The illusion of consciousness | Dan Dennett

Tłumaczenie: Jaroslaw Danilczuk Korekta: Krystian Aparta

So I'm going to speak about a problem that I have

Opowiem o swoim problemie.

and that's that I'm a philosopher.

Polega on na tym, że jestem filozofem.

(Laughter)

(Śmiech)

When I go to a party and people ask me what do I do

Kiedy na przyjęciach ludzie pytają, co robię,

and I say, "I'm a professor," their eyes glaze over.

a ja odpowiadam "Jestem profesorem", oni przewracają oczami.

When I go to an academic cocktail party

Na przyjęciu akademickim,

and there are all the professors around, they ask me what field I'm in

gdzie wszyscy są profesorami, kiedy mówię,

and I say, "philosophy" -- their eyes glaze over.

że jestem filozofem, ludzie przewracają oczami.

(Laughter)

(Śmiech)

When I go to a philosopher's party

Kiedy idę na imprezę filozofów…

(Laughter)

(Śmiech)

and they ask me what I work on and I say, "consciousness,"

i mówię, że zajmuję się świadomością,

their eyes don't glaze over -- their lips curl into a snarl.

nie przewracają oczami, tylko szczerzą groźnie zęby.

(Laughter)

(Śmiech)

And I get hoots of derision and cackles and growls

Słyszę szyderstwa, rechot i pomruki,

because they think, "That's impossible! You can't explain consciousness."

bo oni myślą sobie, "To niemożliwe! Nie da się wytłumaczyć świadomości."

The very chutzpah of somebody thinking

Hucpa tego, kto uważa,

that you could explain consciousness is just out of the question.

że można wytłumaczyć świadomość nie podlega dyskusji.

My late, lamented friend Bob Nozick, a fine philosopher,

Mój czcigodny, nieżyjący już przyjaciel Bob Nozick, świetny filozof,

in one of his books, "Philosophical Explanations,"

w jednej ze swoich książek, pt. "Wyjaśnienia Filozoficzne",

is commenting on the ethos of philosophy --

wypowiada się o etosie filozofii - metodach działania filozofów.

the way philosophers go about their business.

wypowiada się o etosie filozofii - metodach działania filozofów.

And he says, you know, "Philosophers love rational argument."

Mówi: "Filozofowie kochają racjonalne argumentacje.

And he says, "It seems as if the ideal argument

Dla większości filozofów

for most philosophers is you give your audience the premises

idealna argumentacja polega na przedstawieniu słuchaczom założeń,

and then you give them the inferences and the conclusion,

a następnie przekazaniu im wnioskowania i konkluzji.

and if they don't accept the conclusion, they die.

Jeżeli nie zgodzą się z wnioskami, muszą zginąć!

Their heads explode." The idea is to have an argument

Głowy im eksplodują”. Sęk w tym, żeby argumentować

that is so powerful that it knocks out your opponents.

z siłą, która wykończy przeciwników.

But in fact that doesn't change people's minds at all.

Ale to nie zmieni poglądów słuchaczy.

It's very hard to change people's minds

Ciężko zmienić czyjeś podejście do kwestii świadomości,

about something like consciousness,

Ciężko zmienić czyjeś podejście do kwestii świadomości,

and I finally figured out the reason for that.

I w końcu zrozumiałem, dlaczego tak jest.

The reason for that is that everybody's an expert on consciousness.

Powodem jest fakt, że każdy jest ekspertem od świadomości.

We heard the other day that everybody's got a strong opinion about video games.

Słyszeliśmy, że każdy ma własne zdanie o grach komputerowych.

They all have an idea for a video game, even if they're not experts.

Wszyscy laicy mają pomysł na grę wideo.

But they don't consider themselves experts on video games;

Nie uważają się wcale za ekspertów, po prostu mają własne zdanie.

they've just got strong opinions.

Nie uważają się wcale za ekspertów, po prostu mają własne zdanie.

I'm sure that people here who work on, say, climate change

Jestem pewien, że ci z was, którzy zajmują się zmianami klimatu,

and global warming, or on the future of the Internet,

globalnym ociepleniem, czy przyszłością Internetu, spotykają osoby,

encounter people who have very strong opinions

które mają wyrobione zdanie o tym, co będzie dalej.

about what's going to happen next.

które mają wyrobione zdanie o tym, co będzie dalej.

