The psychology of evil | Philip Zimbardo

Translator: Kate Mchedlishvili Reviewer: Razmik Badalyan

Philosophers, dramatists, theologians

ფილოსოფოსები, დრამატურგები, თეოლოგები

have grappled with this question for centuries:

საუკუნეების განმავლობაში ფიქრობდნენ ამ კითხვაზე:

what makes people go wrong?

რა აიძულებთ ადამიანებს გახდნენ ცუდები?

Interestingly, I asked this question when I was a little kid.

საინტერესოა, მე ვსვამდი ამ კითხვას პატარა რომ ვიყავი.

I grew up in the South Bronx, inner-city ghetto in New York,

მე ვიზრდებოდი სამხრეთ ბრონქსში, ნიუ-იორკის გეტოში,

მე გარშემორტყმული ვიყავი ბოროტებით ისევე,

and I was surrounded by evil,

as all kids are who grew up in an inner city.

როგორც ყველა ბავშვი, რომელიც ღარიბ უბანში გაიზარდა.

And I had friends who were really good kids,

და მე მყავდა მეგობრები, ნამდვილად კარგი ბავშვები,

who lived out the Dr. Jekyll Mr. Hyde scenario -- Robert Louis Stevenson.

რომლებიც ცხოვრობდნენ Dr. Jekyll Mr. Hyde სცენარის მიხედვით -რობერტ ლუის სტივენსონი.

That is, they took drugs, got in trouble, went to jail.

ანუ, იღებდნენ ნარკოტიკს, ეხვეოდნენ უსიამოვნებებში, მიდიოდნენ ციხეში.

Some got killed, and some did it without drug assistance.

ზოგი დაიღუპა, ზოგმა კი ეს ნარკოტიკების გარეშე მოახერხა.

So when I read Robert Louis Stevenson, that wasn't fiction.

ასე, რომ როდესაც წავიკითხე რობერტ ლუის სტივენსონი, ეს არ იყო გამონაგონი.

The only question is, what was in the juice?

ერთი კითხვა მაქვს - რა იყო იმ ჭიქაში?

და ყველაზე მთავარი -გამყოფი ხაზი კეთილსა და ბოროტს შორის -

And more importantly, that line between good and evil --

which privileged people like to think is fixed and impermeable,

რომელიც უზრუნველყოფილი ადამიანების აზრით მტკიცე და ურყევია

with them on the good side, the others on the bad side --

ისინი კარგ მხარეს არიან, დანარჩენები კი -ცუდ მხარეს.

I knew that line was movable, and it was permeable.

მე ვიცოდი, რომ ეს ხაზი მოძრავი იყო.

Good people could be seduced across that line,

კარგი ადამიანები შეიძლება შეაცდინო და გადაკვთონ ეს ხაზი

and under good and some rare circumstances, bad kids could recover

და კარგ და იშვიათ გარემოებებში, ცუდი ბავშვებიც გამოკეთდებიან

დახმარებით, შეცვლით, რეაბილიტაციით.

with help, with reform, with rehabilitation.

So I want to begin with this wonderful illusion

მინდა დავიწყო მ.ს. ეშერის

by [Dutch] artist M.C. Escher.

ამ მშვენიერი ილუზიით.

If you look at it and focus on the white, what you see is a world full of angels.

თუ შეხედავთ და დააკვირდებით თეთრს,

თქვენ დაინახავთ ანგელოზებით სავსე სამყაროს.

But let's look more deeply, and as we do,

მაგრამ, მოდით უფრო ღრმად ჩავიხედოთ,

what appears is the demons, the devils in the world.

და გამოჩნდება დემონები, ეშმაკები სამყაროში.

That tells us several things.

და ეს ჩვენ გვეუბნება, რომ სამყარო არის

One, the world is, was, will always be filled with good and evil,

იყო და ყოველთვის იქნება სავსე კეთილითა და ბოროტით,

because good and evil is the yin and yang of the human condition.

რადგან კეთილი და ბოროტი არის ადამიანის მდგომარეობის ინი და იანი.

It tells me something else.

ეს სხვა რამესაც მეუბნება. თუ გახსოვთ,

If you remember, God's favorite angel was Lucifer.

ღმერთის საყვარელი ანგელოზი იყო ლუციფერი.

Apparently, Lucifer means "the light."

ცხადია, ლუციფერი ნიშნავს 'სინათლეს'.

It also means "the morning star," in some scripture.

ის ასევე ნიშნავს 'ცისკრის ვარსკვლავს' ზოგიერთ ხელნაწერში.

And apparently, he disobeyed God,

და როგორც ჩანს, ის არ დაემორჩილა ღმერთს,

and that's the ultimate disobedience to authority.

ეს არის ავტორიტეტისადმი დაუმორჩილებლობის უკიდურესი ფორმა.

And when he did, Michael, the archangel, was sent to kick him out of heaven

და მთავარანგელოზი მიქაელი გაგზავნა

რომ გაეძევებინა ის და სხვა დაცემული ანგელოზები სამოთხიდან.

along with the other fallen angels.

And so Lucifer descends into hell, becomes Satan,

ასე რომ ლუციფერი ეშვება ჯოჯოხეთში და ხდება სატანა,

becomes the devil, and the force of evil in the universe begins.

ეშმაკი და სამყაროში ჩნდება ბოროტება.

პარადოქსულია, რომ ღმერთი იყო ის, ვინც შექმნა ჯოჯოხეთი ბოროტების შენახვისთვის.

Paradoxically, it was God who created hell as a place to store evil.

He didn't do a good job of keeping it there though.

სხვათაშორის მისი იქ გაჩერება ვერ შეძლო.

ღმერთის საყვარელი ანგელოზის

So, this arc of the cosmic transformation of God's favorite angel into the Devil,

ეშმაკად გადაქცევის ეს სიუჟეტი,

ჩემი აზრით, განსაზღვრავს კონტექსტს, რომ გავუგოთ ადამიანებს -

for me, sets the context for understanding human beings

who are transformed from good, ordinary people into perpetrators of evil.

რომლებიც კარგი, ჩვეულებრივი ადამიანებიდან

ბოროტებად იქცნენ.

So the Lucifer effect, although it focuses on the negatives --

ლუციფერის ეფექტმა - თუმცა ის ფოკუსირებულია ნეგატიურზე -

the negatives that people can become,

იმაზე, როგორი უარყოფითები შეიძლება გახდნენ ადამიანები,

not the negatives that people are --

და არა ადამიანის უარყოფით ბუნებაზე -

მიმიყვანა ფსიქოლოგიურ განსაზღვრებამდე: ბოროტება არის ძალის გამოყენება.

leads me to a psychological definition.

Evil is the exercise of power.

And that's the key: it's about power.

ეს არის გასაღები: ძალაუფლება.

განზრახ მიაყენო ადამიანებს სულიერი ტკივილი,

To intentionally harm people psychologically,

to hurt people physically, to destroy people mortally, or ideas,

ფიზიკური ტკივილი, გაანადგურო ადამიანები ფიზიკურად, ან იდეები

and to commit crimes against humanity.

და დანაშაული ჩაიდინო კაცობრიობის წინააღმდეგ.

If you Google "evil," a word that should surely have withered by now,

თუ გუგლში მოძებნით 'ბოროტებას'

you come up with 136 million hits in a third of a second.

