The illusion of consciousness | Dan Dennett

Translator: Levan Lashauri Reviewer: Michael Kaulashvili

So I'm going to speak about a problem that I have

მინდა გესაუბროთ ჩემ ერთ პრობლემაზე

and that's that I'm a philosopher.

იმაზე, რომ მე ფილოსოფოსი ვარ

(Laughter)

(სიცილი)

When I go to a party and people ask me what do I do

როცა წვეულებაზე ვარ, ხალხი მეკითხება რას ვსაქმიანობ

and I say, "I'm a professor," their eyes glaze over.

და მე ვეუბნები, "პროფესორი ვარ", მათ თვალები უშეშდებათ.

When I go to an academic cocktail party

როცა მე ვარ აკადემიურ კოქტეილის წვეულებაზე

and there are all the professors around, they ask me what field I'm in

გარშემო სულ პროფესორები არიან და ისინი მეკითხებიან რა სფეროში ვმოღვაწეობ

and I say, "philosophy" -- their eyes glaze over.

და მე ვპასუხობ "ფილოსოფია", მათი თვალები უშეშდებათ.

(Laughter)

(სიცილი)

When I go to a philosopher's party

როცა მე ფილოსოფოსების წვეულებაზე ვარ

(Laughter)

(სიცილი)

and they ask me what I work on and I say, "consciousness,"

და ისინი მეკითხებიან რაზე ვმუშაობ და მე ვპასუხობ: "ცნობიერებაზე",

their eyes don't glaze over -- their lips curl into a snarl.

მათ არ უშეშდებათ თვალები, ისინი ეჭვიანად ბრეცენ ტუჩებს.

(Laughter)

(სიცილი)

And I get hoots of derision and cackles and growls

და მე ვისმენ დაცინვას, ხით-ხითს და ღრენას,

because they think, "That's impossible! You can't explain consciousness."

რადგან ისინი ფიქრობენ რომ: "ეს შეუძლებელია შეუძლებელია ცნობიერების ახსნა".

The very chutzpah of somebody thinking

ზედმეტი თავდაჯერებულობაა ვიფიქროთ,

that you could explain consciousness is just out of the question.

რომ შეგვიძლია ცნობიერების ახსნა, ეს უდავოა.

My late, lamented friend Bob Nozick, a fine philosopher,

ჩემი აწ გარდაცვლილი მეგობარი, ბობ ნოზიკი, მშვენიერი ფილოსოფოსი

in one of his books, "Philosophical Explanations,"

ერთ-ერთ საკუთარ წიგნში, "ფილოსოფიური ახსნები"

is commenting on the ethos of philosophy --

მიმოიხილავს ფილოსოფიის ეთოსს,

the way philosophers go about their business.

თუ როგორ უდგებიან ფილოსოფოსები საქმეს.

And he says, you know, "Philosophers love rational argument."

და ის ამბობს რომ: "ფილოსოფოსებს უყვართ რაციონალური არგუმენტი"

And he says, "It seems as if the ideal argument

და ის ამბობს "იდეალური არგუმენტი

for most philosophers is you give your audience the premises

ფილოსოფოსთა უმეტესობისთვის არის, როცა შენ მსმენელებს უკეთებ შესვალს

and then you give them the inferences and the conclusion,

და შემდეგ აძლევ მათ შედეგებსა და დასკვნებს

and if they don't accept the conclusion, they die.

და თუ ისინი არ გაიზიარებენ დასკვნებს, დაიხოცებიან.

Their heads explode." The idea is to have an argument

მათ უბრალოდ თავები უსკდებათ" აზრი იმაშია,

that is so powerful that it knocks out your opponents.

რომ არგუმენტმა უნდა გააპოს თქვენი ოპონენტი

But in fact that doesn't change people's minds at all.

სინამდვილეში კი ეს საერთოდ ვერ ცვლის ადამიამების წარმოდგენებს

It's very hard to change people's minds

ძალიან ძნელია

about something like consciousness,

ადამიანთა წარმოდგენების შეცვლა ისეთ რამეზე

and I finally figured out the reason for that.

როგორიც ცნობიერებაა და საბოლოოდ მივხვდი რატომ.

The reason for that is that everybody's an expert on consciousness.

მიზეზი ის არის, რომ ყველა არის ექსპერტი ცნობიერებაში.

We heard the other day that everybody's got a strong opinion about video games.

ჩვენ იმ დღეს მოვისმინეთ, რომ ყველას აქვს მყარი აზრი ვიდეო თამაშებზე

They all have an idea for a video game, even if they're not experts.

ყველას აქვს აზრი მაშინაც კი როცა ისინი არ არიან ექსპერტები

But they don't consider themselves experts on video games;

და ისინი არც თვლიან თავებს ვიდეო თამაშების ექსპერტებად, უბრალოდ

they've just got strong opinions.

მყარი აზრი აქვთ.

I'm sure that people here who work on, say, climate change

დარმწუნებული ვარ ხალხი, რომელიც მუშაობს, მაგალითად კლიმატის ცვლილებებზე

and global warming, or on the future of the Internet,

და გლობალურ დათბობაზე, ან ინტერნეტის მომავალზე,

encounter people who have very strong opinions

ხვდება ადამიანებს ვისაც აქვთ

about what's going to happen next.

ძალიან მყარი წარმოდგენები იმაზე თუ რა მოხდება მომავალში,

But they probably don't think of these opinions as expertise.

