Jonathan Haidt: The moral roots of liberals and conservatives

Translator: Levan Lashauri Reviewer: Natalie Saginashvili

Suppose that two American friends are traveling together in Italy.

დავუშვათ ორი ამერიკელი მეგობარი, ერთად მოგზაურობს იტალიაში. m

They go to see Michelangelo's "David,"

ისინი მიდიან მიქელანჯელოს "დავითის" სანახავად

and when they finally come face-to-face with the statue,

და როცა საბოლოოდ ქანდაკების პირისპირ აღმოჩნდებიან

they both freeze dead in their tracks.

ორივე ქვავდება.

The first guy -- we'll call him Adam --

პირველი მათგანი, ადამი დავარქვათ,

is transfixed by the beauty of the perfect human form.

გაშეშებულია ადამიანის იდეალური ფორმის სილამაზისგან.

The second guy -- we'll call him Bill --

მეორე, მას ბილი დავარქვათ,

is transfixed by embarrassment, at staring at the thing there in the center.

გაშეშებულია უხერხულობისგან.

So here's my question for you:

მაშ, აი ჩემი კითხვა:

Which one of these two guys was more likely to have voted for George Bush,

რომელმა მათგანმა მისცა უფრო დიდი ალბათობით ხმა ჯორჯ ბუშს

which for Al Gore?

და რომელმა ელ გორს?

I don't need a show of hands,

ხელის აწევა არ მჭირდება,

because we all have the same political stereotypes.

რადგან ყველა ჩვენგანს ერთნაირი პოლიტიკური სტერეოტიპები გვაქვს.

We all know that it's Bill.

ყველამ ვიცით, რომ ეს ბილია.

And in this case, the stereotype corresponds to reality.

ამ შემთხვევაში, ეს სტერეოტიპი რეალობას შეესაბამება.

It really is a fact that liberals are much higher than conservatives

მართლაც ფაქტია, რომ ლიბერალებს კონსერვატორებზე უფრო მეტად აქვთ

on a major personality trait called openness to experience.

ახალი გამოცდილებს მიმართ ღიაობის პიროვნული თვისება.

People who are high in openness to experience

ხალხი ვისაც ახალი გამოცდილების მიმართ მეტი ღიაობა ახასიათებს,

just crave novelty, variety, diversity, new ideas, travel.

სურთ სიახლე, მრავალფეროვნება, ახალი იდეები, მოგზაურობა.

People low on it like things that are familiar,

ამ მხრივ უფრო ჩაკეტილ ხალხს ნაცნობი, უსაფრთხო და საიმედო რამეები მოსწონთ.

that are safe and dependable.

თუ თქვენთვის ცნობილია ეს თვისება,

If you know about this trait,

you can understand a lot of puzzles about human behavior,

ადამიანის ქცევის ბევრ გამოცანას ამოხსნით.

მიხვდებით რატომ განსხვავდებიან ხელოვანები ბუღალტრებისგან ასე ძალიან.

like why artists are so different from accountants.

You can predict what kinds of books they like to read,

შეგიძლიათ გამოიცნოთ რა წიგნის წაკითხვა ეყვარებათ მათ,

სად ეყვარებათ მოგზაურობა

what kinds of places they like to travel to

და რისი ჭამა უყვართ.

and what kinds of food they like to eat.

როცა ამ თვისებას გაიგებთ, მიხვდებით

Once you understand this trait,

you can understand why anybody would eat at Applebee's,

თუ რატომ უნდა ჭამოს ვინმემ Applebee's, მაგრამ არა ისეთმა ვისაც თქვენ იცნობთ.

but not anybody that you know.

(Laughter)

(სიცილი)

This trait also tells us a lot about politics.

ეს თვისება ბევრს გვეუბნება ასევე პოლიტიკაზეც.

The main researcher of this trait, Robert McCrae,

ამ თვისების მთავარი მკვლევარი, რობერტ მაკკრეი ამბობს:

says that "Open individuals have an affinity

"ღია ინდივიდებს ახსიათებთ ლიბერალური, პროგრესული, მემრცხენე პოლიტიკური ხედვები.

for liberal, progressive, left-wing political views ..."

They like a society which is open and changing,

ისინი ღია და ცვალებად საზოგადოებას ემხრობიან"

"მაშინ როცა ჩაკეტილებს კონსერვატიული, ტრადიციული, მემარჯვენე ხედვები აქვთ"

"... whereas closed individuals prefer

conservative, traditional, right-wing views."

This trait also tells us a lot about the kinds of groups people join.

ეს თვისება ბევრს ამბობს ასევე იმ ჯგუფებზე, რომლებშიც ხალხი ერთიანდება.

Here's the description of a group I found on the web.

აი, ინტერნეტში ნაპოვნი ჯგუფის აღწერლობა.

What kinds of people would join

რა ტიპის ადამიანები გაერთიანდებიან გლობალურ საზოგადოებაში,

"a global community ... welcoming people from every discipline and culture,

რომელიც ყველა პროფესიის და კულტურის ადამიანებს ელის,

ვინც მსოფლიოს სიღრმისეული შესწავლისკენ მიილტვის

who seek a deeper understanding of the world,

და ამით ყველასთვის უკეთესი მომავლის შექმნას იმედოვნებს?

and who hope to turn that understanding into a better future for us all"?

ამის ავტორი ვინმე ტედია.

This is from some guy named Ted.

(სიცილი)

Well, let's see now.

მაშ ვნახოთ, თუ ღიაობა აჩვენებს ვინაა არის ლიბერალი

If openness predicts who becomes liberal,

and openness predicts who becomes a TEDster,

და ღიაობა აჩვენებს ვინ ხდება TED-ელი,

then might we predict that most TEDsters are liberal?

მაშინ შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ TED-ელების უმეტესობა ლიბერალია?

Let's find out.

ვნახოთ.

ხელის აწევით გთხოვდით მაჩვენოთ ხართ ლიბერალი, ცენტრის მარცხნივ...

I'll ask you to raise your hand, whether you are liberal, left of center --

on social issues, primarily --

სოციალურ საკითხებზე ვსაუბრობთ ძირითადად...

or conservative.

თუ კონსერვატორი? მესამე ვარიანტიც გექნებათ,

And I'll give a third option,

because I know there are libertarians in the audience.

რადგან ვიცი ლიბერტარიანელებიც არიან დარბაზში.

მაშ, გთხოვთ ხელი აწიოთ

So please raise your hand -- in the simulcast rooms too.