თქვენ ნახავთ 136 მილიონ შედეგს წამის მესამედში.

A few years ago -- I am sure all of you were shocked, as I was,

წლების წინ - დარწმუნებული ვარ ჩემსავით შოკში იყავით ყველა-

with the revelation of American soldiers abusing prisoners in a strange place

ამერიკელი ჯარისკაცების მხილებით, რომელბიც

შეურაცხყოფას აყენებდნენ პატიმრებს უცხო ქვეყანაში,

in a controversial war, Abu Ghraib in Iraq.

წინააღმდეგობრივ ომში, აბუ გრეიბში, ერაყში.

And these were men and women

და ესენი იყვნენ კაცები და ქალები,

რომლებიც დაუჯერებლად ამცირებდნენ პატიმრებს.

who were putting prisoners through unbelievable humiliation.

I was shocked, but I wasn't surprised,

მე შოკში ვიყავი, მაგრამ არ გამკვირვებია,

because I had seen those same visual parallels

რადგან მსგავსი ვიზუალური პარალელები ნანახი მქონდა,

when I was the prison superintendent of the Stanford Prison Study.

როდესაც სტენფორდის ციხის ექსპერიმენტში ციხის ზედამხედველი ვიყავი.

Immediately the Bush administration military said what?

ბუშის ადმინისტრაციამ სასწრაფოდ გამოაცხადა.. რა?

What all administrations say when there's a scandal:

რასაც ყველა ბიუროკრატი ამბობს, როდესაც სკანდალი იწყება.

"ჩვენ ნუ დაგვადანაშაულებთ, სისტემის ბრალი არაა. ეს რამდენიმე დამპალი ვაშლის,

"Don't blame us. It's not the system.

It's the few bad apples, the few rogue soldiers."

რამდენიმე ცუდი ჯარისკაცის ბრალია".

My hypothesis is, American soldiers are good, usually.

ჩემი მოსაზრებაა, რომ ამერიკელი ჯარისკაცები ზოგადად კარგები არიან.

Maybe it was the barrel that was bad.

შესაძლოა, იქ იყო რამდენიმე ცუდი.

But how am I going to deal with that hypothesis?

მაგრამ როგორ - როგორ დავამტკიცო ეს მოსაზრება?

I became an expert witness for one of the guards,

მე მიმიწვიეს ექსპერტად, მოწმედ ერთ-ერთი მცველის

სერჟანტი ჩიპო ფრედერიკოს პროცესზე.

Sergeant Chip Frederick, and in that position,

და მე ამ როლის გამო ხელი მიმიწვდებოდა ათობით საგამოძიებო ანგარიშზე.

I had access to the dozen investigative reports.

I had access to him.

მე მასთანაც მქონდა წვდომა. შემეძლო შემესწავლა ის,

I could study him, have him come to my home, get to know him,

დამეპატიჟებინა სახლში, უკეთ გამეცნო

do psychological analysis to see, was he a good apple or bad apple.

შემესწავლა დამპალი ვაშლი იყო თუ კარგი.

And thirdly, I had access to all of the 1,000 pictures

მესამეც, მე შეხება მქონდა იმ 1000 სურათთან,

that these soldiers took.

რომლებიც ამ ჯარისკაცებმა გადაიღეს.

These pictures are of a violent or sexual nature.

ეს სურათები არის ძალადობის, მათ შორის სექსუალური ძალადობის, ამსახველი.

All of them come from the cameras of American soldiers.

და ყველა მათგანი ამერიკელი ჯარისკაცების კამერებითაა გადაღებული.

Because everybody has a digital camera or cell phone camera,

რადგან ყველას აქვს ციფრული კამერა ან მობილურის კამერა,

they took pictures of everything, more than 1,000.

ისინი ყველაფერს უღებდნენ სურათებს. ათასზე მეტი სურათია.

And what I've done is I organized them into various categories.

და მე სხვადასხვა კატეგორიებში გადავანაწილე ისინი.

მაგრამ ესენი არიან შეერთებული შტატების სამხედრო პოლიციის რეზერვისტები.

But these are by United States military police, army reservists.

They are not soldiers prepared for this mission at all.

ისინი არ არიან ამ მისიისთვის მომზადებული ჯარისკაცები.

და ეს ყველაფერი ხდებოდა ერთ ადგილას, 1A სექციაში, ღამის ცვლაში.

And it all happened in a single place, Tier 1-A, on the night shift.

Why?

რატომ? 1A სექცია იყო სამხედრო დაზვერვის ცენტრი.

Tier 1-A was the center for military intelligence.

It was the interrogation hold.

აქ ტარდებოდა დაკითხვები. აქ იყო CIA.

The CIA was there.

Interrogators from Titan Corporation, all there,

გამომძიებლები Titan Corporation-დან.

და მათ ვერ მიიღეს ინფორმაცია ამბოხებულებზე.

and they're getting no information about the insurgency.

So they're going to put pressure on these soldiers,

ასე, რომ გადაწყვიტეს ზეწოლა ამ ჯარისკაცებზე.

სამხედრო პოლიციაზე, რომ ზღვარს გადასულიყვნენ.

military police, to cross the line,

give them permission to break the will of the enemy,

მისცეს მათ უფლება მტრის ნებისყოფა გაეტეხათ,

to prepare them for interrogation, to soften them up,

რომ დაკითხვისთვის მოემზადებინათ, დაესუსტებინათ ისინი,

to take the gloves off.

მისცეს უფლება ხელთათმანები გაეხადათ. ეს ყველაფერი ევფემიზმებია

Those are the euphemisms, and this is how it was interpreted.

და აი როგორ გაიგეს მათ.

Let's go down to that dungeon.

მოდით, ჩავიდეთ ამ დილეგში.

(კამერის ხმა)

(Typewriting)

[Abu Ghraib Iraq Prison Abuses 2008 Military Police Guards' Photos]

[The following images include nudity and graphic depictions of violence]

(Camera shutter sounds)

(ბრახუნი)

(Thuds)

(Camera shutter)

(კამერის ხმა)

(Camera shutter)

(ბრახუნი)

(Breathing)

(სუნთქვა)

(Bells)

(ზარი)

(Bells end)

So, pretty horrific.

საკმაოდ შემზარავია.

That's one of the visual illustrations of evil.

ესაა ბოროტების ვიზუალური ილუსტრაცია.

And it should not have escaped you

ალბათ შეამჩნევდით, რომ

ხელებაწეული პატიმარი დავაწყვილე ლეონარდო და ვინჩის

that the reason I paired the prisoner with his arms out

with Leonardo da Vinci's ode to humanity

ადამიანურობის ოდასთან.

is that that prisoner was mentally ill.

რადგან ეს პატიმარი იყო სულიერად ავადმყოფი.

That prisoner covered himself with shit every day,

ეს პატიმარი ყოველდღე ისვამდა განავალს,

ისინი კი მას აიძულებდნენ ჭუჭყში ეკოტრიალა, რომ სუნი არ ჰქონოდა.

they had to roll him in dirt so he wouldn't stink.

But the guards ended up calling him "Shit Boy."

მცველები მას "განავლის ბიჭს" ეძახდნენ.

What was he doing in that prison rather than in some mental institution?

რას აკეთებდა ის ამ ციხეში

რატომ არ იყო ის ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში?

