The illusion of consciousness | Dan Dennett

Dan Dennett nói về nhận thức của chúng ta

Translator: LD . Reviewer: Anh Tran

So I'm going to speak about a problem that I have

Tôi sẽ nói về một vấn đề mà tôi phải đối mặt

and that's that I'm a philosopher.

và đó là việc tôi là một nhà triết lý.

(Laughter)

(Tiếng cười)

When I go to a party and people ask me what do I do

Mỗi lần tôi đến một cuộc tiệc và người ta hỏi về nghề nghiệp của tôi

and I say, "I'm a professor," their eyes glaze over.

và tôi nói rằng "Tôi là một giáo sư", mắt họ đờ đi.

When I go to an academic cocktail party

Mỗi lần tôi đến một cuộc tiệc cocktail dành cho các học giả

and there are all the professors around, they ask me what field I'm in

và có các giáo sư ở xung quanh, họ hỏi tôi làm việc trong ngành gì

and I say, "philosophy" -- their eyes glaze over.

và tôi nói ngành triết -- mắt họ cũng đờ đi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

When I go to a philosopher's party

Mỗi lần tôi đến một cuộc tiệc của các triết gia

(Laughter)

(Tiếng cười)

and they ask me what I work on and I say, "consciousness,"

và họ hỏi tôi nghiên cứu về gì và tôi nói rằng tôi nghiên cứu về nhận thức,

their eyes don't glaze over -- their lips curl into a snarl.

mắt họ không đờ đi -- môi họ uốn cong lại một cách hậm hực.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And I get hoots of derision and cackles and growls

Và tôi thường nhận được nhiều sự chế nhạo và chế giễu và càu nhàu

because they think, "That's impossible! You can't explain consciousness."

bởi vì họ nghĩ rằng, "Không thể như thế được! Làm sao có thể giải thích được sự nhận thức."

The very chutzpah of somebody thinking

Đến cả sự liều lĩnh của một người nghĩ rằng

that you could explain consciousness is just out of the question.

họ có thể giải thích được nhận thức là đã không chấp nhận được rồi.

My late, lamented friend Bob Nozick, a fine philosopher,

Một người bạn đã qua đời của tôi, Bob Nozick, một triết gia tài giỏi,

in one of his books, "Philosophical Explanations,"

trong một trong những cuốn sách của ông ấy, "Philosophical Explanations,"

is commenting on the ethos of philosophy --

nói về những đặc tính của ngành triết --

the way philosophers go about their business.

các triết gia làm việc như thế nào.

And he says, you know, "Philosophers love rational argument."

Và ông ấy nói rằng "Các triết gia yêu thích lập luận dựa trên lý trí."

And he says, "It seems as if the ideal argument

Và ông ấy nói, "Lập luận tối ưu đối với

for most philosophers is you give your audience the premises

hầu hết các triết gia có vẻ là bạn cho thính giả của mình các giải thuyết

and then you give them the inferences and the conclusion,

và sau đó bạn cho họ các hệ quả và kết luận,

and if they don't accept the conclusion, they die.

và nếu họ không chấp nhận kết luận đó, họ chết.

Their heads explode." The idea is to have an argument

Đầu họ sẽ nổ tung." Ý tưởng ở đây là phải có một lập luận

that is so powerful that it knocks out your opponents.

mà đủ mạnh để đánh bại được đối phương.

But in fact that doesn't change people's minds at all.

Nhưng thật ra điều đó không thay đổi được suy nghĩa của người khác.

It's very hard to change people's minds

Rất khó để thay đổi được suy nghĩ của người khác

about something like consciousness,

về những thứ như nhận thức

and I finally figured out the reason for that.

và cuối cùng tôi cũng đã tìm ra được lý do vì sao.

The reason for that is that everybody's an expert on consciousness.

Lý do là vì mọi người ai ai cũng đều là một chuyên gia về nhận thức.

We heard the other day that everybody's got a strong opinion about video games.

Chúng ta đã được nghe rằng tất cả mọi người đều có quan niệm cứng rắn về các trò chơi điện tử.

They all have an idea for a video game, even if they're not experts.

Họ đều có ý tưởng về một trò chơi, thậm chí khi họ chẳng phải là các chuyên gia.

But they don't consider themselves experts on video games;

Nhưng họ không coi họ là các chuyên gia về các trò điện tử,

they've just got strong opinions.

họ chỉ có các quan niệm cứng cỏi.

I'm sure that people here who work on, say, climate change

Tôi chắc rằng những người ở đây làm việc về sự thay đổi môi trường

and global warming, or on the future of the Internet,

và sự nóng lên toàn cầu hay về tương lai của Internet,

encounter people who have very strong opinions

đều đã được đối mặt với những người có quan niệm mạnh

about what's going to happen next.

về những gì sẽ xảy ra tiếp.