მაგრამ სავარაუდოდ ისინი არ განიხილავენ ამ აზრებს როგორც ექსპერტულს.

They're just strongly held opinions.

ეს უბრალოდ მყარი წარმოდგენებია.

But with regard to consciousness, people seem to think,

სამაგიეროდ რაც შეეხება ცნობიერებას, ხალხი როგორც ჩანს ფიქრობს,

each of us seems to think, "I am an expert.

ყოველი ჩვენგანი ფიქრობს: "მე ექსპერტი ვარ,

Simply by being conscious, I know all about this."

მხოლოდ იმით რომ ცნობიერი ვარ, ყველაფერი ვიცი მასზე"

And so, you tell them your theory and they say,

და როცა შენს თეორიას უყვები ისინი ამბობენ:

"No, no, that's not the way consciousness is!

"არა, არა, ცნობიერება

No, you've got it all wrong."

ეს არ არის, თქვენ არასწორად გესმით"

And they say this with an amazing confidence.

და ისინი ამას ამბობენ განმაცვიფრებელი თავდაჯერებულობით.

And so what I'm going to try to do today

რასაც მე დღეს ვაპირებ,

is to shake your confidence. Because I know the feeling --

არის ამ თქვენი თავდაჯერებულობის მორყევა, რადგან ვიცი ეს გრძნობა

I can feel it myself.

მე თვითონ ვგრძნობ მას.

I want to shake your confidence that you know your own innermost minds --

მე მინდა შევარყიო თქვენი თავდაჯერებულობა იმაში, რომ თქვენ იცით საკუთარი შიდა გონება

that you are, yourselves, authoritative about your own consciousness.

რომ თქვენ თვითონ ხართ თქვენი ცნობიერების განმკარგავი.

That's the order of the day here.

ეს არის დღევანდელი დღის განრიგი.

Now, this nice picture shows a thought-balloon, a thought-bubble.

ახლა, ამ მშვენიერ ნახატზე ჩანს ფიქრის ღრუბელი, ფიქრის ბუშტები.

I think everybody understands what that means.

მგონი ყველა ხვდება ეს რას ნიშნავს.

That's supposed to exhibit the stream of consciousness.

ეს გამოსახავს ცნობიერების ნაკადს.

This is my favorite picture of consciousness that's ever been done.

ეს ყველაზე საყვარელი ცნობიერების ნახატია,

It's a Saul Steinberg of course -- it was a New Yorker cover.

რაც კი ოდესმე შესრულებულა ეს სოლ სტაინბერგია, ნიუ იორკერის ყდა.

And this fellow here is looking at the painting by Braque.

და აქ ყმაწვილი უყურებს ბრაქის ნახატს.

That reminds him of the word baroque, barrack, bark, poodle,

ის მას ახსენებს სიტყვა ბაროქს, ბარაქს, ბარქ (ყეფა), პუდელს,

Suzanne R. -- he's off to the races.

სუზან რ... და აი ის გაიტაცეს ფიქრებმა.

There's a wonderful stream of consciousness here

ეს არის ცნობიერების ნაკადის შესანიშნავი გამოხატულება

and if you follow it along, you learn a lot about this man.

და თუ თქვენ მას გაყვებით, ბევრ რამეს შეიტყობთ ამ კაცზე

What I particularly like about this picture, too,

რაც მე განსაკუთრებით მომწონს ამ ნახატში

is that Steinberg has rendered the guy

არის ის რომ სტაინბერგმა

in this sort of pointillist style.

კაციც პუანტილისტის სტილში დახატა.

Which reminds us, as Rod Brooks was saying yesterday:

ეს გვახსენებს იმას, რაც რობ ბრუკსმა თქვა გუშინ:

what we are, what each of us is -- what you are, what I am --

"რანი ვართ ჩვენ, რაა ყოველი ჩვენთაგანი, რა ხარ შენ, რა ვარ მე

is approximately 100 trillion little cellular robots.

დაახლოებით 100 ტრილიონი პატარა უჯრედოვანი რობოტი"

That's what we're made of.

ეს არის რისგანაც შევგდებით.

No other ingredients at all. We're just made of cells, about 100 trillion of them.

სხვა არაფერი. ჩვენ მხოლოდ უჯრედებისგან შევდგებით 100 ტრილიონი მათგანისგან.

Not a single one of those cells is conscious;

არცერთი მათგანი არ არის ცნობიერი.

not a single one of those cells knows who you are, or cares.

არცერთმა თქვენი უჯრედთაგანმა, არ იცის ვინ ხართ და არც აინტერესებს.

Somehow, we have to explain

ეს რაღაცნაირად უნდა ავხსნათ.

how when you put together teams, armies, battalions

როგორ გამოდის, რომ როცა ერთად შეკრებთ გუნდს არმიას, ბატალიონს

of hundreds of millions of little robotic unconscious cells --

100 მილიონობით პატარა არაცნობიერი უჯრედებისა,

not so different really from a bacterium, each one of them --

თითოეულს არც თუ ისე განსხვავებულებს ბაქტერიისგან,

the result is this. I mean, just look at it.

ეს არის შედეგი, შეხედეთ ამას.

The content -- there's color, there's ideas, there's memories,

შინაარსი, აი ფერი, აი აზრები, მეხსიერება

there's history. And somehow all that content of consciousness

აი ისტორია და რაღაცნაირად ეს მთელი ცნობიერების შინაარსი,

is accomplished by the busy activity of those hoards of neurons.