In any event, here's former Secretary of Defense Rumsfeld.

ნებისმიერ შემთხვევაში, თავდაცვის ყოფილი მდივანი რამსფილდი

He comes down and says, "I want to know, who is responsible?

მოდის და კითხულობს: "მინდა ვიცოდე ვინაა პასუხისმგებელი?

რომლები არიან დამპალი ვაშლები?" - ეს ცუდი კითხვაა.

Who are the bad apples?"

Well, that's a bad question.

უნდა იკითხოთ "რა არის დამნაშავე?"

You have to reframe it and ask, "What is responsible?"

"What" could be the who of people,

რადგან "რა" შეიძლება ასევე იყოს "ვინ" - ადამიანები

but it could also be the what of the situation,

და ასევე შეიძლება იყოს "რა" - სიტუაცია,

and obviously that's wrongheaded.

და ეს ნამდვილად არასწორია.

How do psychologists try to understand such transformations of human character,

მოკლედ, როგორ ხსნიან ფსიქოლოგები

ადამიანის ბუნების ასეთ ცვლილებას,

if you believe that they were good soldiers

თუ მივიჩნევთ, რომ ისინი კარგი ჯარისკაცები იყვნენ

before they went down to that dungeon?

მანამ მიწისქვეშ ჩავიდოდნენ?

There are three ways. The main way is called dispositional.

არსებობს სამი გზა. მთავარ გზას სიტუაციური ქვია.

ჩვენ ადამიანის შიგნით ვიხედებით, ვეძებთ ცუდ ვაშლებს.

We look at what's inside of the person, the bad apples.

This is the foundation of all of social science,

ეს ყველა სოციალური მეცნიერების ფუნდამენტია,

the foundation of religion, the foundation of war.

რელიგიის, ომის საფუძველი.

Social psychologists like me come along and say,

სოციალური ფსიქოლოგები, როგორც მე, ვამბობთ: "დიახ,

"Yeah, people are the actors on the stage,

ადამიანები არიან მსახიობები სცენაზე,

but you'll have to be aware of the situation.

მაგრამ უნდა იცოდე რა სიტუაციაა.

Who are the cast of characters? What's the costume?

ვინ არიან მსახიობთა სიაში? როგორია კოსტუმები?

Is there a stage director?"

არის თუ არა სცენის რეჟისორი?"

And so we're interested in what are the external factors

ასე რომ, ჩვენ გვაინტერესებს რა ფაქტორებია

around the individual -- the bad barrel?

ინდივიდის გარშემო - ცუდი გარემოცვა?

სოციოლოგები აქ ჩერდებიან და ტოვებენ მნიშვნელოვან ფაქტორს,

Social scientists stop there and they miss the big point

that I discovered when I became an expert witness for Abu Ghraib.

რომელიც მე აღმოვაჩინე, როდესაც ექსპერტი ვიყავი აბუ გრეიბის საქმეში.

The power is in the system.

ძალაუფლება სისტემაშია.

The system creates the situation that corrupts the individuals,

სისტემა ქმნის სიტუაციას, რომელიც აფუჭებს ინდივიდს

and the system is the legal, political, economic, cultural background.

და ესაა კანონი, პოლიტიკური, ეკონომიკური სისტემა, კულტურა.

And this is where the power is of the bad-barrel makers.

და სწორედ ეს ქმნის ცუდ გარემოს.

ასე რომ, თუ გსურთ, შეცვალოთ პიროვნება, უნდა შეცვალოთ სიტუაცია.

If you want to change a person, change the situation.

And to change it, you've got to know where the power is, in the system.

თუ გსურთ, შეცვალოთ სიტუაცია,

უნდა იცოდეთ სად არის ძალაუფლება - სისტემაში.

ლუციფერის ეფექტი გულისხმობს ადამიანური ბუნების

So the Lucifer effect involves understanding

ტრანსფორმაციის გაგებას ამ სამი ფაქტორის მიხედვით.

human character transformations with these three factors.

And it's a dynamic interplay.

და ესაა დინამიკური ურთიერთქმედება.

What do the people bring into the situation?

რა შეაქვთ ადამიანებს სიტუაციაში?

What does the situation bring out of them?

რას იღებს სიტუაცია მათგან?

And what is the system that creates and maintains that situation?

და როგორია სისტემა, რომელიც ქმნის და ინარჩუნებს ამ სიტუაციას?

My recent book, "The Lucifer Effect," is about,

ჩემი ახლახანს გამოცემული წიგნი "ლუციფერის ეფექტი" სწორედ ამაზეა-

როგორ გავიგოთ, რატომ ხდებიან კარგი ადამიანები ცუდები?

how do you understand how good people turn evil?

And it has a lot of detail about what I'm going to talk about today.

და აქ მრავალი დეტალია,

რომელზეც მე დღეს ვისაუბრებ.

So Dr. Z's "Lucifer Effect," although it focuses on evil,

მიუხედავად იმისა, რომ ჩემი წიგნის თემა ბოროტებაა,

really is a celebration of the human mind's infinite capacity

რეალურად ესაა დიდება გონების შეუზღუდავი შესაძლებლობებისა,

რომელიც ჩვენ კეთილად ან სასტიკად,

to make any of us kind or cruel,

caring or indifferent, creative or destructive,

მზრუნველად ან უდარდელად, შემოქმედად ან დამანგრეველად,

and it makes some of us villains.

ზოგიერთ ჩვენგანს კი ბოროტმოქმედად გვაქცევს.

And the good news that I'm going to hopefully come to at the end

კარგი ამბავი, რომელსაც მოგვიანებით დავუბრუნდებით, კი ისაა, რომ

is that it makes some of us heroes.

ზოგიერთი ჩვენგანი გმირი ხდება.

ეს მშვენიერი კომიქსი "ნიუ იორკერიდან"

This wonderful cartoon in the New Yorker summarizes my whole talk:

გამოხატავს ყველაფერს, რაც მე ვთქვი:

"I'm neither a good cop nor a bad cop, Jerome.

"მე არც კარგი პოლიციელი ვარ და არც ცუდი, ჯერომ.

Like yourself, I'm a complex amalgam

როგორც შენ, მეც დადებითი და უარყოფითი

of positive and negative personality traits

თვისებების რთული ჯამი ვარ, რომელიც

that emerge or not, depending on the circumstances."

ან ჩნდება, ან არა, სიტუაციის მიხედვით. "

(Laughter)

(სიცილი)

There's a study some of you think you know about,

არის ერთი გამოკვლევა, რომელიც ზოგიერთმა ალბათ იცით,

but very few people have ever read the story.

მაგრამ მთელი ისტორია ცოტას თუ წაუკითხავს. ზოგიერთებმა ნახეს ფილმი.

You watched the movie.

This is Stanley Milgram, little Jewish kid from the Bronx,

ეს სტენლი მილგრემია - ებრაელი ბიჭუნა ბრონქსიდან, რომელმაც

and he asked the question, "Could the Holocaust happen here, now?"

იკითხა: "შესაძლებელია ჰოლოკოსტი განმეორდეს აქ და ახლა?"

People say, "No, that's Nazi Germany, Hitler, you know, that's 1939."

ხალხმა უპასუხა - "არა, მაშინ ნაცისტური გერმანია იყო,

ჰიტლერი, 1939-იანი წლები"..

