Michael Pawlyn: Using nature's genius in architecture

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hiwa Foundation

I'd like to start with a couple of quick examples.

پێمخۆشە بە چەند نمونەیەکی خیرا دەستپێبکەم

These are spinneret glands

چه‌ند ڕژ ێنە خانەیەک هەیە

on the abdomen of a spider.

لە سەر سکی جاڵجاڵۆکه‌

They produce six different types of silk, which is spun together into a fiber,

ئەم ڕژێنە خانانە شەش جۆری جیاواز ئاوریشم دروست دەکەن کە لە لایەن جاڵجاۆکەوه‌ تاڵ تاڵ دەکرێن و دەکرێنە ڕیشاڵێک

tougher than any fiber humans have ever made.

کە بەهێزترە لە هەموو ئەو ڕیشاڵانه‌ی کە مرۆڤ تا ئێستا دروستی کردوه‌

The nearest we've come is with aramid fiber.

باشترین جۆری ڕیشاڵیش، کە تا ئێستا مرۆڤ دروستی کردبێت، کە لە بە هێزیدا بگاتە ئه‌و ڕیشاڵه‌ی که‌ جاڵجاۆکە دروستی ده‌ کات بریتیە له‌ ڕیشاڵی " ئارامید"

And to make that, it involves extremes of temperature,

به‌رهه‌مهێنانی ئه‌ م جۆره‌ ڕیشاڵه‌ش پێویستی به‌ پله‌ی گه‌رمای به‌رز و

extremes of pressure and loads of pollution.

بڕێکی زۆر په‌ستان هه‌یه‌ لە هەمان کاتیشدا ژینگه‌ش پیس ده‌کات

And yet the spider manages to do it at ambient temperature and pressure

به‌ڵام جاڵجاڵۆکه‌ ده‌توانێت هه‌مان کار به‌ پله‌یه‌کی گه‌رمی و په‌ستانی مامناوه‌ند به‌ ئه‌نجام بگه‌یه‌نێت

with raw materials of dead flies and water.

به‌ به‌ کارهێنانی چه‌ند کە رەستەیەکی سەرەتایی وه‌کو ئاو و مێش و مەگەزی مردوو

It does suggest we've still got a bit to learn.

کە ئەمەش خۆی لە خۆیدا ئەوڕاستیە دەردە خات کە هێشتا ئێمەی مرۆڤ کە مێکمان ماوە تاوەکو بە تەواوەتی فێر بین

This beetle can detect a forest fire at 80 kilometers away.

ئەم قالۆنچەیەی کە لێرەدا دەیبینن دەتوانێت لە دووری ٨٠ کم وە هەست بە کەوتنەوەی ئاگر بکات

That's roughly 10,000 times the range

کە ئەمەش دەکاتە نزیکەی ١٠،٠٠٠جار هێندەی

of man-made fire detectors.

ئە و ئامێرە ئاگادار کەرەوانەی کە دەستکردی مرۆڤن

And what's more, this guy doesn't need a wire

ئەوەی جێی تێبینشە ئەوەیە کە ئەم قالۆنچەیە پێویستی بە وایەرێک نیە

connected all the way back to a power station burning fossil fuels.

کە بیبەستێتەوە بەوێستگەکانی دابەشکردنی کارەباوە، کە بە سوتەمەنی سروشتی کار دەکەن، تا وەکو ئەوکارە ئەنجامبدات

So these two examples give a sense of what biomimicry can deliver.

کەواتە، ئەم دوو نمونەیەی کە باسمان کرد ئه‌و ڕاستیە دە سەلمێنن کە زیندە لاساییکردنەوە (واتا لێکۆڵینەوە لە سروشت و لە سیستەم و ڕەگەز و پرۆسەکانی ناوی بۆ کەڵک لێوەرگرتنیان بۆ چارەسەر کردنی کێشەو گرفتەکانی مرۆڤ) لە توانایدایە چ شتێک پێشکەش بە مرۆڤایەتی بکات

If we could learn to make things and do things the way nature does,

ئەگەر هاتوو ئێمە کاروباره‌کانمان به‌و شێوازه‌ به‌ ئه‌نجام گه‌یاند که‌ سروشت به‌ ئه‌نجامی ده‌گه یه‌نێت،

we could achieve factor 10, factor 100,

ئه‌وا ده‌توانین بە ۱۰ قات و بە ۱۰۰ قات و

maybe even factor 1,000 savings

به‌ڵکو پێدەچێت به‌ ۱۰۰۰قاتیشمان

in resource and energy use.

لە به‌کارهێنانی وزه‌ ودەرامەتە سروشتیەکان بۆ بگەڕێتەوە

And if we're to make progress with the sustainability revolution,

وە ئەگەرهاتوو ئێمەی مرۆڤ ویستمان پێشبکەوین شان به‌ شانی شۆڕشیێکی ژینگە دۆستانە

I believe there are three really big changes

ئەوا من باوەڕم وایە کە سێ گۆڕانکاری زۆر گرنگ هەیە

we need to bring about.

کە پێویستە بهێنرێنە کایەوە کە ئەوانەش بریتئن لە:

Firstly, radical increases in resource efficiency.

یەکەم، زیاکردنی تونای دەرامەتە سروشتیەکان بە شێوازێکی بنچینەیی

Secondly, shifting from a linear, wasteful,

دووەم، گۆڕانکاری لە بە کار هێنانی بە فیڕ ۆدەرانە و

polluting way of using resources

ژینگە پیسکەرانەی دەرامەتە سروشتیەکان

to a closed-loop model.

لە شێوازێکی هێڵی ڕاستڕ‌‌‌‌ەوانەوە بۆ شێوازێکی بازنەیی داخراو ( واتە پوختە کردن و دووبارە بە کار هێنانەوە وی پاشماوەی ئەم دەرامەتانە)

And thirdly, changing from a fossil fuel economy

وە سێهەم، گۆڕینی ئەو شێوازە ئابووریەی کە پشت بە سوتەمەنی سروشتی دەبەستێت

to a solar economy.

بۆشێوازێک کە پشت بە وزەی خۆر دەبەستێت

And for all three of these, I believe,

وەهەر ئەم سێ هۆکارە شە کە وام لێ دەکات کە باوەرم وابێت کە

biomimicry has a lot of the solutions that we're going to need.

زیندە لاسایکردنەوە ڕێگەچارەی زۆری پێیە تاوەکو بیبەخشێتە ئێمەی مرۆڤ بۆ ئەوەی سوودی لێوەربگرین

You could look at nature as being like a catalog of products,

لە ڕاستیدا دەتوانین وەکو خشتەیەکی بەروبووم بڕوانینە سروشت

and all of those have benefited

لەگەڵ هەموو ئەو لایەنانەی کە کەڵکیان لێوەرگرتوە

from a 3.8-billion-year research and development period.

لە پەرەپێدان و پشکنینیدا بە دریژایی ٣.٨ ملیۆن ساڵ

And given that level of investment, it makes sense to use it.

دەی مادام سروشت خاوەنی ئەم سەرمایە گەورەیەیە، جێی خۆیەتی کە سوودی لێ ببینین

So I'm going to talk about some projects that have explored these ideas.

لە بەر ئەوە من لێرەدا باسی چەند پرۆژەیەکتان بۆ دەکەم کە کاریگەری ئەو بیرۆکانەیان بەسەرەوەیە کە لە سروشتەوە وەرگیراون

And let's start with radical increases

وە با بەو زیادبوونە بنڕەتیانە دەست پێبکەین

in resource efficiency.

