Bart Weetjens: How I taught rats to sniff out land mines

Tłumaczenie: Mariusz Kosmatka Korekta: Joanna Stefanska

I'm here today to share with you

Jestem tu dziś, by podzielić się z wami

an extraordinary journey -

zdumiewającą opowieścią --

extraordinarily rewarding journey, actually -

zdumiewająco satysfakcjonującą historią,

which brought me into

która przywiodła mnie

training rats

do szkolenia szczurów,

to save human lives

do ratowania ludzkiego życia

by detecting landmines

poprzez wykrywanie min lądowych

and tuberculosis.

oraz gruźlicy.

As a child, I had two passions.

Jako dziecko, miałem dwie pasje.

One was a passion for rodents.

Jedną z nich było zamiłowanie do gryzoni.

I had all kinds of rats,

Miałem wszelkie możliwe szczury,

mice, hamsters,

myszy, chomiki,

gerbils, squirrels.

myszoskoczki, wiewiórki.

You name it, I bred it, and I sold them to pet shops.

Wszystko hodowałem i sprzedawałem sklepom ze zwierzętami.

(Laughter)

(Śmiech)

I also had a passion for Africa.

Pasjonowała mnie też Afryka.

Growing up in a multicultural environment,

Dorastałem w wielokulturowym otoczeniu.

we had African students in the house,

Mieszkali z nami w domu afrykańscy studenci.

and I learned about their stories,

Słyszałem ich historie,

so different backgrounds,

o różnorodnych losach,

dependency on imported know-how,

o zależności od sprowadzanej wiedzy specjalistycznej,

goods, services,

dóbr i usług,

exuberant cultural diversity.

o bujnym zróżnicowaniu kulturowym.

Africa was truly fascinating for me.

Afryka mnie fascynowała.

I became an industrial engineer,

Zostałem inżynierem przemysłowym --

engineer in product development,

inżynierem ds. rozwoju produktów --

and I focused on appropriate detection technologies,

i skupiłem się na technologiach wykrywania,

actually the first appropriate technologies

pierwszych technologiach nadających się

for developing countries.

dla krajów rozwijających się.

I started working in the industry,

Zacząłem pracować w tej branży,

but I wasn't really happy to contribute

ale nie byłem naprawdę szczęśliwy, pracując na rzecz

to a material consumer society

materialistycznego społeczeństwa konsumpcyjnego,

in a linear, extracting

w liniowym trybie

and manufacturing mode.

wydobycia i produkcji.

I quit my job to focus on the real world problem:

Rzuciłem pracę, by zająć się prawdziwym problemem:

landmines.

minami lądowymi.

We're talking '95 now.

Przenieśmy się teraz do roku '95.

Princess Diana is announcing on TV

Księżna Diana stwierdza w telewizji,

that landmines form a structural barrier

że miny lądowe tworzą strukturalną barierę

to any development, which is really true.

dla rozwoju. I tak jest.

As long as these devices are there,

Póki te urządzenia tam są,

or there is suspicion of landmines,

lub jest podejrzenie ich obecności,

you can't really enter into the land.

nie można wejść na dany teren.

Actually, there was an appeal worldwide

To był ogólnoświatowy apel

for new detectors

o nowe wykrywacze

sustainable in the environments

łatwe w utrzymaniu w miejscach,

where they're needed to produce,

w których są potrzebne,

which is mainly in the developing world.

czyli głównie w krajach rozwijających się.

We chose rats.

My wybraliśmy szczury.

Why would you choose rats?

Dlaczego mielibyśmy wybrać szczury?

Because, aren't they vermin?

Czyż nie są szkodnikami?

Well, actually rats are,

Cóż, właściwie szczury są --

in contrary to what most people think about them,

przeciwnie do tego, co większość ludzi o nich myśli --

rats are highly sociable creatures.

bardzo towarzyskie.

And actually, our product -- what you see here.

A tu widzicie nasz produkt.

There's a target somewhere here.

Gdzieś tu jest mina.

You see an operator, a trained African

Widzicie operatora, wyszkolonego Afrykanina,

with his rats in front

ze swym szczurem,

who actually are left and right.

który chodzi w lewo i prawo.

