Bart Weetjens: How I taught rats to sniff out land mines

Bart Weetjens nói về cách dậy chuột biết phát hiện mìn

Translator: Dang Trang Nguyen Reviewer: Le Vu

I'm here today to share with you

Tôi ở đây hôm nay để chia sẻ với các bạn

an extraordinary journey -

một hành trình đặc biệt--

extraordinarily rewarding journey, actually -

hành trình xứng đáng và đặc biệt, trên thực tế --

which brought me into

nó đã đưa tôi tới công việc

training rats

đào tạo các con chuột

to save human lives

để bảo vệ cuộc sống con người

by detecting landmines

bằng cách phát hiện mìn

and tuberculosis.

và bệnh lao.

As a child, I had two passions.

Khi còn là một đứa trẻ, tôi có 2 đam mê.

One was a passion for rodents.

một là đam mê các loài gặm nhấm.

I had all kinds of rats,

Tôi có đủ loại chuột,

mice, hamsters,

chuột đồng, chuột nhắt,

gerbils, squirrels.

chuột nhảy, sóc.

You name it, I bred it, and I sold them to pet shops.

Bạn đặt tên cho chúng, tôi nuôi nó, và tôi đã bán cho các cửa hàng vật nuôi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

I also had a passion for Africa.

Tôi cũng có niềm đam mê với Châu Phi.

Growing up in a multicultural environment,

Lớn lên trong một môi trường đa văn hóa,

we had African students in the house,

chúng tôi có các sinh viên người Châu Phi sống cùng nhà,

and I learned about their stories,

và tôi học được qua các câu chuyện của họ,

so different backgrounds,

từ nhiều nguồn gốc khác nhau,

dependency on imported know-how,

phụ thuộc vào sự hiểu biết,

goods, services,

các sản phẩm, dịch vụ,

exuberant cultural diversity.

sự đa dạng văn hóa phong phú.

Africa was truly fascinating for me.

Châu Phi đã thực sự hấp dẫn đối với tôi.

I became an industrial engineer,

Tôi trở thành một kỹ sư công nghiệp--

engineer in product development,

kỹ sư phát triển sản phẩm --

and I focused on appropriate detection technologies,

và tôi tập trung vào công nghệ phát hiện thích hợp,

actually the first appropriate technologies

thực tế những công nghệ thích hợp đầu tiên

for developing countries.

dành cho các nước đang phát triển.

I started working in the industry,

Tôi bắt đầu làm việc trong ngành công nghiệp,

but I wasn't really happy to contribute

nhưng tôi thực sự không thấy hạnh phúc khi cống hiến

to a material consumer society

cho một xã hội tiêu dùng vật chất

in a linear, extracting

trong một chế độ tuyến tính, chiết

and manufacturing mode.

và sản xuất.

I quit my job to focus on the real world problem:

Tôi bỏ việc để tập trung vào vấn đề thực tại của thế giới:

landmines.

các quả mìn chưa được gỡ bỏ.

We're talking '95 now.

Chúng ta đang nói đến những năm 95.

Princess Diana is announcing on TV

Công nương Diana thông báo trên truyền hình

that landmines form a structural barrier

rằng các quả mìn từ một vành đai công sự

to any development, which is really true.

đến bất kỳ sự phát triển nào, mà đó là sự thật.

As long as these devices are there,

Đến khi nào những quả mìn con nằm đó,

or there is suspicion of landmines,

hoắc có nghi nghờ có mìn,

you can't really enter into the land.

bạn không thể thâm nhập khu đất đó.

Actually, there was an appeal worldwide

Thực tế, đã có lời kêu gọi toàn cầu

for new detectors

về các cách dò tìm mới

sustainable in the environments

mà thân thiện với môi trường

where they're needed to produce,

những nơi họ cần phải sản xuất,

which is mainly in the developing world.

mà chủ yếu ở thế giới đang phát triển.