He said, "Yeah, but suppose Hitler asked you,

მან თქვა "კარგი, მაგრამ დავუშვათ ჰიტლერმა გკითხათ,

'შეგიძლიათ უცნობი ადამიანი აწამოთ ელექტროშოკით?' ' არა, მე არა, მე კარგი ადამიანი ვარ'

'Would you electrocute a stranger?' 'No way, I'm a good person.'"

He said, "Why don't we put you in a situation

მან თქვა: "შეგიქმნით სიტუაციას და

მოგცემთ შანსს ნახოთ, რას გააკეთებ".

and give you a chance to see what you would do?"

და აი რა ქნა მილგრემმა - ტესტირება ჩაუტარა 1000 ჩვეულებრივ ადამიანს.

And so what he did was he tested 1,000 ordinary people.

500 New Haven, Connecticut, 500 Bridgeport.

500 ნიუ ჰევენიდან, კონექტიკუტიდან იყო, 500 -ბრიჯპორტიდან.

განცხადებაში ეწერა, " ფსიქოლოგებს სურთ შეისწავლონ მეხსიერება.

And the ad said, "Psychologists want to understand memory.

We want to improve people's memory, because it is the key to success."

ჩვენ გვინდა გავაუმჯობესოთ ადამიანების მეხსიერება,

რადგან მეხსიერება წარმატების გასაღებია".

OK?

"დათმობილი დროსთვის ჩვენ გადაგიხდით ოთხ დოლარს".

"We're going to give you five bucks -- four dollars for your time.

We don't want college students. We want men between 20 and 50."

"ჩვენ არ გვჭირდება სტუდენტები,

გვჭირდება მამაკაცები 20დან 50 წლამდე."

In the later studies, they ran women.

მოგვიანებით მათ გაიმეორეს ეს ექსპერიმენტი ქალებზე.

ჩვეულებრივი ხალხი - სტილისტები, კლერკები, ოფისის მუშები.

Ordinary people: barbers, clerks, white-collar people.

So, you go down,

როდესაც მოხვალთ, ერთ-ერთი თქვენგანი იქნება მოსწავლე,

one of you will be a learner, one will be a teacher.

მეორე - მასწავლებელი.

The learner's a genial, middle-aged guy.

მოსწავლე - სასიამოვნო, საშუალო ასაკის ბიჭია.

He gets tied up to the shock apparatus in another room.

მას ამაგრებენ ელექტროშოკს მეორე ოთახში.

The learner could be middle-aged, could be as young as 20.

მოსწავლე შესაძლოა ყოფილიყო საშუალო ასაკის, ან სულაც 20 წლის.

ერთ-ერთ თქვენგანს ავტორიტეტი, ანუ თეთრხალათიანი ლაბორანტი ეუბნება

And one of you is told by the authority, the guy in the lab coat,

"Your job as teacher is to give him material to learn.

"თქვენი, როგორც მასწავლებლის მოვალეობაა მისცეთ ამ ბიჭს დასასწავლი მასალა"

Gets it right, reward.

"სწორად თუ უპასუხებს - დააჯილდოვებთ.

Gets it wrong, you press a button on the shock box.

არასწორად თუ უპასუხებს - ელექტროშოკის ღილაკს დააჭერთ.

The first button is 15 volts. He doesn't even feel it."

პირველი ღილაკია - 15 ვოლტი. ის ვერც კი იგრძნობს."

That's the key.

ეს მნიშვნელოვანია. ყველა ბოროტება იწყება 15 ვოლტიდან.

All evil starts with 15 volts.

And then the next step is another 15 volts.

შემდეგი ნაბიჯი - კიდევ 15 ვოლტი.

The problem is, at the end of the line, it's 450 volts.

პრობლემა ისაა, რომ სერიის ბოლოს 450 ვოლტია.

თქვენ აჭერთ ღილაკს და მოსწავლე იწყებს ყვირილს,

And as you go along, the guy is screaming,

"I've got a heart condition! I'm out of here!"

"ავადმყოფი გული მაქვს, მეტი აღარ შემიძლია!"

You're a good person. You complain.

თქვენ კარგი ადამიანი ხართ. თქვენ ჩივით:

"Sir, who will be responsible if something happens to him?"

"სერ, ვინ არის პასუხისმგებელი მას რამე რომ მოუვიდეს?"

The experimenter says, "Don't worry, I will be responsible.

ექსპერიმენტატორი გპასუხობთ, "ნუ წუხართ, მე ვარ პასუხისმგებელი.

Continue, teacher."

განაგრძეთ, მასწავლებელო".

ჩნდება კითხვა: ვინ ავა 450 ვოლტამდე?

And the question is, who would go all the way to 450 volts?

You should notice here, when it gets up to 375,

უნდა აღინიშნოს, რომ 375 ვოლტზე არის წარწერა:

it says, "Danger. Severe Shock."

"საშიშია, შოკი".

When it gets up to here, there's "XXX" -- the pornography of power.

როდესაც აქ ადის, წერია "XXX"- ძალაუფლების პორნოგრაფია.

So Milgram asks 40 psychiatrists,

(სიცილი)

მილგრემმა ჰკითხა 40 ფსიქიატრს,

"ამერიკელ მოქალაქეთა რამდენი პროცენტი ავა ბოლომდე?"

"What percent of American citizens would go to the end?"

They said only one percent.

მათ უპასუხეს, რომ მხოლოდ ერთი პროცენტი. რადგან ეს სადისტური ქცევაა.

Because that's sadistic behavior, and we know, psychiatry knows,

ჩვენ ვიცით, ფსიქიატრებმა იციან, რომ ამერიკელთა მხოლოდ 1%-ია სადისტი.

only one percent of Americans are sadistic.

OK.

კარგი. აი მონაცემები. აქ ალბათ შეცდომაა.

Here's the data. They could not be more wrong.

Two thirds go all the way to 450 volts.

ორი მესამედი ავიდა 450 ვოლტამდე. და ეს მხოლოდ ერთი ექსპერიმენტი იყო.

This was just one study.

Milgram did more than 16 studies.

მილგრემმა 16-ზე მეტი ექსპერიმენტი ჩაატარა. და შეხედეთ ამას.

And look at this.

მე-16 ექსპერიმენტი, თუ ხედავთ თქვენსს მსგავსს, რომელიც მიდის საზღვრამდე,

In study 16, where you see somebody like you go all the way,

90 percent go all the way.

90% მიდის ბოლომდე. მეხუთე ექსპერიმენტში, თუ ხედავთ ერთ ამბოხებულს, 90% შეეწინააღმდეგა.

In study five, if you see people rebel,

90 percent rebel.

What about women? Study 13 -- no different than men.

რა ხდება ქალებთან? მე-13 ექსპერიმენტი - არ განსხვავდებიან კაცებისგან.

So Milgram is quantifying evil as the willingness of people

ასე რომ, მილგრემმა განსაზღვრა ბოროტება, როგორც ადამიანების სურვილი,

to blindly obey authority, to go all the way to 450 volts.

ბრმად დაემორჩილონ ავტორიტეტს, მივიდნენ 450 ვოლტამდე.

And it's like a dial on human nature.

ეს ადამიანური ბუნების სამართავია.