There, the animal finds a mine.

W tym momencie zwierzę znajduje minę.

It scratches on the soil.

Szczur drapie ziemię,

And the animal comes back for a food reward.

i wraca po nagrodę-smakołyk.

Very, very simple.

Bardzo, bardzo proste.

Very sustainable in this environment.

Łatwe do utrzymania w tym środowisku.

Here, the animal gets its food reward.

Tutaj zwierzę dostaje swój smakołyk.

And that's how it works.

I tak to działa.

Very, very simple.

Bardzo, bardzo proste.

Now why would you use rats?

Dlaczego mielibyśmy używać szczurów?

Rats have been used since the '50s last century,

Szczury były używane od lat '50 ubiegłego wieku

in all kinds of experiments.

w rozmaitych eksperymentach.

Rats have more genetic material

Szczury mają więcej materiału genetycznego

allocated to olfaction

odpowiedzialnego za zmysł węchu,

than any other mammal species.

niż jakikolwiek inny gatunek ssaków.

They're extremely sensitive to smell.

Są nadzwyczaj wrażliwe na zapach.

Moreover, they have the mechanisms to map all these smells

Mają też mechanizmy do przetwarzania informacji zapachowych

and to communicate about it.

i do komunikowania się na ich temat.

Now how do we communicate with rats?

A jak my komunikujemy się ze szczurami?

Well don't talk rat,

Nie mówimy po szczurzemu,

but we have a clicker,

ale mamy kliker,

a standard method for animal training,

standardowy przyrząd do szkolenia zwierząt,

which you see there.

który widzicie tutaj.

A clicker, which makes a particular sound

Kliker wydaje specyficzny dźwięk,

with which you can reinforce particular behaviors.

dzięki któremu można wzmacniać wybrane zachowania.

First of all, we associate the click sound with a food reward,

Po pierwsze, kojarzymy dźwięk klikera z nagrodą-smakołykiem,

which is smashed banana and peanuts together in a syringe.

którym jest tłuczony banan z orzeszkami w szprycy.

Once the animal knows click, food,

Od momentu, gdy zwierzę skojarzy klik z jedzeniem --

click, food, click, food --

klik, jedzenie, klik, jedzenie --

so click is food --

więc klik oznacza jedzenie --

we bring it in a cage with a hole,

umieszczamy je w klatce z otworem,

and actually the animal learns

i zwierzę uczy się

to stick the nose in the hole

wsadzać nos w otwór,

under which a target scent is placed,

pod którym umieszczony jest testowany zapach,

and to do that for five seconds --

i trzymać go tam przez 5 sekund --

five seconds, which is long for a rat.

5 sekund, to długo dla szczura.

Once the animal knows this, we make the task a bit more difficult.

Gdy zwierzę się tego nauczy, czynimy zadanie nieco trudniejszym.

It learns how to find the target smell

Szczur uczy się, jak znaleźć docelowy zapach

in a cage with several holes, up to 10 holes.

w klatce z wieloma otworami, nawet dziesięcioma.

Then the animal learns

Potem zwierzę uczy się

to walk on a leash in the open

chodzić na smyczy na otwartym terenie

and find targets.

i znajdować cele.

In the next step, animals learn

W następnym kroku, zwierzęta uczą się

to find real mines in real minefields.

szukać prawdziwych min na prawdziwych polach minowych.

They are tested and accredited

Są one sprawdzane i certyfikowane

according to International Mine Action Standards,

zgodnie ze standardami Międzynarodowej Akcji Minowej.

just like dogs have to pass a test.

Tak samo jak psy, muszą zdać egzamin.

This consists of 400 square meters.

Składa się on z 400 metrów kwadratowych,

There's a number of mines

na którym jest pewna liczba min

placed blindly,

rozmieszczonych losowo,

and the team of trainer and their rat

gdzie treser ze swym szczurem

have to find all the targets.

muszą znaleźć wszystkie cele.

If the animal does that, it gets a license

Jeśli zwierzę to osiągnie, dostaje licencję

as an accredited animal

i jest certyfikowane

to be operational in the field --

jako gotowe do działań w terenie --

just like dogs, by the way.

tak samo, jak psy.

