Steve Jurvetson: The joy of rockets

Translator: Shajwan Ibrahim Reviewer: Daban Q Jaff

By day, I'm a venture capitalist.

لە ڕۆژدا، سەرمایەدارێکی سەرکەشم.

On weekends, I love rockets.

لەکۆتایی ھەفتە، موشەکم خۆشدەوێت.

I love photography, I love rockets.

حەزم لە وێنەگرتن، لە موشەکەکانە.

I'm going to talk about a hobby that can scale

من قسە لەسەر خولیایەك دەکەم کە پێوانە دەکرێ

and show you photos I've taken over the years

وێنەکانی سالانی پێشوو کە گرتوومە نیشان دەدەم

with kids like these, that hopefully will grow up to love rocketry

لەگەڵ منداڵی لەم جۆرە، بەو ھیوایەی گەشە بکەن و حەز بە موشەک بکەن

and eventually become a Richard Branson or Diamandis.

وە لە کۆتاییدا ببن بە ڕیچارد برانسۆن یان دیاماندیس.

My son designed a rocket that became stable, a golf ball rocket.

کوڕەکەم موشەکێکی نەخشەکێشا کە جێگیر بوو، موشەکی تۆپی گۆڵف.

I thought it was quite an interesting experiment

پێموابوو ئەوە تاقیکردنەوەیەکی زۆر سەرنجڕاکێش بوو

in the principles of rocket science.

لە بنەماکانی زانستی موشەک.

And it flies straight as an arrow.

وە ڕێک وەک تیرێک دەفڕی.

Baking soda and vinegar.

سۆدەی ھاڕاو و سرکە.

Night shots are beautiful,

لێدانەکانی شەو جوانن،

piercing the Big Dipper and the Milky Way.

کونکردنی بیگ دیپەر و میڵکی وەی.

2-stage rockets with video cameras on them,

٢- شانۆی موشەك لەگەڵ کامێرای ڤیدیۆی لەناویان،

onboard computers logging their flights, rocket gliders that fly back to Earth.

کۆمپیوتەرەکان فڕینی موشەکە چارۆکەدارەکانیان تۆماردەکرد.

I use RockSim to simulate flights before they go

ڕۆکسیم بەکاردێ بۆ پیشاندانی فڕین بەر لەوەی بڕۆن

to see if they'll break supersonic,

تا ببینین ئەگەر خێرای دەنگ ببڕن،

then fly them with onboard computers to verify performance.

دواتر دەیانفڕێنین بە کۆمپیوتەرەوە بۆ پشت ڕاستکردنەوەی توانا.

To launch the big stuff, you go to the middle of nowhere:

بۆ کردنی شتێکی گەورە، دەچی بۆ ناوەڕاست لە ھیچ شوێنێك:

Black Rock Desert, where dangerous things happen.

بیابانی بەردی ڕەش، کە شتی ترسناک تیایدا ڕوودەدات.

The boys and the rockets get bigger.

کوڕەکان و موشەکەکان گەورەتر دەبن.

They use motors used on cruise-missile boosters.

ئەوان بزوێنەر بەکاردەھێنن، لە موشەکی بەئاودا گەڕاو.

They rumble the belly and leave even photographers in awe,

بۆردومانیان دەکرد گەرچی وێنەگرەکان لە مەترسی دابوون،

watching the spectacle.

سەیری دیمەنەکەیان دەکرد.

These rockets use experimental motors like nitrous oxide.

موشەکەکان بزوێنەری باشیان بەکاردەھێنا وەك ئۆکسیدی بیترۆز.

They use solid propellant most frequently.

زۆربەی جار پاڵنەرێکی پتەو بەکاردەھێنن.

It's a strange kind of love.

ئەوە جۆرێکی نامۆ خۆشەویستیە.

RocketMavericks.com with my photos, if you want to learn about this,

RocketMavericks.com ی وێنەکانم ئەگەر بتانەوێت زیاتر لەبارەی بزانن،

participate, be a spectator.

بەشداری بکە، ببە بە بینەرێک.

We had to call it Rocket Mavericks.

پێویستە ناوی بنێین لەڕیز دەرچووی موشەک.

This one was great, went to 100,000 feet -- but didn't quite.

ئەمەیان مەزن بوو، چوو بۆ ١٠٠،٠٠٠ پێ-- بەڵام زۆر نەبوو.

Actually, it went 11 feet into solid clay and became a bunker-buster.

لە ڕاستیدا، ئەوە ١١ پێ چوو بۆناو خشتی ڕەق وە بوو بە شکێنەری- سەنگەر.

It had to be dug out.

پێویست بوو ھەڵبکەندرێ.

Rockets often spiral out of control if you put too much propellant in them.

موشەکەکان زۆرجار بێ کۆنتڕۆڵ پێچاوپێچ دەکەن ئەگەر پاڵنەرێکی زۆر بکەیتە ناویان.

Here was a drag race.

پێشبڕکێی ڕاکێشان ھەبوو.

At night you can see what happened in a second;

لەشەودا دەتوانی لە چرکەیەکدا ببینی چی ڕوودەدات؛

in daytime, we call them land sharks.

لەڕۆژدا، پێیان دەڵێین قرشی سەر زەوی.