მიიღწევა ნეირონების ხროვის ინტენსიური აქტივობით.

How is that possible? Many people just think it isn't possible at all.

რანაირად არის ეს შესაძლებელი? ბევრი ფიქრობს რომ ეს სრულიად შეუძლებელია

They think, "No, there can't be any

ისინი ფიქრობენ, "არა, შეუძლებელია

sort of naturalistic explanation of consciousness."

ცნობიერების რამე ბუნებრივი ახსნა არსებობდეს"

This is a lovely book by a friend of mine named Lee Siegel,

ეს არის ჩემი მეგობრის ლი სიგელის შესანიშნავი წიგნი,

who's a professor of religion, actually, at the University of Hawaii,

რომელიც არის რელიგიის პროფესორი ჰავაის უნივერსიტეტში

and he's an expert magician, and an expert

ის ასევე მაგიის ექსპერტია,

on the street magic of India, which is what this book is about,

ქუჩის ინდური მაგიის ექსპერტი, სწორედ ამაზეა ეს წიგნიც:

"Net of Magic."

"მაგიის ქსელი"

And there's a passage in it which I would love to share with you.

და იქ არის ნაწყვეტი, რომელიც მინდა გაგიზიაროთ.

It speaks so eloquently to the problem.

ის ძალიან თვალსაჩინოდ აღწერს პრობლემას.

"'I'm writing a book on magic,' I explain, and I'm asked, 'Real magic?'

"მე ვწერ წიგნს მაგიაზე, - ვამბობ მე, მეკითხებიან - ნამდვილ მაგიაზე?"

By 'real magic,' people mean miracles,

ნამდვილ მაგიაში ხალხი სასწაულს გულისხმობს,

thaumaturgical acts, and supernatural powers.

სასწაულმოქმედებს და ზებუნებრივ ძალებს.

'No,' I answer. 'Conjuring tricks, not real magic.'

"არა, - ვპასუხობ მე - სხვადასხვა ხრიკებზე და არა ნამდვილ მაგიაზე"

'Real magic,' in other words, refers to the magic that is not real;

სხვა სიტყვებით, ნამდვილი მაგია არის მაგია, რომელიც არ არსებობს სინამდვილეში.

while the magic that is real, that can actually be done, is not real magic."

მაშინ როცა ნამდვილი მაგია რომლის შესრულება სინამდვილეში შეიძლება, არაა ნამდვილი.

(Laughter)

(სიცილი)

Now, that's the way a lot of people feel about consciousness.

ზუსტად ასევე ფიქრობს ბევრი ცნობიერებაზეც.

(Laughter)

(სიცილი)

Real consciousness is not a bag of tricks.

ნამდვილი ცნობიერება არაა ხრიკების ნაკრები.

If you're going to explain this as a bag of tricks,

თუ თქვენ მას ხსნით როგორც ხრიკების ნაკრებს

then it's not real consciousness, whatever it is.

მაშინ ის არა არის ნამდვილი ცნობიერება.

And, as Marvin said, and as other people have said,

როგორც მარვინმა და სხვა ადამიანებმა თქვეს:

"Consciousness is a bag of tricks."

"ცნობიერება - სწორედ ხრიკების ნაკრებია"

This means that a lot of people are just left completely dissatisfied

ამის გამო ბევრი ადამიანი სრულიად დაუკმაყოფილებელია

and incredulous when I attempt to explain consciousness.

და სკეპტიკურია, ჩემი ცნობიერების ახსნის მცდელობების მიმართ

So this is the problem. So I have to

ამაშია მთელი პრობლემა.

do a little bit of the sort of work

ამიტომ ახლა ისეთი რამ უნდა გავაკეთო,

that a lot of you won't like,

რაც ბევრ თქვენგანს არ მოეწონება,

for the same reason that you don't like to see

იმავე მიზეზით, რა მიზეზითაც არ გიყვართ,

a magic trick explained to you.

როცა ფოკუსს გიხსნიან.

How many of you here, if somebody -- some smart aleck --

რამდენ თქვენგანს უნდა ხოლმე, როცა ვინმე საზრიანი იწყებს

starts telling you how a particular magic trick is done,

ამა თუ იმ ფოკუსის ახსნას,

you sort of want to block your ears and say, "No, no, I don't want to know!

აიფაროს ყურებზე ხელი და თქვას: "არა, არა, არ მინდა ვიცოდე,

Don't take the thrill of it away. I'd rather be mystified.

ინტრიგას ნუ დამიმსხვრევთ. მე მირჩევნია არ ვიცოდე.

Don't tell me the answer."

არ მითხრათ როგორ კეთდება"

A lot of people feel that way about consciousness, I've discovered.

მე აღმოვაჩინე რომ ბევრი ზუსტად ასე ფიქრობს ცნობიერებაზეც.

And I'm sorry if I impose some clarity, some understanding on you.

და ბოდიში, თუ მე თავს გახვევთ სიცხადეს და გარკვეულობას.

You'd better leave now if you don't want to know some of these tricks.

სჯობს დაგვტოვოთ თუ არ გინდათ იცოდეთ რაღაცეები ამ ხრიკების შესახებ.

But I'm not going to explain it all to you.

მაგრამ მე ყველაფრის ახსნას არ ვაპირებ.

I'm going to do what philosophers do.