Maybe one slight difference:

Może z jedną małą różnicą:

we can train rats at a fifth of the price

możemy szkolić szczury za jedną piątą ceny

of training the mining dog.

szkolenia psa minowego.

This is our team in Mozambique:

To jest nasz zespół w Mozambiku.

one Tanzanian trainer,

Jeden tanzański treser,

who transfers the skills

który przekazuje swoje umiejętności

to these three Mozambican fellows.

trzem mozambijskim współpracownikom.

And you should see the pride in the eyes of these people.

Powinniście zobaczyć dumę w oczach tych ludzi.

They have a skill,

Mają oni umiejętność,

which makes them much less dependent

która sprawia, że są oni o wiele mniej zależni

on foreign aid.

od zagranicznej pomocy.

Moreover, this small team

Co więcej, ten mały zespół --

together with, of course, you need the heavy vehicles

oczywiście, prócz nich, potrzeba ciężkich pojazdów

and the manual de-miners to follow-up.

i saperów w dalszej części.

But with this small investment in a rat capacity,

Jednak tą małą inwestycją w zdolności szczurów,

we have demonstrated in Mozambique

pokazaliśmy w Mozambiku,

that we can reduce the cost-price per square meter

że możemy zredukować koszt rozminowania metra kwadratowego

up to 60 percent

do 60% aktualnej ceny --

of what is currently normal --

2$ za metr kwadratowy, my to robimy za 1.18$

two dollars per square meter, we do it at $1.18,

2$ za metr kwadratowy, my to robimy za 1.18$

and we can still bring that price down.

i nadal możemy obniżyć tę cenę.

Question of scale.

Kwestia skali,

If you can bring in more rats,

jeśli da się sprowadzić więcej szczurów,

we can actually make the output even bigger.

możemy jeszcze bardziej poprawić ten wynik.

We have a demonstration site in Mozambique.

Mamy w Mozambiku ośrodek pokazowy.

Eleven African governments

11 afrykańskich rządów

have seen that they can become less dependent

przekonało się, że mogą stać się mniej zależnymi

by using this technology.

dzięki użyciu tej technologii.

They have signed the pact for peace

Podpisały one pakt pokojowy

and treaty in the Great Lakes region,

oraz traktat w regionie Wielkich Jezior.

and they endorse hero rats

Wspierają szczurzych bohaterów,

to clear their common borders of landmines.

by oczyściły one ich wspólne granice z min.

But let me bring you to a very different problem.

Lecz pozwólcie mi nawiązać do zupełnie innego problemu.

And there's about 6,000 people last year

Około 6 000 ludzi w ostatnim roku

that walked on a landmine,

weszło na minę lądową,

but worldwide last year,

ale na całym świecie w ostatnim roku

almost 1.9 million died from tuberculosis

niemal 1.9 miliona ludzi zmarło z powodu gruźlicy

as a first cause of infection.

jako głównego czynnika zakaźnego.

Especially in Africa

Zwłaszcza w Afryce,

where T.B. and HIV are strongly linked,

gdzie gruźlica i HIV są mocno powiązane,

there is a huge common problem.

jest to ogromny, powszechny problem.

Microscopy, the standard WHO procedure,

Mikroskopia, standardowa procedura WHO

reaches from 40 to 60 percent reliability.

osiąga od 40 do 60% niezawodności.

In Tanzania -- the numbers don't lie --

W Tanzanii -- liczby nie kłamią --

45 percent of people -- T.B. patients --

tylko u 45% pacjentów z gruźlicą

get diagnosed with T.B. before they die.

jest ona wykrywana zanim umrą.

It means that, if you have T.B.,

To oznacza, że jeśli masz gruźlicę,

you have more chance that you won't be detected,

masz większą szansę, że zostanie ona niewykryta,

but will just die from T.B. secondary infections and so on.

więc umrzesz z powodu wtórnych zakażeń.

And if, however,

Jeżeli jednak

you are detected very early, diagnosed early,

jesteś zdiagnozowany wcześnie

treatment can start,

można rozpocząć leczenie.

and even in HIV-positives, it makes sense.

Ma to sens nawet w przypadku ludzi z HIV.

