Bart Weetjens: How I taught rats to sniff out land mines

Translator: Leo De Cooman Reviewer: Lu Wunsch-Rolshoven

I'm here today to share with you

Mi estas ĉi tie hodiaŭ por dividi kun vi

an extraordinary journey -

eksterordinaran vojaĝon --

extraordinarily rewarding journey, actually -

fakte eksterordinare rekompencantan vojaĝon --

which brought me into

kiu kondukis min

training rats

al trejnado de ratoj

to save human lives

por savi homajn vivojn

by detecting landmines

per malkovro de kontraŭpersonaj minoj

and tuberculosis.

kaj tuberkulozo.

As a child, I had two passions.

En mia junaĝo mi havis du pasiojn.

One was a passion for rodents.

Unu el ambaŭ estis pasio por ronĝuloj.

I had all kinds of rats,

Mi havis ĉiajn ratojn,

mice, hamsters,

musojn, hamstrojn,

gerbils, squirrels.

gerbilojn, sciurojn.

You name it, I bred it, and I sold them to pet shops.

Nomu iujn ajn, mi bredis ilin, kaj mi vendis ilin al dorlotbestejoj.

(Laughter)

(Ridado)

I also had a passion for Africa.

Mi ankaŭ havis pasion por Afriko.

Growing up in a multicultural environment,

Pasigante mian junaĝon en multkultura medio,

we had African students in the house,

ni havis afrikajn studentojn hejme,

and I learned about their stories,

kaj mi eksciis pri iliaj rakontoj,

so different backgrounds,

tiel malsamaj fonoj,

dependency on imported know-how,

dependeco de importita scipovo,

goods, services,

varoj, servoj,

exuberant cultural diversity.

gajega kultura diverseco.

Africa was truly fascinating for me.

Afriko vere fascinis min.

I became an industrial engineer,

Mi fariĝis industria inĝeniero --

engineer in product development,

inĝeniero pri produktevoluigo --

and I focused on appropriate detection technologies,

kaj mi koncentriĝis pri konvenaj malkovraj teknologioj,

actually the first appropriate technologies

fakte la unuaj taŭgaj teknikoj

for developing countries.

por evolulandoj.

I started working in the industry,

Mi eklaboris en la industrio,

but I wasn't really happy to contribute

sed mi ne vere feliĉis per kontribuo

to a material consumer society

al materialon konsumanta socio

in a linear, extracting

per ekstraktado

and manufacturing mode.

kaj fabrikado.

I quit my job to focus on the real world problem:

Mi forlasis mian laboron por koncentriĝi pri la vera monda problemo:

landmines.

kontraŭpersonaj minoj.

We're talking '95 now.

Mi parolas nun pri 1995.

Princess Diana is announcing on TV

Princino Diana televide anoncas,

that landmines form a structural barrier

ke kontraŭpersonaj minoj estigas strukturan malhelpon

to any development, which is really true.

al iu ajn evoluo, kio fakte veras.

As long as these devices are there,

Tiom longe, ke tiuj aĵoj kuŝas tie,

or there is suspicion of landmines,

aŭ ke estas suspekto pri kontraŭpersonaj minoj,

you can't really enter into the land.

vi ne povas vere eniri en la kampon.

Actually, there was an appeal worldwide

Fakte okazis tutmonda pledo

for new detectors

produkti novajn detektilojn

sustainable in the environments

daŭrigeblajn en medioj,

where they're needed to produce,

kie ili necesas,

which is mainly in the developing world.

tio estas precipe en la evolulandoj.

We chose rats.

Ni elektis ratojn.

Why would you choose rats?

Kial oni elektus ratojn?

Because, aren't they vermin?

Ĉar, ĉu ili ne estas fibestoj?

Well, actually rats are,

Nu, efektive ratoj estas --

in contrary to what most people think about them,

male al tio, kion la plej multaj homoj opinias pri ili --

rats are highly sociable creatures.

ratoj estas tre sociemaj bestoj.

And actually, our product -- what you see here.

Kaj jen nia produkto -- kion vi vidas ĉi tie.

There's a target somewhere here.

Estas celo ie ĉi tie.

You see an operator, a trained African

Vi vidas kunlaboranton, trejnitan afrikanon,

with his rats in front

kun siaj ratoj antaŭ si,

who actually are left and right.

kiuj efektive estas maldekstre kaj dekstre.