But they probably don't think of these opinions as expertise.

Nhưng có lẽ họ không nghĩ những quan niệm nó là chuyên môn.

They're just strongly held opinions.

Chúng chỉ là những quan niệm mạnh.

But with regard to consciousness, people seem to think,

Nhưng đối với nhận thức, người ta thường nghĩ rằng,

each of us seems to think, "I am an expert.

mỗi chũng ta thường nghĩ rằng "Tôi là một chuyên gia.

Simply by being conscious, I know all about this."

Chỉ tại vì tôi nhận thức được nên tôi biết mọi thứ về nó.'

And so, you tell them your theory and they say,

Và thế rồi bạn nói với họ về thuyết của bạn và họ nói

"No, no, that's not the way consciousness is!

"Không, không, nhận thức không phải như thế!

No, you've got it all wrong."

Không đúng, anh sai hoàn toàn rồi."

And they say this with an amazing confidence.

Và họ nói điều đó với một sự tự tin phi thường.

And so what I'm going to try to do today

Và thế, những gì tôi sẽ có gắng làm ngày hôm nay

is to shake your confidence. Because I know the feeling --

là đánh ngã sự tự tin đó của các bạn. Bởi vì các bạn biết cái cảm giác đó --

I can feel it myself.

tôi có thể cảm thấy nó.

I want to shake your confidence that you know your own innermost minds --

Tôi muốn làm lay chuyển sự tự tin của các bạn về việc các bạn hiểu được trí óc bên trong của bản thân --

that you are, yourselves, authoritative about your own consciousness.

rằng các bạn có thẩm quyền với chính nhận thức của mình.

That's the order of the day here.

Đó chính là mục đích của ngày hôm nay.

Now, this nice picture shows a thought-balloon, a thought-bubble.

Đây là một bức tranh về một quả bóng ý nghĩ.

I think everybody understands what that means.

Tôi nghĩ mọi người đều hiểu nó nói gì.

That's supposed to exhibit the stream of consciousness.

Mục đích của nó là biểu trưng dòng suy nghĩ.

This is my favorite picture of consciousness that's ever been done.

Đây là bức tranh về nhận thức mà tôi thích nhất.

It's a Saul Steinberg of course -- it was a New Yorker cover.

Đó là một bức của Saul Steinberg -- đã từng ở trên trang bìa của tờ New Yorker.

And this fellow here is looking at the painting by Braque.

Và anh chàng này đang ngắm một bức của Braque.

That reminds him of the word baroque, barrack, bark, poodle,

Và điều đó gợi lại cho anh những từ "kỳ dị, trại lính, tiếng sủa, vũng nước,

Suzanne R. -- he's off to the races.

Suzanne R." -- anh ấy đi xem các cuộc đua rồi.

There's a wonderful stream of consciousness here

Có một dòng nhận thức tuyệt vời ở đây

and if you follow it along, you learn a lot about this man.

và nếu các bạn đi theo nó, các bạn sẽ học hỏi được nhiều điều về người đàn ông này.

What I particularly like about this picture, too,

Điều tôi đặc biết thích về bức tranh này

is that Steinberg has rendered the guy

là Steinberg đã vẽ anh chàng này

in this sort of pointillist style.

với kiểu chấm nhỏ ly ty.

Which reminds us, as Rod Brooks was saying yesterday:

Điều này lại gợi nhớ lại cho chúng ta những gì Rod Brooks đã nói ngày hôm qua:

what we are, what each of us is -- what you are, what I am --

những gì ta là, những gì mỗi chúng ta là

is approximately 100 trillion little cellular robots.

là khoảng 100 tỷ những con robot tế bào nhỏ.

That's what we're made of.

Đó là sự kết cấu của chúng ta.

No other ingredients at all. We're just made of cells, about 100 trillion of them.

Không có thành phần gì khác. Chúng ta chỉ được tạo bởi tế bào, khoảng 100 tỷ tế bào.

Not a single one of those cells is conscious;

Không tế bào nào có nhận thức,

not a single one of those cells knows who you are, or cares.

không tế bào nó biết bạn là ai hay quan tâm bạn là ai.

Somehow, we have to explain

Bằng cách nào đó, chúng ta phải giải thích được

how when you put together teams, armies, battalions

làm sao mà khi nhóm chúng lại thành các nhóm, các đội, các tiểu đoàn

of hundreds of millions of little robotic unconscious cells --

gồm hàng trăm triệu những tế bào robot vô thức --

not so different really from a bacterium, each one of them --

không khác lắm so với các vi khuẩn --

the result is this. I mean, just look at it.

kết quả là ta.

The content -- there's color, there's ideas, there's memories,

Nội dung -- có sắc màu, có các ý tưởng, có trí nhớ,

there's history. And somehow all that content of consciousness

có lịch sử. Và bằng cách nào đó toàn bộ nội dung tạo nên bởi sự nhận thức

is accomplished by the busy activity of those hoards of neurons.