ქვემოთ საეთეროებშიც,

მოდით ვაჩვენოთ ყველას ვინ არის აქ.

Let's let everybody see who's here.

Please raise your hand if you'd say that you're liberal or left of center.

გთხოვთ ხელი აწიოთ, თუ ხართ ლიბერალი, ან ცენტრის მარცხნივ.

გთხოვთ მაღლა აწიოთ ხელი. კარგი.

Please raise your hand high right now. OK.

Please raise your hand if you'd say you're libertarian.

გთხოვთ ხელი აწიოთ, თუ თვლით რომ ლიბერტარიანელი ხართ.

OK. About two dozen.

კარგი, 20-იოდე ადამიანი.

And please raise your hand if you'd say you are right of center or conservative.

და გთხოვთ ხელი აწიოთ, თუ თვლით რომ მარჯვნივ ხართ, ან კონსერვატორი.

ერთი, ორი, სამი, ოთხი, ხუთი... დაახლოებით 8 ან 10.

One, two, three, four, five -- about eight or 10.

OK.

კარგი, ეს ცოტა პრობლემატურია.

This is a bit of a problem.

რადგან თუ ჩვენი ამოცანა მსოფლიოს შესწავლაა,

Because if our goal is to seek a deeper understanding of the world,

მსოფლიოს უფრო ღრმად გაგება,

our general lack of moral diversity here is going to make it harder.

მორალური მრავალფეროვნების ნაკლებობა ამას უფრო გაართულებს.

Because when people all share values, when people all share morals,

რადგან როცა ყველას საერთო ფასეულობები და საერთო მორალი აქვს,

they become a team.

ისინი გუნდად იკვრებიან და როცა გუნდის ფსიქოლოგიას ეზიარები,

And once you engage the psychology of teams,

it shuts down open-minded thinking.

ეს გახსნილ გონებას ახშობს.

When the liberal team loses,

როცა ლიბერალური გუნდი მარცხდება, როგორც ეს 2004-ში მოხდა

[United States of Canada / Jesusland]

as it did in 2004, and as it almost did in 2000,

და როგორც თითქმის იგივე 2000-ში მოხდა, ჩვენ თავს ვიმშვიდებთ.

we comfort ourselves.

(Laughter)

(სიცილი)

We try to explain why half of America voted for the other team.

ვცდილობთ ავხსნათ რატომ მისცა ხმა ნახევარმა ამერიკამ სხვა გუნდს.

We think they must be blinded by religion

ვასკვნით, რომ ისინი რელიგიამ დააბრმავა, ან უბრალოდ სულელები არიან.

[Post-election US map: America / Dumbf*ckistan]

or by simple stupidity.

(სიცილი)

(Laughter)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

(Laughter)

თუ ფიქრობთ, რომ ნახევარმა ამერიკამ იმიტომ მისცა ხმა რესპუბლიკელებს,

So if you think that half of America votes Republican

because they are blinded in this way,

რომ ისინი ასე არიან დაბრმავებულები,

then my message to you is that you're trapped in a moral Matrix,

მაშინ გეტყვით, რომ თქვენ მორალური მატრიცის მახეში აღმოჩნდით.

in a particular moral Matrix.

კონკრეტულ მორალურ მატრიცაში.

And by "the Matrix," I mean literally the Matrix, like the movie "The Matrix."

მატრიცას პირდაპირი გაგებით ვგულისხმობ, როგორც ფილმი: "მატრიცა".

But I'm here today to give you a choice.

დღეს აქ იმისთვის ვარ, რომ არჩევანის საშუალება მოგცეთ.

You can either take the blue pill and stick to your comforting delusions,

თქვენ შეგიძლიათ ლურჯი აბი მიიღოთ და თქვენ კომფორტულ ილუზიებში დარჩეთ,

ან შეგიძლიათ წითელი აბი მიიღოთ,

or you can take the red pill,

learn some moral psychology

გაიგოთ რაღაც მორალურ ფსიქოლოგიაზე და გამოხვიდეთ მორალური მატრიციდან.

and step outside the moral Matrix.

Now, because I know --

რადგან ვიცი,

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

I assume that answers my question.

კარგი, მგონი ეს პასუხია ჩემს კითხვაზე.

I was going to ask which one you picked, but no need.

უნდა მეკითხა თუ რომელს ირჩევთ, მაგრამ აღარაა საჭირო.

You're all high in openness to experience,

თქვენ ყველა ღია ხართ ახალი გამოცდილების მიმართ

and it looks like it might even taste good, and you're all epicures.

და ასევე ჩანს რომ ის შეიძლება გემრიელია თქვენ კი გურმანები ხართ.

მოკლედ, წითელ აბს ვირჩევთ.

Anyway, let's go with the red pill, study some moral psychology

შევიწავლოთ ცოტა მორალური ფსიქოლოგია და ვნახოთ სად მივალთ.

and see where it takes us.

Let's start at the beginning: What is morality, where does it come from?

დავიწყოთ თავიდან,

რა არის მორალი და საიდან მოდის?

The worst idea in all of psychology

ყველაზე უარესი აზრი მთელ ფსიქოლოგიაში,

is the idea that the mind is a blank slate at birth.

არის აზრი რომ გონება დაბადებისას ცარიელი დაფაა.

Developmental psychology has shown that kids come into the world

განვითარების ფსიქოლოგიამ აჩვენა,

რომ ბავშვები ამ ქვეყანას ფიზიკურ და სოციალურ მსოფლიოზე

already knowing so much about the physical and social worlds

საკმაო ცოდნით ევლინებიან.

and programmed to make it really easy for them to learn certain things

ისინი დაპროგრამებულები არიან, რომ რაღაცეები მარტივად შეისწავლონ

and hard to learn others.

და რაღაცეები რთულად.

The best definition of innateness I've seen,

თანდაყოლილობის საუკეთესო განმარტება რაც კი მინახავს,

which clarifies so many things for me,

თავის ტვინის მეცნიერის გერი მარკუსისაა.

is from the brain scientist Gary Marcus.

ის ბევრ რამეს ნათელყოფს ჩემთვის.

He says, "The initial organization of the brain

ის ამბობს: "ტვინის საწყისი წყობა დიდად არაა გამოციდლებაზე დამოკიდებული.

does not depend that much on experience.

Nature provides a first draft, which experience then revises.

ბუნება პირველად მონახაზს წარადგენს, რასაც შემდეგ გამოცდილება გადასინჯავს.