There, the animal finds a mine.

Jen la besto trovas minon.

It scratches on the soil.

Ĝi gratas sur la grundo.

And the animal comes back for a food reward.

Kaj la besto revenas por manĝa rekompenco.

Very, very simple.

Tre, tre simple.

Very sustainable in this environment.

Tre daŭrigeble en ĉi tiu medio.

Here, the animal gets its food reward.

Ĉi tie la besto ricevas sian manĝan rekompencon.

And that's how it works.

Kaj jen kiel tio funkcias.

Very, very simple.

Tre, tre simple.

Now why would you use rats?

Nun, kial oni uzas ratojn?

Rats have been used since the '50s last century,

Ratoj estas uzitaj ekde la 50aj jaroj de la pasinta jarcento

in all kinds of experiments.

en ĉiaj eksperimentoj.

Rats have more genetic material

Ratoj havas pli da genetika materialo

allocated to olfaction

asignita al flaro

than any other mammal species.

ol ajna alia mamula specio.

They're extremely sensitive to smell.

Ili estas ekstreme sentemaj pri odoro.

Moreover, they have the mechanisms to map all these smells

Cetere, ili havas la mekanismojn memori ĉiujn tiujn odorojn

and to communicate about it.

kaj komuniki pri tio.

Now how do we communicate with rats?

Kiel ni povas komuniki kun ratoj?

Well don't talk rat,

Nu, ni ne parolas rate,

but we have a clicker,

sed ni uzas klakilon,

a standard method for animal training,

kiu estas normala metodo por trejnado de bestoj,

which you see there.

kiun vi vidas tie.

A clicker, which makes a particular sound

Klakilo, kiu estigas iun specialan sonon,

with which you can reinforce particular behaviors.

per kiu vi povas plifortigi apartajn kondutojn.

First of all, we associate the click sound with a food reward,

Unue ni asocias la klak-sonon kun manĝa rekompenco,

which is smashed banana and peanuts together in a syringe.

kiu konsistas el pistitaj banano kaj arakidoj en injektilo.

Once the animal knows click, food,

De kiam la besto scias, klako - manĝaĵo,

click, food, click, food --

klako - manĝaĵo, klako - manĝaĵo --

so click is food --

do, ke klako signifas manĝaĵon --

we bring it in a cage with a hole,

ni metas ĝin en kaĝon kun truo,

and actually the animal learns

kaj efektive la besto lernas

to stick the nose in the hole

meti la nazon en la truon,

under which a target scent is placed,

sub kiu troviĝas la celodoro,

and to do that for five seconds --

kaj fari tion dum kvin sekundoj --

five seconds, which is long for a rat.

kvin sekundoj, tio estas longa por rato.

Once the animal knows this, we make the task a bit more difficult.

Kiam la besto scias tion, ni igas la taskon iom pli malfacila.

It learns how to find the target smell

Ĝi lernas kiel trovi la celodoron

in a cage with several holes, up to 10 holes.

en kaĝo kun pluraj truoj, ĝis 10.

Then the animal learns

Tiam la besto lernas

to walk on a leash in the open

esti kondukata per ŝnuro subĉiele

and find targets.

kaj trovi celojn.

In the next step, animals learn

En posta paŝo, la bestoj lernas

to find real mines in real minefields.

trovi verajn minojn en veraj minkampoj.

They are tested and accredited

Oni ekzamenas kaj akreditas ilin

according to International Mine Action Standards,

laŭ internaciaj minforprenaj normoj,

just like dogs have to pass a test.

same kiel hundoj devas submetiĝi al testo.

This consists of 400 square meters.

Ĉi tio konsistas el 400 kvadratmetroj.

There's a number of mines

Estas kelkaj minoj

placed blindly,

lokitaj hazarde.

and the team of trainer and their rat

Kaj la teamo de trejnisto kaj ties rato

have to find all the targets.

devas trovi ĉiujn celojn.

If the animal does that, it gets a license

Se la besto sukcese faras tion, ĝi akiras licencon

as an accredited animal

kaj iĝas akreditita besto

to be operational in the field --

uzebla en la kampo --

just like dogs, by the way.

same kiel hundoj, parenteze.