được hoàn thành bởi các hoạt động bận rộn của các đoàn nơ-ron.

How is that possible? Many people just think it isn't possible at all.

Sao lại thế được? Nhiều người nghĩ rằng điều đó hoàn toàn không thể.

They think, "No, there can't be any

Họ nghĩ rằng "Không, không thể có

sort of naturalistic explanation of consciousness."

câu trả giải thích tự nhiên nào về sự nhận thức."

This is a lovely book by a friend of mine named Lee Siegel,

Đây là một cuốn sách hay bởi một người bạn của tôi tên là Lee Siegel,

who's a professor of religion, actually, at the University of Hawaii,

ông ấy là một giáo sư tín ngưỡng tại trường đại học Hawaii

and he's an expert magician, and an expert

và là một nhà ảo thuật tài bà và là một

on the street magic of India, which is what this book is about,

nhà ảo thuật đường phố ở India, đó cũng là nội dung của cuốn sách ông ấy,

"Net of Magic."

"Net of Magic."

And there's a passage in it which I would love to share with you.

Và có một đoạn trong cuốn sách đó mà tôi muốn chia sẻ với các bạn.

It speaks so eloquently to the problem.

Nó miêu tả vấn đề một cách hùng biện.

"'I'm writing a book on magic,' I explain, and I'm asked, 'Real magic?'

"'Tôi viết một cuốn sách về ảo thuật,' tôi giải thích và tôi được hỏi 'Ảo thuật hay phép màu?'

By 'real magic,' people mean miracles,

Bởi phép màu, con người có ý là những điều thần diệu,

thaumaturgical acts, and supernatural powers.

những phép thần thông, những khả năng siêu nhiên.

'No,' I answer. 'Conjuring tricks, not real magic.'

'Không,' tôi trả lời. 'Những ảo thuật lừa bịp, nhưng không phải là phép màu.'

'Real magic,' in other words, refers to the magic that is not real;

Phép màu, nói cách khác, được quy cho là một phép không có thật,

while the magic that is real, that can actually be done, is not real magic."

trong khi ảo thuật, mà có thể phô diễn được, thì lại không phải là phép màu thật."

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now, that's the way a lot of people feel about consciousness.

Đó là cách mà nhiều người cảm nhận về sự nhận thức.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Real consciousness is not a bag of tricks.

Nhận thức thật không phải là một túi gồm các trò lừa bịp.

If you're going to explain this as a bag of tricks,

Nếu các bạn giải thích sự nhận thức như một túi gồm các trò lừa bịp

then it's not real consciousness, whatever it is.

thì nó không phải là nhận thức thật.

And, as Marvin said, and as other people have said,

Và như Marvin cùng những người khác đã nói,

"Consciousness is a bag of tricks."

"Nhận thức là một túi gồm các trò lừa bịp."

This means that a lot of people are just left completely dissatisfied

Điều này có nghĩa là nhiều người đã bị làm cho không hài lòng

and incredulous when I attempt to explain consciousness.

và hoài nghi khi tôi thử giải thích sự nhận thức.

So this is the problem. So I have to

Nên đây là vấn đề. Nên tôi phải cố thử

do a little bit of the sort of work

làm nhiều điều

that a lot of you won't like,

mà nhiều trong số bạn sẽ không thích,

for the same reason that you don't like to see

với cùng lý do vì sao các bạn không thích

a magic trick explained to you.

được giải thích một trò ảo thuật.

How many of you here, if somebody -- some smart aleck --

Bao nhiêu trong số các bạn ở đây, nếu một ai đó

starts telling you how a particular magic trick is done,

bắt đầu nói cho các bạn nghe về bí mật của một trò ảo thuật,

you sort of want to block your ears and say, "No, no, I don't want to know!

các bạn sẽ muốn bịt tai lại và nói "Không, không, tôi không muốn biết!

Don't take the thrill of it away. I'd rather be mystified.

Đừng làm mất đi tính bất ngờ chứ.

Don't tell me the answer."

Đừng cho tôi biết câu trả lời."

A lot of people feel that way about consciousness, I've discovered.

Rất nhiều người cảm nhận điều tương tự đối với sự nhận thức.

And I'm sorry if I impose some clarity, some understanding on you.

Và tôi xin lỗi nếu tôi đã áp đặt sự soi sáng lên đối với các bạn.

You'd better leave now if you don't want to know some of these tricks.

Các bạn có thể rời khỏi đây nếu các bạn không muốn biết bí mật của những trò ảo thuật này.

But I'm not going to explain it all to you.

Nhưng tôi sẽ không giải thích toàn bộ cho các bạn nghe.

I'm going to do what philosophers do.