'Built-in' doesn't mean unmalleable;

თანდაყოლილი არ ნიშნავს უცვლელს;

it means organized in advance of experience."

ეს ნიშნავს გამოცდილებამდე მოწყობილი"

OK, so what's on the first draft of the moral mind?

მაშ, რა დევს მორალური გონების პირველად მონახაზში?

To find out, my colleague Craig Joseph and I read through the literature

ამის აღმოსაჩენად, ჩემმა კოლეგამ კრეიგ ჯოსეფმა და მე

გავარჩიეთ ლიტერატურა ანთროპოლოგიაზე,

on anthropology, on culture variation in morality

მორალის კულტურულ სხვადასხვაობებზე

და ასევე ევოლუციურ ფსიქოლოგიაზე, მსგავსებების დასადგენად.

and also on evolutionary psychology,

looking for matches:

რა არის ის, რაზეც ხალხი საქმიანობის მიუხედავად საუბრობს?

What sorts of things do people talk about across disciplines

that you find across cultures and even species?

რასაც სხვადასხვა კულტურებში და სხვადასხვა სახეობებშიც კი ხვდებით?

We found five best matches, which we call the five foundations of morality.

5 ასეთი თვისება ვიპოვეთ.. 5 დამთხვევა.

რასაც მორალის 5 საფუძველი ვუწოდეთ.

The first one is harm/care.

პირველი ზიანი / მზრუნველობა

We're all mammals here, we all have a lot of neural and hormonal programming

ყველა ძუძუმწოვარი ვართ, ყველა ვართ ნეირონულად და ჰორმონალურად დაპროგრამებული

that makes us really bond with others, care for others,

რაც კავშირებს, მზრუნველობას და თანაგრძნობას განაპირობებს.

feel compassion for others, especially the weak and vulnerable.

განსაკუთრებით სუსტების და მოწყვლადების მიმართ

It gives us very strong feelings about those who cause harm.

ეს ჩვენში ზიანის გამომწვევების მიმართ ძლიერ გრძნობებს აღძრავს.

ეს მორალური პრინციპი ჩემს მიერ TED-ზე მოსმენილი

This moral foundation underlies about 70 percent

of the moral statements I've heard here at TED.

მორალური მოსაზრებების დაახლოებით 70% უდევს საფუძვლად.

The second foundation is fairness/reciprocity.

მეორე საფუძველია სამართლიანობა / ურთიერთდახმარება.

There's actually ambiguous evidence

არაერთგვაროვანი მტკიცებულებებია იმაზე,

as to whether you find reciprocity in other animals,

არსებობს თუ არა ურთიერთდახმარება სხვა ცხოველებში,

but the evidence for people could not be clearer.

მაგრამ ადამიანებში ეს ცალსახაა.

This Norman Rockwell painting is called "The Golden Rule" --

ამ ნორმან როკუელის ნახატს "ოქროს წესი" ჰქვია

და ჩვენ მასზე, როგორც ბევრი რელიგიის

as we heard from Karen Armstrong, it's the foundation of many religions.

ფუძემდებლურ პრინციპზე კარენ არმსტრონგისგან გვსმენია.

That second foundation underlies the other 30 percent

ეს მეორე პრინციპი TED-ში მოსმენილი მორალური განცხადებების

of the moral statements I've heard here at TED.

დანარჩენ 30% შეადგენს.

The third foundation is in-group/loyalty.

მესამე საფუძველია ჯგუფურობა / ლოიალობა.

You do find cooperative groups in the animal kingdom,

ჯგუფებს ცხოველთა სამყაროშიც შეხვდებით

შევხდებით მოთანამშრომლე ჯგუფებს,

but these groups are always either very small or they're all siblings.

მაგრამ ეს ჯგუფები, ან ძალიან მცირერიცხოვანია, ან ნათესავური

It's only among humans that you find very large groups of people

მხოლოდ ადამიანებში შეხვდებთ ძალიან მრავალრიცხოვან ჯგუფებს,

who are able to cooperate and join together into groups,

ვისაც თანამშრომლობა და ჯგუფებად გაერთიანება შეუძლიათ,

but in this case, groups that are united to fight other groups.

მაგრამ ეს ჯგუფები სხვა ჯგუფებთან საბრძოლველად ერთიანდებიან.

This probably comes from our long history of tribal living, of tribal psychology.

ეს სავარაუდოდ ტომობრივი ცხოვრების გრძელი ისტორიიდან, ტომობრივი ფსიქოლოგიიდან მოდის.

And this tribal psychology is so deeply pleasurable

ეს ტომობრივი ფსიქოლოგია იმდენად სასიამოვნოა,

that even when we don't have tribes, we go ahead and make them,

რომ როცა ტომები არ გვყავს,

ხელოვნურად ვქმნით მათ, რადგან სახალისოა.

because it's fun.

(Laughter)

(სიცილი)

Sports is to war as pornography is to sex.

სპორტი რაცაა ომისთვის, იგივეა პორნოგრაფია სექსისთვის.

We get to exercise some ancient drives.

ამ გზით ჩვენს ძველისძველ სწრაფვებს გამოვცდით.

მეოთხე საფუძველია ძალაუფლება / პატივისცემა.

The fourth foundation is authority/respect.

Here you see submissive gestures

აქ ძალიან ახლოს მყოფი სახეობის ორი წარმომადგენლის მორჩილებას ხედავთ.

from two members of very closely related species.

ძალაუფლება ადამიანებში იმდენად არ ეფუძნება ძალას და სისატიკეს,

But authority in humans is not so closely based on power and brutality

as it is in other primates.

რამდენადაც ეს სხვა პრიმატებშია.

It's based on more voluntary deference and even elements of love, at times.

ის უფრო ნებაყოფლობითი პატივისცემაა

და ზოგჯერ სიყვარულის ელემენტებსაც შეიცავს.

The fifth foundation is purity/sanctity.

მეხუთე საფუძველი სიწმინდე / სისპეტაკე.

This painting is called "The Allegory Of Chastity,"

ამ ნახატს "უბიწოების ალეგორია" ჰქვია.

but purity is not just about suppressing female sexuality.

მაგრამ სიწმინდე მხოლოდ ქალის სექსუალობის დათრგუნვა არაა.

It's about any kind of ideology, any kind of idea

ის ნებისმიერ იდეოლოგიაში და აზრშია,

that tells you that you can attain virtue by controlling what you do with your body

რომელიც ამბობს, რომ ღირსეული გახდები,

თუ საკუთარ სხეულს გააკონტროლებ

თუ გააკონტროლებ რას ახვედრებ სხეულში.

and what you put into your body.