But they probably don't think of these opinions as expertise.

Pewnie nie uważają tego za opinie eksperckie

They're just strongly held opinions.

Są to po prostu zdecydowane przekonania.

But with regard to consciousness, people seem to think,

Jeżeli chodzi o świadomość,

each of us seems to think, "I am an expert.

każdemu z nas wydaje się: "Jestem ekspertem”.

Simply by being conscious, I know all about this."

"Wiem o niej wszystko, po prostu będąc świadomy, wiem o tym wszystko."

And so, you tell them your theory and they say,

Przedstawiasz im teorię, a oni na to:

"No, no, that's not the way consciousness is!

"Świadomość wcale tak nie działa!"

No, you've got it all wrong."

"Świadomość wcale tak nie działa!"

And they say this with an amazing confidence.

Mówią to z niesamowitym przekonaniem.

And so what I'm going to try to do today

Dlatego dzisiaj spróbuję podważyć wasze przekonanie.

is to shake your confidence. Because I know the feeling --

Dlatego dzisiaj spróbuję podważyć wasze przekonanie.

I can feel it myself.

Sam znam to uczucie pewności.

I want to shake your confidence that you know your own innermost minds --

Chcę podważyć wasze przeświadczenie, że znacie zakamarki swoich umysłów,

that you are, yourselves, authoritative about your own consciousness.

że jesteście wiarygodni w temacie waszej własnej świadomości.

That's the order of the day here.

Postaram się zmienić ten pogląd.

Now, this nice picture shows a thought-balloon, a thought-bubble.

Ten obrazek przedstawia dymek myślowy.

I think everybody understands what that means.

Myślę, że każdy rozumie sens rysunku.

That's supposed to exhibit the stream of consciousness.

Ma przedstawiać strumień świadomości.

This is my favorite picture of consciousness that's ever been done.

To jest mój ulubiony obraz świadomości.

It's a Saul Steinberg of course -- it was a New Yorker cover.

To okładka New Yorkera, autorstwa Saula Steinberga.

And this fellow here is looking at the painting by Braque.

Ten gość patrzy na obraz Braque’a,

That reminds him of the word baroque, barrack, bark, poodle,

co kojarzy mu się ze słowem barok, buda, szczekać, pudelek,

Suzanne R. -- he's off to the races.

Suzanne R. -- rozpędza się.

There's a wonderful stream of consciousness here

To wspaniały strumień świadomości

and if you follow it along, you learn a lot about this man.

i jeśli prześledzicie go, możecie sporo dowiedzieć się o tym człowieku.

What I particularly like about this picture, too,

Podoba mi się zwłaszcza to,

is that Steinberg has rendered the guy

że Steinberg zarysował faceta w stylu puentylizmu.

in this sort of pointillist style.

że Steinberg zarysował faceta w stylu puentylizmu.

Which reminds us, as Rod Brooks was saying yesterday:

Kojarzy się to z tym, że, jak mówił wczoraj Rod Brooks,

what we are, what each of us is -- what you are, what I am --

każdy z nas, ja i wy, to około 100 bilionów

is approximately 100 trillion little cellular robots.

maleńkich robotów komórkowych.

That's what we're made of.

Z tego jesteśmy zrobieni.

No other ingredients at all. We're just made of cells, about 100 trillion of them.

Żadnych innych składników. Po prostu około 100 bilionów komórek.

Not a single one of those cells is conscious;

Żadna z nich nie jest świadoma,

not a single one of those cells knows who you are, or cares.

żadna z nich nie wie kim jesteś, ani jej na tym nie zależy.

Somehow, we have to explain

Musimy jakoś wyjaśnić

how when you put together teams, armies, battalions

jak te drużyny, armie, bataliony

of hundreds of millions of little robotic unconscious cells --

setek milionów małych automatycznych nieświadomych komórek,

not so different really from a bacterium, each one of them --

każda z nich nie różniąca się zbytnio faktycznie od bakterii,

the result is this. I mean, just look at it.

składają się na to. Spójrzcie.

The content -- there's color, there's ideas, there's memories,

Są tu barwy, myśli, wspomnienia, historia. 84 00:04:38,000 --> 00:04:42,000 Cała ta treść świadomości uzyskiwana jest

there's history. And somehow all that content of consciousness

jest historia. W jakiś sposób cała treść świadomości

is accomplished by the busy activity of those hoards of neurons.

w pracowitej aktywności hord neuronów.

