How Your Sense of Smell Helps You Savor Flavor | Body Stuff with Dr. Jen Gunter | TED

In a recent survey,

Translator: lavin Azwar omar Reviewer: Daban Q. Jaff

لە تازەترین ئاماردا،

a majority of respondents picked their sense of smell

هەڵبژاردەی زۆڕینەی بەشداربووەكان هەستەوەری بۆنکردن بووە

as the one they'd be most willing to give up

پێیان باشتربووە کە دەستبەرداری هەستەوەری بۆنکردن ببن

among the traditional five senses.

وەک لە پێنج هەستەوەرە سەرەکیەکانی تر.

But if you love food,

بەڵام ئەگەر حەزت بە خواردنە،

you should be giving your nose much more credit.

ئەوە پێویستە خاڵی زیاتر بە لووت بدەیت.

Because it’s actually our sense of smell

جونكە ئەوە هەستی بۆنكردنمانە

that plays a huge role in our ability to process flavor.

كە ڕۆڵێكی گرینگ دەبینێت لە دروستكردنی تام.

[Body Stuff with Dr. Jen Gunter]

(بەشەكانی جەستە لەلایەن دكتۆر جین گەنتەر)

First, let's talk about how smell works,

سەرەتا، با باسی چۆنیەتی كاركردنی هەستەوەری بۆنكردن بكەین،

from coffee to stinky trash.

لە بۆنی قاوەیەكەوە بۆ زبڵدانێكی بۆگەن.

The substances around us give off volatiles,

ماددەکانی دەوروبەرمان ماددەی کیمیایی دەردەدەن،

which you can think of as tiny smell molecules.

كە وات ڵێدەكات بیر لە تەنۆچكە بچووكەكانی بۆكردن بكەینەوە

We breathe in these smell molecules,

ئێمە لە ڕێگەی ئەو تەنۆلچكانەی هەستەوەری بۆنە هەناسە دەدەین،

which then stimulate the olfactory sensory neurons

كە ئەمەش دەبێتە هۆی هاندانی دەمارەكانی هەستەوەری بۆنكردن

that sit high in the nose.

كە لە كۆتاییەكانی لووندا بوونیان هەیە.

Each of these neurons contains an odor receptor on its surface.

لە ڕووكاری دەرةوەی هەریەكێك لەو دەمارانەش گەیەێنەری بۆن بوونی هەیە.

Once the odor receptors are triggered by these smell molecules,

هەر كاتیك ئەو گەیەێنەرانە بە تەنۆڵچكەكانی بۆنكردنەوە هان دران،

the neurons send information about them to the brain.

ئەوە دەمارەكان ئاماژە بۆ مێشك دەنێڕن.

Here's what I think is so cool.

ئەو شتەی كە لام زۆر سەرنجراكێشە ئەوەیە.

The brain not only categorizes that information as a particular odor,

مێشك تەنها جۆڕی بۆنەكە دیاری ناكات،

it may also begin to associate feelings,

بەڵكو بە هەستەكانیشی دەبەستێتەوە،

like pleasure or disgust and other moods and emotions with that odor

وەك: هەستی خۆشی یان قێزكردن و هەستەكانی تر كە پەیوەستن بە ئەو بۆنەوە

for future reference.

وەکو سەرچاوەیەک بۆ داهاتوو.

For example, you sniff bacon, you eat it,

بۆ نموونە، كاتێك بۆنی ئەو پارچە گۆشتە دەكەیت كە دەیخۆیت،

your taste buds get salt,

خوێ بە تەنۆڵچكەكانی تامكردن دەگات،

and then your body gets a whack of fat,

دواتر جەستەت بڕێكی زۆر لە چەوری دەست دەكەوێت،

which is an energy source.

كە ئەمەش دەبێتە سەرچاوەی وزە.

So the brain loves it and attaches a positive label to it.

بۆیە مێشك ئەوەی بە دڵ دەبێت و ئەنجامێكی ئەرێنی پێدەدات.