And while the political right may moralize sex much more,

თუ პოლიტიკური მემარჯვენეები სექსის მორალიზებას ახდენენ,

the political left is doing a lot of it with food.

მემარცხენეები იგივეს საკვებზე აკეთებენ.

Food is becoming extremely moralized nowadays.

საკვები ზემდეტად მორალიზებული ხდება დღეს-დღეობით

A lot of it is ideas about purity,

და ეს დიდ წილად სიწმინდის აზრით ხდება,

about what you're willing to touch or put into your body.

იმით თუ რისი შეხება, ან რისი მოთავსება გსურს საკუთარ სხეულში.

I believe these are the five best candidates

მიმაჩნია რომ ეს 5 არის მორალური გონების

for what's written on the first draft of the moral mind.

პირველად მონახაზში მოხვედრის საუკეთესო კანდიდატი.

I think this is what we come with, a preparedness to learn all these things.

ვფქირობ ამით ვევლინებით სამყაროს

მინიმუმ მზაობით, რომ ეს ავითვისოთ.

But as my son Max grows up in a liberal college town,

თუმცა, როცა ჩემი ბიჭი მაქსი ლიბერალურ საუნივერსიტეტო ქალაქში იზრდება,

how is this first draft going to get revised?

როგორ გადაიხედება მისი პირველადი მონახაზი?

And how will it end up being different

და რამდენად განსხვავებული იქნება ის

from a kid born 60 miles south of us, in Lynchburg, Virginia?

ბავშვისგან, ვინც 100 კმ-ით უფრო სამხრეთით, ლინჩბერგში, ვირჯინიაში დაიბადა?

To think about culture variation, let's try a different metaphor.

კულტურული სხვაობების გასააზრებლად სხვა მეტაფორა ვცადით.

If there really are five systems at work in the mind,

თუ ცნობიერებაში მართლაც 5 ძირითადი პრინციპია,

five sources of intuitions and emotions,

ინტუიციის და ემოციის 5 წყარო,

then we can think of the moral mind as one of those audio equalizers

მაშინ ჩვენ შეგვიძლია მორალური გონება

ხუთარხიანი აუდეიო ეკვალაიზერად წარმოვიდგინოთ,

that has five channels,

where you can set it to a different setting on every channel.

რომელზეც თითოეული არხის განსხვავებულად დაყენება შეიძლება.

My colleagues Brian Nosek and Jesse Graham and I

ჩემმა კოლეგებმა ბრაიან ნოზიკმა, ჯესი გრეჰემმა და მე

შევქმენით გამოკიტხვა, რომელიც www.YourMorals.org-ზე განვათავსეთ.

made a questionnaire, which we put up on the web at www.YourMorals.org.

ის უკვე 30 000-მა კაცმა შეავსო და თქვენც შეგიძლიათ.

And so far, 30,000 people have taken this questionnaire, and you can, too.

Here are the results from about 23,000 American citizens.

აი შედეგებიც.

ეს დაახლოებით 23 000 ამერიკელის შედეგია.

On the left are the scores for liberals;

მარცხნივ ლიბერალების შედეგებია.

მარჯვნივ - კონსერვატორების. შუაში - ხალხი ზომიერი შეხედულებებით.

on the right, conservatives; in the middle, moderates.

The blue line shows people's responses on the average of all the harm questions.

ლურჯი ხაზი ასახავს ხალხის საშუალო პასუხს

ზიანის მიყენების შესახებ ყველა კითხვაზე.

So as you see, people care about harm and care issues.

როგორც ხედავთ ხალხს ადარდებს ზიანი და მზრუნველობა.

They highly endorse these sorts of statements all across the board,

ისინი ასეთ მსჯელობას მტკიცედ ემხრობიან,

მაგრამ თქვენ ასევე ხედავთ,

but as you also see,

liberals care about it a little more than conservatives; the line slopes down.

რომ ლიბერალებს ეს ცოტა უფრო მეტად ადარდებთ ვიდრე კონსერვატორებს.. ხაზი ქვემოთ მოდის.

Same story for fairness.

იგივეა სამართლიანობაზე.

But look at the other three lines.

მაგრამ შეხედეთ დანარჩენ სამ ხაზს.

For liberals, the scores are very low.

ლიბერალებისთვის ისინი ძალიან დაბლაა.

They're basically saying, "This is not morality.

ლიბერალები ამბობენ: "არა, ეს არაა მორალი.

ჯგუფურობა, ძალაუფლება, სიწმინდე მათ არაფერი ესაქმებათ მორალთან. უარვყოფ"

In-group, authority, purity -- this has nothing to do with morality. I reject it."

როგორც კი ადამიანი უფრო კონსერვატორი ხდება, მონაცემი მაღლა იწევს.

But as people get more conservative, the values rise.

We can say liberals have a two-channel or two-foundation morality.

შეგვიძლია ვთქვათ რომ ლიბერალებს ორარხიანი,

ან ორსაფუძვლიანი მორალი აქვთ.

Conservatives have more of a five-foundation,

კონსერვატორებს უფრო 5 საფუძვლიანი,

ან 5 არხიანი მორალი.

or five-channel morality.

We find this in every country we look at.

ამას ყოველ ქვეყანაში ვაწყდებით.

აი, 1100 კანადელის მონაცემი.

Here's the data for 1,100 Canadians. I'll flip through a few other slides.

რამდენიმე სხვა სლაიდსაც გავივლი.

The UK, Australia, New Zealand, Western Europe, Eastern Europe,

გაერთიანებული სამეფო, ავსტრალია, ახალი ზელანდია, დას. და აღმ. ევროპა,

Latin America, the Middle East, East Asia and South Asia.

ლათინური ამერიკა, ახლო აღმოსავლეთი, აღმოსავლეთ და სამხრეთ აზია.

Notice also that on all of these graphs,

დააკვირდით რომ ყველა ამ გრაფიკზე

the slope is steeper on in-group, authority, purity,

ჯგუფურობა, ძალაუფლება და სიწმინდე, უფრო დახრილი ხაზითაა.

which shows that, within any country,

რაც აჩვენებს, რომ ქვეყანაში

the disagreement isn't over harm and fairness.

ზიანსა და სამართლიანობაზე დავა არაა.

I mean, we debate over what's fair,

ყველა... ვკამათობთ იმაზე, თუ რაა სამართლიანი

but everybody agrees that harm and fairness matter.