لە توانای دەرامەتە سروشتیەکاندا دەتوانرێت بهێنرێتە کایەوە

When we were working on the Eden Project,

کاتێک کارمان لەسەر پرۆژەی(عەدەن) دەکرد،

we had to create a very large greenhouse

کارەکە وای دەخواست کە خانووەکی شووشەبەندی کشتوکاڵی ئێکجار گەورە دروست بکەین،

in a site that was not only irregular,

لە شوێنێکدا نەک هەر خۆی لە خۆیدا نا ڕێک بوو،

but it was continually changing because it was still being quarried.

بەڵکو بە بەر دەوامیش ڕووبەرەکەی گۆڕانی بە سەردا دەهات بە هۆی ئەوەی کە هێشتا هەر کاری هەڵدکەندنی تیا دا دەکرا بۆ مەبەستی کانزاکاری

It was a hell of a challenge,

بە ڕاستی ئە و کارە کە دەمان ویست بیکەین زۆر ئەستەم بوو،

and it was actually examples from biology

وە لە ڕاستیشدا، بیرۆکەی ئەو خانووە شوشەییە مان لە هەندێک نموونەی زیندەزانییەوە وەرگتبوو

that provided a lot of the clues.

کە چەند سەرەداوێکی دابووە دەستمان

So for instance,

بۆ نموونە

it was soap bubbles that helped us generate a building form

شێوازی بنیاتنانی دەرەکی خانووە شووشەبەندە کشتوکاڵیەکەمان لە بڵقی سابوونەوە وەرگرتبوو

that would work regardless of the final ground levels.

کە لە توانایدا بوو ئەرکی خۆی بە جێ بهێنێت بە بێ ئەوەوی کە پێویستی بە پشت بەستن بێت بە ئاستەکانی تری خوارەوەی خانووە شووشە بەندەکە

Studying pollen grains

وە بە لێکۆڵینەوەش لە دەنکۆڵەکانی هەڵاڵە

and radiolaria and carbon molecules

و زینده‌وری مشەخۆری تاک خانه‌یی " ڕادیۆلێریا" و گەردی کاربۆن

helped us devise the most efficient structural solution

توانیمان بگەینە دۆزینەوەی کاریگەرترین شێوازی پێکهاتەی بیناکاری

using hexagons and pentagons.

ئەویش بە بەکارهێنانی شێوەی ئەندازەیی پێنج گۆشە و‌ حەوت گۆشە

The next move was that we wanted

هه‌نگاوی دواترمان ئەوە بوو کە ویستمان

to try and maximize the size of those hexagons.

هەوڵبدەین قەبارەی ئەو حەوت گۆشانە گەورەتر بکەین

And to do that we had to find an alternative to glass,

وە بۆ ئەنجامدانی ئەو کارەش پێویستی دەکرد کە لە بری شوشە مادەیەکی تر بە کار بهێنین

which is really very limited in terms of its unit sizes.

وە ئەو مادەیەش پێوستی دەکرد کە قەبارەی یە کە پێکهێنەرەکانی زۆر سنوورداربێت

And in nature there are lots of examples

وە لە سروشتیشدا نموونەی ئەم جۆرە مادانە زۆرن

of very efficient structures based on pressurized membranes.

کە خاوەنی پێکهاتەی چالاکی لەم جۆرەن ولە شێوەدا دەچنەوە سەر شیوازی پەردەیی پەستێنراو

So we started exploring this material called ETFE.

ئەوە بوو دەستمان کرد بە لێکۆڵینەوە لە مادەیەک کە بە "ئی - تی- ئێف-ئی' ناسراوە

It's a high-strength polymer.

کە ئاوێتەیەکی کیمیایی زۆر بەهێزە

And what you do is you put it together in three layers,

وە چۆنێتی بە کار هینانی ئەم مادەیەش بەو شێوازەیە کە بە سێ چین دەیان خەیتە پاڵ یەک و

you weld it around the edge, and then you inflate it.

لە قەراغەوە پێکەوەیان دەلکێنیت بە لەحیم و دواتر پڕیان دەکەیت لە هەوا

And the great thing about this stuff

وە باشی ئەم مادەیەش لەوەدایە

is you can make it in units

کە دەتوانرێت بە شێوازی خانەیی تاک تاک دروست بکرێت

of roughly seven times the size of glass,

وە لە قەبارەشدا بگاتە حەوت ئەوەندەی شووشە

and it was only one percent of the weight of double-glazing.

بەڵام لە کێشدا بە تەنها لە %١ ی کێشی جووت شوشەی دوو دیوی دەبێت

So that was a factor-100 saving.

وە بەم کارەش ١٠٠قات دەگەڕێتەوە سەر دەرامەتە سروشتیەکان

And what we found is that we got into a positive cycle

وە هەروەها بۆشمان دەرکەوت کە چووینتە ناو بازنەیەکی باشەوە

in which one breakthrough facilitated another.

کە تیایدا هەر پیشکەوتنێک ڕێخۆشکەرە بۆ یەکێکی دیکە

So with such large, lightweight pillows,

کەواتە بە هۆی بە کار‌‌هێنانی ئەم مادە شکڵ گەورە سەرین ئاسا کێش سوکەوە وەک بنمیچێک بۆ خانووە شووبەندەکە،

we had much less steel.

بڕێکی کەمتر مادەی ستیلمان هەبوو لە خانووەشووشەبەندەکەدا

With less steel we were getting more sunlight in,

وە بە هۆی ئەوەی کە ستیلێکی کەمتر لە خانووە شووشە بەندەکەدا بە کار هاتبوو، تیشکی خۆر زیاتر دزەی دەکردە ناوەوە

which meant we didn't have to put as much extra heat in winter.

کە ئەمەش ئەوەی دەگەیاند لە زستاندا کەمتر پێویستیمان بەوە دە بێت کە خانووە شووشە بەندە کە گەرم بکەین لە ڕێی ئامێری گەرمکەرەوە وە

And with less overall weight in the superstructure,

وە بە هۆی کێشی سووکی خانووەکەوە بە شێوەیەکی گشتی

there were big savings in the foundations.

پارەیەکی زۆر گەڕایەوە بۆ بنیاتنای بناغەی دامەزراوەکە

And at the end of the project we worked out

وە لە کاتی کۆتایهاتنی پرۆژەکە بۆمان دەرکەوت

that the weight of that superstructure

کە کێشی دامەزراوەکە بە گشتی

was actually less than the weight of the air inside the building.

کەمتر بوو لە کێشی هەواکەی ناوی ( واتە هەوای ناو خانووە شووشەبەندەکە)

So I think the Eden Project is a fairly good example

لە بەر ئەوە باوڕم وایە کە پرۆژەی عەدەن نموونەیەکی تا ڕادەیەک باشە

of how ideas from biology

بۆ ئەو ڕاستییەی کە چۆن وەرگرتنی بیرۆکە لە زانستی زیندەوەرانەوە

can lead to radical increases in resource efficiency --

دەتوانێت ببێتە هۆکارێک بۆ زیاد بوونی توانای دەرامەتە سروشتیەکان بە شێوەیەکی بنەڕەتیانە

delivering the same function,

کە پڕۆژەکان هەمان ئەرکی خۆیان ڕابپەڕێنن،

but with a fraction of the resource input.

بەڵام بە بەکارهێنانی بەشێکی کەمتر لە دەرامەتەسروشتییەکان

And actually there are loads of examples in nature

وە لە راستیدا نموونە گەلێکی تر هەن لە سروشتدا

that you could turn to for similar solutions.