A dial in a sense that you can make almost everybody totally obedient,

თქვენ შეგიძლიათ თითქმის ყველა გახადოთ აბსოლუტურად მორჩილი,

down to the majority, down to none.

უმრავლესობა, უკანასკნელ ადამიანამდე.

სადაა გადაკვეთა ცხოვრებასთან? ყველა კვლევა ხელოვნურია.

What are the external parallels? For all research is artificial.

What's the validity in the real world?

როგორ უკავშირდებიან ისინი რეალობას?

ა.შ.შ.-ს 912-მა მოქალაქემ მოიკლა თავი, ან მოკლული იქნა ოჯახის ან

912 American citizens committed suicide or were murdered

by family and friends in Guyana jungle in 1978,

მეგობრის მიერ გაიანის ჯუნგლებში, 1978 წელს.

because they were blindly obedient to this guy, their pastor --

რადგანაც ისინი ბრმად დაემორჩილნენ ამ კაცს -მათ პასტორს -

not their priest -- their pastor, Reverend Jim Jones.

-არა მღვდელს, არამედ პასტორს - ღირს ჯიმ ჯონსს.

მან აიძულა ისინი ჩაედინათ მასიური თვითმკვლელობა.

He persuaded them to commit mass suicide.

And so, he's the modern Lucifer effect,

ის არის თანამედროვე ლუციფერის ეფექტი.

ღვთის ადამიანი, რომელიც სიკვდილის ანგელოზი ხდება.

a man of God who becomes the Angel of Death.

Milgram's study is all about individual authority to control people.

მილგრემის კვლევა - როგორ აკონტროლებს ხალხს ინდივიდის ავტორიტეტი.

ცხოვრების დიდ ნაწილს ჩვენ სხვადასხვა კოლექტივში, ორგანიზაციაში ვატარებთ.

Most of the time, we are in institutions,

so the Stanford Prison Study is a study of the power of institutions

და სტენფორდის ციხის ექსპერიმენტი იკვლევდა ორგანიზაციის ძალაუფლების

to influence individual behavior.

გავლენას ინდივიდის ქცევაზე.

Interestingly, Stanley Milgram and I were in the same high school class

საინტერესოა, სტენლი მილგრემი და მე ერთ კლასში ვიყავით

ჯეიმს მონროს სახელობის სკოლაში, ბრონქსში, 1954 წელს.

in James Monroe in the Bronx, 1954.

I did this study with my graduate students,

ეს კვლევა, რომელიც მე ჩავატარე

ჩემს კურსდამთავრებულებთან ერთად, - განსაკუთრებით კრეიგ ჰანისთან-

especially Craig Haney -- and it also began work with an ad.

ჩვენც ასევე დავიწყეთ საგაზეთო განცხადებით.

ჩვენ არ გვქონდა ფული, ამიტომ იაფი, პატარა განცხადება გვქონდა,

We had a cheap, little ad,

but we wanted college students for a study of prison life.

ჩვენ გვინდოდა კოლეჯის სტუდენტები ციხის ცხოვრების შესასწავლად.

75-მა მოხალისემ შეავსო პიროვნების ტესტები.

75 people volunteered, took personality tests.

We did interviews.

ჩავატარეთ ინტერვიუები. შევარჩიეთ 12:

Picked two dozen: the most normal, the most healthy.

ყველაზე ნორმალური, ყველაზე ჯანმრთელი.

Randomly assigned them to be prisoner and guard.

შემთხვევით გავანაწილეთ ისინი პატიმრებად და ზედამხედველებად.

So on day one, we knew we had good apples.

ასე რომ, დასაწყისში, ჩვენ ვიცოდით, რომ ყველა კარგი იყო, გვქონდა 'კარგი ვაშლები'.

I'm going to put them in a bad situation.

მე ვაპირებდი მომეთავსებინა ისინი ცუდ სიტუაციაში.

And secondly, we know there's no difference

გარდა ამისა, ჩვენ ვიცოდით, რომ ზედამხედველებსა და

between the boys who will be guards and those who will be prisoners.

პატიმრებს შორის არ იყო

არანაირი განსხვავება.

To the prisoners, we said,

პატიმრებს ვუთხარით: "მოიცადეთ საერთო საცხოვრებელში,

"Wait at home. The study will begin Sunday."

ექსპერიმენტი დაიწყება კვირას".

We didn't tell them

ჩვენ მათ არ ვუთხარით, რომ მოვილაპარაკეთ პოლიციასთან

that the city police were going to come and do realistic arrests.

და მათ რეალურად დააპატიმრებდნენ.

(Video) (Music)

[Day 1]

(ვიდეო) სტუდენტი:"მოვიდა პოლიციის მანქანა, გადმოვიდა პოლიციელი, დააკაკუნა კარზე,

Student: A police car pulls up in front, and a cop comes to the front door,

and knocks, and says he's looking for me.

და ამბობს, რომ მე მეძებს.

So they, right there, you know, they took me out the door,

მათ გამიყვანეს საერთო საცხოვრებლიდან,

they put my hands against the car.

მაყენებენ მანქანასთან, ფეხები -განზე.

It was a real cop car, it was a real policeman,

ეს ნამდვილი პოლიციის მანქანა იყო, ნამდვილი პოლიციელები.

and there were real neighbors in the street,

ქუჩაში მეზობლები იყვნენ,

არ იცოდნენ, რომ ეს ექსპერიმენტი იყო.

who didn't know that this was an experiment.

And there was cameras all around and neighbors all around.

გარშემო კამერები და მეზობლები იყვნენ.

They put me in the car, then they drove me around Palo Alto.

მათ ჩამსვეს მანქანაში, მთელი პალო ალტო გავიარეთ.

They took me to the basement of the police station.

მიმიყვანს განყოფილებაში,

ჩამიყვანეს სარდაფში და ჩამსვეს საკანში.

Then they put me in a cell.

I was the first one to be picked up, so they put me in a cell,

მე ვიყავი პირველი, ამიტომ მათ მე ჩამსვეს საკანში,

რომელიც ოთახივით იყო, მაგრამ გისოსებიანი კარი ჰქონდა.

which was just like a room with a door with bars on it.

You could tell it wasn't a real jail.

ცხადი იყო, რომ ეს ნამდვილი ციხე არ იყო.

მათ მე იქ ჩამკეტეს, ამ დამამცირებელ კოსტუმში.

They locked me in there, in this degrading little outfit.

They were taking this experiment too seriously.

ზედმეტად სერიოზულად მიუდგნენ ამ ექსპერიმენტს".

Here are the prisoners, who are going to be dehumanized, they'll become numbers.

ფილიპ ზიმბარდო: ესენი არიან პატიმრები, რომლებსაც დაამცირებენ,

ისინი გახდებიან რიცხვები.

ესენი არიან ზედამხედველები - ძალაუფლების და ანონიმურობის სიმბოლოებით.

Here are the guards with the symbols of power and anonymity.

ზედამხედველები აიძულებდნენ პატიმრებს

Guards get prisoners to clean the toilet bowls out with their bare hands,

შიშველი ხელებით გაესუფთავებინათ უნიტაზები,

შეესრულებინათ ბინძური, დამამცირებელი დავალებები.

to do other humiliating tasks.

აიძულებდნენ გაეხადათ. დასცინოდნენ და სექსუალურად ამცირებდნენ.