Tôi sẽ làm theo cách của một triết gia.

Here's how a philosopher explains the sawing-the-lady-in-half trick.

Đây là cách mà một nhà triết gia giải thích trò ảo thuật cưa đôi một cô gái.

You know the sawing-the-lady-in-half trick?

Các bạn đề biết trò đó chứ?

The philosopher says, "I'm going to explain to you how that's done.

Nhà triết gia nói rằng "Tôi sẽ giải thích cho bạn biết nó đã được làm như thế nào.

You see, the magician doesn't really saw the lady in half."

Bạn thấy đấy, nhà ảo thuật gia không phải cưa cô gái kia ra làm hai thật đâu."

(Laughter)

(Tiếng cười)

"He merely makes you think that he does."

"Anh ta chỉ làm cho bạn nghĩ là anh ta làm như thế thật."

And you say, "Yes, and how does he do that?"

Và bạn nói rằng "Thì đúng, nhưng mà ông ta làm thế như thế nào?"

He says, "Oh, that's not my department, I'm sorry."

Ông triết trả lời "Đó không phải là chuyên môn của tôi, xin lỗi."

(Laughter)

(Tiếng cười)

So now I'm going to illustrate how philosophers explain consciousness.

Bây giờ tôi sẽ cho các bạn xem các triết gia giải thích sự nhận thức như thế nào.

But I'm going to try to also show you

Nhưng tôi sẽ cũng cho các bạn thấy

that consciousness isn't quite as marvelous --

rằng nhận thức không phi thường --

your own consciousness isn't quite as wonderful --

nhận thức của các bạn không kỳ diệu --

as you may have thought it is.

như các bạn đã nghĩ.

This is something, by the way, that Lee Siegel talks about in his book.

Đây là những gì mà Lee Siegel cũng đề cập đến trong cuốn sách của ông ấy.

He marvels at how he'll do a magic show, and afterwards

Anh ấy kể về việc sau những buổi biểu diễn ảo thuật,

people will swear they saw him do X, Y, and Z. He never did those things.

có người khăng khăng rằng họ thấy anh ấy làm những thứ X, Y và Z mà anh ấy không hề làm.

He didn't even try to do those things.

Thậm chí anh ấy đã không có ý định làm những điều đó.

People's memories inflate what they think they saw.

Trí nhớ con người thổi phồng lên những gì họ nghĩ rằng họ đã thấy.

And the same is true of consciousness.

Và điều tương tự cũng đúng với sự nhận thức.

Now, let's see if this will work. All right. Let's just watch this.

Để xem cái này sẽ làm việc không. Được rồi. Chúng ta hãy xem cái này.

Watch it carefully.

Xem kỹ nhé.

I'm working with a young computer-animator documentarian

Tôi đang làm việc với một người vẽ đồ họa máy tính trẻ tuổi

named Nick Deamer, and this is a little demo that he's done for me,

tên là Nick Deamer và đây là một bản thử nghiệm cậu ấy đã làm cho tôi

part of a larger project some of you may be interested in.

thuộc một dự án lớn mà một số trong các bạn có thể quan tâm.

We're looking for a backer.

Chúng tôi đang kiếm một nhà tài trợ.

It's a feature-length documentary on consciousness.

Dự án về một bộ phim tài liệu về sự nhận thức.

OK, now, you all saw what changed, right?

Được rồi, các bạn đều thấy cái gì đã thay đổi phải không?

How many of you noticed that every one of those squares changed color?

Bao nhiêu trong số các bạn đã nhận thấy rằng tất cả các ông vuông kia đều đã đổi màu?

Every one. I'll just show you by running it again.

Tất cả. Để tôi chạy nó lại.

Even when you know that they're all going to change color,

Thậm chí khi các bạn đã biết là chúng sẽ đổi màu

it's very hard to notice. You have to really concentrate

vẫn khó để nhận ra. Các bạn phải tập trung

to pick up any of the changes at all.

để nhận thấy được điều đó.

Now, this is an example -- one of many --

Còn đây là một ví dụ

of a phenomenon that's now being studied quite a bit.

về một hiện tượng mà hiện nay đang được nghiên cứu khá nhiều.

It's one that I predicted in the last page or two of my

Nó là hiện tượng mà tôi đã suy đoán ở những trang cuối trong cuốn sách

1991 book, "Consciousness Explained,"

năm 1991 của tôi "Consciousness Explained"

where I said if you did experiments of this sort,

trong đó tôi đề cập đến những thí nghiệm như thế này,

you'd find that people were unable to pick up really large changes.

các bạn sẽ thấy được rằng nhiều người không thể nhận thấy được cả những biến đổi lớn.

If there's time at the end,

Nếu có thời gian

I'll show you the much more dramatic case.

tôi sẽ cho các bạn xem một trường hợp khủng hơn nữa.