We chose rats.

Chúng tôi chọn chuột.

Why would you choose rats?

Tại sao lại chọn chuột?

Because, aren't they vermin?

Bởi vì, chúng không phải là họ ký sinh?

Well, actually rats are,

Thực ra loài chuột là --

in contrary to what most people think about them,

ngược lại với những gì phần lớn mọi người thường nghĩ về chúng --

rats are highly sociable creatures.

chuột là những sinh vật rất gần gũi.

And actually, our product -- what you see here.

Và thực ra, sản phẩm của chúng tôi --- những gì bạn thấy đây.

There's a target somewhere here.

Có một mục tiêu ở quanh đây.

You see an operator, a trained African

Bạn thấy một người điều khiển, một người Châu phi được đào tạo

with his rats in front

với con chuột của anh ta phía trước

who actually are left and right.

bên trái bên phải.

There, the animal finds a mine.

Đó là động vật tìm kiếm mìn.

It scratches on the soil.

Nó cào mặt đất.

And the animal comes back for a food reward.

và con chuột quay lại nhận thức ăn thưởng.

Very, very simple.

Rât, rất đơn giản.

Very sustainable in this environment.

Rất bền vững cho mô trường này.

Here, the animal gets its food reward.

Ở đây con chuột nhận được thức ăn thưởng của nó.

And that's how it works.

Và đó là cách nó hoạt động,

Very, very simple.

Rất, rất đơn giản.

Now why would you use rats?

Bây giờ tại sao bạn sử dụng chuột?

Rats have been used since the '50s last century,

Chuột đã được sử dụng từ những năm 50 thế kỷ trước

in all kinds of experiments.

trong tất cả các loại thí nghiệm.

Rats have more genetic material

Chuột có nhiều vật liệu di truyền

allocated to olfaction

được cấp cho khứu giác

than any other mammal species.

hơn bất kỳ loại động vụ có vú nào.

They're extremely sensitive to smell.

Chúng cực kỳ nhạy cảm với mùi.

Moreover, they have the mechanisms to map all these smells

Hơn nữa, chúng có cơ chế để xắp xếp tất cả những mùi này

and to communicate about it.

và giao tiếp với nó.

Now how do we communicate with rats?

Làm cách nào chúng ta có thể giao tiếp với chúng?

Well don't talk rat,

Chuột không biết nói!,

but we have a clicker,

nhưng chúng tôt có một "clicker",

a standard method for animal training,

một phương pháp chuẩn cho việc đào tạo động vật,

which you see there.

cái mà bạn thấy ỏe đó.

A clicker, which makes a particular sound

Một clicker, tạo ra một âm thanh đặc biệt

with which you can reinforce particular behaviors.

với âm thanh đó bạn có thể thông tin lại với các hành vi cụ thể.

First of all, we associate the click sound with a food reward,

Trước hết, chúng tôi kết hợp những âm thanh kích với một phần thưởng thức ăn,

which is smashed banana and peanuts together in a syringe.

đó là hỗn hợp chuối và lạc với nhau trong một ống tiêm.

Once the animal knows click, food,

Khi động vật biết click, thức ăn,

click, food, click, food --

click, thức ăn, click, thức ăn --

so click is food --

vì vậy click nghĩa là thức ăn --

we bring it in a cage with a hole,

chúng tôi mang nó trong một cái lồng với một lỗ,

and actually the animal learns

và thực sự động vật học

to stick the nose in the hole

dính mũi vào lỗ

under which a target scent is placed,

theo đó một mùi hương mục tiêu được đặt ở đó,

and to do that for five seconds --

và để làm điều đó trong năm giây -

five seconds, which is long for a rat.

năm giây, đó là dài đối với con chuột.

Once the animal knows this, we make the task a bit more difficult.

Khi động vật biết điều này, chúng tôi thực hiện nhiệm vụ khó khăn hơn một chút.