მაგრამ ყველა თანხმდება, რომ ზიანი და სამართლიანობა მნიშვნელოვანია.

Moral arguments within cultures

მორალური დავა კულტურებში,

are especially about issues of in-group, authority, purity.

ძირითადად ჯგუფურობაზე, ძალაუფლებაზე და სიწმინდეზეა.

This effect is so robust, we find it no matter how we ask the question.

ეს ტენდენცია იმდენად მდგრადია, რომ მას კითხვის დასმის სპეციფიკა არ ცვლის.

In a recent study, we asked people,

ერთ-ერთ ბოლო კვლევაში,

suppose you're about to get a dog,

ხალხს შევთავაზეთ, წარმოადგინათ ძაღლის შეძენა.

you picked a particular breed, learned about the breed.

არჩევთ კონკრეტულ ჯიშს,

და იგებთ ახალ ინფორმაციას ამ ჯიშზე.

Suppose you learn that this particular breed is independent-minded

ვთქვათ გაიგეთ რომ ეს კონკრეტული ჯიში, დამოუკიდებლად აზროვნებს

and relates to its owner as a friend and an equal.

და მის მფლობელს მეგობარად და თანასწორად აღიქვამს.

If you're a liberal, you say, "That's great!"

თუ ლიბერალი ხართ, იტყვით: "ეი, მშვენიერია!"

because liberals like to say, "Fetch! Please."

რადგან ლიბერალებს უყვართ თქმა: "მოიტანე! თუ შეიძლება"

(Laughter)

(სიცილი)

But if you're a conservative, that's not so attractive.

მაგრამ თუ კონსერვატორი ხართ, ეს არც ისე სასიამოვნოა.

If you're conservative and learn that a dog's extremely loyal

თუ კონსერვატორი ხართ და გაიგეთ, რომ ძაღლი ძალიან ერთგულია

სახლის და ოჯახის მიმართ და უცხოსთან სწრაფად არ შინაურდება,

to its home and family

and doesn't warm up to strangers,

for conservatives, loyalty is good; dogs ought to be loyal.

კონსერვატორებისთვის, ერთგულება კარგია ძაღლები ერთგულები უნდა იყვნენ.

But to a liberal,

მაგრამ ლიბერალისთვის ეს ჟღერს,

it sounds like this dog is running for the Republican nomination.

თითქოს ეს ძაღლი რესპუბლიკელების ნომინანტობის კანდიდატია.

(Laughter)

(სიცილი)

ახლა თქვენ იტყვით, კარგი,

You might say, OK, there are differences between liberals and conservatives,

ეს განსხვავებაა ლიბერალებს და კონსერვატორებს შორის,

but what makes the three other foundations moral?

მაგრამ რის გამოა დანარჩენი 3 მორალური?

Aren't they the foundations of xenophobia, authoritarianism and puritanism?

ისინი ხომ მხოლოდ ქსენოფობიის,

ავტორიტარიზმის და პურიტანიზმის საფუძვლებია?

What makes them moral?

რა ხდის მათ მორალურს?

The answer, I think, is contained in this incredible triptych from Hieronymus Bosch,

ვფიქრობ პასუხს ჰიერონიმუს ბოსხის ეს არაჩვეულებრივი ტრიპტიქი შეიცავს:

"მიწიერი ტკბობის ბაღი"

"The Garden of Earthly Delights."

პირველ პანელზე შექმნის მომენტს ვხედავთ

In the first panel, we see the moment of creation.

All is ordered, all is beautiful,

ყველაფერი წესრიგშია, ყველაფერი შვენიერია, ყველა ადამიანი და ცხოველი

all the people and animals are doing what they're supposed to be doing,

აკეთებს იმას რაც საჭიროა, არიან სადაც საჭიროა.

are where they're supposed to be.

But then, given the way of the world, things change.

მაგრამ შემდეგ ყველაფერი იცვლება.

We get every person doing whatever he wants,

ყველა ადამიანი უკეთებს რასაც უნდა,

with every aperture of every other person and every other animal.

ყევლა სხვა ადამიანის და ცხოველის ყველა ხვრელს.

Some of you might recognize this as the '60s.

ზოგიერთმა შეიძლება ამაში 60-იანები ამოიცნოს

(Laughter)

(სიცილი)

მაგრამ 60-იანებს აუცილებლად 70-იანები მოყვება,

But the '60s inevitably gives way to the '70s,

where the cuttings of the apertures hurt a little bit more.

როცა ხვრელების დაზიანებები უფრო მტკივნეული ხდება.

Of course, Bosch called this hell.

რა თქმა უნდა ბოსხმა ამას ჯოჯოხეთი უწოდა.

So this triptych, these three panels,

ასე რომ, ეს ტრიპტიქი, ეს სამი პანელი

ჭეშმარიტებას ასახავს: წესრიგს ქაოსი მოსდევს.

portray the timeless truth that order tends to decay.

The truth of social entropy.

საზოგადოებრივი ენტროპიის ჭეშმარიტება.

But lest you think this is just some part of the Christian imagination

მაგრამ რომ არ იფიქროთ, ეს მხოლოდ ქრისტიანული წარმოსახვის ნაწილია,

where Christians have this weird problem with pleasure,

რომელშიც მათ სიამოვნებების მიმართ უცნაური აკვიატება აქვთ,

here's the same story, the same progression,

ამიტომ აი, ჟურნალ "Nature"-ში რამდენიმე წლის წინ

told in a paper that was published in "Nature" a few years ago,

გამოქვეყნებული ისტორია მსგავსი განვითარებით,

in which Ernst Fehr and Simon Gächter had people play a commons dilemma,

სადაც ერნსტ ფერმა და საიმონ გახტერმა ხალხი დილემის თამაშში ჩართეს.

a game in which you give people money,

თამაშში, რომელშიც ხალხს ფული ეძლევა

and then, on each round of the game,

და შემდეგ თამაშის ყოველ ახალ წრეზე,

they can put money into a common pot,

მათ შეუძლიათ ეს ფული საერთო ყულაბაში ჩადონ

then the experimenter doubles what's there,

შემდეგ ექსპერიმენტატორი აორმაგებს ამ თანხას,

and then it's all divided among the players.

შემდეგ ის თანაბრად ნაწილდება მოთამაშეებში.

So it's a nice analog for all sorts of environmental issues,

ეს გარემო პრობლემების კარგი ანალოგია,

where we're asking people to make a sacrifice

სადაც ხალხს შესაწირს ვთხოვთ და ისინი თავად

and they don't really benefit from their own sacrifice.