How is that possible? Many people just think it isn't possible at all.

Jak to możliwe? Wielu myśli, że to nie jest w ogóle możliwe.

They think, "No, there can't be any

Sądzą, że nie może istnieć

sort of naturalistic explanation of consciousness."

naturalistyczne wytłumaczenie świadomości.

This is a lovely book by a friend of mine named Lee Siegel,

To cudowna książka mojego przyjaciela, Lee Siegela,

who's a professor of religion, actually, at the University of Hawaii,

profesora religii na University of Hawaii

and he's an expert magician, and an expert

doświadczonego magika i eksperta

on the street magic of India, which is what this book is about,

od ulicznej magii w Indiach, o której jest ta książka,

"Net of Magic."

"Sieć magii."

And there's a passage in it which I would love to share with you.

Jest w niej fragment, którym chciałbym się z wami podzielić.

It speaks so eloquently to the problem.

Bardzo elokwentnie opowiada o naszym problemie.

"'I'm writing a book on magic,' I explain, and I'm asked, 'Real magic?'

"Słysząc, że piszę książkę o magii, ludzie pytają, czy o prawdziwej magii.

By 'real magic,' people mean miracles,

Mają tu na myśli cuda i moce nadprzyrodzone.

thaumaturgical acts, and supernatural powers.

Mają tu na myśli cuda i moce nadprzyrodzone.

'No,' I answer. 'Conjuring tricks, not real magic.'

'Nie', odpowiadam. O sztuczkach, nie prawdziwej magii'.

'Real magic,' in other words, refers to the magic that is not real;

Prawdziwa magia to, innymi słowy, magia, która nie jest prawdziwa,

while the magic that is real, that can actually be done, is not real magic."

podczas gdy magia, którą można uprawiać naprawdę, nie jest prawdziwą magią".

(Laughter)

(Śmiech)

Now, that's the way a lot of people feel about consciousness.

W ten sposób wielu ludzi odbiera świadomość.

(Laughter)

(Śmiech)

Real consciousness is not a bag of tricks.

Prawdziwa świadomość to nie sztuczki.

If you're going to explain this as a bag of tricks,

Jeśli mówisz, że to zbiór sztuczek,

then it's not real consciousness, whatever it is.

nie tłumaczysz wcale prawdziwej świadomości.

And, as Marvin said, and as other people have said,

A zdaniem Marvina i innych,

"Consciousness is a bag of tricks."

”Świadomość to zbiór sztuczek."

This means that a lot of people are just left completely dissatisfied

Dzięki temu moje próby wytłumaczenia świadomości

and incredulous when I attempt to explain consciousness.

są dla wielu kompletnie niezadowalające, lub niewiarygodne.

So this is the problem. So I have to

Na tym polega problem. Muszę spróbować

do a little bit of the sort of work

zadziałać trochę w sposób,

that a lot of you won't like,

który wielu z was się nie spodoba,

for the same reason that you don't like to see

tak samo, jak nie lubicie,

a magic trick explained to you.

kiedy wyjaśnia się sztuczki magiczne.

How many of you here, if somebody -- some smart aleck --

Wielu z was pewnie, kiedy jakiś „bystrzak”

starts telling you how a particular magic trick is done,

zaczyna tłumaczyć, co kryje się za sztuczką magiczną,

you sort of want to block your ears and say, "No, no, I don't want to know!

chciałoby zasłonić uszy i powiedzieć "Nie chcę wiedzieć!

Don't take the thrill of it away. I'd rather be mystified.

Nie zabieraj mi dreszczyku emocji.

Don't tell me the answer."

Niech to pozostanie tajemnicą."

A lot of people feel that way about consciousness, I've discovered.

Odkryłem, że wiele osób podobnie podchodzi do świadomości.

And I'm sorry if I impose some clarity, some understanding on you.

Przykro mi, jeżeli narzucę wam trochę jasności, trochę zrozumienia.

You'd better leave now if you don't want to know some of these tricks.

Lepiej wyjdźcie od razu, jeżeli nie chcecie zrozumieć kilku takich sztuczek.

But I'm not going to explain it all to you.

Nie wyjaśnię wszystkiego.

I'm going to do what philosophers do.

Postąpię jak filozof.