You can actually cure T.B.,

Można wyleczyć gruźlicę

even in HIV-positives.

nawet u ludzi z HIV.

So in our common language, Dutch,

W naszym języku, holenderskim,

the name for T.B.

nazwa gruźlicy

is "tering,"

brzmi: tering.

which, etymologically,

Co, etymologicznie,

refers to the smell of tar.

odnosi się do zapachu smoły.

Already the old Chinese

Już starożytni Chińczycy

and the Greek, Hippocrates,

oraz Grecy, Hipokrates,

have actually published,

udokumentowali,

documented, that T.B. can be diagnosed

że gruźlica może być zdiagnozowana

based on the volatiles

na podstawie wyziewów

exuding from patients.

wydychanych przez pacjentów.

So what we did is we collected some samples --

A więc zebraliśmy kilka próbek --

just as a way of testing --

tylko jako sposób testowania --

from hospitals,

ze szpitali,

trained rats on them

wyszkoliliśmy na nich szczury

and see if this works,

i sprawdziliśmy, czy to działa,

and wonder, well,

i uważamy, że

we can reach 89 percent sensitivity,

możemy osiągnąć czułość 89%

86 percent specificity

i dokładność 86%

using multiple rats in a row.

używając kilku szczurów po kolei.

This is how it works,

Tak to właśnie działa.

and really, this is a generic technology.

I naprawdę, jest to standardowa technologia.

We're talking now explosives, tuberculosis,

Mówimy teraz o materiałach wybuchowych, gruźlicy,

but can you imagine,

ale możecie sobie wyobrazić,

you can actually put anything under there.

można tam właściwie podłożyć cokolwiek.

So how does it work?

Więc jak to działa?

You have a cassette with 10 samples.

Mamy kasetę z 10 próbkami.

You put these 10 samples at once in the cage.

Wkładamy te 10 próbek do klatki naraz.

An animal only needs two hundredths of a second

Zwierzę potrzebuje tylko dwóch setnych sekundy

to discriminate the scent, so it goes extremely fast.

by rozróżnić zapach, działa niesamowicie szybko.

Here it's already at the third sample.

Tutaj jest już przy trzeciej próbce.

This is a positive sample.

To jest pozytywna próbka.

It gets a click sound and comes for the food reward.

Szczur słyszy klik i przychodzi po nagrodę-smakołyk.

And by doing so, very fast,

Dzięki tej szybkiej procedurze,

we can have like a second-line opinion

możemy mieć dodatkową opinię,

to see which patients are positive,

by dowiedzieć się, którzy pacjenci mają gruźlicę,

which are negative.

a którzy nie.

Just as an indication,

Dla porównania,

whereas a microscopist can process

podczas gdy analityk może przetworzyć

40 samples in a day,

40 próbek dziennie,

a rat can process

szczur może przetworzyć

the same amount of samples

tę samą liczbę próbek

in seven minutes only.

w ciągu zaledwie 7 minut.

A cage like this --

Klatka taka jak ta --

(Applause)

(Brawa)

A cage like this -- provided that you have rats,

Klatka taka jak ta -- pod warunkiem, że masz szczury,

and we have now currently

a my mamy obecnie

25 tuberculosis rats --

25 szczurów wykrywających gruźlicę --

a cage like this, operating throughout the day,

Klatka taka jak ta, przez cały dzień,

can process 1,680 samples.

może obsłużyć 1 680 próbek.

Can you imagine the potential offspring applications --

Możecie sobie wyobrazić potencjalne pochodne zastosowania --

environmental detection

analizy środowiskowe

of pollutants in soils,

wykrywanie zanieczyszczeń w glebie,

customs applications,

zastosowania przy odprawach celnych,

detection of illicit goods in containers and so on.

wykrywanie niedozwolonych dóbr w pojemnikach i tak dalej.

But let's stick first to tuberculosis.

Ale trzymajmy się gruźlicy.

I just want to briefly highlight,

Chcę podkreślić,

the blue rods

te niebieski słupki

are the scores of microscopy only

są wynikami samej mikroskopii

at the five clinics in Dar es Salaam

w 5 klinikach w Dar es Salaam w Tanzanii

on a population of 500,000 people,

na populacji wynoszącej 500 000 ludzi,

where 15,000 reported to get a test done.

gdzie 15 000 zgłosiło się do wykonania testu.