Sometimes they just explode before your eyes or come down supersonic.

ھەندێ جار تەنیا دەتەقن لە پێش چاوت یان دێنە خوارەوە خێراتر لە دەنگ.

(Laughter)

‎(پێکەنین)

To take this shot, I did what I often do, which is go way beyond the pads,

بۆ ئەوە، ئەوەم کرد کە زۆرجار کردومە، کە ڕێگای ڕۆشتنە لە دوای پەڕاوەکان،

where none of the spectators are.

ئەو شوێنەی ھیچ بینەرێکی لێ نیە.

And if we can run the video, I'll show you what it took

گەر بتوانین بیکەینەوە، پیشانتان دەدەم لە چی پێکھاتووە

to get this DreamWorks shot.

بۆ وەرگرتنی لێدانی دریموێرك.

(Video) Voices: Woo-hoo! Yeah. Nice.

دەنگی (ڤیدیۆ): وو-ھوو! بەڵێ. جوانە.

Steve Jurvetson: They realize the computer failed, they're yelling "Deploy!"

ستیڤ جورڤستۆن: دەیان زانی کۆمپیوتەرەکە شکستی ھێناوە، ھاواریان دەکرد"ئامادەبن"

(Video) Man: Oh, shit.

پیاو(ڤیدیۆ): ئۆھ، نەفرت.

SJ: This is when they realize everything's gone haywire.

سج: کاتێک بوو کە زانیان ھەموو شتێک لە کۆنتڕۆڵ دەرچووە.

(Video) Man: It's going ballistic.

پیاو (ڤیدیۆ): ئەوە ھەڵچوو.

SJ: I'll just be quiet.

سج: من تەنیا بێدەنگدەبم.

(Video) Woman: No!

ئافرەت (ڤیدیۆ): نا!

Come on, come on, come on.

بەرەو پێشەوە، بەرەو پێشەوە، بەرەو پێشەوە.

SJ: And that's me over there, taking photos the whole way.

سج: وە ئەوە منم لەوێ، وێنەی ھەموو ڕێگاکە دەگرم.

Things often go wrong.

شتەکان زۆرجار باش ناڕۆن.

Some people watch this because of a NASCAR-like fascination

ھەندێ کەس سەیری ئەوە دەکەن لەبەر ناسکار- وەک دڵڕفێنێك

with things bumping and grinding.

لەگەڵ شت بەیەکداکەوتن و ھاڕین.

Burning the parachute as it fell. That was last weekend.

سوتانی پەڕەشوت کە دەکەوێتە خوار. ئەوە ھەفتەی ڕابردوو بوو.

This guy went up, went supersonic, ripped the fin can off.

گوریسەکە چووە سەرەوە، لە دەنگ خێراتر ڕۆشت، پەڕەکەی دڕاند.

The art sale in the sky.

ھونەر لەئاسمان دەفرۆشرێ.

A burning metal hunk coming back.

کانزای گەورەی سوتاو دەگەڕێتەوە.

These things dropped down from above all through the weekend

ئەم شتانە کەوتونەتە خوار لە سەرەوە ھەموو لە کۆتای ھەفتەکە

of rocket launch after rocket launch.

لە موشەک ھەڵدان دوای موشەک ھەڵدان.

It's a cadence you can't quite imagine.

ئەوە بڕگەیەکە ناتوانی بیھێنیە بەرچاو.

I try to capture the mishaps; it's a challenge in photography

ھەوڵدەدەم ئەو ڕووداوە ناخۆشانە بگرم؛ ئەوە پێشبڕکێی وێنەگرتنە

when these things take place in a fraction of a second.

کاتێک ئەم شتانە شوێنیان گرت لە کەرتی چرکەیەک.

Why do it? For things like this:

بۆ ئەمە دەکەی؟ بۆ شتی لەم جۆرە:

Gene from Alabama drives out there

جین لە ئەلباما دوور کەوتەوە لەوێ

with this rocket he's built with X-ray sensors, video cameras,

ئەو موشەکەی بە ھەستەوەری تیشکی ئێکس دروستیکردوون، کامێرای ڤیدیۆ،

festooned with electronics.

بەئەلیکترۆن ڕازێندراوەتەوە.

He succeeds getting to 100,000 feet,

ئەو سەرکەوت گەیشت بە ١٠٠،٠٠٠ پێ،

leaving the atmosphere, seeing a thin blue line of space.

جێھێشتنی دەروبەر، بینینی ھێڵی شینێ بۆشایی.

It is this breathtaking image -- success, of course -- that motivates us

ئەوە ئەو وێنە ترسناکەیە-- سەرکەوت، بەدڵنیایەوە-- ئەوە ھانمان دەدات

and motivates kids to follow and understand rocket science,

منداڵان ھان دەدات بۆ شوێنکەوتن و تێگەشتن لە زانستی موشەك،

understand the importance of physics and math

تێگەشتن لە گرنگی فیزیا و بیرکاری

and, in many ways, to have that awe at exploration

وە، لە زۆر ڕێگا، بۆ ھەبوونی ئەو مەترسیە لە گەڕان

of the frontiers of the unknown.

لە سنوری وڵاتی نەناسراو.

Thank you.

‎سوپاس.

(Applause)

(چەپڵە)