Maybe one slight difference:

Eble kun unu eta diferenco:

we can train rats at a fifth of the price

ni povas trejni ratojn por kvinono de la prezo

of training the mining dog.

de trejnado de senminiga hundo.

This is our team in Mozambique:

Jen nia teamo en Mozambiko.

one Tanzanian trainer,

Unu tanzania trejnisto,

who transfers the skills

kiu transdonas la kompetentojn

to these three Mozambican fellows.

al tiuj tri mozambikaj lernantoj.

And you should see the pride in the eyes of these people.

Vi devus vidi la fieron en la okuloj de tiuj homoj.

They have a skill,

Ili havas kapablon,

which makes them much less dependent

kiu igas ilin multe malpli dependaj

on foreign aid.

de fremda helpo.

Moreover, this small team

Cetere, kun tiu malgranda teamo

together with, of course, you need the heavy vehicles

oni kompreneble bezonas la pezajn veturilojn

and the manual de-miners to follow-up.

kaj la permanajn senminigistojn por plutraktado.

But with this small investment in a rat capacity,

Sed per tiu malgranda investo en ratan kapablon,

we have demonstrated in Mozambique

ni montris en Mozambiko,

that we can reduce the cost-price per square meter

ke ni povas redukti la koston por unu kvadratmetro

up to 60 percent

ĝis al 60 procentoj

of what is currently normal --

de tio kio estas aktuale normala --

two dollars per square meter, we do it at $1.18,

du dolaroj por kvadratmetro, ni faras ĝin por 1,18

and we can still bring that price down.

kaj ni povas ankoraŭ malplialtigi tiun prezon.

Question of scale.

Se ni produktas grandskale.

If you can bring in more rats,

Se oni povas venigi pli da ratoj,

we can actually make the output even bigger.

oni povas efektive eĉ plialtigi la produktadon.

We have a demonstration site in Mozambique.

Ni havas demonstraciejon en Mozambiko.

Eleven African governments

11 afrikaj registaroj

have seen that they can become less dependent

vidis, ke ili povas fariĝi malpli dependaj

by using this technology.

per tiu tekniko.

They have signed the pact for peace

Ili subskribis la pakton por paco

and treaty in the Great Lakes region,

kaj traktaton en la regiono de Grandaj Lagoj.

and they endorse hero rats

Kaj ili aprobas, ke heroaj ratoj

to clear their common borders of landmines.

forigos la kontraŭpersonajn minojn de iliaj komunaj landlimoj.

But let me bring you to a very different problem.

Sed permesu al mi konduki vin al tute alia problemo.

And there's about 6,000 people last year

Estis proksimume 6000 homoj pasintjare,

that walked on a landmine,

kiuj paŝis sur kontraŭpersonan minon,

but worldwide last year,

sed tutmonde pasintjare

almost 1.9 million died from tuberculosis

preskaŭ 1,9 milionoj da homoj mortis pro tuberkulozo

as a first cause of infection.

kiel unua kaŭzo de infekto.

Especially in Africa

Precipe en Afriko,

where T.B. and HIV are strongly linked,

kie tuberkulozo kaj aidoso estas forte interligitaj,

there is a huge common problem.

ekzistas grandega ofta problemo.

Microscopy, the standard WHO procedure,

Mikroskopio, la norma procedo de la monda sanorganizo,

reaches from 40 to 60 percent reliability.

atingis 40 ĝis 60 procentojn de fidindeco.

In Tanzania -- the numbers don't lie --

En Tanzanio -- la nombroj ne mensogas --

45 percent of people -- T.B. patients --

45 procentoj de homoj -- tuberkulozo-pacientoj --

get diagnosed with T.B. before they die.

estas diagnozataj kun tuberkulozo antaŭ ol ili mortas.

It means that, if you have T.B.,

Tio signifas, ke, se vi havas tuberkulozon,

you have more chance that you won't be detected,

vi havas pli da ŝancoj ne esti trovata,

but will just die from T.B. secondary infections and so on.

sed mortos pro kromaj infektoj sekve de tuberkulozo ktp.

And if, however,

Kaj se vi ja estas trovita

you are detected very early, diagnosed early,

tre frue, diagnozita frue,

treatment can start,

kuracado povas komenciĝi.

and even in HIV-positives, it makes sense.

Kaj ankaŭ por HIV-pozitivuloj, estas sencoplene.