Here's how a philosopher explains the sawing-the-lady-in-half trick.

Oto jak filozof objaśnia sztuczkę z przecinaniem kobiety na pół.

You know the sawing-the-lady-in-half trick?

Znacie tę sztuczkę z przecinaniem kobiety na pół?

The philosopher says, "I'm going to explain to you how that's done.

Filozof mówi: "Objaśnię ci, jak się to robi.

You see, the magician doesn't really saw the lady in half."

Widzisz, magik tak naprawdę nie przecina tej pani na pół."

(Laughter)

(Śmiech)

"He merely makes you think that he does."

"On zwyczajnie sprawia, żebyś myślał, że tak robi."

And you say, "Yes, and how does he do that?"

Ty mówisz "Tak, a jak on to robi?"

He says, "Oh, that's not my department, I'm sorry."

A on odpowiada: "O, to nie jest mój wydział, przykro mi."

(Laughter)

A on odpowiada: "O, to nie jest mój wydział, przykro mi". (Śmiech)

So now I'm going to illustrate how philosophers explain consciousness.

Więc teraz zilustruję, jak filozofowie tłumaczą świadomość.

But I'm going to try to also show you

Spróbuję też pokazać wam,

that consciousness isn't quite as marvelous --

że świadomość nie jest taka cudowna,

your own consciousness isn't quite as wonderful --

że wasza własna świadomość nie jest tak wspaniała, jak myśleliście.

as you may have thought it is.

że wasza własna świadomość nie jest tak wspaniała, jak myśleliście.

This is something, by the way, that Lee Siegel talks about in his book.

Lee Siegel mówi o tym w swojej książce.

He marvels at how he'll do a magic show, and afterwards

Zadziwia go to, że po pokazie magicznym widzowie przysięgają,

people will swear they saw him do X, Y, and Z. He never did those things.

że widzieli, jak robił X, Y i Z, a nic z tego nie robił.

He didn't even try to do those things.

Nie próbował nawet robić nic takiego.

People's memories inflate what they think they saw.

Wspomnienia wyolbrzymiają myśli o tym, co widzieli.

And the same is true of consciousness.

To samo dotyczy świadomości.

Now, let's see if this will work. All right. Let's just watch this.

Zobaczmy więc, czy to zadziała. Obejrzyjmy coś.

Watch it carefully.

Patrzcie uważnie.

I'm working with a young computer-animator documentarian

Pracuję z młodym dokumentalistą, animatorem komputerowym,

named Nick Deamer, and this is a little demo that he's done for me,

nazywa się Nick Deamer i zrobił dla mnie tę małą prezentację jako

part of a larger project some of you may be interested in.

część większego projektu, który może część z was zainteresować.

We're looking for a backer.

Szukamy wsparcia.

It's a feature-length documentary on consciousness.

Jest to pełnometrażowy dokument o świadomości.

OK, now, you all saw what changed, right?

OK, wszyscy widzieliście co się zmieniło, prawda?

How many of you noticed that every one of those squares changed color?

Ilu z was zauważyło, że każdy kwadrat zmienił kolor?

Every one. I'll just show you by running it again.

Każdy z nich. Pokażę wam, puszczając film jeszcze raz.

Even when you know that they're all going to change color,

Nawet wiedząc, że wszystkie mają zmienić kolor,

it's very hard to notice. You have to really concentrate

trudno jest to zauważyć. Trzeba się mocno skoncentrować,

to pick up any of the changes at all.

żeby wychwycić jakąkolwiek zmianę.

Now, this is an example -- one of many --

To jeden z wielu przykładów zjawiska,

of a phenomenon that's now being studied quite a bit.

które jest teraz intensywnie badane.

It's one that I predicted in the last page or two of my

Przewidziałem to na ostatnich stronach swojej

1991 book, "Consciousness Explained,"

książki z 1991, "Świadomość wyjaśniona",

where I said if you did experiments of this sort,

gdzie twierdziłem, że w takich eksperymentach

you'd find that people were unable to pick up really large changes.

badani nie będą w stanie wychwycić naprawdę sporych zmian.

If there's time at the end,

Jeżeli będzie czas, to na koniec

I'll show you the much more dramatic case.

pokażę wam dużo bardziej zapierający dech przypadek.

Now, how can it be that there are all those changes going on,

Jak to możliwe, że dzieją się wszystkie te zmiany,

and that we're not aware of them?

a my nie jesteśmy ich świadomi?