It learns how to find the target smell

Nó biết làm thế nào để tìm thấy những mùi mục tiêu

in a cage with several holes, up to 10 holes.

trong một lồng với nhiều lỗ, lên đến 10 lỗ.

Then the animal learns

Sau đó, con vật học

to walk on a leash in the open

đi bộ với dây buộc một một đầu mở

and find targets.

và tìm các mục tiêu.

In the next step, animals learn

Trong bước tiếp theo, chúng học

to find real mines in real minefields.

cách tìm kiếm những quả mìn thật trong khu vực có gài mìn.

They are tested and accredited

Chúng được kiểm tra và công nhận

according to International Mine Action Standards,

theo tiêu chuẩn hành động bom mìn quốc tế,

just like dogs have to pass a test.

giống như con chó phải vượt qua một thử nghiệm.

This consists of 400 square meters.

Điều này bao gồm 400 mét vuông.

There's a number of mines

Có một số mìn

placed blindly,

được đặt ẩn.

and the team of trainer and their rat

Và một đội gồm người huấn luyện và chuột của họ

have to find all the targets.

phải tìm tất cả các mục tiêu.

If the animal does that, it gets a license

Nếu chuột làm được như vậy, nó sẽ được cấp giấy chứng nhận

as an accredited animal

trở thành một con chuột được chính thức công nhận

to be operational in the field --

để có thễ hoạt động trên chiến trường thật sự --

just like dogs, by the way.

cũng giống như chó vậy.

Maybe one slight difference:

Có thể có một điểm khác biệt nhỏ:

we can train rats at a fifth of the price

chúng ta có thể đào tạo những con chuột ở một phần năm giá

of training the mining dog.

so với đào tạo chó tìm mìn.

This is our team in Mozambique:

Đây là đội của chúng tôi ở Mozambique.

one Tanzanian trainer,

một huấn luyện viên người Tanzania,

who transfers the skills

anh ta truyền đạt lại những kỹ năng

to these three Mozambican fellows.

cho 3 người Mozambique.

And you should see the pride in the eyes of these people.

Và bạn nên quan sát sự hãnh diện trong mắt của những người này.

They have a skill,

Họ có một kỹ năng,

which makes them much less dependent

làm họ giảm bớt rất nhiều sự phụ thuộc

on foreign aid.

vào cứu trợ nước ngoài.

Moreover, this small team

Hơn nữa, nhóm nhỏ này

together with, of course, you need the heavy vehicles

làm việc với nhau, dĩ nhiên, bạn cần những chiếc xe hạng nặng

and the manual de-miners to follow-up.

và những người rà mìn bằng tay theo sau.

But with this small investment in a rat capacity,

Nhưng với nghiên cứu nhỏ về một khả năng của loài chuột,

we have demonstrated in Mozambique

chúng tôi đã chứng minh ở Mozambique

that we can reduce the cost-price per square meter

ràng chúng ta có thể giảm giá thành trên một met vuông

up to 60 percent

đến 60 %

of what is currently normal --

so với giá thông thường hiện nay --

two dollars per square meter, we do it at $1.18,

2$ trên một mét vuông, chúng tôi thực hiện nó chỉ với 1.18$,

and we can still bring that price down.

và chúng tôi có thể giảm thểm nữa.

Question of scale.

Đó là câu hỏi về quy mộ.

If you can bring in more rats,

Nếu bạn có thể đào tạo ra nhiều chuột hơn,

we can actually make the output even bigger.

chúng ta thực tế có thể đạt được kết quả thậm chí còn cao hơn.

We have a demonstration site in Mozambique.

Chúng tôi có một trang website mô tả công việc tại Mozambique.

Eleven African governments

11 chính phủ ở châu phi

have seen that they can become less dependent

đã được chứng kiến ràng họ có thể trở nên ít phụ thuộc hơn

by using this technology.

bằng cách sử dụng công nghệ này.