პირდაპირ ვერ სარგებლობენ საკუთარი შემოწიროლობით.

You really want everybody else to sacrifice,

საჭიროა რომ ყველა სხვამაც გააკეთოს შემოწირულობა,

but everybody has a temptation to free ride.

მაგრამ ყველას აქვს ასევე მუქთახორობის ცდუნება.

What happens is that, at first, people start off reasonably cooperative.

ხდება შემდეგი: თავიდან ხალხი ნორმალურად თანამშრომლობს.

This is all played anonymously.

ეს ყველაფერი ანონიმურად ხდება.

On the first round, people give about half of the money that they can.

პირველ წრეზე ხალხი საკუთარი თანხის დაახლოებით ნახევარს გასცემს,

But they quickly see other people aren't doing so much.

მაგრამ სწრაფადვე ხედავენ: "იცი, სხვები ამდენს არ გასცემენ

"I don't want to be a sucker. I won't cooperate."

არ მინდა სულელი ვიყო. არ ვითანამშრომლებ"

So cooperation quickly decays

ამიტომ თანამშრომლობა სწრაფადვე ვარდება ნორმალურიდან 0-თან ახლოს.

from reasonably good down to close to zero.

But then -- and here's the trick --

მაგრამ შემდეგ, ეს პატარა ხრიკია,

Fehr and Gächter, on the seventh round, told people,

ფერი და გახტერი ამბობენ, მეშვიდე წრეზე

"იცით? ახალი წესია.

"You know what? New rule.

If you want to give some of your own money

თუ გინდათ, შეგიძლიათ თქვენი ფული

to punish people who aren't contributing,

იმ ხალხის დასასჯელად გასცეთ ვინც შემოწირულობას არ აკეთებს"

you can do that."

And as soon as people heard about the punishment issue going on,

და როგორც კი ხალხი სასჯელის შესახებ შეიტყობს,

cooperation shoots up.

თანამშრომლობა მკვეთრად იზრდება.

მკვეთრად იზრდება და ზრდა ნარჩუნდება.

It shoots up and it keeps going up.

Lots of research shows that to solve cooperative problems, it really helps.

ბევრი კვლევა აჩვენებს, რომ თანაშრომლობის პრობლემის გადაჭრაში ეს მეთოდი ამართლებს.

It's not enough to appeal to people's good motives.

მხოლოდ ხალხის კეთილ ნებაზე აპელირება არაა საკმარისი.

It helps to have some sort of punishment.

რაღაც ტიპის სასჯელი მართლაც სასარგებლოა.

Even if it's just shame or embarrassment or gossip,

მხოლოდ შერცხვენა, უხერხულობა, ან ჭორიც რომ იყოს,

რაღაც ტიპის სასჯელი გჭირდებათ იმისთვის,

you need some sort of punishment

to bring people, when they're in large groups, to cooperate.

რომ დიდი რაოდენობით ადამიანები თანამშრომლობაში ჩართოთ.

There's even some recent research suggesting that religion --

არსებობს რაღაც კვლევები, რომელიც აჩვენებს რომ რელიგიაც კი

priming God, making people think about God --

რომელიც აიძულებს ხალხს ღმერთზე იფიქრონ,

often, in some situations, leads to more cooperative, more pro-social behavior.

ხშირად, ზოგ ვითარებაში უფრო მეტი თანამშრომლობის და სოციალურობისკენ უბიძგებს

Some people think that religion is an adaptation

ზოგი მიიჩნევს, რომ რელიგია ადაპტაციაა,

evolved both by cultural and biological evolution

რომელიც კულტურული და ბიოლოგიური ევოლუციით განვითარდა

to make groups to cohere,

ჯგუფების შეთანხმებულობისთვის,

in part for the purpose of trusting each other

იმისთვის, რომ ხალხი ენდობოდეს ერთმანეთს

and being more effective at competing with other groups.

და იყოს უფრო ძლიერი სხვა ჯგუფებთან შეჯიბრისას.

That's probably right, although this is a controversial issue.

ალბათ ეს ასეცაა,

თუმცა ეს ჯერ კიდევ სკამათოა.

But I'm particularly interested in religion and the origin of religion

თუმცა, მე განსაკუთრებით რელიგია მაინტერესებს

და მისი წარმომავლობა, რას გვიკეთებს ის ჩვენ და ჩვენთვის.

and in what it does to us and for us,

რადგან მგონია, რომ უდიდესი საოცრება გრანდ კენიონია არაა.

because I think the greatest wonder in the world is not the Grand Canyon.

The Grand Canyon is really simple --

გრანდ კენიონი საკმაოდ მარტივია.

a lot of rock and a lot of water and wind and a lot of time,

ის მხოლოდ ბევრი ქვა, წყალი, ქარი და დიდი დროა

and you get the Grand Canyon.

და ვიღებთ გრანდ კენიონს.

It's not that complicated.

ეს არც ისე რთულია.

This is what's complicated:

მართლაც რთულია ის,

that people lived in places like the Grand Canyon, cooperating with each other,

რომ ხალხი ცხოვრობდა გრანდ კენიონისნაირ ადგილებში

და თანამშრომლობდა, ან აფრიკის სავანებში,

or on the savannahs of Africa or the frozen shores of Alaska.

ან ალიასკის გაყინულ ნაპირებზე, შემდეგ კი ამ დასახლებიდან ზოგიერთი

And some of these villages grew into the mighty cities of Babylon

გრანდიოზულ ბაბილონისნაირ, რომისნაირ და ტენოჩტიტლანისნაირ ქალაქებად იქცა.

and Rome and Tenochtitlan.

How did this happen?

როგორ მოხდა ეს?

It's an absolute miracle, much harder to explain than the Grand Canyon.

ეს სრული სასწაულია. ბევრად უფრო რთულად ასახსნელი ვიდრე გრანდ კენიონი.

The answer, I think, is that they used every tool in the toolbox.

ვფიქრობ პასუხი ის არის, რომ მათ ყველაფერი გამოიყენეს.

მთელი მორალური ფსიქოლოგია გახდა საჭირო იმისთვის,

It took all of our moral psychology to create these cooperative groups.

რომ ეს მოთანაშრომლე ჯგუფები შეექმნათ.

Yes, you need to be concerned about harm, you need a psychology of justice.

კი, უნდა გვაღელვებდეს ზიანის თემა

სამართალიც საჭიროა.