მე ვაპირებ მოვიქცე ისე, როგორც ფილოსოფოსები იქცევიან.

Here's how a philosopher explains the sawing-the-lady-in-half trick.

აი როგორ ხსნის ფილოსოფოსი ქალის გახერხვის ფოკუსს

You know the sawing-the-lady-in-half trick?

ხომ იცით ეს ფოკუსი?

The philosopher says, "I'm going to explain to you how that's done.

ფილოსოფოსი ამბობს: "მე ვაპირებ აგიხსნათ როგორ ხდება ეს

You see, the magician doesn't really saw the lady in half."

საქმე იმაშია, რომ სინამდვილეში ილუზიონისტი არ ხერხავს ქალს შუაზე"

(Laughter)

(სიცილი)

"He merely makes you think that he does."

"ის მხოლოდ ამის ილუზიას გიქმნით" თქვენ ეკითხებით:

And you say, "Yes, and how does he do that?"

"როგორ აკეთებს ამას?"

He says, "Oh, that's not my department, I'm sorry."

ის ამბობს: "ეს ჩემი სფერო არაა მაპატიეთ"

(Laughter)

(სიცილი)

So now I'm going to illustrate how philosophers explain consciousness.

ამრიგად, მე ვაპირებ გაჩვენოთ როგორ ხსნის ფილოსფოსი ცნობიერებას.

But I'm going to try to also show you

მაგრამ ასევე ვეცდები გაჩვენოთ,

that consciousness isn't quite as marvelous --

რომ ცნობიერება არც ისე შესანიშნავია

your own consciousness isn't quite as wonderful --

თქვენი ცნობიერება არც ისე განმაცვიფრებელია

as you may have thought it is.

როგორც თქვენ სავარაუდოდ ფიქრობდით.

This is something, by the way, that Lee Siegel talks about in his book.

აი, სხვათაშორის კიდევ ერთი რამ, რაზეც ლი სიგელი თავის წიგნში საუბრობს.

He marvels at how he'll do a magic show, and afterwards

ის აღფრთოვანებულია იმით, თუ როგორ ატარებს ფოკუსს

people will swear they saw him do X, Y, and Z. He never did those things.

და ამის შემდეგ ხალხი მზად არის დაიფიცოს, რომ ის აკეთებდა X, Y და Z-ს მაშინ როცა

He didn't even try to do those things.

მას ისინი არ გაუკეთებია და არც კი უცდია.

People's memories inflate what they think they saw.

ადამიანის მეხსიერების გაზვიადებულია ის, რაც ადამიანებს ეჩვენებათ რომ ნახეს.

And the same is true of consciousness.

და ასევეა ცნობიერების შემთხვევაშიც.

Now, let's see if this will work. All right. Let's just watch this.

ახლა, ვნახოთ ეს თუ იმუშავებს. მოდით უბრალოდ ვუყუროთ

Watch it carefully.

უყურეთ ყურადღებით.

I'm working with a young computer-animator documentarian

მე ვმუშაობ ახალგაზრდა კომპიუტერულ ანიმატორ-დოკუმენტალისტ

named Nick Deamer, and this is a little demo that he's done for me,

ნიკ დიმერთან და ეს დემო რგოლია, რომელიც მან გამიკეთა

part of a larger project some of you may be interested in.

დიდი პროექტის ნაწილი, რომელმაც ზოგიერთი შეიძლება დააინტერესოს

We're looking for a backer.

ჩვენ ვეძებთ სპონსორს.

It's a feature-length documentary on consciousness.

ეს სრულმეტრაჟიანი დოკუმენტური ფილმია ცნობიერებაზე.

OK, now, you all saw what changed, right?

მაშ, ყველამ ნახეთ რა შეიცვალა არა?

How many of you noticed that every one of those squares changed color?

ვინ შენიშნა, რომ ამ კვადრატებიდან თითოეულმა შეიცვალა ფერი?

Every one. I'll just show you by running it again.

თითოეილმა. კიდევ ერთხელ გავუშვებ.

Even when you know that they're all going to change color,

მაშინაც კი როცა იცით, რომ ყველა მათგანი შეიცვლის ფერს,

it's very hard to notice. You have to really concentrate

ეს მაინც ძალიან ძნელი შეამჩნევია. უფრო დიდი კონცენტრაციაა საჭირო,

to pick up any of the changes at all.

იმისთვის რომ რამე ცვლილება შენიშნოთ.

Now, this is an example -- one of many --

ეს ერთ-ერთი მაგალითია ბევრიდან იმ ფენომენის დემოსტრირებისთვის,

of a phenomenon that's now being studied quite a bit.

რომელსაც ახლა იკვლევენ.

It's one that I predicted in the last page or two of my

მე ეს ვიწინასწარმეტყველე, ჩემი 1991 წლის წიგნის

1991 book, "Consciousness Explained,"

"ცნობიერების ახსნა" ბოლო გვერდებზე.

where I said if you did experiments of this sort,

სადაც ვთქვი, რომ თუ თქვენ მსგავს ექსპერიმენტებს ჩაატარებთ,

you'd find that people were unable to pick up really large changes.

აღმოაჩენთ რომ ადამიანები ვერ ამჩნევენ დიდ ცვლილებებსაც კი.

If there's time at the end,

თუ ბოლოს დრო დაგვრჩება,

I'll show you the much more dramatic case.