They strip them naked. They sexually taunt them.

მათ დამცირების სხვა საშუალებებიც მოიგონეს,

They begin to do degrading activities, like having them simulate sodomy.

მაგალითად, აიძულებდნენ მამათმავლობის სიმულირებას.

You saw simulating fellatio in soldiers in Abu Ghraib.

თქვენ ნახეთ, აბუ გრეიბში ფელათიოს (ორალური სექსის) სიმულირება.

ჩემმა ზედამხედველება ეს ხუთ დღეში გააკეთეს. სტრესული რეაქცია იყო იმდენად დიდი

My guards did it in five days.

The stress reaction was so extreme

that normal kids we picked because they were healthy

რომ ჩვენ მიერ არჩეული ჯანმრთელი, ნორმალური ბავშვები

had breakdowns within 36 hours.

36 საათში გატყდნენ.

The study ended after six days, because it was out of control.

ექსპერიმენტი დასრულდა 6 დღის შემდეგ, რადგან ის კონტროლს აღარ ექვემდებარებოდა.

Five kids had emotional breakdowns.

ხუთ ბიჭს ნერვული შეტევა ჰქონდა.

Does it make a difference

აქვს თუ არა მნიშვნელობა, რომ მეომრები

if warriors go to battle changing their appearance or not?

ომში წასვლისას იცვლიან გარეგნობას?

If they're anonymous, how do they treat their victims?

აქვს თუ არა გავლენა მათ ანონიმურობას

იმაზე, თუ როგორ ექცევიან ისინი საკუთარ მსხვერპლს?

In some cultures, they go to war without changing their appearance.

ჩვენ ვიცით, რომ ზოგიერთ კულტურაში

მეომრები არ იცვლიან გარეგნობას.

სხვა კულტურებში ისინი იღებებიან როგორც "ბუზთა მბრძანებლები".

In others, they paint themselves like "Lord of the Flies."

ზოგიერთში - იკეთებენ ნიღბებს.

In some, they wear masks.

მრავალ კულტურაში ჯარისკაცებს უნიფორმა ხდის ანონიმურს.

In many, soldiers are anonymous in uniform.

So this anthropologist, John Watson, found 23 cultures that had two bits of data.

ანთროპოლოგმა ჯონ ვოტსონმა აღმოაჩინა

23 კულტურა, რომელსაც ორი მაჩვენებელი ჰქონდა.

Do they change their appearance? 15.

იცვლიან გარეგნობას ბრძოლის წინ? 15.

Do they kill, torture, mutilate? 13.

კლავენ, აწამებენ, ასახიჩრებენ? 13.

თუ არ იცვლიან გარეგნობას,

If they don't change their appearance,

რვიდან მხოლოდ ერთი კლავს, აწამებს ან ასახიჩრებს.

only one of eight kills, tortures or mutilates.

გასაღები წითელ ზონაშია.

The key is in the red zone.

If they change their appearance,

თუ ისინი იცვლიან გარეგნობას,

13 დან 12, ანუ 90% -კლავს, აწამებს ან ასახიჩრებს.

12 of 13 -- that's 90 percent -- kill, torture, mutilate.

And that's the power of anonymity.

და სწორედ ესაა ანონიმურობის ძალაუფლება.

So what are the seven social processes

ასე რომ, რა არის ის შვიდი სოციალური პროცესი,

that grease the slippery slope of evil?

რომელიც ბოროტების ვიწრო სრიალა გზას პოხავს?

Mindlessly taking the first small step.

უყურადღებოდ გადადგმული პირველი პატარა ნაბიჯი.

Dehumanization of others. De-individuation of self.

სხვების დამცირება. დეინდივიდუაცია - საკუთარი პიროვნებისგან განდგომა.

Diffusion of personal responsibility.

პიროვნული პასუხისმგებლობის დიფუზია. ავტორიტეტის ბრმა მორჩილება.

Blind obedience to authority.

Uncritical conformity to group norms.

ჯგუფის ნორმებისადმი უკრიტიკო მორჩილება - კომფორმულობა.

Passive tolerance of evil through inaction, or indifference.

ბოროტების პასიური მიღება - უმოქმედობით ან გულგრილობით.

And it happens when you're in a new or unfamiliar situation.

და ეს ხდება, როდესაც თქვენ ახალ ან უცხო გარემოში ხართ.

თქვენი სტანდარტული ქცევითი რეაქციები არ მუშაობს.

Your habitual response patterns don't work.

Your personality and morality are disengaged.

პიროვნება და მორალი ითიშება.

დოსტოევსკიმ თქვა, "არაფერია უფრო ადვილი, ვიდრე ბოროტმოქმედის განსჯა,

"Nothing is easier than to denounce the evildoer;

და არაფერია უფრო რთული, ვიდრე მისი გაგება. "

nothing more difficult than understanding him," Dostoyevsky.

გაგება - არ ნიშნავს პატიებას. ფსიქოლოგია - არ არის მეცნიერება მიტევებაზე.

Understanding is not excusing. Psychology is not excuse-ology.

So social and psychological research reveals

სოციალური და ფსიქოლოგიური კვლევები ხსნიან,

როგორ იცვლებიან ჩვეულებრივი კარგი ადამიანები ნარკოტიკების გარეშე.

how ordinary, good people can be transformed without the drugs.

You don't need it. You just need the social-psychological processes.

ისინი არაა საჭირო. მხოლოდ სოციო-ფსიქოლოგიური პროცესებია საჭირო.

Real world parallels?

პარალელები თანამედროვე მსოფლიოდან? შეადარეთ ეს, ამასთან.

Compare this with this.

James Schlesinger -- I'm going to end with this -- says,

ჯეიმს სლეზინგერი - და ამით დავასრულებ - ამბობს:

"Psychologists have attempted to understand how and why

"ფსიქოლოგები ცდილობდნენ გაეგოთ, ჩვეულებრივ ადამიანურად

individuals and groups who usually act humanely

მოქმედი პიროვნებები ან ჯგუფები, როგორ და რატომ

can sometimes act otherwise in certain circumstances."

იქცეოდნენ სხვა გარემოებებში სხვანაირად."

That's the Lucifer effect.

ეს ლუციფერის ეფექტია.

And he goes on to say, "The landmark Stanford study

ის ამბობს, "სტენფორდის ძალიან მნიშნელოვანი ექსპერიმენტი

provides a cautionary tale for all military operations."

გვაფრთხილებს ჩვენ თითოეულ სამხედრო ოპერაციაზე".

If you give people power without oversight,

თუ ადამიანებს მისცემთ ძალაუფლებას ზედამხედველობის გარეშე

it's a prescription for abuse.

ეს ძალადობის რეცეპტია. მათ იცოდნენ ეს, და დაუშვეს, რომ მომხდარიყო.

They knew that, and let that happen.

სხვა ანგარიშში, გენერალი ფეის მოხსენებაში

So another report, an investigative report by General Fay,

says the system is guilty.

საუბარია, რომ დამნაშავეა სისტემა და მოხსენებაში ის

In this report, he says it was the environment that created Abu Ghraib,

ამბობს, რომ მიზეზი იყო გარემოება, ვითარება, რომელიც აბუ გრეიბში

by leadership failures that contributed to the occurrence of such abuse,

შეიქმნა ცუდი ხელმძღვანელობის შედეგად, რომელმაც ხელი შეუწყო

ასეთი დამცირების განვითარებას

and because it remained undiscovered

ისევე როგორც იმას, რომ ეს ძალადობა შეუმჩნეველი

by higher authorities for a long period of time.

