How many universes are there? - Chris Anderson

(Music)

Çeviri: tuba yilmaz Gözden geçirme: Meric Aydonat

(Müzik)

Sometimes when I'm on a long plane flight,

Bazen uzun bir uçak yolculuğundayken,

I gaze out at all those mountains and deserts

dağlara ve çöllere bakıyorum

and try to get my head around how vast our Earth is.

ve Dünyamız'ın ne kadar büyük olduğunu anlamaya çalışıyorum.

And then I remember that there's an object we see every day

Sonra her gün gördüğümüz bir cismin içine

that would literally fit one million Earths inside it.

tam anlamıyla bir milyon Dünya sığdırılabildiğini hatırlıyorum.

The sun seems impossibly big,

Güneş, gerçek olamayacak kadar büyük görünüyor,

but in the great scheme of things, it's a pinprick,

fakat büyük düzen içinde, sadece bir iğne ucu kadar,

one of about 400 billion stars in the Milky Way galaxy,

havanın açık olduğu bir gecede, soluk beyaz bir sis olarak gökyüzünde görebildiğimiz

which you can see on a clear night

Samanyolu gökadasındaki 400 milyar yıldızdan bir tanesi.

as a pale, white mist stretched across the sky.

And it gets worse.

Bunun daha ötesi de var.

There are maybe 100 billion galaxies detectable by our telescopes,

Bizim teleskoplarımız tarafından algılanabilen belki 100 milyar gökada var,

so if each star was the size of a single grain of sand,

yani eğer her yıldız tek bir kum tanesi büyüklüğünde olsaydı,

just the Milky Way has enough stars to fill

sadece Samanyolu'ndaki yıldızlar

a 30 foot by 30 foot stretch of beach three feet deep with sand.

83 metrekare büyüklüğündeki bir kumsalı 91.4 cm derinliğinde doldurmak için yeterli olurdu.

And the entire Earth doesn't have enough beaches

Tüm Dünya bütün evrendeki yıldızları temsil edecek kadar

to represent the stars in the overall universe.

kumsala sahip değil.

Such a beach would continue for literally hundreds of millions of miles.

Böyle bir kumsal tam anlamıyla milyonlarca km devam ederdi.

Holy Stephen Hawking, that is a lot of stars.

Kutsal Stephen Hawking, bu çok fazla yıldız demek!

But he and other physicists now believe in

Ama o ve diğer fizikçiler şimdi

a reality that is unimaginably bigger still.

hala hayal edilemeyecek kadar büyük bir gerçekliğe inaniyorlar.

I mean, first of all, the 100 billion galaxies within range of our telescopes

Yani, öncelikle bizim teleskoplarımız menzili içindeki 100 milyar gökada

are probably a minuscule fraction of the total.

muhtemelen bütünün çok küçük bir kısmı.

Space itself is expanding

Uzay'ın kendisi

at an accelerating pace. The vast majority of the galaxies

hızlanan bir tempoda genişliyor. Gökadaların büyük bir çoğunluğu bizden

are separating from us so fast

onlardan gelen ışığın bize asla ulaşamayabileceği kadar

that light from them may never reach us.

hızlı ayrılıyor.

Still, our physical reality here on Earth

Yine de yeryüzündeki bizim fiziksel gerçekliğimiz

is intimately connected to those distant, invisible galaxies.

o uzak, görünmez galaksilerle yakından bağlantılı.

We can think of them as part of our universe.

Biz onları evreninimizin bir parçası olarak düşünebiliriz.

They make up a single, giant edifice,

Onlar tek ve dev bir yapıyı oluşturuyor,

obeying the same physical laws and all made from the same types of atoms, electrons,

aynı fiziksel yasalara uyan ve hepsi sizi ve beni oluşturan aynı tür atomlar, elektronlar,

protons, quarks, neutrinos that make up you and me.

protonlar, kuramsal zerreler ve nötrinölardan oluşuyor.

However, recent theories in physics,

Ancak, Fizik'teki son kuramlar

including one called string theory,

sicim kuramı olarak adlandırılan kuram de dahil olmak üzere,

are now telling us there could be countless other universes,

şimdi bize farklı parçacıklar türleri üzerinde inşa edilmiş,

built on different types of particles,

farklı özelliklere sahip, farklı fizik yasalarina uyan,

with different properties, obeying different laws.

sayılamayacak kadar çok başka evrenin var olduğunu anlatıyor.