They have signed the pact for peace

Họ đã ký hiệp ước hòa bình

and treaty in the Great Lakes region,

và điều ước quốc tế trong khu vực Great Lakes.

and they endorse hero rats

Và họ công nhận chuột anh hùng

to clear their common borders of landmines.

giúp làm sạch các biên giới với các cánh đồng mìn.

But let me bring you to a very different problem.

Nhưng tôi sẽ đem tới cho các bạn một vấn đề rất khác

And there's about 6,000 people last year

Và có khoảng 6000 ngưới năm ngoái

that walked on a landmine,

đi trên các cánh đồng mìn,

but worldwide last year,

nhưng trên toàn thế giới năm ngoái,

almost 1.9 million died from tuberculosis

khoảng 1.9 triệu người chết bởi bệnh lao

as a first cause of infection.

như là một nguyên nhân đầu tiên của lây nhiễm.

Especially in Africa

Đặc biệt tại Châu Phi

where T.B. and HIV are strongly linked,

ở đó bệnh lao và HIV là rất nghiêm trọng,

there is a huge common problem.

có một vấn đề rất lớn thường thấy.

Microscopy, the standard WHO procedure,

Kính hiển vi, thủ tục theo chuẩn WHO,

reaches from 40 to 60 percent reliability.

đạt 40-60% độ tin cậy.

In Tanzania -- the numbers don't lie --

Ở Tanzania -- con số không nói dối --

45 percent of people -- T.B. patients --

45% số người -- là bệnh nhân nhiễm lao --

get diagnosed with T.B. before they die.

được chẩn đoán mắc bệnh lao trước khi họ chết.

It means that, if you have T.B.,

Có nghĩa là, nếu bạn nhiễm bệnh lao,

you have more chance that you won't be detected,

bạn có nhiều cơ hội sẽ không được phát hiện bệnh,

but will just die from T.B. secondary infections and so on.

nhưng sẽ chết bởi bênh lao do sự nhiệm bệnh lần hai và cứ như vậy.

And if, however,

Và nếu, tuy nhiên,

you are detected very early, diagnosed early,

bạn được phát hiện bệnh rất sớm, chẩn đoán sớm,

treatment can start,

điều trị có thể bắt đầu.

and even in HIV-positives, it makes sense.

Và ngay cả dương tính với HIV, điều đó cũng có cùng ý nghĩa.

You can actually cure T.B.,

Bạn thực sự có thể chữa khỏi bệnh lao,

even in HIV-positives.

thậm chí trong phòng chống HIV-dương tính.

So in our common language, Dutch,

Vì vậy, trong ngôn ngữ chung của chúng tôi, Hà Lan,

the name for T.B.

cái tên cho bệnh lao

is "tering,"

là tering,

which, etymologically,

về nguồn gốc của từ này,

refers to the smell of tar.

liên quan tới mùi hắc ín

Already the old Chinese

Đã được người Trung Quốc cổ

and the Greek, Hippocrates,

và người Hy Lạp, Hippocrates,

have actually published,

công bố,

documented, that T.B. can be diagnosed

tài liệu, mà có thể được chẩn đoán bệnh lao

based on the volatiles

dựa trên các chất dễ bay hơi

exuding from patients.

rỉ ra từ cơ thể bệnh nhân.

So what we did is we collected some samples --

Vì vậy, những gì chúng tôi đã làm là chúng tôi thu thập một số mẫu --

just as a way of testing --

chỉ như một cách của kiểm tra --

from hospitals,

từ bệnh viện,

trained rats on them

huấn luyện những chú chuột về chúng

and see if this works,

và quan sát nếu công việc này

and wonder, well,

và quan sát,

we can reach 89 percent sensitivity,

chúng tôi có thể đạt tới độ nhạy 89%,

86 percent specificity

86% tính đặc trưng

using multiple rats in a row.

sử dụng nhiều chuột trong một hàng.