იყო უფროსებისთვის დიდი ხნის განმავლობაში.

ეს დამცირება გრძელდებოდა სამი თვის მანძილზე. ვინ ადევნებდა თვალყურს?

Those abuses went on for three months.

Who was watching the store?

The answer is nobody, I think on purpose.

პასუხია -არავინ და ვფიქრობ, განზრახ.

He gave the guards permission to do those things,

მათ მისცეს მცველებს სრული თავისუფლება, ეკეთებინათ რაც სურდათ

და მათ იცოდნენ, რომ არავინ არასდროს ჩავიდოდა ამ დილეგში.

and they knew nobody was ever going to come down to that dungeon.

უნდა შეიცვალოს ეს პარადიგმა ყველა სფეროში,

So you need a paradigm shift in all of these areas.

The shift is away from the medical model that focuses only on the individual.

მოვშორდეთ სამედიცინო მოდელს,

რომელიც მხოლოდ ინდივიდითაა დაკავებული.

The shift is toward a public health model

შევცვალოთ ის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის მოდელით,

that recognizes situational and systemic vectors of disease.

რომელიც ცნობს ავადმყოფობის სიტუაციურ და სისტემურ გამოვლინებებს.

Bullying is a disease. Prejudice is a disease.

დაშინება - დაავადებაა, ცრურწმენა - დაავადებაა. ძალადობა - დაავადებაა.

Violence is a disease.

Since the Inquisition, we've been dealing with problems at the individual level.

ინკვიზიციის პერიოდიდან ვკურნავდით ამ დაავადებებს

ცალკეული პიროვნების დონეზე. და იცით რა? არაფერი არ გამოვიდა.

It doesn't work.

Aleksandr Solzhenitsyn says, "The line between good and evil

ალექსანრდ სოლჟენიცინმა თქვა, რომ ზღვარი კეთილსა და ბოროტს შორის

cuts through the heart of every human being."

თითოეული ადამიანის გულზე გადის.

That means that line is not out there.

ეს ნიშნავს, რომ საზღვარი გარეთ არ არის.

That's a decision that you have to make, a personal thing.

ესაა გადაწყვეტილება, რომელიც მხოლოდ შენ უნდა მიიღო. ეს პირადი არჩევანია.

So I want to end very quickly on a positive note.

მინდა ძალიან მალე დავასრულო დადებით ნოტაზე.

Heroism as the antidote to evil,

გმირობა - ბოროტების შხამსაწინააღმდეგო საშუალებაა.

by promoting the heroic imagination,

გმირული ქცევების, წარმოსახვების ხელ შეწყობით

განსაკუთრებით ბავშვებში, განათლების სისტემაში.

especially in our kids, in our educational system.

We want kids to think, "I'm a hero in waiting,

ჩვენს გვსურს, რომ ბავშვები ფიქრობდნენ: 'მე ვარ გმირი, რომელიც თავისი

ჟამის მოლოდინშია, ელის როდის იქნება სიტუაცია, როდის მოვა დრო,

waiting for the right situation to come along,

and I will act heroically.

რომ ვიყო გმირი.'

My whole life, I'm now going to focus away from evil --

აწი მე ვუძღვნი ჩემს ცხოვრებას არა ბოროტების გაგებას,

როგორც ამას ბავშვობიდან ვაკეთებდი, არამედ გმირობის გაგებას.

that I've been in since I was a kid -- to understanding heroes.

გმირობის ბანალურობა იმაშია, რომ

Banality of heroism.

გმირულად იქცევიან ჩვეულებრივი ადამიანები.

It's ordinary people who do heroic deeds.

It's the counterpoint to Hannah Arendt's "Banality of Evil."

ეს ჰანნა არენდტის 'ბოროტების ბანალურობის' საპირწონეა.

Our traditional societal heroes are wrong, because they are the exceptions.

ჩვენი ტიპური გმირები არაფრად ვარგა,

რადგან ისინი გამონაკლისები არიან.

They organize their life around this. That's why we know their names.

ისინი მთელ თავიან ცხოვრებას ამის გარშემო აწყობენ.

ამიტომაც ვიცით მათი სახელები.

და ჩვენი შვილების გმირებიც მათი მოდელებია,

Our kids' heroes are also wrong models for them,

რადგან მათ აქვთ ზებუნებრივი შესაძლებლობები, ნიჭი.

because they have supernatural talents.

We want our kids to realize most heroes are everyday people,

ჩვენმა შვილებმა უნდა გაიაზრონ, რომ გმირები ჩვეულებრივი ადამიანები არიან

და გმირობა არა-ჩვეულებრივია.

and the heroic act is unusual.

This is Joe Darby.

He was the one that stopped those abuses you saw,

ეს ჯო დარბია. მან შეაჩერა ის დამცირებები,

რადგან როცა მან ნახა სურათები

because when he saw those images,

he turned them over to a senior investigating officer.

ის მაშინვე შეატყობინა უფროს ოფიცერს.

He was a low-level private, and that stopped it.

ის უბრალო რიგითი იყო და მან შეაჩერა ეს კოშმარი. იყო ის გმირი? არა.

Was he a hero? No.

They had to put him in hiding, because people wanted to kill him,

ის იძულებული იყო დამალულიყო, რადგან უნდოდათ მისი,

and then his mother and his wife.

მისი დედის და ცოლის მოკვლა.

ისინი სამი წელი იმალებოდნენ.

For three years, they were in hiding.

This is the woman who stopped the Stanford Prison Study.

ამ ქალმა შეაჩერა სტენფორდის ციხის ექსპერიმენტი.

When I said it got out of control, I was the prison superintendent.

როცა ვთქვი, რომ ის კონტროლს აღარ ემორჩილებოდა. მე ვიყავი ციხის ზედამხედველი.

I didn't know it was out of control. I was totally indifferent.

მე არ ვიცოდი, რომ კონტროლი დავკარგე. ჩემთვის სულერთი იყო.

She saw that madhouse and said,

მან დაინახა რა სიგიჟეც ხდებოდა და თქვა:

"You know what, it's terrible what you're doing to those boys.

'ეს საშინელებაა, რასაც უშვრებით ამ ბავშვებს,

They're not prisoners nor guards, they're boys, and you are responsible."

ისინი არც პატიმრები არიან და არც ზედამხედველები,

ისინი ბავშვები არიან და ბრალი მხოლოდ თქვენ მიგიძღვით'.

And I ended the study the next day.

მომდევნო დღეს მე გავაჩერე ექსპერიმენტი.

The good news is I married her the next year.

კარგი ამბავი - ერთი წლის მერე ვიქორწინე ამ ქალზე.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

I just came to my senses, obviously.

ეს აშაკარა გადაწყვეტილება იყო, რა თქმა უნდა.

So situations have the power to do [three things].

ასე რომ გარემოებას, სიტუაციას აქვს ძალა -

But the point is, this is the same situation

მაგრამ მნიშვნელოვანია ის, რომ ამავე სიტუაციამ

შეიძლება გვაქციოს ჩვენ არაადამიანებად, სასტიკებად,

that can inflame the hostile imagination in some of us,

that makes us perpetrators of evil,

ბოროტმოქმედებად,

can inspire the heroic imagination in others.