მე გაჩვენებთ ბევრად უფრო თვალსაჩინო მაგალითს.

Now, how can it be that there are all those changes going on,

მაშ, რაინაირადაა შესაძლებელი, რომ ყველა ეს ცვლილება ხდება

and that we're not aware of them?

და ჩვენ მათ ვერ ვაცნობიერებთ?

Well, earlier today, Jeff Hawkins mentioned the way your eye saccades,

ცოტა ხნის წინ ჯეფ ჰოკინსმა ახსენა თვალის მოძრაობა

the way your eye moves around three or four times a second.

თუ როგორ მოძრაობს ჩვენი თვალი, სამჯერ ოთხჯერ წამში

He didn't mention the speed. Your eye is constantly in motion,

მან არ აღნიშნა სიჩქარე. თქვენი თვალი მუდმივად მოძრაობაშია.

moving around, looking at eyes, noses, elbows,

აქეთ-იქით, უყურებს თვალებს, ცხვირს, იდაყვებს,

looking at interesting things in the world.

უყურებს საინტერესო რამეებს გარშემო.

And where your eye isn't looking,

და იქ სადაც თქვენი თვალი არ იყურება,

you're remarkably impoverished in your vision.

თქვენ მეტად სუსტი მხედველობა გაქვთ.

That's because the foveal part of your eye,

ეს იმიტომ რომ თვალის ფოსო, ნაწილი

which is the high-resolution part,

რომელაც აქვს მაღალი გარჩევადობა,

is only about the size of your thumbnail held at arms length.

მხოლოდ ცერა თითის ფრჩხილის ხელა, გაწვდილ ხელზე.

That's the detail part.

ეს მხოლოდ მცირე ნაწილია.

It doesn't seem that way, does it?

ის არ ჩანს ასეთი არა?

It doesn't seem that way, but that's the way it is.

ის არ ჩანს ასეთი, მაგრამ სწორედ ასეთია

You're getting in a lot less information than you think.

თქვენ იღებთ გაცილებით ნაკლებ ინფორმაციას ვიდრე ფიქრობთ.

Here's a completely different effect. This is a painting by Bellotto.

აი სრულიად განსხვავებული ეფექტი. ეს ბელოტოს ნახატია.

It's in the museum in North Carolina.

ჩრდილოეთ კაროლინის მუზეუმიდან არის.

Bellotto was a student of Canaletto's.

ბელოტო იყო კანალეტოს სტუდენტი

And I love paintings like that --

მიყვარს ასეთი ნახატები

the painting is actually about as big as it is right here.

თვითონ ნახატი დაახლოებით იმ ზომის არის როგორც აქ ჩანს

And I love Canalettos, because Canaletto has this fantastic detail,

და მიყვარს კანალეტო, რადგან კანალეტოს ნახატები ძალიან დეტალურია.

and you can get right up

თქვენ შეგიძლიათ ახლოს მიხვიდეთ

and see all the details on the painting.

და დაინახოთ ყველა დეტალი ნახატზე.

And I started across the hall in North Carolina,

და მე გადავკეთე ჩრდილოეთ კაროლინის დარბაზი

because I thought it was probably a Canaletto,

რადგან მეგონა, რომ ეს კანალეტოა

and would have all that in detail.

და ექნებოდა ყველა დეტალი.

And I noticed that on the bridge there, there's a lot of people --

მე შევამჩნიე, რომ იქ ხიდზე უამრავი ხალხია

you can just barely see them walking across the bridge.

თქვენ გაჭირვებით ხედავთ, როგორ გადადიან ისინი ხიდზე.

And I thought as I got closer

ვიფიქრე მიახლოვებისას

I would be able to see all the detail of most people,

დავინახავდი უმეტესი ადამიანების ყველა დეტალს,

see their clothes, and so forth.

დავინახავდი მათ ტანსაცმელს და ა.შ.

And as I got closer and closer, I actually screamed.

და როცა ახლოს მივედი, მე შევყვირე

I yelled out because when I got closer,

მე შევყვირე იმიტომ რომ როცა ახლოს მივედი,

I found the detail wasn't there at all.

აღმოვაჩინე რომ იქ არანაირი დეტალი არ იყო.

There were just little artfully placed blobs of paint.

იყო მხოლოდ ოსტატურად განლაგებული პატარა საღებავის ლაქები.

And as I walked towards the picture,

ანუ როცა დავიწყე ნახატთან მიახლოება,

I was expecting detail that wasn't there.

მე ველოდი დეტალებს, რომელიც იქ სულ არ იყო.

The artist had very cleverly suggested people and clothes

მხატვარმა ძალიან ჭკვიანურად მიგვანიშნა ხალხი და ტანსაცმელი,

and wagons and all sorts of things,

ვაგონები და ბევრი სხვა ნივთი.

and my brain had taken the suggestion.

და ჩემმა ტვინმა აღიქვა ეს მინიშნება.

You're familiar with a more recent technology, which is -- There,

თქვენ იცნობთ უფრო თანამედროვე ტექნიკას, რომელიც

you can get a better view of the blobs.

გაძლევთ საშუალებას უკეთ დააკვირდეთ ლაქებს.

See, when you get close

მიახლოებასთან ერთად,

they're really just blobs of paint.

ისინი მართლაც იქცევა საღებავის ლაქებად.

You will have seen something like this -- this is the reverse effect.

თქვენ დაინახავთ დაახლოებით იგივეს აქ. ეს უკუეფექტია

I'll just give that to you one more time.