Well, earlier today, Jeff Hawkins mentioned the way your eye saccades,

Jeff Hawkins wspomniał dzisiaj o tym jak oko drży,

the way your eye moves around three or four times a second.

porusza się około trzy do czterech razy na sekundę.

He didn't mention the speed. Your eye is constantly in motion,

Nie wspomniał szybkości. Wasze oko jest w ciągłym ruchu,

moving around, looking at eyes, noses, elbows,

porusza się, patrząc na oczy, nosy, łokcie,

looking at interesting things in the world.

patrząc na interesujące rzeczy na świecie.

And where your eye isn't looking,

Tam gdzie oko nie patrzy,

you're remarkably impoverished in your vision.

wasz wzrok jest znacząco zubożony.

That's because the foveal part of your eye,

To dlatego, że dołek środkowy siatkówki oka,

which is the high-resolution part,

który jest fragmentem wysokiej rozdzielczości,

is only about the size of your thumbnail held at arms length.

jest zaledwie rozmiaru paznokcia oddalonego na długość ręki.

That's the detail part.

To jest część szczegółowa.

It doesn't seem that way, does it?

Nie wygląda na to, nieprawdaż?

It doesn't seem that way, but that's the way it is.

Nie wygląda na to, ale tak jest.

You're getting in a lot less information than you think.

Dostajecie znacznie mniej informacji, niż myślicie.

Here's a completely different effect. This is a painting by Bellotto.

Oto zupełnie inny efekt. Obraz Bellotta.

It's in the museum in North Carolina.

Jest w muzeum w Północnej Karolinie.

Bellotto was a student of Canaletto's.

Bellotto był uczniem Canaletta.

And I love paintings like that --

Kocham takie obrazy.

the painting is actually about as big as it is right here.

W rzeczywistości obraz jest mniej więcej takiego samego rozmiaru.

And I love Canalettos, because Canaletto has this fantastic detail,

I kocham Canaletta, bo ma fantastyczny detal,

and you can get right up

można podejść blisko

and see all the details on the painting.

i zobaczyć wszystkie szczegóły na obrazie.

And I started across the hall in North Carolina,

W muzeum zacząłem z drugiej strony sali,

because I thought it was probably a Canaletto,

ponieważ sądziłem, że to Canaletto

and would have all that in detail.

i będzie miał te wszystkie detale.

And I noticed that on the bridge there, there's a lot of people --

Zauważyłem, że na moście jest dużo ludzi.

you can just barely see them walking across the bridge.

Ledwie ich widać, przechadzających się po moście.

And I thought as I got closer

Pomyślałem, że jeśli podejdę bliżej,

I would be able to see all the detail of most people,

będę w stanie zobaczyć szczegóły postaci,

see their clothes, and so forth.

zobaczyć ich ubrania i tak dalej.

And as I got closer and closer, I actually screamed.

Kiedy się zbliżyłem, dosłownie krzyknąłem.

I yelled out because when I got closer,

Zawyłem, bo kiedy znalazłem się bliżej

I found the detail wasn't there at all.

okazało się, że detali w ogóle tam nie było.

There were just little artfully placed blobs of paint.

Były tylko sprytnie umieszczone plamki farby.

And as I walked towards the picture,

A ja, idąc w stronę obrazu,

I was expecting detail that wasn't there.

spodziewałem się szczegółów, których tam nie było.

The artist had very cleverly suggested people and clothes

Artysta bardzo zręcznie zasugerował ludzi, ubrania,

and wagons and all sorts of things,

powozy i inne rzeczy,

and my brain had taken the suggestion.

a mój mózg podchwycił sugestię.

You're familiar with a more recent technology, which is -- There,

Znana jest wam ta bardziej współczesna technologia.

you can get a better view of the blobs.

Tu lepiej widać plamki.

See, when you get close

Widzicie, kiedy zbliżacie się, to są po prostu plamki farby.

they're really just blobs of paint.

Widzicie, kiedy zbliżacie się, to są po prostu plamki farby.

You will have seen something like this -- this is the reverse effect.

Widywaliście już coś takiego - to jest odwrotny efekt.

I'll just give that to you one more time.

Pokażę to jeszcze raz.

Now, what does your brain do when it takes the suggestion?