The next time you smell bacon,

جاڕێكی تر كاتێك بۆنی ئەم پارچە گۆشتە دەكەیتەوە،

a sensation associated with pleasure arises.

هەستەكانی دڵخۆشی دەورژێندرێن.

Now, there are a lot of smells out there,

بۆنێكی یەكجار زۆڕ بوونیان هەیە،

more than our 400 or so odor receptors can detect.

خانۆچکەکانی هەستەوەری بۆت دەتوانێت زیاتر لە 400 بۆن بناسنەوە.

But people with a healthy working sense of smell

بەڵام ئەو کەسانەی خاوەنی هەستەوەرێکی بۆنکردنی تەندروستن

have odor receptors that can combine

ئەوە تەنۆڵچکەکانی هەستەوەری بۆنکردنیان

to detect anywhere between 10,000

لە توانایاندا هەیە لە نێوان 10٫000

to more than a trillion different odors.

بۆ زیاتر لە تریلۆنێک بۆنی جیاواز لە یەکتری جیابکەنەوە.

Now, taste is completely different.

هەستەوەری تامکردنیش بەتەواوی جیاوازە.

It comes from taste receptors on our tongues and in our mouths.

کە ڕێگەی تەنۆڵچکەکانی تامەوە لە زمان و دەم دەناسرێنەوە.

Taste is limited to the basics: salty, sweet, bitter, sour

جۆرە دیاریکراوەکانی تام بریتین: سوێر، شیرین، تاڵ و ترش

and, somewhat controversially, umami or savory.

لە هەندێک بارودۆخیشدا، تیژی.

You can taste without smell,

دەتوانیت بەبێ بۆنکردنیش تام بکەیت،

but anyone with a stuffy nose can attest

تەنانەت کەسێک بە لووتێکی گیراوەوە دەتوانیت تام بکات

that's a pretty bland experience.

ئەوەش بە هەستێکی زۆڕ ناخۆش دادەنرێت.

That's because when we eat, for example, chewing pizza,

لەبەرئەوەی کاتێک خواردن دەخۆین، بۆ نموونە، پیتزا،

the pizza releases volatiles that travel from our mouths and throat

ئەوه ماددە کیماییە دەردراوەکانی پیتزاکە لە دەمەوە بۆ گەروو

up through the nasal passage.

و دواتر بۆ ڕێڕەوی لووت ودەچێت.

There, olfactory neurons get all the complex smells from the pizza

لەوێش هەموو بۆنە جیاوازەکان لە پیتزاکەوە لە ڕێکە دەمارەکانی هەستەوەری بۆن وەردەگرێن

and send that information to the brain.

ئەوەش وەکو زانیارییەکی کۆکراوە بۆ مێشک دەنێرێت.

The smell and taste work together to help us enjoy food.

هەستەوەری بۆن و تام بەیەكەوە كاردەكەن بەمەش خواردنەكان چێژ بەخشتر دەبن.

When our nose isn't working properly and food seems flavorless,

كاتێك گرفتێك لە لووتدا هەبێت ئەوە خواردنەكان بێ تام دەبن،

it's because we're only tasting those basic tastes

ئەمەش لەبەرئەوەیە لەو كاتەكدا تەنها تامی تامە بنەڕەتیەكان دەكەین

without any of the complex odors detected through smell.

بێ ئەوەی هیچ یەكێك لە بۆنەكان لەلایەن هەستەوەری بۆنەوە بناسرێنەوە.

So the next time you savor an amazing flavor,

بە پێچەوانەوە لە باروخۆخێكی تردا تامەكان دڵخوازتر دەبن،

thank your nose.

سوپاس بۆ هەستەوەی بۆنكردن.

Our sense of smell is what brings nuance to what we eat.

ئەوە هەستەوەری بۆنكردنە كە چێژ بۆ خواردنەكانمان زیاد دەكات.