უბარლოდ კიდევ ერთხელ გაჩვენებთ.

Now, what does your brain do when it takes the suggestion?

მაშ, რას აკეთებს თქვენი ტვინი, როცა ის ასეთ მინიშნებებს იგებს.

When an artful blob of paint or two, by an artist,

როცა მხატვრის მიერ ოსტატურად დატანილი ორი სამი ლაქა,

suggests a person -- say, one of

მიანიშნებს, ვთქვათ ადამიანს. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ ვიღაც

Marvin Minsky's little society of mind --

მარვინ მინსკის "გონების საზოგადოებიდან"

do they send little painters out to fill in all the details in your brain somewhere?

აგზავნის პატარა მხატვრებს, რომ მათ მიახატონ ყველა დეტალი სურათს თქვენს ტვინში

I don't think so. Not a chance. But then, how on Earth is it done?

არ მგონია. რა თქმა უნდა, არა. მაგრამ მაშინ როგორღა ხდება ეს ოხერი?

Well, remember the philosopher's explanation of the lady?

გახსოვთ ფილოსოფოსის ახსნა ქალის გაჭრაზე?

It's the same thing.

აქაც იგივეა.

The brain just makes you think that it's got the detail there.

თქვენი გონება მხოლოდ ილუზიას გიქმნით იმისა რომ იქ არის დეტალები.

You think the detail's there, but it isn't there.

თქვენ ფიქრობთ რომ იქ დეტალებია, სინამდვილეში ისინი იქ არ არაა.

The brain isn't actually putting the detail in your head at all.

გონება სინამდვილეში არ ათავსებს რაღაც დეტალებს თქვენს თავში.

It's just making you expect the detail.

ის მხოლოდ გაიძულებთ ივარაუდოთ მათი არსებობა.

Let's just do this experiment very quickly.

მოდით ჩავატაროთ სწრაფი ექსპერიმენტი.

Is the shape on the left the same as the shape on the right, rotated?

მარცხენა ფიგურა იდენტურია თუ არა მარჯვენასი, თუ მოვატრიალებთ?

Yes.

დიახ.

How many of you did it by rotating the one on the left

რამდენმა მოატრიალა მარცხენა ფიგურა,

in your mind's eye, to see if it matched up with the one on the right?

იმისთვის რომ ენახა ემთხვევა თუ არა ის მარჯვენას?

How many of you rotated the one on the right? OK.

და რამდენმა თქვენგანმა მოატრიალა მარჯვენა? კარგით.

How do you know that's what you did?

საიდან იცით რომ თქვენ სწორედ ეს გააკეთეთ?

(Laughter)

(სიცილი)

There's in fact been a very interesting debate

რეალურად მიმდინარეობს საინტერესო დისკუსია,

raging for over 20 years in cognitive science --

რომელიც კოგნიტიურ მეცნიერებაში გრძელდება ბოლო 20 წლის მანძილზე.

various experiments started by Roger Shepherd,

სხვადასხვა ექსპერიმენტები, დაწყებული

who measured the angular velocity of rotation of mental images.

როჯერ შეფერდის მიერ, რომელმაც გაზომა წარმოსახვითი ფიგურების ტრიალის სიჩქარე.

Yes, it's possible to do that.

კი ამის გაკეთება შესაძლებელია,

But the details of the process are still in significant controversy.

მაგრამ პროცესის დეტალები ჯერ კიდევ სერიოზული კამათის საგანია.

And if you read that literature, one of the things

თუ თქვენ მსგავს ლიტერატურას კითხულობთ,

that you really have to come to terms with is

თქვენ უნდა წაწყდომოდით ფაქტს, რომ საკუთარ თავზე

even when you're the subject in the experiment, you don't know.

ჩატარებული ექსპერიმენტისასაც კი,

You don't know how you do it.

არ იცით როგორ აკეთებთ ამას.

You just know that you have certain beliefs.

თქვენ მხოლოდ იცით, რომ გაქვთ გარკვეული წარმოდგენები.

And they come in a certain order, at a certain time.

რომლებიც გეწვევათ გარკვეული მიმდევრობით, გარკვეულ დროს.

And what explains the fact that that's what you think?

რა ხსნის იმას რომ ეს არის რასაც ფიქრობთ?

Well, that's where you have to go backstage and ask the magician.

ეს ის დროა როცა სცენის უკან ილუზიონისტს უნდა ჰკითხოთ ამის შესახებ.

This is a figure that I love: Bradley, Petrie, and Dumais.

მიყვარს ეს გამოსახულება: ბრედლი, პეტრი და დუმაი.

You may think that I've cheated,

თქვენ შეიძლება ფიქრობთ, რომ ვითაღლითე,

that I've put a little whiter-than-white boundary there.

რომ მე თეთრ ფონზე საზღრები უფრო თეთრი ფერით მივახატე

How many of you see that sort of boundary,

რამდენი თქვენგანი ხედავს ამ სახის საზღვარს

with the Necker cube floating in front of the circles?

ნეკერის კუბისა, რომელიც წრეების წინაა

Can you see it?

ხედავთ?

Well, you know, in effect, the boundary's really there, in a certain sense.

ეფექტის თვალსაზრისით საზღვრები მართლაც არის რაღაც აზრით

Your brain is actually computing that boundary,

თქვენი ტვინი მართლაც გამოითვლის ამ საზღვრებს.

the boundary that goes right there.