You can actually cure T.B.,

Oni povas efektive sanigi tuberkulozon,

even in HIV-positives.

eĉ ĉe HIV-pozitivuloj.

So in our common language, Dutch,

Nu, en nia komuna lingvo, la nederlanda,

the name for T.B.

la nomo por tuberkulozo

is "tering,"

estas "tering",

which, etymologically,

kiu etimologie

refers to the smell of tar.

rilatas al la odoro de gudro.

Already the old Chinese

Jam la antikvaj ĉinoj

and the Greek, Hippocrates,

kaj la greko Hipokrato

have actually published,

efektive publikigis,

documented, that T.B. can be diagnosed

dokumentite, ke TB povas esti diagnozata

based on the volatiles

surbaze de vaporaĵoj

exuding from patients.

eliĝantaj el pacientoj.

So what we did is we collected some samples --

Kion ni do faris, estas ke ni kolektis iujn specimenojn --

just as a way of testing --

nur por elprovi --

from hospitals,

de malsanulejoj,

trained rats on them

trejnis ratojn pri ili

and see if this works,

kaj kontrolis, ĉu tio funkcias,

and wonder, well,

kaj miris, nu,

we can reach 89 percent sensitivity,

ke ni povas atingi 89-procentan sentemon,

86 percent specificity

86-procentan specifecon

using multiple rats in a row.

uzante plurajn laŭvicajn ratojn.

This is how it works,

Jen kiel ĝi funkcias.

and really, this is a generic technology.

Kaj vere, ĉi tio estas taŭga tekniko.

We're talking now explosives, tuberculosis,

Ni parolas pri eksplodiloj, tuberkulozo,

but can you imagine,

sed vi povas imagi,

you can actually put anything under there.

ke vi povas efektive meti ion ajn tien.

So how does it work?

Kiel oni do laboras?

You have a cassette with 10 samples.

Oni havas kasedon kun 10 specimenoj.

You put these 10 samples at once in the cage.

Oni metas tiujn 10 specimenojn kune en la kaĝon.

An animal only needs two hundredths of a second

Besto bezonas nur du centonojn de sekundo

to discriminate the scent, so it goes extremely fast.

por distingi la odoron, tio do iras ekstreme rapide.

Here it's already at the third sample.

Tie ĉi ĝi estas jam ĉe la tria specimeno.

This is a positive sample.

Ĉi tiu estas pozitiva specimeno.

It gets a click sound and comes for the food reward.

Ĝi ricevas klak-sonon kaj venas por la manĝa rekompenco.

And by doing so, very fast,

Kaj tiel farante ni povas tre rapide

we can have like a second-line opinion

akiri duavican opinion

to see which patients are positive,

por scii, kiuj pacientoj estas pozitivaj,

which are negative.

kaj kiuj estas negativaj.

Just as an indication,

Nur kiel indiko,

whereas a microscopist can process

dum mikroskopistoj povas procezi

40 samples in a day,

40 specimenojn tage,

a rat can process

rato povas procezi

the same amount of samples

la saman kvanton da specimenoj

in seven minutes only.

en nur sep minutoj.

A cage like this --

Kaĝo, kia ĉi tiu --

(Applause)

(Aplaŭdo)

A cage like this -- provided that you have rats,

Kaĝo, kia ĉi tiu -- kondiĉe, ke vi havas ratojn, .

and we have now currently

kaj ni aktuale havas

25 tuberculosis rats --

25 prituberkulozajn ratojn --

a cage like this, operating throughout the day,

kaĝo, kia ĉi tiu, funkcianta tuttage,

can process 1,680 samples.

povas procezi 1680 specimenojn.

Can you imagine the potential offspring applications --

Vi povas imagi la potencialajn pluajn aplikojn --

environmental detection

ekologia serĉo

of pollutants in soils,

de poluaĵoj en grundoj,

customs applications,

doganaj aplikoj,

detection of illicit goods in containers and so on.

malkaŝo de kontraŭleĝaj varoj en ujoj kaj tiel plu.

But let's stick first to tuberculosis.

Sed ni unue koncentriĝu pri tuberkulozo.