Most of these universes could never support life,

Bu evrenlerin birçoğu asla biyolojik yaşami destekleyemez

and might flash in and out of existence in a nanosecond,

ve bir nanosaniyede var olup tekrar yok olabilirler,

but nonetheless, combined

ama yine de bunlar, birlikte

they make up a vast multiverse of possible universes.

olası evrenlerden oluşan geniş bir çoklu evreni oluşturuyorlar,

in up to 11 dimensions, featuring wonders beyond our wildest imagination.

11 boyuta kadar ulaşabilen, içinde en çılgın hayal gücünün ötesinde harikalar bulunduran yerler.

And the leading version of string theory

Sicim kuramının önde gelen biçimi

predicts a multiverse made of up to 10 to the 500 universes.

10 üzeri 500 evrenden oluşan bir çoklu evreni öngörüyor.

That's a one followed by 500 zeroes,

Bu, 1 rakamının yanında 500 tane sıfır demek,

a number so vast that if every atom in our observable universe

bu sayı o kadar büyük ki gözlemlenebilir evrenin içindeki her atomun

had its own universe

kendi evreni olsaydı

and all of the atoms in all of those universes

ve tüm bu evrenlerin tüm atomlarının

each had their own universe,

her birinin kendi evreni olsaydı

and you repeated that for two more cycles,

ve bu döngü iki kere daha tekrarlansaydı bile

you'd still be at a tiny fraction of the total --

bütünün sadece küçük bir kısmını temsil ediyor olurdu--

namely, one trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillion trillionth.

şöyle ki, bir trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon trilyonda biri.

But even that number is minuscule compared to

Ama, bu sayı bile diğer bir sayı ile karşılaştırıldığında ufacık kalıyor.

another number: infinity.

Bu diğer sayı: sonsuz.

Some physicists think the space-time continuum

Bazı fizikçilere göre uzay-zaman sürekliliği

is literally infinite, and that it contains an infinite number

tam anlamıyla sonsuz ve

of so-called pocket universes with varying properties.

cep evren diye adlandırılan değişik özelliklere sahip sonsuz sayıda evren var.

How's your brain doing?

Beyniniz ne durumda?

But quantum theory adds a whole new wrinkle.

Fakat kuantum teorisi yepyeni bir kırışıklık ekliyor.

I mean, the theory's been proven true beyond all doubt,

Bu teorinin şüphe götürmez olarak doğru olduğu kanıtlandı,

but interpreting it is baffling.

ama bu teoriyi yorumlamak oldukça karmaşık.

And some physicists think you can only un-baffle it

Bazı fizikçiler, bu karmaşayı ancak

if you imagine that huge numbers of parallel universes

her an çok sayıda evrenin meydana geldiğini,

are being spawned every moment,

bu evrenlerin birçoğunun aslında içinde bulunduğumuz dünyaya benzer olduğunu

and many of these universes would actually be very like the world we're in,

ve bu evrenlerde sizin milyonlarca kopyanızın olduğunu

would include multiple copies of you.

hayal ederseniz çözebileceğinizi düşünüyorlar.

In one such universe, you'd graduate with honors and marry the person of your dreams.

Bu evrenlerin birinde, onur derecesiyle mezun olursunuz ve hayallerinizdeki kişiyle evlenirsiniz.

In another, not so much.

Bir başkasinda ise, pek öyle olmaz.

There are still some scientists who would say, hogwash.

Hala bunun saçmalık olduğunu söyleyen bazı bilim adamları var.

The only meaningful answer to the question of how many universes there are is one,

Kaç tane evren olduğu sorusunun yalnızca bir anlamlı cevabı var,

only one universe.

tek bir evren.

And a few philosophers and mystics

Bazı filozoflar ve mistikler

might argue that even our own universe is an illusion.

kendi evrenimizin dahi bir illüzyon olduğunu iddia edebilirler.

So, as you can see,

Yani, gördüğünüz üzere,

right now there is no agreement on this question,

şu anda bu sorunun cevabı üzerinde anlaşma sağlanamadı,

not even close.

bu anlaşmayı sağlamaya yakın bile değiliz.

All we know is, the answer is somewhere between zero and infinity.

Bildiğimiz tek şey cevabin sıfır ile sonsuzluk arasında bir yerde olduğu.

Well, I guess we know one other thing:

Eh, sanırım bildiğimiz başka bir şey ise:

This is a pretty cool time to be studying physics.

Fizik eğitimi almak oldukça iyi bir zamanda bulunuyoruz.

We just might be undergoing

İnsanlığın şimdiye kadar gördüğü bilgi birikimindeki

the biggest paradigm shift in knowledge that humanity has ever seen.

en büyük kavram değişimini yaşıyor olabiliriz.