کە دەتوانین بیان کەینە چارەسەری لەو شێوازە

So for instance, you could develop super-efficient roof structures

بۆ نموونە دەتوانین سەربانی خانووی زۆر چاک درووست بکەین

based on giant Amazon water lilies,

بە سوود وەرگرتن لە شێوازی گوڵە شلێری گەورە گەورەی ئاویی ناوچەی ئەمازۆن

whole buildings inspired by abalone shells,

وە بینای تەواو دروست بکەین بە سوود وەرگرتن لە شێوازی قاوغی گوێچکە ماسی،

super-lightweight bridges inspired by plant cells.

وەهەرەها پردی پەڕینەوە دروست بکەین، کە کێشیان زۆر سووک بێت، بە سوود وەرگرتن لە شێوازی خانەی ڕووەکەکان

There's a world of beauty and efficiency to explore here

بەڵێ جیهانێک لە جوانی و کارامەیی لەبەر دەستی ئیمەی مرۆڤدایە تاوەکو بیپشکنین

using nature as a design tool.

وە سروشتیش وەکو ئامرازێکی نەخشەسازی بۆئەم مەبەستە بە کار بهێنین

So now I want to go onto talking about the linear-to-closed-loop idea.

ئێستاش دەمەوێت بچمە سەر باسی گۆڕانکاری لە بەکار‌هێنانی دەرامەتە سروشتیەکان لە شێوازی هێڵی ڕاستڕ‌‌‌‌ە وە وە بۆ شێوازی بازنەیی داخراو

The way we tend to use resources

ئێمەی مرۆڤ بە شیوەیەکی گشتی زیاتر دەرامەتەکان بە شێوازێک بە کار دەهینین

is we extract them,

کە یەکەم جار لە سروشتەوە دەریان دەهێنین و

we turn them into short-life products and then dispose of them.

دواتر دەیان کەینە بەرهەمی کاتی و لە پاشدا فڕێیان دەدەین

Nature works very differently.

سروشت زۆربە شێوازێکی جیاواز لە مرۆڤەکان کار دەکات

In ecosystems, the waste from one organism

لە سیستەمە ژینگەییەکاندا، پاشەڕۆی زیندەوەرێک

becomes the nutrient for something else in that system.

دەبیتە خۆراکی زیندەوەرێکی دیکە لە و سیستەمە ژینگەییەدا

And there are some examples of projects

وە نموونەی چەند پرۆژەیەک هەیە

that have deliberately tried to mimic ecosystems.

کە بە مەبەست هەوڵی داوە لاسایی ئەم سیستەمە ژیینگەیانە بکاتەوە

And one of my favorites

وە یه‌کێک له‌و پرۆژانه‌ی که‌ زۆرله‌ لای من پەسەندە

is called the Cardboard to Caviar Project

پێی دەوترێت پڕۆژەی کارتۆن (مقەبا) بۆ کاڤیار (واتە پیشەسازی خۆراکی گەرای ماسی)

by Graham Wiles.

خاوەنی بیرۆکەی ئەم پڕۆژەیەش (گراهام وایەڵز)ە

And in their area they had a lot of shops and restaurants

سەرەتاکانی دروستبوونی ئەم بیرۆکەیەش دەگەڕێتەوەو بۆ ئەوناوچەیەی کە (گراهام)ی لێ دەژیا کە دوکان و چێشتخانەیەکی زۆری بەسەرەوە بوو

that were producing lots of food, cardboard and plastic waste.

ئەم دوکان و چێشتخانانەش پاشەڕۆیەکی زۆری خواردن و مقەبا و پلاستیکیان فرێ دەدا

It was ending up in landfills.

ئەم پاشەڕۆیانەش کەڵەکە دەبوون و زبڵخانەیان لێ پەیدا دەبوو،

Now the really clever bit is what they did with the cardboard waste.

شتێکی زۆر ژیرانە دەربارەی ئەم پرۆژەیە بریتی بوو لەو کارەی کە بە پاشەڕۆی مقەباکان کرا

And I'm just going to talk through this animation.

کە لێرەدا من بە وێنەیەکی جوڵاو بۆتان ڕوون دەکەمەوە

So they were paid to collect it from the restaurants.

کار بە دەستانی ئەم پڕۆژەیە پارەیان دەدرایە تاوەکو بڕۆن و ئەو مقەبایانە لە چێشتخانەکان کۆبکەنەوە

They then shredded the cardboard

دواتر ئەم مقەبایانەیان پارچە پارچە دەکرد

and sold it to equestrian centers as horse bedding.

دەیان فرۆشت بە سەنتەرەکانی ئەسپسواری لەوێش ئەم پارچە مقەبایانە بۆ خۆشکردنی جێی خەوی ئەسپەکان بە کار دەهات

When that was soiled, they were paid again to collect it.

کاتێکیش کە ئەم پارچە مقەبایانە شی دەبوونەوە، دووبارە کاربە دەستانی پرۆژەکە پارەیان دەدرایە تا بڕۆن و ئەو پاشەڕۆ شیوەبووانە کۆبکەنەوە

They put it into worm recomposting systems,

دواتریش ئەم پاشەرۆ شیوەبووانە دەکرانە دەزگاکانی دروستکردنی پەیینەوە

which produced a lot of worms, which they fed to Siberian sturgeon,

ئەم کارەش دەبووە هۆی دروستبوونی کرمێکی زۆر، کە ئەم کرمانەش دەدرانە ماسی(ستەرجیۆن)ی سایبیری،

which produced caviar, which they sold back to the restaurants.

کە ئەم ماسیەش ڕێژەیەکی زۆری گەرای دادەنا کە پێی دەوترێت (کاڤیار)، دووبارە ئەم کاڤیارەش دەفرۆشرایەوە بە خواردنگەکان

So it transformed a linear process

کەوابوو ئەم پرۆژەیە ش بەکار‌هێنانی دەرامەتە سروشتیەکانی لە شێوازی هێڵی ڕاستڕ‌‌‌‌ە وە،

into a closed-loop model,

گۆڕی بۆ شێوازی بازنەیی داخراو،

and it created more value in the process.

وە لە هەمان کاتدا بە هۆی ئەم پرۆسەیەوە بەهایەکی ئابووری زیاتریش درووست بوو

Graham Wiles has continued to add more and more elements to this,

گراهام وایەلز بە بەردەوامی بەشی نوێی زیادەکرد بۆ پرۆژەکە

turning waste streams into schemes that create value.

کەئەمەش بووە هۆی ئەوەی لێشاوی بێ سەرەو بەرەی ئەو پاشماوانە ڕێکبخرێن و بکرێنە دوتوێی سیستەمێکی بەرنامە بۆ داڕێژراوەوە کە ئەم کارەش خۆی لە خۆیدا بووە هۆی خوڵقاندنی بەهایەکی ئابووری بۆ پرۆژەکە

And just as natural systems

وە هەر وەکو چۆن سیستەمە ژینگەییەکان

tend to increase in diversity and resilience over time,

بە تێپەڕبوونی کات لە ڕووی توانای هەمە چەشنی و دووبارە ژیانەوە وە زیاد دەکەن،

there's a real sense with this project

ئەم پرۆژەیەش خاوەنی هەمان ئەو ڕاستیەیە

that the number of possibilities

لەوەی کە ژمارەی ئەگەرەکانی

just continue increasing.