Now, how can it be that there are all those changes going on,

Vậy làm sao mà khi đang có những biến đổi kia

and that we're not aware of them?

mà chúng ta lại không hề nhận thấy được chúng?

Well, earlier today, Jeff Hawkins mentioned the way your eye saccades,

Hôm nay, Jeff Hawkins đã nói về cách mà mắt chúng ta cử động,

the way your eye moves around three or four times a second.

mắt chúng ta di chuyển qua lại ba bốn lần trong một giây.

He didn't mention the speed. Your eye is constantly in motion,

Anh ấy không nói đến tốc độ. Mắt các bạn luôn trong trại thái cử động,

moving around, looking at eyes, noses, elbows,

di chuyển quanh, nhìn vào mắt người khác, mũi, khuỷu tay,

looking at interesting things in the world.

nhìn vào những thứ hấp dẫn trong thế giới.

And where your eye isn't looking,

Và những nơi mà mắt các bạn không nhìn,

you're remarkably impoverished in your vision.

các bạn làm suy giảm đi rất nhiều tầm nhìn của các bạn.

That's because the foveal part of your eye,

Bởi vì ở đằng sau hốc mắt các bạn,

which is the high-resolution part,

nơi có độ phân giải cao,

is only about the size of your thumbnail held at arms length.

chỉ to bằng khoảng móng tay cái được giữ ở khoảng cách một cánh tay.

That's the detail part.

Đó là phần chi tiết.

It doesn't seem that way, does it?

Theo cảm giác thì không phải như thế phải không?

It doesn't seem that way, but that's the way it is.

Có vẻ như không phải là thế, nhưng thật ra là như vậy.

You're getting in a lot less information than you think.

Các bạn nhận được ít thông tin hơn là các bạn nghĩ.

Here's a completely different effect. This is a painting by Bellotto.

Đây là một hiệu ứng khác. Đây là một bức tranh bởi Bellotto.

It's in the museum in North Carolina.

Nó ở viện bảo tàng ở North Corolina.

Bellotto was a student of Canaletto's.

Bellotto từng là học trò của Canaletto.

And I love paintings like that --

Tôi rất thích những bức tranh như thế này --

the painting is actually about as big as it is right here.

bức tranh thật to cũng khoảng bằng kích cỡ ở đây.

And I love Canalettos, because Canaletto has this fantastic detail,

Và tôi rất thích những bức của Canaletto bởi vì chúng rất chi tiết

and you can get right up

và các bạn có thể đến gần

and see all the details on the painting.

và thấy những chi tiết đó trên bức tranh.

And I started across the hall in North Carolina,

Và tôi đã đi dọc qua sảnh đường ở North Carolina

because I thought it was probably a Canaletto,

ơởi vì tôi nghĩ rằng đó hẳn phải là một bức tranh của Canaletto

and would have all that in detail.

và cũng sẽ có những chi tiết nhỏ.

And I noticed that on the bridge there, there's a lot of people --

Và tôi đã nhận thấy rằng trên chiếc cầu kia, có rất nhiều người --

you can just barely see them walking across the bridge.

các bạn chỉ vừa đủ thấy chúng đi ngang qua cầu.

And I thought as I got closer

Và tôi đã nghĩ rằng khi tôi lại gần

I would be able to see all the detail of most people,

tôi sẽ nhìn thấy được chi tiết của từng người

see their clothes, and so forth.

nhìn thấy được quần áo họ và vân vân.

And as I got closer and closer, I actually screamed.

Nhưng khi tôi đến gần và gần hơn, tôi đã thốt lên.

I yelled out because when I got closer,

Tôi đã hét lên bởi vì khi tôi đến gần,

I found the detail wasn't there at all.

tôi đã nhận thấy rằng chẳng có chi tiết nào cả.

There were just little artfully placed blobs of paint.

Chỉ có những vết chấm màu được phân bố một cách khéo léo.

And as I walked towards the picture,

Và khi tôi bước lại gần bức tranh,

I was expecting detail that wasn't there.

tôi đã mong chờ những chi tiết mà đã không có ở đó.

The artist had very cleverly suggested people and clothes

Người nghệ sỹ đã gợi một cách khéo léo những con người và áo quần

and wagons and all sorts of things,

và những chiếc xe ngựa và những thứ khác

and my brain had taken the suggestion.

và não tôi đã nhận được những gợi ý đó.

You're familiar with a more recent technology, which is -- There,

Các bạn đều quen thuộc với một công nghệ gần đây -- ở đó.

you can get a better view of the blobs.

Các bạn có thể xem kỹ hơn các vết chấm.

See, when you get close

Khi các bạn lại gần

they're really just blobs of paint.

chúng chỉ là những vết chấm màu.

You will have seen something like this -- this is the reverse effect.

Hẳn các bạn đã được thấy cái này -- đây là hiện tượng ngược lại.