But it helps to organize a group if you have subgroups,

მაგრამ ჯგუფების ორგანიზებისთვის სასარგებლოა ქვეჯგუფების არსებობა

and if those subgroups have some internal structure,

და ამ ქვეჯგუფებში, რაღაც შიდა სტრუქტურის არსებობა

and if you have some ideology that tells people

და რაღაც იდეოლოგია, რომელიც ხალხს ასწავლის

to suppress their carnality -- to pursue higher, nobler ends.

შეიკავონ მიწიერი სურვილები და უფრო ამაღლებულ მიზნებს მისდიონ

ახლა კი ლიბერალების და კონსერვატორების

Now we get to the crux of the disagreement between liberals and conservatives:

უთანხლოების გასაყარს მივადექით.

ლიბერალები სამს უარყოფენ ამ საფუძვლებიდან.

liberals reject three of these foundations.

ისინი ამბობენ: "ვიხაროთ განსხვავებულობით და არა რიგითი ჯგუფის წევრობა"

They say, "Let's celebrate diversity, not common in-group membership,"

ისინი ამბობენ: "კითხვის ნიშნის ქვეშ დავაყენოთ ძალაუფლება"

and, "Let's question authority," and, "Keep your laws off my body."

და: "შორს შენი კანონი ჩემი სხეულიდან"

Liberals have very noble motives for doing this.

ლიბერალებს ძალიან კეთილშობილური განზრახვა აქვთ ამისთვის.

Traditional authority and morality can be quite repressive and restrictive

ტრადიციული ძალაუფლება და მორალი საკმაოდ რეპრესიული შეიძლება იყოს

to those at the bottom, to women, to people who don't fit in.

და შემზღუდავი ქვედა რგოლებისთვის, ქალებისთვის, განსხვავებულებისთვის.

Liberals speak for the weak and oppressed.

ამიტომ ლიბერალები სუსტებს და ჩაგრულებს ესარჩლებიან.

They want change and justice, even at the risk of chaos.

მათ ქაოსის რისკადაც კი სურთ ცვლილება და სამართალი,

This shirt says, "Stop bitching, start a revolution."

ამ ბიჭის მაისურზე წერია: "გეყოფა წუწუნი, დაიწყე რევოლუცია"

If you're high in openness to experience, revolution is good; it's change, it's fun.

თუ ღია ხართ სიახლის მიმართ, რევოლუცია კარგია.

ეს ცვლილებაა. ეს სახალისოა.

Conservatives, on the other hand, speak for institutions and traditions.

მეორეს მხრივ კონსერვატორები, იცავენ ინსტიტუციებს და ტრადიციებს.

მათ წესრიგი სურთ, ქვედა რგოლებში მყოფებისთვის ზიანის ფასადაც კი.

They want order, even at some cost, to those at the bottom.

The great conservative insight is that order is really hard to achieve.

დიდი კონსერვატორული მიგნება იმაშია, რომ წესრიგი რთული მისაღწევია.

It's precious, and it's really easy to lose.

ის ძალიან ძვირფასია და ადვილი დასაკარგი.

So as Edmund Burke said, "The restraints on men,

როგორც ედმუნდ ბერკმა თქვა: "ადამიანების შეზღუდულობა

as well as their liberties, are to be reckoned among their rights."

ისევე როგორც თავისუფლება, მათ უფლებად უნდა მოვიაზროთ"

ეს საფრანგეთის რევოლცუიის ქაოსის შემდეგ იყო.

This was after the chaos of the French Revolution.

ამიტომ, როცა ამას დაინახავთ,

Once you see that liberals and conservatives

რომ ლიბერალებსაც და კონსერვატორებსაც შეუძლიათ წვლილის შეტანა,

both have something to contribute,

that they form a balance on change versus stability,

რომ ისინი ცვლილების და სტაბილურობის ბალანსს ინარჩუნებენ,

then I think the way is open to step outside the moral Matrix.

ვფიქრობ მაშინ მორალური მატრიციდან გასასვლელი კარი ღია იქნება.

This is the great insight

ამ დიდ სიბრძნეს ყველა აზიურმა რელიგიამ მიაგნო.

that all the Asian religions have attained.

Think about yin and yang.

გაიხსენეთ ინი და იანი.

Yin and yang aren't enemies; they don't hate each other.

ინი და იანი მტრები არ არიან. მათ არ სძულთ ერთმანეთი.

Yin and yang are both necessary, like night and day,

ინი და იანი ორივე საჭროა, როგორც ღამე და დღე

for the functioning of the world.

მსოფლიოს ფუნქციონირებისთვის.

You find the same thing in Hinduism.

იგივეს ინდუიზმშიც შეხვდებით.

There are many high gods in Hinduism.

ინდუიზმში ბევრი ღმერთია.

Two of them are Vishnu, the preserver, and Shiva, the destroyer.

ორი მათგანია ვიშნუ - მხსნელი და შივა - გამანადგურებელი.

This image, actually, is both of those gods

ეს ნახატი პრინციპში ორივე ეს ღმერთია ერთ სხეულში.

sharing the same body.

You have the markings of Vishnu on the left,

მარცხნივ ვიშნუს კონტურებია.

so we could think of Vishnu as the conservative god.

ვიშნუ შეიძლება კონსერვატორების ღმერთად მოვიაზროთ.

You have the markings of Shiva on the right -- Shiva's the liberal god.

მარჯვნივ შივას კონტურებია.

შივა ლიბერალების ღმერთია და ისინი ერთად მუშაობენ.

And they work together.

You find the same thing in Buddhism.

იგივეს ბუდინზმშიც შეხვდებით.

These two stanzas contain, I think, the deepest insights

ვფიქრობ, ეს ორი სტროფი უღრმეს

მორალური ფსიქოლოგიის მიგნებებს შეიცავს

that have ever been attained into moral psychology.

From the Zen master Sēngcàn:

ძენის ოსტატ სენ-ცანისგან:

"If you want the truth to stand clear before you, never be 'for' or 'against.'

"თუ ჭეშმარიტების მიგნება გსურთ, არასდროს იყოთ რაღაცისკენ, ან წინააღმდეგ.

"კენ"-ს და "წინააღმდეგ"-ს შორის ბრძოლა, გონების ყველაზე უარესი დაავადებაა"

The struggle between 'for' and 'against' is the mind's worst disease."