بە بەردەوامی لە زیادبووندان

And I know it's a quirky example,

وە دەشزانم ئەو نموونەی کە ئێستا باسم کرد نموونەیەکی ناوازە بوو،

but I think the implications of this are quite radical,

بەڵام وا هەست دەکەم کە ناوەرۆکی ئەم نموونەیە شتێکی بنچینەیی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە،

because it suggests that we could actually

کە پێشنیازی ئەوە دەکات کە ئێمەی مرۆڤ بە ڕاستی دەتوانین

transform a big problem -- waste -- into a massive opportunity.

كێشەیەکی گەورەی وەک کێشەی پاشەڕۆ بگۆڕین و بیکەینەهەلێکی گەورە لە لای خۆمان

And particularly in cities --

وە بە تایبەتی لە شارەکاندا

we could look at the whole metabolism of cities,

دەتوانین بڕوانینە گشت زیندەچالاکیەکان

and look at those as opportunities.

و به‌ هەلێکی باش لە قەڵەمیان بدەین

And that's what we're doing on the next project I'm going to talk about,

وە ئێمە لە هێنانە دی و بەرجەستە کردنی ئەوە کارەداین لەم پرۆژەیەی کە وا ئێستا بۆتان باس دەکەم،

the Mobius Project,

پڕۆژەی (مۆبیەس)،

where we're trying to bring together a number of activities,

لەم پرۆژەیەدا هەوڵمان داوە کە چەند چالاکیەک پێکەوە گرێبدەین

all within one building,

هەموو ئەو چالاکیانەش لە نێو یەک بینادا،

so that the waste from one can be the nutrient for another.

بۆ ئەوەی کە پاشەڕۆی هەر چالاکیەک بتوانرێت وەکو خۆراک لە لایەن چالاکیەکەی ترەوە بەکاربێت

And the kind of elements I'm talking about

وە ئەم چالاکیانەی کە من باسیان دەکەم

are, firstly, we have a restaurant inside a productive greenhouse,

بریتین لە، یەکەم ، چێشتخانەیەک کە لە ناو خانوویەکی شووشە بەندی کشتوکاڵی بەرهەم هێن دایە،

a bit like this one in Amsterdam called De Kas.

کە کەمێک لە شێوەدا دەچێتەوە سەر ئەم چێشتخانەیە کە لە شاری (ئەمیستەردام)ە بە ناوی (دێكاس)ەوە

Then we would have an anaerobic digester,

دواتر ئامێرێکی تێكشکێنەری پاشەڕۆکانمان دەبێت کە هەواکەی ناوی بە تەواوەتی دەرکراوە،

which could deal with all the biodegradable waste from the local area,

وە ئەم ئامێرەش دەتونێت دووبارە پاشەڕۆی زیندەشیووەبووەکان لە ناوچەکانی دەوروبەری خۆی تێکبشکێنێتەوە و جارێکی تریش شیان بکاتەوە و

turn that into heat for the greenhouse

کە بە هۆی ئەم کارەشەوە گەرمی بۆ خانووە شووشەبەندەکە دابین دەبێت

and electricity to feed back into the grid.

و هەروەها کارەباش دابین بکات و بیداتەوە بە تۆڕی دابەشکردنی کارەبای خانووە کە.

We'd have a water treatment system

سیستەمێکی پاککردنەوەی ئاویشمان دەبێت

treating wastewater, turning that into fresh water

بۆ پاکردنەوەی ئاوی پیس و گۆڕینی بۆ ئاوی پاک

and generating energy from the solids

و بەرهێنانی وزە لە مادە کانزاییە ڕەقەکانی ناو ئاوەکە

using just plants and micro-organisms.

ئەوەش بە تەنها بە بەکارهێنانی ڕووەک و وردە زیندەوەرەکان

We'd have a fish farm fed with vegetable waste from the kitchen

کێڵگەیەکی بەخێوکردنی ماسیمان دەبێت کە دەتوانین پاشەڕۆی سەوزەهاتەکانی نێو چێشتخانەکە

and worms from the compost

و کرمی ناو مادە شیووەبووەکانیانان بدەینێ

and supplying fish back to the restaurant.

کە ئەمەش خۆی لە خۆیدا دەبێتەوە هۆی ئەوەی کە ماسی بۆ چێشتخانەکە دابین ببێت

And we'd also have a coffee shop, and the waste grains from that

وە لە هەمان کاتدا قاوەخانەیەکیشمان دەبێت، کە دیسان پاشەرۆی دەنکەکانی قاوە

could be used as a substrate for growing mushrooms.

دەتوانرێت وەکو هەوێنوێک بەکار بهێنرێت بۆ ڕوواندنی قارچک

So you can see that we're bringing together

کەواتە وەکو دەبینن ئێمە دێین و

cycles of food, energy and water and waste

چەند سووڕێک پێکەوە گرێدەدەین کە ئەوانەش بریتین لە سووڕی وزە و ئاو و پاشەڕۆ،

all within one building.

ئەمانەش هەموو لە ناو یەک بینادا

And just for fun, we've proposed this for a roundabout in central London,

وە هەر بۆ خۆشی، پێشنیاری درووستکردنی فلکەیەکمان خستۆتە بەر دەم حکومەت لە ناوەڕاستی لەندەن،

which at the moment is a complete eyesore.

کە وەکو ئێستا لە وێنەکەدا دەیبینن کە چەند دیمەنێکی ناشرینی هەیە

Some of you may recognize this.

پێدەچێت هەندێک لە ئێوە شێوەی بکەن و بیناسنەوە

And with just a little bit of planning,

بە بڕێکی کەم لە پلاندانان و بەرنامە ڕێژی،

we could transform a space dominated by traffic

دەتوانین ئەو بۆشیاییەی کە لە ئێستادا لەلایەن ترافیکەوە دەستی بەسەردا گیراوە

into one that provides open space for people,

بکەین بە ترافیکێک کە بۆشاییەکی بەرفراوان بۆ خەڵکی دابین دەکات و

reconnects people with food

خەڵکی دووبارە ببەستێتەوە بە خۆراکەوە کە لە سروشتەوە بە دەستی دەهێنین لە بنەڕەتدا

and transforms waste into closed loop opportunities.

هەروەها دەتوانین پاشەرۆکانیش بگەڕێنێتەوە بۆ دووبارە بە کارهێنانەوە لە ڕێی شێوازی بازنەیی داخراوە وە

So the final project I want to talk about

دووا پڕۆژە کە دەمەوێت دەربارەی بدوێم

is the Sahara Forest Project, which we're working on at the moment.

بریتیە لە پڕۆژەی دارستانی سەهارا(بیابانی گەورەی ئەفریقا)، کە ئێستاکە کاری لەسەر دەکەین

It may come as a surprise to some of you

لەوە دەچێت بە لاتانەوە سەیر بێت

to hear that quite large areas of what are currently desert

ببیستن کە ناوچیەیەکی تا ڕادەیەک بەرفراوان کە لەئێستادا بیابانە

were actually forested a fairly short time ago.

لە ڕاستیدا کرابوونە دارستان بە ماوەیەکی کەم بەر لە ئێستا

So for instance, when Julius Caesar arrived in North Africa,

بۆ نموونە کاتێک کە (یۆلیۆس قەیسەر) هاتە باکووری ئەفریقا،

huge areas of North Africa

ناوچەیەکی بەر فراوانی ئەو شوێنە

were covered in cedar and cypress forests.