This is how it works,

Đây là cách chúng hoạt động.

and really, this is a generic technology.

Và thực vậy, đây là một công nghệ chung.

We're talking now explosives, tuberculosis,

Chúng ta đang nói bây giờ thuốc nổ, lao,

but can you imagine,

nhưng bạn có thể tưởng tượng,

you can actually put anything under there.

thực tế bạn có thể đưa bất cứ thứ gì dưới đó.

So how does it work?

Vậy nó hoạt động như thế nào?

You have a cassette with 10 samples.

Bạn có một cuốn băng cát sét với 10 mẫu.

You put these 10 samples at once in the cage.

Bạn đưa cả 10 mẫu này một lúc vào trong lồng.

An animal only needs two hundredths of a second

Một con chuôt chỉ cần 200 lần của một giây

to discriminate the scent, so it goes extremely fast.

để phân biệt mùi hương, vì vậy là nó đi cự kỳ nhanh nhanh.

Here it's already at the third sample.

Ở đây nó đã ở mẫu thứ ba.

This is a positive sample.

Đây là một mẫu dương tính.

It gets a click sound and comes for the food reward.

Nó phát ra âm thanh click và nhận thức ăn thưởng.

And by doing so, very fast,

Và bằng cách làm như vậy, rât nhanh,

we can have like a second-line opinion

chúng ta có thể có ý kiến giống như một dòng thứ hai

to see which patients are positive,

để quan sát bệnh nhân nào là dương tính,

which are negative.

người nào âm tính.

Just as an indication,

Chỉ như một sự chỉ định,

whereas a microscopist can process

trong khi một người theo dõi kính hiển vi có thể lammf việc

40 samples in a day,

40 mẫu trong một ngày

a rat can process

một con chuột có thể thực hiện

the same amount of samples

cùng một số lượng mẫu

in seven minutes only.

trong chỉ 7 phút.

A cage like this --

Một cái lồng giống thế này

(Applause)

(Vỗ tay)

A cage like this -- provided that you have rats,

Một cái lồng giống thế này - cho rằng bạn có những chú chuột,

and we have now currently

và chúng tôi có hiện tại

25 tuberculosis rats --

25 con chuột phát hiện bệnh lao --

a cage like this, operating throughout the day,

một chiếc lồng thế này, hoạt động cả ngày,

can process 1,680 samples.

có thể thực hiện 1,680 mẫu.

Can you imagine the potential offspring applications --

Bạn có thể tưởng tượng khả năng của ứng dụng ---

environmental detection

phát hiện thân thiện môi trường

of pollutants in soils,

ô nhiễm trong đất,

customs applications,

những ứng dụng cho hải quan, hay cục thuế

detection of illicit goods in containers and so on.

phát hiện hàng hoá bất hợp pháp trong các thùng chứa và vân vân.

But let's stick first to tuberculosis.

Nhưng hãy quan tâm trước tiên tới bệnh lao.

I just want to briefly highlight,

Tôi muốn làm nổi bật một chút

the blue rods

những thanh mầu xanh

are the scores of microscopy only

là kết quả của kính hiển vi

at the five clinics in Dar es Salaam

tại năm bệnh viện ở Dar es Salaam

on a population of 500,000 people,

với dân số 500,000 người,

where 15,000 reported to get a test done.

ở đó có 15,000 được thông báo đã hoàn tất kiểm tra.

Microscopy for 1,800 patients.

soi bằng kình hiển vi 1,800 bênh nhân.

And by just presenting the samples once more to the rats

Và chỉ bằng cách đưa các mẫu một lần nữa cho những con chuột

and looping those results back,

và lăp lại những kết quả đó,

we were able to increase case detection rates

chúng ta có khả năng tăng tỷ lệ phát hiện các trường hợp

by over 30 percent.

trên 30%.