საზღვარს რომელიც აქ გადის.

But now, notice there are two ways of seeing the cube, right?

დააკვირდით ამ კუბის დანახვის ორი გზაა არა?

It's a Necker cube.

ეს ნეკერის კუბია.

Everybody can see the two ways of seeing the cube? OK.

ყველა ხედავს ამ კუბის დანახვის ორ გზას? კარგი.

Can you see the four ways of seeing the cube?

ხედავთ ამ კუბის დანახვის ოთხ გზას?

Because there's another way of seeing it.

იმიტომ რომ კიდევ არის გზა მისი დანახვისა.

If you're seeing it as a cube floating in front of some circles,

თუ თქვენ ხედავთ კუბს, რომელიც რგოლების წინ არის,

some black circles, there's another way of seeing it.

რაღაც შავი რგოლების, ამის დანახვის კიდევ ერთი გზაა.

As a cube, on a black background,

როგორც კუბი შავ ფონზე.

as seen through a piece of Swiss cheese.

როგორც შვეიცარული ყველიდან გამოჩნდებოდა

(Laughter)

(სიცილი)

Can you get it? How many of you can't get it? That'll help.

ხედავთ? რამდენი ვერ ხედავს? ეს დაგეხმარებათ.

(Laughter)

(სიცილი)

Now you can get it. These are two very different phenomena.

ახლა თქვენ ხედავთ. ეს ორი სრულიად განსხვავებული რამ არის.

When you see the cube one way, behind the screen,

როცა კუბს ხედავთ ეკრანის უკან,

those boundaries go away.

ეს საზღვრები ქრება,

But there's still a sort of filling in, as we can tell if we look at this.

მაგრამ არის კიდევ რაღაც შემავსებელი, როგორც ვხედავთ

We don't have any trouble seeing the cube, but where does the color change?

ჩვენთვის პრობლემას არ წარმოადგენს კუბის დანახვა, მაგრამ სად იცვლება ფერი?

Does your brain have to send little painters in there?

რა, თქვენი ტვინი პატარა მხატვრებს აგზავნის?

The purple-painters and the green-painters

იასამნისფერ და მწვანე მხატვრებს

fight over who's going to paint that bit behind the curtain? No.

და ისინი ჩხუბობენ ვინ მიახატავს იმ ნაწილს რომელიც არ ჩანს? არა

Your brain just lets it go. The brain doesn't need to fill that in.

თქვენი ტვინი ეშვება ამას. მას არ სჭირდება ამის შევსება

When I first started talking about

როცა მე თავიდან დავიწყე

the Bradley, Petrie, Dumais example that you just saw --

ბრედლი, პერტი, დუმაის მაგალითზე, რომელიც ახლახანს ნახეთ,

I'll go back to it, this one --

მე დავუბრუნდები, აი ისიც,

I said that there was no filling-in behind there.

მე ვთქვი, რომ მის უკან არანაირი მიხატვა არ ხდება.

And I supposed that that was just a flat truth, always true.

და მე ვივარაუდე რომ ეს არის ჭეშმარიტება, ყველა შემთხვევაში

But Rob Van Lier has recently shown that it isn't.

მაგრამ რობ ვან ლიერმა ცოტა ხნის წინ გვაჩვენა რომ ასე არ არის.

Now, if you think you see some pale yellow --

ახლა, თუ თქვენ ფიქრობთ რომ ხედავთ რაღაც მკრთალ-სიყვითლეს,

I'll run this a few more times.

კიდევ რამდენჯერმე გავუშვებ.

Look in the gray areas,

შეხედეთ ნაცრისფერ ადგილებში,

and see if you seem to see something sort of shadowy moving in there --

და შეხედეთ, თუ ხედავთ რამე ჩრდილისმაგვარ მოძრავს.

yeah, it's amazing. There's nothing there. It's no trick.

დიახ, ეს დაუჯერებელია. იქ არაფერია. ეს არ არის ხრიკი.

["Failure to Detect Changes in Scenes" slide]

[სლაიდი: "ცვლილების აღმოჩენის შეუძლებლობა ეკრანზე"]

This is Ron Rensink's work, which was in some degree

ეს არის რონ რენსინკის ნაშრომი, რომელიც

inspired by that suggestion right at the end of the book.

რაღაც დოზით შთაგონებული იყო ჩემი წიგნის ბოლოს გამოთქმული აზრით.

Let me just pause this for a second if I can.

ნება მომეცით შევაჩერო ცოტა ხნით თუ შევძლებ

This is change-blindness.

ის არის სიბრმავეზე ცვლილებების მიმართ.

What you're going to see is two pictures,

რასაც ახლა ვნახავთ არის ორი ნახატი,

one of which is slightly different from the other.

მათგან ერთი ოდნავ განსხვავდება მეორისგან.

You see here the red roof and the gray roof,

თქვენ ხედავთ წითელ სახურავს და ნაცრისფერს

and in between them there will be a mask,

და შუაში არის ნიღაბი,

which is just a blank screen, for about a quarter of a second.

რომელიც წარმოადგენს ცარიელ ეკრანს, დაახლოებით მეოთხედი წამით.

So you'll see the first picture, then a mask,

მაშ დაინახავთ პირველ ფოტოს, შემდეგ ნიღაბს

then the second picture, then a mask.

შემდეგ მეორე ფოტოს და ნიღაბს.