بە دارستانی دار ئەرز ودار سەروو کە جۆرێکەلە دار سنەوبەرداپۆشرابوو

And during the evolution of life on the Earth,

بە درێژایی پەیدابوون وبەرەو پیشچوونی ژیان لەسەر زەوی،

it was the colonization

داپۆشینی سەر تا سەری

of the land by plants

زەوی بووو بە ڕووەکەکان

that helped create the benign climate we currently enjoy.

کە بووە هۆی دروستکردنی ئەو کەش و هەوا گونجاوەی کە ئێمەی مرۆڤ لە ئێستادا سوودی لێ دەبینین

The converse is also true.

وە هەروەها پێچەوانەکەی ئەمەش ڕاستە

The more vegetation we lose,

تا بێتوو سەوزایی زیاتر لە دەست بدەین،

the more that's likely to exacerbate climate change

ئەوە ئەگەری گۆڕانی کەش وهەوا بەرەو خراپی زیاتر دەبێت

and lead to further desertification.

کە ئەمەش لە ئاکامدا مل دەکێشێت بۆ زیاد کردنی دیاردەی بە بیابانیبوون

And this animation,

ئەم وێنە جووڵاوەی کە لەبەر چاوتاندایە،

this shows photosynthetic activity over the course of a number of years,

چالاکی ڕۆشنەپێکهاتن پشان دەدات لە ماوەی چەند ساڵێک لەمەوبەر لە ناوچەکەدا

and what you can see is that the boundaries of those deserts

وە دەتوانن بە ئاشکرا ببینن کە سنووری ئەو بیابانانە

shift quite a lot,

بە ڕێژەیەکی زۆر گۆڕانکاری بە سەردا دێت،

and that raises the question

وە ئەمەش ئەو پرسیارە لە لامان دەوروژێنێت

of whether we can intervene at the boundary conditions

کە ئایە ئێمە دەتوانین دەست بخەینە ئەو بارو دۆخەی کە لەو سنوورە بیابانیانەدا دەگوزەرێت

to halt, or maybe even reverse, desertification.

بۆ ئەوەی بەڵکوو ئەو بارودۆخە بوەستێنین وە یان ئەگەربکرێت پێجەوانەی بکەینەوە و ڕێگربین لە بەر دەم ئەو دیاردەی بە بیابانیبوونەدا

And if you look at some of the organisms

ئەگەر بڕوانینە هەندێک لەو زیندەوەرانەی

that have evolved to live in deserts,

کە خۆیان گونجاندووە لەگەڵ بارودۆخی ژیان لە بیاباندا،

there are some amazing examples of adaptations to water scarcity.

ئەوا چەند نموونەیکی سەرسوڕهێنەڕی خۆڕاهێنان لەگەڵ کەم ئاویدا دەبینین

This is the Namibian fog-basking beetle,

ئەمەی کە لێرەدا دەیبینن پێیدەوترێت قالۆنچەی نامیبی خۆهەڵخەرلە بەرهەڵمدا

and it's evolved a way of harvesting its own fresh water in a desert.

ئەم قالۆنچەیە ڕێگەیەکی تایبەت بە خۆی هەیە بۆ کۆکردنەوەی ئاوی خواردنەوەی خۆی لە بیاباندا

The way it does this is it comes out at night,

ئەم کارەشی بەوە دەکات کە لە شەواندا دێتە دەرەوە و

crawls to the top of a sand dune,

بە خشە خۆی دەگەیەنێتە سەر گردەلمێک و

and because it's got a matte black shell,

لە بەر ئەوەی کە خاوەنی قاوغێکی ڕەشی قەترانیە،

is able to radiate heat out to the night sky

دەتونێت کە گەرمی بداتەوە بە بەئاسمانی شەو و

and become slightly cooler than its surroundings.

پلەی گەرمی لەشی کەمێک ساردتر بێتەوە لە پلەی گەرمی دەوروبەری

So when the moist breeze blows in off the sea,

بۆیە کاتێک شنەی شێداری دەریا هەڵدەکات،

you get these droplets of water forming on the beetle's shell.

دڵۆپەی زۆر بچووک بەسەر قاوغی پشتی قالۆنچەکەوە دروست دەکات

Just before sunrise, he tips his shell up, the water runs down into his mouth,

وە بە ماوەیەکی کەم بەر لە هەڵاتنی خۆر، قالۆنچەکە ئەم قاوغەی شۆڕ دەکاتەوە و ئەو دڵۆپە ئاوانە دێنە خوارەوە بۆ ناو دەمی و

has a good drink, goes off and hides for the rest of the day.

ئاوێکی باشی لێدەخواتەوە و لەو ناوە دەروات و خۆی دەکات بە ناو لمەکەداو خۆی دەشارێتەوە بە درێژایی ئەو ڕۆژە

And the ingenuity, if you could call it that,

وە ئەم لێزانی و زیرەکییە، با وای لێ ناو بنێن،

goes even further.

زیاتر پەل دەهاوێت

Because if you look closely at the beetle's shell,

لەبەر ئەوەی ئەگەر بێتوو لە نزیکەوە تەماشای قاوغی ئەم قالۆنچەیە بکەین،

there are lots of little bumps on that shell.

دەبینین کە ژمارەیەکی زۆر لە هەڵاوساوی بە سەرەوە یە

And those bumps are hydrophilic; they attract water.

وە ئەم هەڵاوساویانەش ئاو ڕاگیردەکەن و کۆی دەکەنەوە

Between them there's a waxy finish which repels water.

لە نێوان ئەم هەڵاوساویانەشدا ڕووکارێکی لووس هەیە کە ئاویان بەسەرەوە ناوەستێت

And the effect of this is that

وە کاریگەری ئەمەش لەوەدا دەر دەکەوێت کە

as the droplets start to form on the bumps,

کاتێک ئەو دڵۆپەبچووکانە لەسەر ئەم هەڵاوساوانە دروست دەبن،

they stay in tight, spherical beads,

بە شیوازێکی دەنکۆڵەی خڕی توند و تۆڵ بە سەر ئەم هەڵاوساوانەوە دەوەستن

which means they're much more mobile

کە ئەمەش مانای ئەوە دەگەیەنێت کە جووڵەیان ئاسانترە

than they would be if it was just a film of water over the whole beetle's shell.

وەک لەوەی بە شێوازێکی توێژاڵی تەنکی ئاو بوەستن بەسەر تاسەری قاوغی قالۆنچەکەوە

So even when there's only a small amount of moisture in the air,

وە هەر بە هۆی ئەم ڕاستیەشەوەیە کە ئەگەر هاتوو بڕێکی کەمیش شێ هەبوو لە هەوادا،

it's able to harvest that very effectively and channel it down to its mouth.

ئەوا قالۆنچەکە دەتوانێت زۆر بە باشی ئاوی خواردنەوەی خۆی کۆبکاتەوە و ئاراستەی دەمی بکات بە مەبەستی خواردنەوەی

So amazing example of an adaptation

لەبەر ئەوە نموونەی ئەم قالۆنچەیە نموونەیەکی زۆر سەر نجڕاکێشی خۆگونجاندنە

to a very resource-constrained environment --

لەگەڵ ژینگەیکدا کە سەرچاوە سروشتیەکان تیادا زۆر سنوور دارە

and in that sense, very relevant

وە ئەمەش لەو ڕووەوە، زۆر پەیوەندی هەیە بەو

to the kind of challenges we're going to be facing

تەنگ و چەڵەمانەی کە ڕووبە ڕوومان دەبێتەوە

over the next few years, next few decades.

لە ماوەی چەند ساڵێکی داهاتوودا، بەڵکو چەند دە ساڵێکی تردا

We're working with the guy who invented the Seawater Greenhouse.

