نزیکەی چوار هێندەی ئەو ڕێژەیەیە بتوانرێ نوێکرێتەوە.

Now, massive disturbance at this scale is known to affect hydrological cycles,

شێواندنی زەبەلاحی لەم قەبارەیە دەزانرێت کە کاردەکاتە سەر سووڕە ئاوییەکە،

degrade wildlife habitat,

ژینگەی ژیانی سرووشتی لەناودەبات، و

and emit greenhouse gases back into the atmosphere,

گازە زیانبەخشەکانی ناو بارگەی هەوا هەر لە زیادبووندا دەبن،

which creates more disturbance and more tree diebacks.

کە ئەوەش شێواندنی زیاتر و کوشتنی زیاتری درەخت درووست دەکات.

Not only that, we're continuing to plant one or two species

نەک هەر ئەوە، بەردەوامین لە چاندنی یەک دوو جۆری تر و

and weed out the aspens and birches.

سنۆبەرە ئەسپینەکان و دارەسپییەکان دەردەکەین لێیان.

These simplified forests lack complexity,

ئەم دارستانە سادەکراوانە لە ئاڵۆزییان کەمە، و

and they're really vulnerable to infections and bugs.

بەڕاستی بێبەرگرین بەرامبەر میکرۆبەکان و بەکتریاکان. و

And as climate changes,

لەگەڵ گۆڕینی کەش و هەوا،

this is creating a perfect storm

ئەمە باشترین بوار درووست دەکات

for extreme events, like the massive mountain pine beetle outbreak

بۆ ڕووداوە گەورەکانی، وەک بڵاوبوونەوە زۆرەکەی قالونچەی سنۆبەری چیاکان

that just swept across North America,

کە زۆربەی ئەمریکای باکوری گرتەوە،

or that megafire in the last couple months in Alberta.

یان ئاگرە زۆرەکەی ئەم دوو مانگەی پێشتر لە ئەلبێرتا.

So I want to come back to my final question:

بۆیە ئەمەوێ بێمەوە سەر دوا پرسیارم:

instead of weakening our forests,

لەجیاتی لاوازکردنی دارستانەکانمان،

how can we reinforce them and help them deal with climate change?

چۆن بتوانین بەهێزیان بکەین و یارمەتیان بەین ڕووبەڕوی گۆڕینی کەش و هەوا ببنەوە؟

Well, you know, the great thing about forests as complex systems

دەزانن، شتە مەزنەکەی دارستانەکان وەک سیستمێکی ئاڵۆز

is they have enormous capacity to self-heal.

ئەوەیە کە توانایەکی زۆریان هەیە بۆ خۆچاککردنەوە.

In our recent experiments,

لە تاقیکردنەوەکانی ئەم دواییەماندا،

we found with patch-cutting and retention of hub trees

بۆمان دەرکەوت بە بڕینی هەندێک لە دارەکان و هێشتنەوەی دارە دایکەکان و

and regeneration to a diversity of species and genes and genotypes

نوێکردنەوە بۆ هەمەچەشنییەکی جۆرەکان و جینەکان و جینۆتایپەکان

that these mycorrhizal networks, they recover really rapidly.

کە ئەم تۆڕە کەڕووەی ڕەگەکان، زۆر بەخێرایی چاکدەبنەوە.

So with this in mind, I want to leave you with four simple solutions.

کەواتە دوای باسکردنی ئەمە، دەمەوێت بە چوار چارەسەری سادەوە بەجێتان بهێڵم.

And we can't kid ourselves that these are too complicated to act on.

ناشتوانین خۆمان هەڵخەڵەتێنین و بلێین زۆر ئاڵۆزن و ناتوانین هیچ بکەین.

First, we all need to get out in the forest.

یەکەم، پێویستە هەموومان بچینەوە ناو دارستانەکە.

We need to reestablish local involvement in our own forests.

پێویستە دووبارە بەشداربوونی ناوخۆییمان لە دارستانەکانمان درووستکەینەوە.

You see, most of our forests now

دەزانن، ئێستا زۆربەی دارستانەکانمان

are managed using a one-size-fits-all approach,

بە شێوازێکی گشتگیریانە بەڕێوەدەبرێن،

but good forest stewardship requires knowledge of local conditions.

بەڵام بەڕێوەبردنی باش بۆ دارستانەکان پێویستی بە زانیارییە لەسەر ناوچەکان.

Second, we need to save our old-growth forests.

دووەم، پێویستە دارستانە بەتەمەنەکانمان ڕزگار بکەین.

These are the repositories of genes and mother trees and mycorrhizal networks.

ئەمانە وەک عەمباری جینەکان و درەختە دایکەکان و تۆڕە کەڕووەکان وان.

So this means less cutting.

ئەمەش واتای بڕینەوەی کەمتر.

I don't mean no cutting, but less cutting.

من ناڵێم هیچ نەبڕدرێتەوە، بەڵکو بڕینەوەی کەمتر. و

And third, when we do cut,

سێیەم، کە دەیانبڕینەوە

we need to save the legacies,

پێویستە کەلەپوورەکان ڕزگارکەین،

the mother trees and networks,

درەختە دایکەکان و تۆڕەکان، و

and the wood, the genes,

هەندێک لە دارەکان و جینەکان،

so they can pass their wisdom onto the next generation of trees

بۆ ئەوەی بتوانن دانایی خۆیان بگوێزنەوە بۆ نەوەی دواتری درەختەکان

so they can withstand the future stresses coming down the road.

تا بتوانن بەرەنگاری کێشە سرووشتییەکان ببنەوە بەدرێژایی تەمەنیان.

We need to be conservationists.

پێویستە ژینگەپارێز بین.

And finally, fourthly and finally,

لەکۆتاییشدا، چوارەم و کۆتایی،

we need to regenerate our forests with a diversity of species

پێویستە دارستانەکانمان بە زنجیرەیەکی هەمەجۆر لە جۆرە درەختەکان و

and genotypes and structures

جینەکان و پێکهاتەکان نوێکرێتەوە

by planting and allowing natural regeneration.

بە چاندنی دار و ڕێگەدان بە نوێبوونەوەی سرووشتی.

We have to give Mother Nature the tools she needs

پێویستە ئامرازە پێویستەکان بەین بە دایکە سرووشت

to use her intelligence to self-heal.

بۆ ئەوەی زانیارییەکانی خۆی بەکاربێنێت بۆ خۆچاککردنەوە.

And we need to remember that forests aren't just a bunch of trees

پێویستە بیریشمان بێت کە دارستانەکان تەنیا چەند درەختێک نین

competing with each other,

ململانێی یەکتر بکەن،

they're supercooperators.

بوونەوەری پێکەوەکارکەری نائاسایین.

So back to Jigs.

کەواتە بچینەوە سەر جیگس.

Jigs's fall into the outhouse showed me this other world,

جیگس کەوتە ناو چاڵی تەوالێتەکە و ئەم جیهانەی تری نیشاندام و

and it changed my view of forests.

تێڕوانینی منی بۆ دارستانەکان گۆڕی.

I hope today to have changed how you think about forests.

هیوادارم منیش ئەمڕۆ توانیبێتم تێڕوانینی ئێوە بۆ دارستانەکان بگۆڕم.

Thank you.

زۆر سوپاس

(Applause)

(چەپڵەلێدان)