And this will just continue, and your job as the subject

და ასე გამეორდება და თქვენი ამოცანა როგორც ცდის სუბიექტისა,

is to press the button when you see the change.

არის დააჭიროთ ღილაკს, როცა აღმოაჩენთ ცვლილებას.

So, show the original picture for 240 milliseconds. Blank.

მაშ, ვაჩვენებთ საწყის სურათს 240 მილიწამის განმავლობაში, სიცარიელე.

Show the next picture for 240 milliseconds. Blank.

შემდეგი ფოტო 240 მილიწამი. სიცარიელე

And keep going, until the subject presses the button, saying,

და ვაგრძელებთ, იქმადე სანამ სუბიექტი არ დააჭერს ღილაკს და იტყვის:

"I see the change."

"მე დავინახე ცვლილება"

So now we're going to be subjects in the experiment.

ახლა, ჩვენ ვიქნებით ამ ექსპერიმენტის სუბიექტები

We're going to start easy. Some examples.

ჩვენ დავიწყებთ ადვილი მაგალითებით.

No trouble there.

უპრობლემოდ.

Can everybody see? All right.

ყველა ხედავს? კარგი

Indeed, Rensink's subjects took only a little bit more

რა თქმა უნდა, რენსიკნის სუბიექტებს წამზე ცოტა მეტი დასჭირდათ

than a second to press the button.

ღილაკის დასაჭერად

Can you see that one?

ხედავთ ამას?

2.9 seconds.

2.9 წამი.

How many don't see it still?

რამდენი ვერ ხედავს ჯერ კიდევ?

What's on the roof of that barn?

რა არის ამ ფარდულის სახურავზე?

(Laughter)

(სიცილი)

It's easy.

ადვილია.

Is it a bridge or a dock?

ხიდია თუ გემბანი?

There are a few more really dramatic ones, and then I'll close.

ცოტა კიდევ არის და დავასრულებ.

I want you to see a few that are particularly striking.

მინდა ნახოთ რამდენიმე მათგანი, რომელიც მართლაც თვალსაჩინოა

This one because it's so large and yet it's pretty hard to see.

ეს მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი დიდია მაინც ძნელია დანახვა

Can you see it?

ხედავთ?

Audience: Yes.

მაყურებლები: დიახ.

Dan Dennett: See the shadows going back and forth? Pretty big.

დენ დენეტი: ხედავთ ჩრდილს რომ მიდის და მოდის? საკმაოდ დიდია.

So 15.5 seconds is the median time

მაშ, 15.5 წამი არის საშუალო დრო

for subjects in his experiment there.

სუბიექტებისთვის მის ამ ექსპერიმენტში.

I love this one. I'll end with this one,

მომწონს ეს. ამით დავამთავრებ,

just because it's such an obvious and important thing.

იმიტომ რომ ეს ასეთი ცხადი და მნიშვნელოვანი რამ არის.

How many still don't see it? How many still don't see it?

რამდენი ვერ ხედავს ჯერ კიდევ? რამდენი ვერ ხედავს ჯერ კიდევ?

How many engines on the wing of that Boeing?

რამდენი ძრავია ამ ბოინგის ფრთაზე?

(Laughter)

(სიცილი)

Right in the middle of the picture!

ზუსტად სურათის შუაში.

Thanks very much for your attention.

მადლობ ყურადღებისთვის

What I wanted to show you is that scientists,

მინდოდა მეჩვენებინა, რომ მეცნიერებს

using their from-the-outside, third-person methods,

საკუთარი "გარე", "მესამე პირის" მეთოდებით, შეუძლიათ

can tell you things about your own consciousness

ისეთი რამეები გითხრან თქვენს ცნობიერებაზე,

that you would never dream of,

რასაც თქვენ ვერასდროს წარმოიდგენდით

and that, in fact, you're not the authority

და რომ რეალურად თქვენ არ ხართ განმკარგველი

on your own consciousness that you think you are.

თქვენი საკუთარი ცნობიერების, როგორც ფიქრობთ

And we're really making a lot of progress

და ჩვენ დიდი პროგრესი გვაქვს

on coming up with a theory of mind.

გონების თეორიის მიმართულებით.

Jeff Hawkins, this morning, was describing his attempt

ჯეფ ჰოკინსი ამ დილას ხსნიდა მის მცდელობას

to get theory, and a good, big theory, into the neuroscience.

რომ შეექმნა თეორია, კარგი და დიდი თეორია ნეირომეცნიერებაში

And he's right. This is a problem.

და ის მართალია. ეს პრობლემაა.

Harvard Medical School once -- I was at a talk --

ერთხელ ჰარვარდის სამედიცინო სკოლაში

director of the lab said, "In our lab, we have a saying.

ლაბორატორიის დირექტორმა თქვა "ჩვენს ლაბორატორიაში გვაქვს გამოთქმა.

If you work on one neuron, that's neuroscience.

თუ თქვენ მუშაობთ ერთ ნეირონზე, ეს ნეიორომეცნიერებაა

If you work on two neurons, that's psychology."

თუ მუშაობთ ორ ნეირონზე ეს ფსიქოლოგია."

(Laughter)

(სიცილი)

We have to have more theory, and it can come as much from the top down.

ჩვენ გვჭირდება მეტი თეორია ის შეიძლება ქვემოდან ზემოთაც შეიქმნას

Thank you very much.

დიდი მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)