لە ئێستادا لەگەڵ ئەو پیاوەدا کار دەکەین کە خانووی شووشەبەندی ئاوی دەریای داهێنا

This is a greenhouse designed for arid coastal regions,

ئەم خانووە شووشەبەندە بۆ ناوچە کەناراوییەکان دروست کراوە کە وشک و ڕووتەنن و بە کەڵکی کشتوکاڵ نایەن،

and the way it works is that you have this whole wall of evaporator grills,

وە دیوارەکانی ئەم خانووە بە جۆرێک دروست کراون کە یاریدەدەرن بۆ کرداری بە هەڵم بوون ئەویش بە هۆی شێوازی ئەو جۆرە بەربەستەی کە دیوارەکانی پێ ڕووپۆش کراوە،

and you trickle seawater over that

وە کاتێک کە ئاوی دەریای دەپرژێندرێتە سەر

so that wind blows through, it picks up a lot of moisture

و با لیی دەدات ڕێژەیەکی زۆر شێ بەسەر دیوارەکانەوە دروست دەبیت

and is cooled in the process.

و لەو سەرو بەندەدا ئەو شێە سارد دەبێتەوە

So inside it's cool and humid,

کە شێکی سارد و شێدار دەسازێنێت لە ناو خانووە شووشەبەندەکە دا،

which means the plants need less water to grow.

کە ئەمەس مانای ئەوە دەگەیەنێت کە ڕووەکەکانی ناو ئەم خانووە پێویستیەکی کەمتریان بە ئاو دەبێت بۆ گەشە کردن

And then at the back of the greenhouse,

دواتر لە پشت ئەم خانووە شووشەبەندەوە،

it condenses a lot of that humidity as freshwater

ئەم شیێە زۆرە خەست دەبێتەوە و دەبیێتەوە بە ئاوێکی پاک

in a process that is effectively identical to the beetle.

لە ڕێی کردارێکەوە، کە لە کاریگەریدا، هاوشێوەی ئەوەی قالۆنچەکەیە

And what they found with the first Seawater Greenhouse that was built

وە لە دوای دروستکردنی یەکەمین خانووی شووشە بەندی دەریاییەوە دەرکەوت کە خانووەکە

was it was producing slightly more freshwater

کەمێک زیاتر لە پێویستی خۆی ئاوی پاک

than it needed for the plants inside.

بۆ ڕووەکەکانی ناوی دابین دەکات

So they just started spreading this on the land around,

لەبەر ئەوە بەرپرسانی ئەم پرۆژەیە دەستیان کرد بەدا بەشکردنی ئەم ئاوە زیادەیە به‌ سه‌ر زەویەکانی دەورووبەری خانووە شووشەبەندەکەدا

and the combination of that and the elevated humidity

وە بە هۆی پێکهاتەی خاکەکە و ڕادەی شێی بەرزەوە

had quite a dramatic effect on the local area.

ئەم کارە کاریگەریەکی باشی بە جێهێشت بەسەرئەو ناوچانەی دەوورو بەری خانووە شووشەبەندەکەوە

This photograph was taken on completion day,

ئەم وێنەیەی کە لەسەر شاشەکە دەیبینن لە ڕۆژی کۆتای هاتنی پڕۆژەکە گیراوە

and just one year later, it looked like that.

وە یەک ساڵ دوای ئەوە، وای لێهات کە دەیبینن

So it was like a green inkblot spreading out from the building

هەروەکو چۆن پەڵە مەرەکەبێک لەسەر وەرەقەیەک بڵاو دەبێتەوە سەوزایی گشت ناوچەی دەوروبەری خانووە شووشەبەندەکەی گرتەوە

turning barren land back into biologically productive land --

و زەوییە وشک وبێبەرووبوومەکەی دووبارە کردەوە بە زەویەکی بەپیت و بە بەرهەم

and in that sense, going beyond sustainable design

وە بە و شێوەیە ئەوپلانە جێگیرەی کە پرۆژەکەی لەسەر بنیاتنرابوو و پەلی هاویشت و

to achieve restorative design.

بووە پلانێک کە هێزی گەڕاندنەوەی ژیانی هەبێت بۆ گشت ناوچەکە

So we were keen to scale this up

لەبەر ئەوە بە پەرۆشی ئەوەوە بووین کە ژمارەی ئەم جۆرە پرۆژانە زیاد بکەین

and apply biomimicry ideas to maximize the benefits.

و بیرۆکەی زیندەلاساییکردنەوە بخەینە بواری جێ بە جێ کردنەوە بۆ زیادکرنی سوود و قازانجەکان

And when you think about nature,

کاتێک مرۆڤ بیر لە سروشت دەکاتەوە،

often you think about it as being all about competition.

زۆر جار وای دەبینێت کە هەممو کاروبارەکان لە سروشتدا بە پێشبڕکێ بڕۆن بە ڕێوە

But actually in mature ecosystems,

بەڵام لە ڕاستیدا لە سیستەمە سروشتیە تەواو پەرەسەندووەکاندا،

you're just as likely to find examples

ئەگەرێکی باش هەیە کە بە هەمان شێوە نموونەی

of symbiotic relationships.

پەیوەندەیە سوودگۆڕکێکانمان بەر چاو بکەوێت (واتە ئەو پەیوەندیانەی کە لە نێوان دوو جۆری جیاواز لە زیندەوەردا دروست دەبێت کە هەر یەکەیان سوودێک بەوی دیان دەگەیەنێت)

So an important biomimicry principle

دەی کە وابوو ڕێسایەکی گرنگی زیندەلاساییکردنەوە

is to find ways of bringing technologies together

بریتیە لە لە دۆزینەوەی ڕێگای جیاواز بۆ پێکەوە بەستنەوەی تەکنەلۆژیا جیاوازاەکان بە یەکەوە

in symbiotic clusters.

لە دووتوێی پەیوەندیە سوودگۆڕکێکاندا هاوشێوەی ئەوانەی کە لە سروشتدا هەن

And the technology that we settled on

وە ئەو تەکنەلۆژیایەی کە ئێمە بڕیارمان لەسەری دا

as an ideal partner for the Seawater Greenhouse

بۆ ئەوەی ببێتە هاوەڵێکی نموونەیی سوودگۆڕەوەی پرۆژەی خانووی شووشەبەندی ئاوی دەریا و هاوشانی دابمەزرێت

is concentrated solar power,

بریتی بوو لە پرۆژەی وزەی کۆکراوە لە تیشکی خۆرەوە

which uses solar-tracking mirrors to focus the sun's heat

کە ئەم پرۆژەیەش چەند ئاوێنەیەکی گەورە گەورەی کۆکەرەوەی وزەی خۆر دەخاتە کارەوە کە گەرمی خۆر کۆدەکەنەوە

to create electricity.

بۆ مەبەستی بەرهەمهێنانی کارەبا

And just to give you some sense of the potential of CSP,

وە بۆ ئەوەی باش لە توانای پرۆژەی وزەی کۆکراوە لە تیشکی خۆرە تێبگەین

consider that we receive

با وای دابنێین کە

10,000 times as much energy from the sun every year

ساڵانە ١٠٠٠٠ هێندەی ئێستا وزە لە خۆرەوە وەردەگرین

as we use in energy from all forms --

دە هەزار ئەوندەی وزە لە سەرچاوەکنی ترەوە بەکاری دەهێنین

10,000 times.

بەڵی ١٠٠٠٠ هێندە

So our energy problems are not intractable.