I'll just give that to you one more time.

Để tôi cho các bạn xem lần nữa.

Now, what does your brain do when it takes the suggestion?

Vậy não của bạn làm gì khi nó nhận được sự gợi ý?

When an artful blob of paint or two, by an artist,

Khi một hay hai vết chấm khéo léo của một họa sỹ

suggests a person -- say, one of

gợi ý đó là một con người -- ví dụ như

Marvin Minsky's little society of mind --

một xã hội nhận thức nhỏ bé của Marvin Minsky --

do they send little painters out to fill in all the details in your brain somewhere?

chúng có sai những họa sỹ tý hon đến và vẽ thêm chi tiết trong não các bạn ở đâu đó chăng?

I don't think so. Not a chance. But then, how on Earth is it done?

Tôi không nghĩ như thế. Vậy thì nó là như thế nào?

Well, remember the philosopher's explanation of the lady?

Các bạn còn nhớ câu giải thích của nhà triết già về cô gái bị cưa đôi không?

It's the same thing.

Nó là cùng một thứ.

The brain just makes you think that it's got the detail there.

Não của các bạn chỉ làm cho các bạn nghĩ rằng những chi tiết kia có ở đó.

You think the detail's there, but it isn't there.

Các bạn nghĩ rằng các chi tiết kia ở đó, nhưng chúng không có ở đó.

The brain isn't actually putting the detail in your head at all.

Bộ não không hề đặt những chi tiết kia vào đầu các bạn.

It's just making you expect the detail.

Nó chỉ làm cho bạn mong chờ những chi tiết kia.

Let's just do this experiment very quickly.

Chúng ta hãy thử nghiệm nhanh xem.

Is the shape on the left the same as the shape on the right, rotated?

Hình thù ở bên trái có giống hình thù ở bên phải nêu xoay ngang nó không?

Yes.

Có.

How many of you did it by rotating the one on the left

Bao nhiêu trong số các bạn đã xoay hình bên trái

in your mind's eye, to see if it matched up with the one on the right?

trong đầu để xem xem nó có trùng hình bên phải không?

How many of you rotated the one on the right? OK.

Bao nhiêu trong số các bạn xoay hình bên phải?

How do you know that's what you did?

Làm sao các bạn biết được đó là những gì các bạn đã làm?

(Laughter)

(Tiếng cười)

There's in fact been a very interesting debate

Đã có một cuộc tranh luận rất thú vị

raging for over 20 years in cognitive science --

trong vòng 20 năm nay trong môn khoa học liên quan đến nhận thức --

various experiments started by Roger Shepherd,

nhiều cuộc thí nghiệm bắt đầu bởi Roger Shepherd,

who measured the angular velocity of rotation of mental images.

người mà đã đó vận tốc góc của những hình ảnh trong đầu.

Yes, it's possible to do that.

Vâng, có thể làm được điều đó đấy.

But the details of the process are still in significant controversy.

Nhưng những chi tiết của toàn bộ quá trình vẫn còn đang được tranh cãi.

And if you read that literature, one of the things

Và nếu các bạn đọc sách vở, một trong những thứ

that you really have to come to terms with is

mà các bạn phải thừa nhận là

even when you're the subject in the experiment, you don't know.

thậm chí khi các bạn là nhân vật được thí nghiệm, các bạn vẫn không biết.

You don't know how you do it.

Các bạn vẫn không biết các bạn làm điều đó như thế nào.

You just know that you have certain beliefs.

Các bạn chỉ biết các bạn có những niềm tin cụ thể nào đó.

And they come in a certain order, at a certain time.

Và chúng đến theo một trình tự và vào những thời điểm cụ thể.

And what explains the fact that that's what you think?

Và điều gì giải thích rằng đó chính là những gì các bạn nghĩ?

Well, that's where you have to go backstage and ask the magician.

Đó là lúc mà các bạn phải ra đằng sau sân khấu và hỏi nhà ảo thuật gia.

This is a figure that I love: Bradley, Petrie, and Dumais.

Đây là một hình mà tôi thích: Bradley, Petrie và Dumais.

You may think that I've cheated,

Có thể các bạn nghĩ rằng tôi đã ăn gian

that I've put a little whiter-than-white boundary there.

rằng tôi đã làm cho viền quanh trắng hơn bình thường.

How many of you see that sort of boundary,

Bao nhiêu trong số các bạn có thể thấy cái phần viền quanh đó

with the Necker cube floating in front of the circles?

với một hình lập phương ở đằng trước những hình tròn?

Can you see it?

Các bạn thấy không?

Well, you know, in effect, the boundary's really there, in a certain sense.

Các bạn biết đấy, ranh giới đúng là ở đó.

Your brain is actually computing that boundary,

Não bộ các bạn đang đo đạc ranh giới đó

the boundary that goes right there.

cái ranh giới mà hiện đang ở đó.