Unfortunately, it's a disease that has been caught

სამწუხაროდ ეს დაავადება,

მსოფლიოს ბევრ ლიდერს შეეყარა.

by many of the world's leaders.

მაგრამ სანამ ჯორჯ ბუშზე უპირატესად იგრძნოდეთ თავს,

But before you feel superior to George Bush,

before you throw a stone, ask yourself:

სანამ ქვას ისროდეთ, ჰკითხეთ საკუთარ თავს ეთანხმებით ამას?

Do you accept this?

Do you accept stepping out of the battle of good and evil?

ეთანხმებით კეთილისა და ბოროტის ბრძოლის გარეთ გასვლას?

Can you be not for or against anything?

შეგიძლიათ იყოთ არც "კენ" და არც "წინააღმდეგ"?

So what's the point? What should you do?

მაშ, რაღა ზრი აქვს? რა უნდა ვქნათ?

Well, if you take the greatest insights

თუ თქვენ უძველესი აზიური ფილოსოფიების და რელიგიების მიგნებებს

from ancient Asian philosophies and religions

აიღებთ და შეაჯერებთ მათ

and combine them with the latest research on moral psychology,

უახლეს კვლევებთან მორალურ ფსიქოლოგიაში,

მგონი შემდეგ დასკვნამდე მიხვალთ:

I think you come to these conclusions:

ჩვენი გონება ევოლუციის შედეგად ჩამოყალიბდა,

that our righteous minds were designed by evolution

to unite us into teams,

ჩვენი გუნდებად გასაერთიანებლად, სხვა ჯგუფების წინააღმდეგ დასაყოფად

to divide us against other teams

and then to blind us to the truth.

და შემდეგ ჭეშმარიტების მიმართ დასაბრმავებლად.

So what should you do?

მაშ, რა უნდა ქნათ? ბრძოლის შეწყვეტისკენ მოგიწოდებთ?

Am I telling you to not strive?

Am I telling you to embrace Sēngcàn and stop,

სენ-ცანის მიღებას და გაჩერებას გთავაზობთ?

stop with the struggle of for and against?

რაღაცისკენ, ან წინააღმდეგ ბძროლის შეწყვეტას?

No, absolutely not. I'm not saying that.

არა, სრულებითაც არა. მე ამას არ ვამბობ.

This is an amazing group of people who are doing so much,

ეს შესანიშნავი ხალხის ჯგუფია, რომელიც ბევრს აკეთებს

using so much of their talent,

მათი ნიჭის, ენერგიის და ფულის გამოყენებით,

their brilliance, their energy, their money,

to make the world a better place,

იმისთვის რომ მსოფლიო უკეთესობისკენ შეცვალონ,

to fight wrongs,

ბრძოლისთვის, პრობლემების გადაჭრისთვის.

to solve problems.

But as we learned from Samantha Power

მაგრამ როგორც სამანთა პაუერისგან შევიტყვეთ მის ისტორიაში

in her story about Sérgio Vieira de Mello,

სეჯიო ვიეირა დე მელოს შესახებ, არ შეიძლება უბრალოდ ეცე სიტყვებით:

you can't just go charging in, saying, "You're wrong, and I'm right,"

"შენ ცდები, მე მართალი ვარ"

because, as we just heard, everybody thinks they are right.

რადგან, როგორც მოვისმინეთ, ყველა თვლის რომ ის მართალია.

A lot of the problems we have to solve

ბევრი გადასაჭრელი პრობლემა ისეთია,

are problems that require us to change other people.

რომელიც სხვა ადამიანების შეცვლას საჭიროებს

And if you want to change other people,

და თუ სხვების შეცვლა გსურთ, ბევრად უკეთესი გზა,

a much better way to do it is to first understand who we are --

ჯერ იმის გაგებაა, თუ ვინ ვართ... ჩვენი მორალური ფსიქოლოგიის გაგებაა.

understand our moral psychology,

understand that we all think we're right --

გაგება, რომ ჩვენ ყველას თავი მართლებად მიგვაჩნია და შემდეგ გადგომაა.

and then step out,

even if it's just for a moment, step out -- check in with Sēngcàn.

თუნდაც ერთი წამით გარეთ გადგომა, სენ-ცანის გახსენება.

Step out of the moral Matrix,

მორალური მატრიციდან გასვლა,

just try to see it as a struggle playing out,

შეეცადეთ ეს დაინახოთ როგორც ბრძოლა,

in which everybody thinks they're right, and even if you disagree with them,

სადაც ყველა ფიქრობს, რომ მართალია

და ყველას აქვს რაღაც მიზეზი, მაშინაც თუ არ ეთანხმებით,

everybody has some reasons for what they're doing.

ყველას აქვს რაღაც მიზეზი იმისთვის რასაც აკეთებს

Step out.

გამოდით.

And if you do that, that's the essential move to cultivate moral humility,

და თუ ამას იზამთ, ეს მთავარია მორალული თავმდაბლობისთვის.

იმ თვითკმაყოფილების დამარცხებისთვის,

to get yourself out of this self-righteousness,

რომელიც ადამიანის ჩვეულებრივი მდგომარეობაა.

which is the normal human condition.

გაიხსენეთ დალაი ლამა.

Think about the Dalai Lama.

Think about the enormous moral authority of the Dalai Lama.

გაიხსენეთ მისი უდიდესი მორალური ავტორიტეტი

It comes from his moral humility.

და ეს მისი მორალური თავმდაბლობიდან მოდის.

So I think the point --

ამიტომ, ვფიქრობ ჩემი საუბრის აზრი

the point of my talk and, I think, the point of TED --

და ვფიქრობ TED-ის აზრიც ის არის,

is that this is a group that is passionately engaged

რომ ესაა ჯგუფი, რომელიც მგზნებარედაა ჩართული

in the pursuit of changing the world for the better.

მსოფლიოს უკეთესობისკენ შეცვლის საქმეში.

People here are passionately engaged

აქ ხალხი ჩართულია

in trying to make the world a better place.

მსოფლიოს უკეთესობისკენ შეცვლის მცდელობებში,

But there is also a passionate commitment to the truth.

მაგრამ არსებობს ასევე მგზნებარე სწრაფვა ჭეშმარიტებისკენ

And so I think the answer is to use that passionate commitment to the truth

და ვფიქრობ პასუხი არის ის, რომ ეს ჭეშმარიტებისკენ სწრაფვა,

ჩვენთვის ყველასთვის უკეთეს მომავლად ვაქციოთ.

to try to turn it into a better future for us all.

Thank you.

მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)