کە وابوو ئەو کاتە کێشەی سەختیی بە دەستهێنانی وزەمان لە کۆڵ دەبێتەوە

It's a challenge to our ingenuity.

بەڵام لە هەمان کاتدا ئەم کارە کارامەیی و لێهاتووی ئێمەی مرۆڤ ڕووبەڕووی حاڵەتێکی قورس دەکاتەوە

And the kind of synergies I'm talking about

وە ئەو جۆرە پەیوەندیە سوودگۆڕکێیەی کە من باسی لێوە دەکەم

are, firstly, both these technologies work very well in hot, sunny deserts.

بەو شێوازەیە کە هەردوو تەکنەلۆژییاکە (واتە پڕۆژەی خانووی شوشەبەندی ئاوی دەریا و پرۆژەی وزەی کۆکراوە لە تیشکی خۆرەوە) زۆر بە باشی لە بیابانە گەرمەکاندا کار دەکەن

CSP needs a supply of demineralized freshwater.

پرۆژەی وزەی کۆکراوە لە تیشکی خۆرەوە پێویستی بە سەرچاوەیەک لە ئاوی پاککراوە لە مادە کانزاییەکان هەیە

That's exactly what the Seawater Greenhouse produces.

کەئەمەش ڕاستەوخۆ لە لایەن پرۆژەکەی ترەوە، واتە پرۆژەی خانووی شووشەبەندەکەوە، دابین دەکرێت

CSP produces a lot of waste heat.

پرۆژەی وزەی کۆکراوە لە تیشکی خۆر گەرمیەکی زۆر دەردەهاوێت وەکو پاشەڕۆ

We'll be able to make use of all that to evaporate more seawater

دەتوانین ئەو هەموو گەرمیەی کە ئەو پڕۆژەیە دەری دەداتەوە، وەکو پاشەڕۆ، بەکاری بهێنین بۆ بە بە هەلم کردنی ڕێژەیەکی زیاتر لە ئاوی دەریا

and enhance the restorative benefits.

و زیاد کرنی سوودەکان کە لە دووبارە بووژانەوەی ناوچەکەوە بە دەست دێت

And finally, in the shade under the mirrors,

وە دوایین جار، لە ژێر سێبەری ئەو ئاوێنە گەورانەدا کە بە کار دەهێنرێن بۆ کۆکردنەوەی تیشکی خۆر

it's possible to grow all sorts of crops

ئەگەری ئەوە هەیە کە بتوانین هەموو ئەو جۆرە بەرووبوومە کشتوکاڵیانە بچێنین

that would not grow in direct sunlight.

کە لە توانایاندا نیە ڕاستەوخۆ لەبەر تیشکی خۆردا گەشە بکەن

So this is how this scheme would look.

نەخشەی ئەم پڕۆژە گەورەیەش بەم شێوازەیە کە لە وێنەی سەر شاشەکەدا دەیبینن

The idea is we create this long hedge of greenhouses facing the wind.

بیرۆکەی پرۆژەکەش ئەوەیە کە دەمانەوێت یەک ڕیزی درێژی پەرژین ئاسا خانووی شووشەبەندی بە تەنیشت یەکەوە دروست بکەین کە ڕوویان لە ئاراستەی با بێت

We'd have concentrated solar power plants

ها وشانی ئەمەش دەزگای کۆکردنەوەی وزەی خۆریشمان دەبێت

at intervals along the way.

لە نێوان هەریەک لەم خانووە شووشەبەندانەدا

Some of you might be wondering what we would do with all the salts.

پێدەچێت هەندێک لە ئێوە بپرسن و بڵێن باشە ئەی چی لە هەموو خوێیە دەکەین کە لە ئەنجامی بە هەڵمبوونی ئاوی سوێری دەریاوە بەسەر دیوارەکانی ئەم خانووە شووشەبەندانەوە دروست دەبێت

And with biomimicry, if you've got an underutilized resource,

لە زیندەلاساییکردنەوەدا، ئەگەر هاتوو سەرچاویەکی کەم بەکارهاتووت لە بەر دەستدا بوو،

you don't think, "How am I going to dispose of this?"

بە خۆت ناڵێیت " ئەرێ من چۆن ئەم شتە لە کۆڵ خۆم بکەمەوە؟"

You think, "What can I add to the system to create more value?"

بەڵکو دێیت و بە خۆت دەڵێیت " ئایا من دەتوانم چ شتێک زیاد بکەمە سەر هاوکێشەکە بۆ دروستکردنی بەهای زیاتر؟"

And it turns out

وە لە ئەنجامی لێکۆڵینەوەوە دەرکەوتووە

that different things crystallize out at different stages.

کە مادە کانزاییە جیاوازەکان بە قۆناغی جیاواز لە یەکتری کرداری بە بلووریبوونیان بەسەردا دێت

When you evaporate seawater, the first thing to crystallize out

کاتێک کە ئاوی دەریا دەبێتە هەڵم، یەکەم مادەی کانزایی کە بە بلووری دەبێت

is calcium carbonate.

بریتیە لە کاربۆناتی کالسیێۆم

And that builds up on the evaporators --

وەهەر ئەم مادەیەشە کە بەسەر دیوارە کانی ئەم خانووە شووشەبەندانەوە دروست دەبێت، کە ئەرکی بە هەلم کردنی ئاوی دەریاکەیان گرتۆتە ئەستۆ،

and that's what that image on the left is --

هەر بەو شێوەیەی کە لە وێنەکەی لای دەستە چەپدا دەیبینن

gradually getting encrusted with the calcium carbonate.

کە چۆن وردە وردە بە تێپەڕبوونی کات ئەم مادەیە کە کاربۆناتی کالسێۆمە وەکو توێژاڵێک بەسەر ئەو دیوارانەوە دروست دەبێت

So after a while, we could take that out,

وە پاش ماوەیەک دەتوانین، ئەم مادە کەڵەکەبووە دەربێنین و

use it as a lightweight building block.

وەکو بلۆکی کێش سووکی دروستکردنی بینا بەکاری بهێنین

And if you think about the carbon in that,

وە ئەگەر بێتوو بڕوانینە ئە و مادە کاربۆنەی کە لەو بلۆکەدایە،

that would have come out of the atmosphere, into the sea

دەبینین کە لە بنچینەدا لە بەر گە هەوادا دروست بووە و چۆتەوە ناو ئاوی دەریاکە

and then locked away in a building product.

و لە وێشەوە دیسان لە کەرەستەیەکی بیناکاریدا کۆکراوەتەوە

The next thing is sodium chloride.

مادەی کانزایی دووەمیشمان کە بە بلووری دەبێت بریتیە لە سۆدیۆم کلۆراید

You can also compress that into a building block,

ئەم مادەیەش بە هەمان شێوە دەتوانین بلۆکی کێش سووکی بیناکاری لێ دروست بکەین

as they did here.

هەروەکو لە وێنەکەدا دەیبینن

This is a hotel in Bolivia.

ئەمە بینای میوانخانەیەکە لە وڵاتی (بۆلیڤیا) کە بەو جۆرە بلۆکانە دروست کراوە

And then after that, there are all sorts

سەرەڕای ئەمانەش، زۆر جۆری

of compounds and elements that we can extract,

ئاوێتە و مادەی کیمیاوی تر هەیە کە لەو پرۆژەیەوە بە دەستمان دەکەوێت و دەتوانینن دەری بێنین و سوودی لێببینین،

like phosphates, that we need to get back into the desert soils to fertilize them.