But now, notice there are two ways of seeing the cube, right?

Nhưng có hai cách nhìn cái hộp lập phương đó phải không?

It's a Necker cube.

Nó là một hình lập phương Necker.

Everybody can see the two ways of seeing the cube? OK.

Mọi người đều thấy cả chứ?

Can you see the four ways of seeing the cube?

Các bạn có thể thấy bốn cách để thấy hình lập phương không?

Because there's another way of seeing it.

Bởi vì còn cách nữa.

If you're seeing it as a cube floating in front of some circles,

Nếu các bạn nhìn thấy khối đó đang trôi lơ lửng trước mấy hình tròn

some black circles, there's another way of seeing it.

màu đen, đó chính là cách nữa.

As a cube, on a black background,

Như một khối lập phương, trước một nền đen,

as seen through a piece of Swiss cheese.

được nhìn qua một chiếc pho mát Thụy Sỹ.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Can you get it? How many of you can't get it? That'll help.

Các bạn nhận ra rồi phải không? Bao nhiêu người không thấy được? Cái này sẽ giúp các bạn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now you can get it. These are two very different phenomena.

Bây giờ các bạn thấy rồi đó. Có hai hiện tượng khác nhau.

When you see the cube one way, behind the screen,

Khi các bạn nhìn khối lập phương theo một chiều, đằng sau màn hình,

those boundaries go away.

những ranh giới đó biến đi.

But there's still a sort of filling in, as we can tell if we look at this.

Nhưng vẫn còn cái cảm giác tự làm đầy, như ta có thể thấy khi nhìn vào đây.

We don't have any trouble seeing the cube, but where does the color change?

Chúng ta không có vấn đề gì để thấy khối lập phương, nhưng màu đang thay đổi ở đâu?

Does your brain have to send little painters in there?

Liệu não các bạn có phải phái những họa sỹ tý hon đến đó?

The purple-painters and the green-painters

Những họa sỹ tý hon màu tím và màu xanh lá cây

fight over who's going to paint that bit behind the curtain? No.

tranh giành nhau vẽ cái phần đằng sau màn chắn kia chăng? Không.

Your brain just lets it go. The brain doesn't need to fill that in.

Não các bạn cho nó qua. Não các bạn không cần phải tự làm đầy chỗ đó.

When I first started talking about

Khi tôi mới bắt đầu nói về

the Bradley, Petrie, Dumais example that you just saw --

ví dụ Bradley, Petrie, Dumais mà các bạn vừa thấy --

I'll go back to it, this one --

để tôi bật lại --

I said that there was no filling-in behind there.

Tôi đã nói rằng không hề có sự tự làm đầy ở đằng sau.

And I supposed that that was just a flat truth, always true.

Và tôi cho rằng đó là sự thật luôn có thật.

But Rob Van Lier has recently shown that it isn't.

Nhưng Rob Van Lier gần đây đã cho thấy điều đó không phải thế.

Now, if you think you see some pale yellow --

Nếu các bạn nghĩ rằng các bạn đang thấy một màu vàng nhạt --

I'll run this a few more times.

Để tôi chạy nó lại vài lần.

Look in the gray areas,

Các bạn hãy nhìn vào những vùng màu xám

and see if you seem to see something sort of shadowy moving in there --

và thử xem các bạn có thấy cái gì đó như bóng đen chạy ở đó không --

yeah, it's amazing. There's nothing there. It's no trick.

đúng đấy! Hay nhỉ. Không có gì ở đó cả. Đó cũng không trò lừa mẹo.

["Failure to Detect Changes in Scenes" slide]

[ "Thất bại trong việc nhận thấy những thay đổi trên màn hình" ]

This is Ron Rensink's work, which was in some degree

Đây là nghiên cứu của Ron Rensink, được lấy cảm hứng phần nào

inspired by that suggestion right at the end of the book.

từ một sự gợi ý ngay ở cuối cuốn sách.

Let me just pause this for a second if I can.

Để tôi dừng cái này một lát.

This is change-blindness.

Đây là hiện tượng không nhận ra được các thay đổi.

What you're going to see is two pictures,

Những gì các bạn sẽ được xem là hai bức tranh,

one of which is slightly different from the other.

một bức sẽ khác bức kia.

You see here the red roof and the gray roof,

Các bạn thấy đây là một mái nhà màu đó và một màu xám

and in between them there will be a mask,

và ở giữa chúng sẽ có một màn chắn

which is just a blank screen, for about a quarter of a second.

mà thật ra chỉ là một hình trống, kéo dài khoảng một phần tư giây.

So you'll see the first picture, then a mask,

Vậy là các bạn sẽ thấy một bức tranh, rồi màn chắn.

then the second picture, then a mask.