Co więc robi mózg, kiedy przyjmuje sugestię?

When an artful blob of paint or two, by an artist,

Kiedy plamy farby, położone przez artystę,

suggests a person -- say, one of

sugerują osobę - na przykład ze społeczności umysłu Marvina Minsky’ego,

Marvin Minsky's little society of mind --

sugerują osobę - na przykład ze społeczności umysłu Marvina Minsky’ego,

do they send little painters out to fill in all the details in your brain somewhere?

czy wysyłają małych malarzy, żeby dopełnili w mózgu brakujące szczegóły?

I don't think so. Not a chance. But then, how on Earth is it done?

Nie sądzę. Nie ma takiej możliwości. W takim razie, jak to u licha się dzieje?

Well, remember the philosopher's explanation of the lady?

Pamiętacie filozoficzne wyjaśnienie sztuczki z kobietą?

It's the same thing.

To jest dokładnie to samo.

The brain just makes you think that it's got the detail there.

Mózg po prostu sprawia, że myślimy, że pojawił się tam szczegół.

You think the detail's there, but it isn't there.

Myślisz, że szczegół jest, ale go tam nie ma.

The brain isn't actually putting the detail in your head at all.

Mózg wcale nie wstawia detali.

It's just making you expect the detail.

Po prostu sprawia, że spodziewamy się detalu.

Let's just do this experiment very quickly.

Zróbmy szybko doświadczenie.

Is the shape on the left the same as the shape on the right, rotated?

Czy kształt po lewej jest taki sam jak kształt po prawej, obrócony?

Yes.

Tak.

How many of you did it by rotating the one on the left

Ilu z was obracało w myślach ten z lewej,

in your mind's eye, to see if it matched up with the one on the right?

żeby zobaczyć czy pasuje do tego z prawej?

How many of you rotated the one on the right? OK.

Ilu z was obracało ten po prawej? OK.

How do you know that's what you did?

Skąd wiecie, że właśnie to robiliście?

(Laughter)

(Śmiech)

There's in fact been a very interesting debate

Od ponad 20 lat toczy się bardzo interesująca debata w kognitywistyce.

raging for over 20 years in cognitive science --

Od ponad 20 lat toczy się bardzo interesująca debata w kognitywistyce.

various experiments started by Roger Shepherd,

Roger Shepherd w przeróżnych eksperymentach

who measured the angular velocity of rotation of mental images.

zmierzył prędkość kątową obrotu obrazów mentalnych.

Yes, it's possible to do that.

Tak, to możliwe.

But the details of the process are still in significant controversy.

Niemniej szczegóły tego procesu są ciągle bardzo kontrowersyjne.

And if you read that literature, one of the things

Kiedy czytacie literaturę przedmiotu,

that you really have to come to terms with is

musicie pogodzić się z tym, że nie wiecie,

even when you're the subject in the experiment, you don't know.

nawet będąc przedmiotem doświadczenia.

You don't know how you do it.

Nie wiecie, jak to robicie.

You just know that you have certain beliefs.

Wiecie tyle, że macie określone przeświadczenia,

And they come in a certain order, at a certain time.

które pojawiają się w określonym porządku, w określonym momencie.

And what explains the fact that that's what you think?

Jak wytłumaczyć te przeświadczenia?

Well, that's where you have to go backstage and ask the magician.

Cóż, tutaj trzeba pójść za kulisy i zapytać magika.

This is a figure that I love: Bradley, Petrie, and Dumais.

Uwielbiam ten rysunek: Bradley, Petrie i Dumais.

You may think that I've cheated,

Możecie sądzić, że oszukuję,

that I've put a little whiter-than-white boundary there.

że krawędzie figury są bielsze, niż tło.

How many of you see that sort of boundary,

Ilu z was widzi krawędzie sześcianu Neckera przed kołami?

with the Necker cube floating in front of the circles?

Ilu z was widzi krawędzie sześcianu Neckera przed kołami?

Can you see it?

Widzicie go?

Well, you know, in effect, the boundary's really there, in a certain sense.

W pewnym sensie krawędzie tam są.

Your brain is actually computing that boundary,

Wasz mózg tak naprawdę wylicza krawędź,

the boundary that goes right there.

która tam pasuje.

But now, notice there are two ways of seeing the cube, right?

Są 2 sposoby widzenia tego sześcianu.

It's a Necker cube.