لەوانەش وەک فۆسفات، کە وەکو پەیینێک پێویستیمان پێی دەبێت تاوەکو بیکەینە زەوی بیابانەکەوە بە مەستی دووبارە گەڕاندنەوەی بە پیتی بۆ خاکەکە

And there's just about every element of the periodic table

وە نزیکەی هەموومادە کمییاییەکانی ناو خشتەی خولیی (ئەو خشتەیەیە کە توخمە کیمیاییەکانی تێدا ڕیزبەندکراوە) هەیە، کە دەتوانین دەستمان بکەوێت،

in seawater.

لە ئاوی دەریاکەوە

So it should be possible to extract valuable elements

کە وا بوو ئەوکاتە دەتوانین مادەی کانزای بە نرخی

like lithium for high-performance batteries.

وەکو لیتیەم دەربێنین لە ئاوی دەریاکەوە بۆ دروست کردنی پاتری بەهێز، کە توانایەکی کارکردنی هەیە بۆ ماوەیەکی زۆر دوورو درێژ

And in parts of the Arabian Gulf,

وە لە هەندێک شوێنی کەنداوی عەرەبدا،

the seawater, the salinity is increasing steadily

سوێری ئاوی دەریاکە بە شێوەیەکی هاوسەنگانە لە زیادبووندایە

due to the discharge of waste brine

ئەویش بە هۆی ئەو ئاوە پاشەڕۆ سوێرەوەیە کە تێیدەکرێت

from desalination plants.

لە لایەن کارگەکانی لابردنی خوێ لە ئاوی دەریا بۆ مەبەستی بەکاربردن لە لایەن مرۆڤەوە

And it's pushing the ecosystem close to collapse.

وە ئەم کارەش سیستەمی ژینگەیی ناوچەکەی لە نەمان و لە ناوچوون نزیک کردۆتەوە

Now we would be able to make use of all that waste brine.

بەڵام ئێمە دەتوانین ئەم کێشەیەش چارەسەر بکەین ئەویش بە سوود وەرگرتن لەو ئاوە پاشەڕۆ سوێرە

We could evaporate it

دەتوانین ئێمە ئەو پاشەڕۆ سوێرە بکەین بە هەڵم

to enhance the restorative benefits

بە کاری بهێنین بۆ زیاد کرنی سوودەکان لە دووبارە بووژانەوەی ناوچەکە و

and capture the salts,

وە خوێیەکەشی لێبگرین بۆ مەبەستی بەکارهێنان

transforming an urgent waste problem into a big opportunity.

بەوشێوەیەش کێشەیەکی ئاوا زەقی پاشەڕۆ بکەین بە هەلێکی گەورە

Really the Sahara Forest Project is a model

بە ڕاستی پڕۆژەی دارستانی سەهارا نموونەیەکی باشە

for how we could create zero-carbon food,

بۆ ئەو ڕاستییەی کە چۆن ئێمەی مرۆڤ دەتوانین خۆراکی بێ کاربۆن و

abundant renewable energy in some of the most water-stressed parts of the planet

ڕێژەیەکی زۆر لە وزە، کە توانای سەر لەنوێ بەکارهێنانەوەی هەبێت، بەرهەم بێنین لە ناوچە هەرە وشک و کەم ئاوەکانی ئەم هەسارەیەدا

as well as reversing desertification in certain areas.

وە لەهەمان کاتیشدا ڕێگری بکەین لە دیاردەی بە بیابانیبوون لە هەندێک ناوچەی دیاریكراودا

So returning to those big challenges that I mentioned at the beginning:

کەوابوو با بگەڕێینەوە سەر ئەو ئەو سێ گۆڕانکارییەی گەورەیەی کە لە سەرتادا ئاماژەمان پێدا کە گرنگە بیانهێنینە کایەوە کە ئەوانەش بریتبوون لە:

radical increases in resource efficiency,

زیاکردنی تونای دەرامەتە سروشتیەکان بە شێوازێکی بنچینەیی و

closing loops and a solar economy.

گۆڕانکاری لە بەکار‌هێنانی دەرامەتە سروشتیەکان لە شێوازی هێڵی ڕاستڕ‌‌‌‌ە وە وە بۆ شێوازی بازنەیی داخراو و هێنانە کایەی شێوازێکی ئابووری کە پشت بە وزەی خۆر ببەستێت نەک وززەی سووتەمەنیە سروشتیەکان

They're not just possible; they're critical.

ئەم سێ گۆڕانکاریە نەک هەر دەکرێت بكرێن، بەڵکو گرنگە کە بکرێن

And I firmly believe that studying the way nature solves problems

وە من وەکو خۆم باوەڕێکی پتەوم بەوە هەیە کە لێکۆڵینەوە لە شێوازی چارەسەر کردنی کێشەکانی ناو سروشت لە لایەن خودی خۆیەوە

will provide a lot of the solutions.

چارە گەلێکی زۆریش دەست ئێمەی مرۆڤ دەخات

But perhaps more than anything, what this thinking provides

وە لە هەمان کاتدا لێکۆڵینەوە و لاسایکردنەوەی سروشت پێدەچێت شتی زیاتر ببەخشێت بە ئێمەی مرۆڤ

is a really positive way of talking about sustainable design.

کە ئەوەش بریتیە لە دروستکردنی قسەو تێڕووانینی گەشبینیانە بۆ هێنانە کایەی نەخشەیەکی ژینگەدۆستانە

Far too much of the talk about the environment

لەبەر ئەوەی زۆرێک لە قسەو تێڕوانینەکان لەسەرژینگە

uses very negative language.

زمانێکی ڕەشبینانە بە کار دەهێنن

But here it's about synergies and abundance and optimizing.

بەڵام کاتێک باسی زیندە لاسایکردنەوە یان لاساییکردنەوەی سروشت دێتە ئاراوە ئەم باسە چەند دروشمێکی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە بۆ مرۆڤایەتی کە ئەوانەش بریتین لە: پەیوەندی سوودگۆڕکێ لە نێوان تەکنەلۆژیا جیاوازەکان و زۆری بەرهەم و باش بەکارهێنان وە رگرتنی زۆرترین سوود لە دەرامەتە سروشتیەکان

And this is an important point.

وە ئەمەش خاڵێکی گرنگە

Antoine de Saint-Exupery once said,

قەشە ئەنتوانی ئێگزوپێری قسەیەکی هەیە کە دەڵێت:

"If you want to build a flotilla of ships,

" ئەگەرهاتوو ویستت کەشتیگەلێکی جەنگی پێکەوە بنێت و ئامەدەی بکەی بۆ جەنگ،

you don't sit around talking about carpentry.

نایەیت دانیشیت و باسی دارتاشی بکەیت بۆسەربازەکان

No, you need to set people's souls ablaze

نەخێر، بەڵکو پێویست دەکات بێیت و جۆش و خرۆشیان بدەیت

with visions of exploring distant shores."

بە خەونی گەڕان بە دووای کەنارە دوورەکان و دۆزینەوە یان"

And that's what we need to do, so let's be positive,

وە ئێمەی مرۆڤێس پێویستە لەسەرمان کە بەم جۆرە بین، دەی چی دی با گەشبین بین و

and let's make progress with what could be

هەنگاو بنێین بەرەو پێشکەوتن شان بەشانی ئەوەی کە پێدەچێت

the most exciting period of innovation we've ever seen.

باشترین سەردەمی داهێنان و نوێخوازی بێت کە تا ئێستا مرۆڤایەتی بە خۆیەوە بینیوە

Thank you.

سوپاس

(Applause)

چەپڵە لێدان