Rồi hình thứ hai, rồi màn chắn.

And this will just continue, and your job as the subject

Và sẽ tiếp tục như thế và nhiệm vụ các bạn là bấm nút

is to press the button when you see the change.

khi các bạn đã thấy được cái gì đã đổi.

So, show the original picture for 240 milliseconds. Blank.

Cho hình đầu hiện trong khoảng 240 mili giây. Hình trống.

Show the next picture for 240 milliseconds. Blank.

Cho hình tiếp hiện trong 250 mili giây. Hình trống.

And keep going, until the subject presses the button, saying,

Và tiếp tục như thế, cho đến khi người tham gia thí nghiệm ấn nút và nói rằng

"I see the change."

"Tôi thấy cái gì đã đổi rồi."

So now we're going to be subjects in the experiment.

Giờ chúng ta sẽ là những người tham gia thí nghiệm.

We're going to start easy. Some examples.

Chúng ta sẽ bắt đầu với một hình dễ. Một vài ví dụ.

No trouble there.

Không có khó khăn gì.

Can everybody see? All right.

Mọi người đều thấy cả chứ.

Indeed, Rensink's subjects took only a little bit more

Những người thí nghiệm của Rensink cũng chỉ cần

than a second to press the button.

hơn một giây để bấm nút.

Can you see that one?

Các bạn có thể thấy cái này không?

2.9 seconds.

2.9 giây.

How many don't see it still?

Bao nhiêu người không thấy?

What's on the roof of that barn?

Cái gì đang ở trên mái nhà của cái nhà chứa kia?

(Laughter)

(Tiếng cười)

It's easy.

Dễ mà.

Is it a bridge or a dock?

Đây là một cái cầu hay là một cái cảng?

There are a few more really dramatic ones, and then I'll close.

Tôi sẽ cho các bạn xem thêm vài cái khủng nữa rồi tôi sẽ tắt.

I want you to see a few that are particularly striking.

Tôi muốn cho các bạn xem vài cái độc đáo.

This one because it's so large and yet it's pretty hard to see.

Cái này khá to nhưng cũng khá khó.

Can you see it?

Các bạn thấy không?

Audience: Yes.

Khán đài: Có

Dan Dennett: See the shadows going back and forth? Pretty big.

Các bạn thấy mấy cái bóng chạy qua chạy lại phải không?

So 15.5 seconds is the median time

15 giây rưỡi là thời gian trung bình

for subjects in his experiment there.

cho những người thí nghiệm.

I love this one. I'll end with this one,

Tôi thích cái này. Tôi sẽ kết thúc với cái này,

just because it's such an obvious and important thing.

chỉ vì nó là một thứ rất rõ ràng và quan trọng.

How many still don't see it? How many still don't see it?

Bao nhiêu người vẫn không thấy?

How many engines on the wing of that Boeing?

Có bao nhiêu máy chạy trên cánh của chiếc Boeing đó?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Right in the middle of the picture!

Ngay ở giữa bức tranh!

Thanks very much for your attention.

Cảm ơn các bạn đã tham gia.

What I wanted to show you is that scientists,

Những gì tôi đã muốn cho các bạn thấy là các nhà khoa học

using their from-the-outside, third-person methods,

sử dụng các phương pháp người thứ ba

can tell you things about your own consciousness

có thể cho các bạn biết nhiều thứ về sự nhận thức của các bạn

that you would never dream of,

mà các bạn đã không hề mơ đến.

and that, in fact, you're not the authority

Và rằng thật ra các bạn không phải là người cầm quyền

on your own consciousness that you think you are.

chính nhận thức của các bạn.

And we're really making a lot of progress

Và chúng ta đang tiến tới

on coming up with a theory of mind.

với thuyết nhận thức.

Jeff Hawkins, this morning, was describing his attempt

Jeff Hawkins, sáng nay, đã miêu tả nỗ lực của anh ấy

to get theory, and a good, big theory, into the neuroscience.

xây dựng nên một thuyết lớn về thần kinh học.

And he's right. This is a problem.

Và anh ấy đúng. Đó là một vấn đề.

Harvard Medical School once -- I was at a talk --

Một trưởng phòng y học ở Harvard

director of the lab said, "In our lab, we have a saying.

đã từng nói "Trong phòng thí nghiệm của chúng tôi, chúng tôi có một câu nói.

If you work on one neuron, that's neuroscience.

Nếu bạn làm việc với một nơ-ron thì đó là thần kinh học.

If you work on two neurons, that's psychology."

Nếu bạn làm việc với hai nơ-ron thì đó là tâm thần học."

(Laughter)

(Tiếng cười)

We have to have more theory, and it can come as much from the top down.

Chúng ta cần phải có nhiều thuyết hơn và nó có thể đến từ trên xuống.

Thank you very much.

Cảm ơn các bạn nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)