ან გვიბიძგოს გმირობისკენ. ეს იგივე სიტუაციაა

It's the same situation and you're on one side or the other.

და შენ ან ერთ მხარეს ხარ, ან - მეორე მახრეს.

Most people are guilty of the evil of inaction,

ადამიანთა უმრავლესობა დამნაშავეა უმოქმედობის გამო,

because your mother said, "Don't get involved. Mind your own business."

რადგან დედა გეუბნებოდათ "არ ჩაერიო სხვის საქმეში".

და თქვენ უნდა უპასუხოთ "დედა, ადამიანობა, ჰუმანიზმი - ჩემი საქმეა".

And you have to say, "Mama, humanity is my business."

So the psychology of heroism is -- we're going to end in a moment --

ასე, რომ გმირობის ფსიქოლოგია - ახლავე დავამთავრებ -

ისაა, როგორ წავაქეზებთ, გავამხნევებთ შვილებს ახალ საგმირო კურსებზე

how do we encourage children in new hero courses,

that I'm working on with Matt Langdon -- he has a hero workshop --

რომელებიც მეთ ლენგდონთან ერთად შევიმუშავე, მას გმირობის მასტერ-კლასი აქვს

to develop this heroic imagination, this self-labeling,

რათა განავითაროს ბავშვებში გმირული წარმოსახვა, მათ უთხრან საკუთარ თავს:

"I am a hero in waiting," and teach them skills.

''მე ვარ გმირი, რომელიც თავის ჟამს ელის" და ასწავლოს მათ იყვნენ გმირები.

To be a hero, you have to learn to be a deviant,

რომ გახდე გმირი, უნდა ისწავლო იყო დევიანტი, ნორმის დამარღვევი,

because you're always going against the conformity of the group.

რადგან შენ ყოველთვის ჯგუფის კონფორმულობის, უმრავლესობის წინააღმდეგ მიდიხარ.

გმირები არიან ჩვეულებრივი ადამიანები, რომელთა ქმედებებიც განსაკუთრებულია. რომლებიც მოქმედებენ.

Heroes are ordinary people whose social actions are extraordinary. Who act.

გმირობას ახასიათებს ორი მთავარი მომენტი:

The key to heroism is two things.

A: უნდა იმოქმედო, როცა სხვები პასიურობენ.

You have to act when other people are passive.

B: You have to act socio-centrically, not egocentrically.

B: უნდა იმოქმედო სოციუმის საკეთილდღეოდ და არა საკუთარი თავის.

And I want to end with a known story about Wesley Autrey, New York subway hero.

მინდა დავასრულო ერთი ისტორიით, რომელიც ზოგიერთმა იცით,

ვესლი ოტრი, ნიუ-იორკის მეტროს გმირი.

Fifty-year-old African-American construction worker standing on a subway.

50 წლის, აფრო-ამერიკელი მშენებელი.

ის ნიუ-იორკში, მეტროს ბაქანზე იდგა

A white guy falls on the tracks.

და თეთრკანიანი ბიჭი, გვერდით მდგომი, დაეცა რელსებზე.

The subway train is coming. There's 75 people there.

მოდიოდა მატარებელი. იქ იყო 75 ადამიანი.

You know what? They freeze.

იცით რა ქნეს მათ? გაშეშდნენ ადგილზე.

He's got a reason not to get involved.

მას ჰქონდა მიზეზი არ ჩარეულიყო.

He's black, the guy's white, and he's got two kids.

ბიჭი თეთრკანიანია, თვითონ შავკანიანი, ორ ბავშვთან ერთადაა.

Instead, he gives his kids to a stranger,

ამის ნაცვლად, მან ბავშვები ჩააბარა უცნობს,

ჩახტა ქვემოთ, ბიჭი რელსებს შორის დააწვინა,

jumps on the tracks, puts the guy between the tracks,

lays on him, the subway goes over him.

თვითონ გადაეფარა ზემოდან. მატარებელმა გაიარა.

Wesley and the guy -- 20 and a half inches height.

ვესლი და ის ბიჭი - მიწიდან 20 ინჩში იყვნენ.

The train clearance is 21 inches.

მატარებლიდან მიწამდე კი - 21 ინჩია.

A half an inch would have taken his head off.

ნახევარი ინჩით ზემოთ და მას თავს წააცლიდა.

And he said, "I did what anyone could do," no big deal to jump on the tracks.

და ის ამბობს: "ყველას შეუძლია ასე".

არაფერია განსაკუთრებული, მატარებლის წინ რელსებზე რომ ჩახტე.

And the moral imperative is "I did what everyone should do."

მორალური იმპერატივი კი ასეთია: "ყველა უნდა იქცეოდეს ასე"

And so one day, you will be in a new situation.

ასე რომ ერთ დღეს, თქვენ აღმოჩნდებით ახალ სიტუაციაში.

Take path one, you're going to be a perpetrator of evil.

აირჩევთ პირველ გზას - თქვენ გახდებით ბოროტმოქმედი.

Evil, meaning you're going to be Arthur Andersen.

ბოროტი - თქვენ იქნებით არტურ ანდერსონი.

You're going to cheat, or you're going to allow bullying.

თქვენ მოიტყუებით, მისცემთ დაშინების უფლებას,

Path two, you become guilty of the evil of passive inaction.

მეორე გზა - თქვენ იქნებით დამნაშავე უმოქმედობის გამო.

Path three, you become a hero.

მესამე გზა - თქვენ გახდებით გმირი.

საქმე იმაშია, ვართ კი მზად, რომ წავიდეთ ამ გზით,

The point is, are we ready to take the path to celebrating ordinary heroes,

უბრალო გმირების გზით,

waiting for the right situation to come along

ველოდოთ სწორ სიტუაციას,

რათა ჩავრთოთ ჩვენი გმირული წარმოსახვა?

to put heroic imagination into action?

რადგან, ცხოვრებამ შესაძლოა მხოლოდ ერთი შანსი მოგცეთ

Because it may only happen once in your life,

and when you pass it by, you'll always know,

და თუ თქვენ მას ხელიდან გაუშვებთ, სამუდამოდ დაკარგავთ.

მთელი ცხოვრება იფიქრებთ - მე შემეძლო ვყოფილიყავი გმირი და ვერ გამოვიყენე ეს შესაძლებლობა.

I could have been a hero and I let it pass me by.

So the point is thinking it and then doing it.

ასე რომ, დაფიქრდით და გააკეთეთ ეს!

დიდი მადლობა მინდა გადაგიხადოთ,

So I want to thank you. Thank you.

Let's oppose the power of evil systems at home and abroad,

მოდით დავუპირისპირდეთ ბოროტ სისტემებს სახლში და ყველგან

and let's focus on the positive.

და ყურადღება მივმართოთ დადებითისკენ.

Advocate for respect of personal dignity, for justice and peace,

დავიცვათ ღისება, სამართლიანობა და მშვიდობა,

which sadly our administration has not been doing.

რასაც სამწუხაროდ ჩენი მთავრობა არ აკეთებს.

დიდი მადლობა

Thanks so much.

(აპლოდისმენტები)

(Applause)