To sześcian Neckera.

Everybody can see the two ways of seeing the cube? OK.

Każdy widzi sześcian na 2 sposoby? OK.

Can you see the four ways of seeing the cube?

A na cztery sposoby?

Because there's another way of seeing it.

Bo jest jeszcze inny sposób.

If you're seeing it as a cube floating in front of some circles,

Inny, niż sześcian przed kilkoma czarnymi kołami.

some black circles, there's another way of seeing it.

Inny, niż sześcian przed kilkoma czarnymi kołami.

As a cube, on a black background,

Jako sześcian na czarnym tle,

as seen through a piece of Swiss cheese.

widziany przez plaster szwajcarskiego sera.

(Laughter)

(Śmiech)

Can you get it? How many of you can't get it? That'll help.

Łapiecie to? Ilu z was nie widzi? To pomoże.

(Laughter)

(Śmiech)

Now you can get it. These are two very different phenomena.

Teraz załapaliście. To dwa bardzo różne zjawiska.

When you see the cube one way, behind the screen,

Kiedy widzicie sześcian w jeden sposób, za ekranem,

those boundaries go away.

krawędzie znikają.

But there's still a sort of filling in, as we can tell if we look at this.

Ciągle jest coś na kształt wypełnienia, jak widzimy tutaj.

We don't have any trouble seeing the cube, but where does the color change?

Sześcian widzimy bez problemu, ale gdzie zmienia się kolor?

Does your brain have to send little painters in there?

Czy wasz mózg musi wysyłać tam małych malarzy?

The purple-painters and the green-painters

Malarze purpury i malarze zieleni

fight over who's going to paint that bit behind the curtain? No.

walczą ze sobą o to, kto pomaluje ten kawałek za zasłoną? Nie.

Your brain just lets it go. The brain doesn't need to fill that in.

Wasz mózg po prostu to odpuszcza. Nie musi tego wypełniać.

When I first started talking about

Początkowo, omawiając przykład Bradley'a, Petriego i Dumaisa,

the Bradley, Petrie, Dumais example that you just saw --

który właśnie widzieliście...

I'll go back to it, this one --

Wrócę do tego konkretnego.

I said that there was no filling-in behind there.

Twierdziłem, że nie następuje wypełnienie krawędzi zasłoniętych.

And I supposed that that was just a flat truth, always true.

Zakładałem, że była to oczywista, niezmienna prawda.

But Rob Van Lier has recently shown that it isn't.

Rob Van Lier niedawno pokazał jednak, że jest inaczej.

Now, if you think you see some pale yellow --

Jeżeli myślicie, że widzicie trochę bladego żółtego…

I'll run this a few more times.

Puszczę to jeszcze kilka razy.

Look in the gray areas,

Spojrzyjcie na szare obszary.

and see if you seem to see something sort of shadowy moving in there --

Czy wydaje wam się, że widzicie coś jakby cienistego, poruszającego się tam.

yeah, it's amazing. There's nothing there. It's no trick.

Tak! To niesamowite. Nic tam nie ma. To nie sztuczka.

["Failure to Detect Changes in Scenes" slide]

[ "Niezdolność do wykrywania zmian w obrazach" ]

This is Ron Rensink's work, which was in some degree

To praca Rona Rensinka,

inspired by that suggestion right at the end of the book.

zainspirowana trochę sugestią z zakończenia książki.

Let me just pause this for a second if I can.

Zatrzymam to na chwilkę, jeżeli dam radę.

This is change-blindness.

To jest ślepota zmian.

What you're going to see is two pictures,

Zobaczycie dwa obrazy,

one of which is slightly different from the other.

z których jeden nieznacznie różni się od drugiego.

You see here the red roof and the gray roof,

Widzicie tutaj czerwony dach i szary dach,

and in between them there will be a mask,

a pomiędzy nimi będzie maska,

which is just a blank screen, for about a quarter of a second.

która jest po prostu pustym ekranem, przez około ćwierć sekundy.

So you'll see the first picture, then a mask,

Najpierw zobaczycie obraz, potem maskę.

then the second picture, then a mask.

Potem drugi obraz i znowu maskę.

And this will just continue, and your job as the subject

I tak ciągiem, a Waszym zadaniem jako badanych

is to press the button when you see the change.

jest wciśnięcie przycisku, kiedy widzicie zmianę.