I just want to briefly highlight,

Mi volas koncize prilumi,

the blue rods

ke la bluaj stangoj

are the scores of microscopy only

estas la rezultoj de mikroskopio

at the five clinics in Dar es Salaam

ĉe la kvin kuracistejoj en Dar es Salaam

on a population of 500,000 people,

kun loĝantaro de 500 000 homoj,

where 15,000 reported to get a test done.

el kiuj 15 000 anonciĝis por testiĝi.

Microscopy for 1,800 patients.

Mikroskopio por 1800 pacientoj.

And by just presenting the samples once more to the rats

Kaj nur prezentante la specimenojn refoje al la ratoj

and looping those results back,

kaj reirigante tiujn rezultojn

we were able to increase case detection rates

ni povis plialtigi la indicojn de malkovro

by over 30 percent.

per pli ol 30 procentoj.

Throughout last year,

Tra la tuta pasinta jaro --

we've been -- depending on which intervals you take --

depende de la intertempoj kiujn oni prenas --

we've been consistently

ni konstante plialtigis

increasing case detection rates

la indicojn de malkovritaj kazoj

in five hospitals in Dar es Salaam

en kvin malsanulejoj en Dar es Salaam

between 30 and 40 percent.

per 30 ĝis 40 procentoj.

So this is really considerable.

Tio ja estas vere konsiderinda.

Knowing that a missed patient by microscopy

Sciante, ke paciento ne trovita de iu per mikroskopio

infects up to 15 people,

infektas ĝis 15 homojn --

healthy people, per year,

sanaj homoj -- ĉiujare,

you can be sure

vi povas esti certa,

that we have saved lots of lives.

ke ni savis multajn vivojn.

At least our hero rats have saved lots of lives.

Nu, fakte niaj herooj, la ratoj, savis multajn vivojn.

The way forward for us

La sekvenda vojo por ni

is now to standardize this technology.

nun estas normigi ĉi tiun teknikon.

And there are simple things

Kaj estas simplaj aĵoj,

like, for instance, we have a small laser in the sniffer hole

kia ekzemple instalo de eta lasero en la flartruon,

where the animal has to stick for five seconds.

kie la besto devas resti kvin sekundojn.

So, to standardize this.

Do por normigi ĉi tion.

Also, to standardize the pellets,

Ankaŭ, por normigi la buletojn,

the food rewards,

la manĝajn rekompencojn,

and to semi-automate this

kaj duonaŭtomatigi ĉi tiujn

in order to replicate this on a much larger scale

por reprodukti tion multe pli grandskale

and affect the lives of many more people.

kaj efiki al la vivo de multe pli da homoj.

To conclude, there are also other applications at the horizon.

Konklude, venos ankaŭ aliaj aplikoj estonte.

Here is a first prototype

Jen unua prototipo

of our camera rat,

de nia fotista rato,

which is a rat with a rat backpack

kiu estas rato kun rata tornistro

with a camera that can go under rubble

kun fotilo, kiu povas iri sub rubon

to detect for victims

por trovi viktimojn

after earthquake and so on.

post tertremo kaj simila katastrofo.

This is in a prototype stage.

Ĉi tio estas en prototipa stadio.

We don't have a working system here yet.

Ni ankoraŭ ne havas tian funkciantan sistemon.

To conclude, I would actually like to say,

Por konkludi mi ŝatus fakte diri,

you may think this is about rats, these projects,

ke vi eble pensas, ke en ĉi tiuj projektoj temas pri ratoj,

but in the end it is about people.

sed fine temas pri homoj.

It is about empowering vulnerable communities

Temas pri povigado de vundeblaj komunumoj

to tackle difficult, expensive

por pritrakti malfacilajn, multekostajn

and dangerous humanitarian detection tasks,

kaj danĝerajn homhelpajn malkaŝtaskojn,

and doing that with a local resource,

kaj fari tion per loka rimedo --

plenty available.

abunde havebla.

So something completely different

Io tute malsama

is to keep on challenging your perception

estas daŭre defii la percepton

about the resources surrounding you,

de la rimedoj ĉirkaŭantaj onin,

whether they are environmental,

ĉu ili estas ekologiaj,

technological, animal, or human.

teknikaj, bestaj, aŭ homaj.

And to respectfully harmonize with them

Kaj respekteme harmonii kun ili

in order to foster a sustainable world.

por stimuli daŭrigeblan laboron.

Thank you very much.

Koran dankon.

(Applause)

(Aplaŭdo)