Throughout last year,

Cả năm vừa qua,

we've been -- depending on which intervals you take --

chúng tôi đã -- tùy thuộc vào khoảng thời gian bạn dùng --

we've been consistently

chúng tôi đã và đang

increasing case detection rates

tăng tỉ lệ phát hiện trường hợp một cách chắc chắn

in five hospitals in Dar es Salaam

trong 5 bệnh viện tại Dar es Salaam

between 30 and 40 percent.

giữa 30 và 40%.

So this is really considerable.

Vì vậy, đây thực sự là đáng kể.

Knowing that a missed patient by microscopy

Biết rằng một bệnh nhân không được chẩn đoán bằng kính hiển vi

infects up to 15 people,

có thể lây cho 15 người khác --

healthy people, per year,

những người khỏe mạnh-- trên một năm,

you can be sure

bạn có thể chác chắn

that we have saved lots of lives.

rằng chúng đã cứu rất nhiều sự sống.

At least our hero rats have saved lots of lives.

Ít nhất những con chuột anh hùng của chúng tôi đã cứu rất nhiều người.

The way forward for us

Con đường tiếp theo của chúng tôi là

is now to standardize this technology.

chuẩn hóa công nghệ này

And there are simple things

Và có những thứ đơn giản

like, for instance, we have a small laser in the sniffer hole

, ví dụ như, chúng ta có một laser nhỏ trong lỗ hít vào

where the animal has to stick for five seconds.

ở đó con chuột phải stick cho 5 giây.

So, to standardize this.

Vì vậy, để chuẩn hóa nó.

Also, to standardize the pellets,

Cũng vậy, để chuẩn hóa viên vê tròn,

the food rewards,

thức ăn thưởng,

and to semi-automate this

và nửa tự động việc này

in order to replicate this on a much larger scale

để nhân rộng trên quy mô lớn hơn nhiều

and affect the lives of many more people.

và giúp cuộc sống của nhiều người hơnn

To conclude, there are also other applications at the horizon.

Tóm lại, cúng có một số ứng rụng khác trong tầm hiểu biết.

Here is a first prototype

Đây là một nguyên mẫu đầu tiên

of our camera rat,

của chuột máy ảnh của chúng tôi,

which is a rat with a rat backpack

mà là một con chuột với một chiếc ba lô chuột

with a camera that can go under rubble

với một máy ảnh mà có thể đi dưới đống đổ nát

to detect for victims

để phát hiện các nạn nhân

after earthquake and so on.

sau động đất và vân vân.

This is in a prototype stage.

Điều này là trong một giai đoạn nguyên mẫu.

We don't have a working system here yet.

Chúng tôi chưa có một hệ thống làm việc ở đây.

To conclude, I would actually like to say,

Để kết luận, tôi thực sự muốn nói,

you may think this is about rats, these projects,

bạn có thể nghĩ rằng đây là về chuột, các dự án này,

but in the end it is about people.

nhưng cuối cùng nó là về con người.

It is about empowering vulnerable communities

Đó là việc trao quyền cho các cộng đồng dễ bị tổn thương

to tackle difficult, expensive

để giải quyết khó khăn, tốn kém

and dangerous humanitarian detection tasks,

và phát hiện các nhiệm vụ nguy hiểm nhân đạo,

and doing that with a local resource,

và làm việc với một nguồn tài nguyên địa phương -

plenty available.

nhiều có sẵn.

So something completely different

Vì vậy, một cái gì đó hoàn toàn khác nhau

is to keep on challenging your perception

là để tiếp tục thử thách nhận thức của bạn

about the resources surrounding you,

về các nguồn tài nguyên xung quanh bạn,

whether they are environmental,

dù là môi trường,

technological, animal, or human.

công nghệ, động vật, hoặc con người.

And to respectfully harmonize with them

Và để tôn trọng hài hoà với chúng

in order to foster a sustainable world.

để nuôi dưỡng một công việc bền vững.

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)