Microscopy for 1,800 patients.

Mikroskopia dla 1 800 pacjentów.

And by just presenting the samples once more to the rats

I tylko poprzez zaprezentowanie próbek szczurom

and looping those results back,

i ponowną analizę tych wyników

we were able to increase case detection rates

byliśmy w stanie zwiększyć wskaźnik wykrywalności

by over 30 percent.

o ponad 30%.

Throughout last year,

Przez cały zeszły rok,

we've been -- depending on which intervals you take --

w zależności od tego, który okres weźmiecie pod uwagę,

we've been consistently

konsekwentnie

increasing case detection rates

zwiększaliśmy wskaźnik wykrywalności

in five hospitals in Dar es Salaam

w 5 szpitalach w Dar es Salaam

between 30 and 40 percent.

o 30 do 40%.

So this is really considerable.

Jest to więc naprawdę znaczący wynik.

Knowing that a missed patient by microscopy

Wiedząc o tym, że pacjent niewykryty przez mikroskopię

infects up to 15 people,

zaraża do 15 osób --

healthy people, per year,

zdrowych ludzi -- na rok,

you can be sure

możecie być pewni

that we have saved lots of lives.

że uratowaliśmy mnóstwo istnień.

At least our hero rats have saved lots of lives.

Nasi szczurzy bohaterowie uratowali wielu ludzi.

The way forward for us

Kolejnym krokiem

is now to standardize this technology.

jest teraz standaryzacja tej technologii.

And there are simple things

Są to proste rzeczy

like, for instance, we have a small laser in the sniffer hole

jak, na przykład, mamy mały laser w otworze do wąchania

where the animal has to stick for five seconds.

gdzie zwierzę ma trzymać nos przez pięć sekund,

So, to standardize this.

po to, by wystandaryzować tę procedurę.

Also, to standardize the pellets,

Musimy także wystandaryzować kulki,

the food rewards,

nagród-smakołyków,

and to semi-automate this

oraz częściowo zautomatyzować ten proces

in order to replicate this on a much larger scale

w celu replikacji na dużo większą skalę,

and affect the lives of many more people.

by wpłynąć na życie dużo większej liczby ludzi.

To conclude, there are also other applications at the horizon.

Pojawiają się także inne zastosowania.

Here is a first prototype

Tutaj jest pierwszy prototyp

of our camera rat,

naszego szczura-kamerzysty,

which is a rat with a rat backpack

ze szczurzym plecakiem

with a camera that can go under rubble

z kamerą, który może przejść pod gruzami,

to detect for victims

by wykrywać ofiary

after earthquake and so on.

po trzęsieniu ziemi.

This is in a prototype stage.

Jest to na etapie prototypu.

We don't have a working system here yet.

Nie mamy jeszcze działającego systemu.

To conclude, I would actually like to say,

By zakończyć, chciałbym powiedzieć,

you may think this is about rats, these projects,

możecie myśleć, że te projekty dotyczą szczurów,

but in the end it is about people.

lecz ostatecznie dotyczą one ludzi.

It is about empowering vulnerable communities

Chodzi o wzmacnianie osłabionych społeczności

to tackle difficult, expensive

by stawiły czoła trudnym, kosztownym

and dangerous humanitarian detection tasks,

oraz niebezpiecznym zadaniom humanitarnym związanym z wykrywaniem,

and doing that with a local resource,

przy pomocy lokalnych zasobów,

plenty available.

których jest pod dostatkiem.

So something completely different

Czymś zupełnie nowym

is to keep on challenging your perception

jest kwestionowanie waszej percepcji

about the resources surrounding you,

na temat otaczających was zasobów,

whether they are environmental,

czy to środowiskowych,

technological, animal, or human.

technologicznych, zwierzęcych lub ludzkich.

And to respectfully harmonize with them

By z szacunkiem harmonizować się z nimi

in order to foster a sustainable world.

i pielęgnować zrównoważony rozwój świata.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Brawa)