So, show the original picture for 240 milliseconds. Blank.

Pokaż oryginalny obraz przez 240 milisekund. Pustka.

Show the next picture for 240 milliseconds. Blank.

Pokaż następny obraz przez 240 milisekund. Pustka.

And keep going, until the subject presses the button, saying,

I tak w kółko, aż badany naciśnie przycisk,

"I see the change."

mówiąc "Widzę zmianę."

So now we're going to be subjects in the experiment.

Teraz my będziemy badanymi w tym doświadczeniu.

We're going to start easy. Some examples.

Zaczniemy od łatwych rzeczy. Kilka przykładów.

No trouble there.

Nie ma żadnej trudności.

Can everybody see? All right.

Wszyscy widzą? W porządku.

Indeed, Rensink's subjects took only a little bit more

Faktycznie, badanym przez Rensinka naciśnięcie przycisku

than a second to press the button.

zajęło tylko troszkę ponad sekundę.

Can you see that one?

Widzicie ten?

2.9 seconds.

2,9 sekundy.

How many don't see it still?

Kto ciągle nie widzi?

What's on the roof of that barn?

Co jest na dachu tamtej stodoły?

(Laughter)

(Śmiech)

It's easy.

To łatwe.

Is it a bridge or a dock?

To jest most czy przystań?

There are a few more really dramatic ones, and then I'll close.

Jest kilka bardziej niezwykłych. Potem zamknę.

I want you to see a few that are particularly striking.

Chcę, żebyście obejrzeli kilka, które są szczególnie uderzające.

This one because it's so large and yet it's pretty hard to see.

Ten, ponieważ różnica jest wielka, a mimo to trudno ją dostrzec.

Can you see it?

Widzicie to?

Audience: Yes.

Publiczność: Tak.

Dan Dennett: See the shadows going back and forth? Pretty big.

Widzicie cienie poruszające się w tył i w przód? Całkiem spore.

So 15.5 seconds is the median time

Typowy czas odpowiedzi badanych w tym doświadczeniu to 15,5 s.

for subjects in his experiment there.

Typowy czas odpowiedzi badanych w tym doświadczeniu to 15,5 s.

I love this one. I'll end with this one,

Uwielbiam ten. Zakończę właśnie nim,

just because it's such an obvious and important thing.

bo to coś tak oczywistego i ważnego.

How many still don't see it? How many still don't see it?

Kto jeszcze nie widzi? Kto wciąż nie widzi?

How many engines on the wing of that Boeing?

Ile silników jest na skrzydle tego Boeinga?

(Laughter)

(Śmiech)

Right in the middle of the picture!

W samym środku obrazka!

Thanks very much for your attention.

Dziękuję wam bardzo za uwagę.

What I wanted to show you is that scientists,

Chciałem pokazać, że naukowcy,

using their from-the-outside, third-person methods,

używając metod obserwacyjnych, „zewnętrznych”,

can tell you things about your own consciousness

mogą powiedzieć wam o waszej świadomości

that you would never dream of,

rzeczy, o których nigdy nie śniliście.

and that, in fact, you're not the authority

Oraz to, że nie jesteście takimi autorytetami

on your own consciousness that you think you are.

na temat świadomości, jak wam się wydaje.

And we're really making a lot of progress

Robimy duże postępy na drodze

on coming up with a theory of mind.

do opracowania teorii umysłu.

Jeff Hawkins, this morning, was describing his attempt

Rano Jeff Hawkins opisywał swoją próbę

to get theory, and a good, big theory, into the neuroscience.

dotarcia z teorią, dobrą wielką teorią, do neurobiologii.

And he's right. This is a problem.

I ma rację. To jest problem.

Harvard Medical School once -- I was at a talk --

Kiedyś byłem na wykładzie w Harvard Medical School.

director of the lab said, "In our lab, we have a saying.

Dyrektor laboratorium powiedział: "W naszym laboratorium mamy powiedzenie.

If you work on one neuron, that's neuroscience.

Jeżeli pracujesz nad jednym neuronem, to neurobiologia.

If you work on two neurons, that's psychology."

Jeżeli pracujesz z dwoma neuronami, to już psychologia."

(Laughter)

(Śmiech)

We have to have more theory, and it can come as much from the top down.

Musimy mieć więcej teorii i może ona jak najbardziej wynikać z analizy.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)